\ntal hartoperaties wordt
Ht jaar opgevoerd tot 1520
Pakje smaak
met filter.
Pakje
Caballero filter.
Christelijk onderwijs Indonesië bezorgd
Aardschokken"
Commissie-Donner
Opleiding croupiers begonnen
g SANAL ^KNAAGDIEREN
anders dan andere.
lijzen
-v^atssecretaris Klein verweert zich tegen kritiek
1973-
Steun vanuit Nederland bij verdere uitbouw
Subsidie
blijft achter
bij kosten
RITA
AG 18 MEI 1976
Binnenland
Trouw/Kwartet 3
ADVERTENTIEi
;n onzer verslaggevers
HAAO „Het aantal hartoperaties ln de academische
TaaJhulzen zal dit Jaar ten opzichte van 1974 met 22 procent
veria i". Staatssecretaris Klein (onderwijs en wetenschappen) liet
men teren bekendmaken ln antwoord op de niet mis te verstane
eikeot op zlln beleid. Volgens de staatssecretaris, die verantwoor-
this voor de noodzakelijke uitbreiding van het aantal hartope-
iwoo in oe academische ziekenhuizen, zullen er oir jaar naar
herT! rhtlng 1520 hartoperaties (waarvan 1105 open en 415 geslo-
vem 'orden verricht-
•ze b^dopen weekeinde kruiste het
5ez0 rie van volksgezondheid on-
istat 1 de degens met staatssecreta-
we Onder leiding van staatsse-
we Hendriks van volksgezond-
kdier 83 er een bespreking waarin
rpnh. mtaande cardiologen op-
5ellI', Hof Ho
het ministerie van volksgezondheid
over dit initiatief.
Kosten
Volgens de heer Fievet zou de behan
deling in de VS, inclusief de reis- en
gei, 0h.dr^™raSïï hKl? de o^r 27.Mo"VÏ
ding den kosten.een bedrag gelijk aan het
d en^4L Jh tarief dat de Nederlandse zleken-
ei j ei vfil fondsen betalen voor een open hart-
1 van de gezondheidsraad van - - - - -
noge
ieel
^nigde Staten
operatie in Nederland. Vrijdag deelde
het gemeenschappelijk orgaan van
ziekenfondsorganisaties (GOZ) mee,
dat de ziekenfondswet bevoegdheid
geeft aan de fondsen open hartopera-
hiuil ties in de VS te betalen, mits patiën-
™UI spoedberaad van de heer ten -- - -
«ZOf.u- L.IL.J.1.1- JV -
\f7ner. --------- -i vcu een verklaring van een Neder-
teffi5 mf.t bartcWrurgen, dbheer lands centrum overleggen dat uitstel
t van de bigreep niet langer ver
bet S i Hwfp' antwoord is en dat de operatie niet in
Nederland kan worden verricht. Nu
lp kfli tn^p na bet spoedberaad op initiatief van
le kele gaan tot hartoperaties in de Rffl(,t.«ipprpt.j»rt<i
>ók fcde Staten. Er werd een staatssecretaris
ie verroep gevormd, die de operaties Hendriks, een werkgroep is opgericht
nauwrika moet begeleiden en coör- om deze operaties in Amerika te be-
etenia. De werkgroep bestaat uit geleiden, betekent dit volgens prof.
t dat&r F. L. Meyler, cardioloog, prof. Meylef niet dat het initiatief van de
jn vu A. Huysmans, cardio-cnirurg, heer Fievet wordt „overgenomen",
dr J. M. Greep, chirurg, terwijl Prof. Meyler zei gisteren: „Wij nemen-
jer Marselis aan het overleg zal het initiatief van de heer Fievet niet
►men. De werkgroep zal ook ©ver. De eer ervoor komt hem volle-
ct opnemen met de Neder- toe. Ik vind-dat hij er wel een prijs
Hartpatiënten vereniging. voor verdient. De staatssecretaris wil
aan het verzoek van Fievet om een
wet^TOoStter?™ fe verelS- 'uehtbrug naar Amerika voldoen en
SfhJt ASSSe HÏSton ala werkgroep voeren het uit, daar
twam met de mededeling dat komt het in feite op neer aldus prof.
ederlandse hartpatiënten per Meyler.
d zouden kunnen worden gehol-
loor de Amerikaanse hartchi- De voorzitter van de gezondheids-
Denton Cooley in het Texas raad. dr a. j. Ch. Haex, gaat op zo
Institute in Houston, is er kort mogelijke termijn een inventari-
cntig overleg geweest in krin- satie van de wachtlijsten bij de
i ziekenfondsorganisaties en ^chirurgische centra opmaken.
De werkgroep zal, eveneens ln hoog
tempo, bij die centra nagaan, naar
welke Amerikaanse centra zij hun
patiënten willen verwijzen. Prof.
Meyler zei zelf al te hebben overwo
gen patiënten naar de VS te sturen,
voordat Fievet met zijn initiatief
kwam, omdat hij „bij het ministerie
van onderwijs en wetenschappen
geen gehoor kreeg."
Noodsituatie
Ook de Groningse cardioloog, prof.
dr. J. Nieveen, sinds het eind van de
jaren zestig betrokken bij het ver
vaardigen van rapporten over hart
en vaatziekten, wijt de trage gang
van zaken bij de uitbreiding van de
operaties aan het ministerie van on
derwijs en wetenschappen. „Een mo
gelijke luchtbrug voor hartpatiënten
om in de VS te worden behandeld,
moet als een uiting van een noodsitu
atie worden gezien. Wij zijn al jaren-
bezig de zaak van de grond te krijgen,
maar het gaat allemaal ontzettend
moeizaam", aldus prof. Nieveen. „In
1969 zijn we begonnen een rapport te
Schrijven, in 1971 adviseerden we dat
in Nederland maximaal 4300 open
hartoperaties per jaar nodig zouden
zijn. Het waren er toen elfhonderd
per jaar en omdat het niet mogelijk
was op korte termijn zo sterk te stij
gen, adviseerden we voorlopig de ca
paciteit op te voeren tot 2300.
Uitbreiding
Volgens de gisteren uitgegeven ver
klaring van het ministerie Van on
derwijs en wetenschappen wordt er
wel degelijk hard gewerkt aan de
uitbreiding van de hartchirurgie. Op
de kritiek van de hartspecialisten
dat staatssecretaris Klein het twee
jaar geleden tot hem gerichte ver
zoek om financiële hulp van het
Wilhelmina-kindeizlekenhuis in
Utrecht niet heeft beantwoord,
wordt ook gereageerd. De staatsse
cretaris wil „zo spoedig mogelijk"
beginnen met universitaire hartchi
rurgie in het kinderziekenhuis.
Bij zijn beleid gaat de staatssecreta
ris uit van het streefgetal van 250
hartoperaties per academisch zie
kenhuis per jaar. Dit komt erop neer,
dat aldus het ministerie van on
derwijs en wetenschappen er to
taal 1450 open hartoperaties zouden
moeten gebeuren, indien alle zeven
academische ziekenhuizen hieraan
zouden meedoen. Maar het acade
misch ziekenhuis in Utrecht en dat
van de Vrije Unlvesiteit van Amster
dam doen hieraan nog niet mee.
Dit beleid is vastgelegd in een be
sluit dat onder meer is ondertekend
door staatssecretaris Hendriks van
volksghezondheid. In 1974 heeft dr.
Klein een extra financiële injectie
gegeven van zeventien miljoen gul
den voor een versnelde uitbouw van
de capaciteit in de academisch zie
kenhuizen ten behoeve van hartope
raties. In 1974 werden volgens het
ministerie van onderwijs in de aca
demische ziekenhuizen totaal 1211
haroperaties (waarvan 904 open en
307 besloten) vericht.
In 1975 waren het er toaal 1278 (resp.
977 en 301). In 1976 zullen er naar
verwachting in de academische zie
kenhuizen 1520 hartoperaties kun
nen worden verricht, waarvan 1105
open en 415 gesloten. Dit betekent
ten opzichte van 1974 een stijging
van 22 procent
In de algemene ziekenhuizen zullen
naar schatting in 1976 775 open hart
operaties worden verricht te weten
een stijging van 19 procent ten op
zichte van 1974.
Geen genoegen
De heer Fievet, voorzitter van de
Nederlandse hartpatiëntenvereni
ging, heeft gistermiddag meegedeeld
geen genoegen te nemen met een
adviseursrol voor de werkgroep van
de gezondheidsraad, die is opgericht
als reactie op zijn idee een luchtbrug
voor hartpatiënten naar de V.S. in te
stellen. De heer Fievet vindt dat de
vereniging in die werkgroep dient te
zijn vertegenwoordigd om de stem
van de patiënten als de meest be
trokkenen volledig tot zijn recht te
laten komen. Ook vindt hij dat de
Eindhovense hartchirurg dr. P. J.
v.d. Schaar, die hem in Houston
heeft geïntroduceerd en die bereid is
de eerste groepen patiënten te bege
leiden, in de werkgroep hoort.
'est
drs
■nste'
drs1
n: C
rervolg van pagina 1
e derde plaats: De heer Hout
wijst op het verschijnsel dat
laren, bij Groningen, enkele
in zijn gesprongen. Dat wijst
dat de oorsprong bo-
r Ht [ronds
t worden gezocht. Uiteraard
ngen bij zware bevingen rui-
jnaar de lichte trillingen die
ar "sJO maart werden gevoeld, zou-
indien ze van seismische
prong waren nooit het bre-
van ruiten tot gevolg hebben
heer Houtgast cocludeert dat
een sprake is geweest van een
tDbeving, maar, zegt hij, wat
fel aan de hand is geweest,
t ik in het midden laten. Het
ekt vanzelf dat we nieuwsgie-
hjn, maar voor zover het ons
eln van onderzoek betreft, zijn
1 litg
"kijsi
Pa,0
ereilv.
ie
itgepraat. Op grond van onze
evens kunnen we geen spoor
een verklaring geven.
de zijde van de Rijksgeolo-
n-Z< he dienst in Haarlem, zei dr.
m-W Kimpe dat de veronderstelde
ingen van 30 maart hem des-
s al zeer hadden verbaasd. Hij
en b De bodem van noord Neder-
is Ai 1 (en van noord Europa in het
Lol meen) is erg rustig. Het zou
verwacht kunnen worden dat
in zuid Nederland geregi-
erde beving tot in het noorden
d waargenomen, maar die
■ervèstie van 30 maart was eigen-
andersom. De oorsprong van
„beving" werd in het noorden
acht. en dat kwam ons zeer
onderlijk voor. De heer Kimpe
ook geen zinnig woord zeggen
de vraag wat het dan wel kan
geweest.
s bekend heeft men aanvan-
jk allerlei veronderstellingen
lt. Personeel van de radio-
ip van Westerbork dacht
heel nuchter aan een Imilitaire oe
fening, inwoners van Leeuwarden
dachten aan vliegoefeningen en in
Eelde dacht men even aan
grondverschuivingen in verband
met de gasboringen van Slochte-
ren. Niets van dat alles blijkt
houdbaar.
Militaire oefeningen waarbij zo
zware explosies voorkomen dat de
trillingen in het gehele noorden
voelbaar zijn, zijn uitgesloten. Op
grond van de bevindingen van het
KNMI is een grondverschuiving of
jets van dien aard eveneens uitge
sloten. En de luchtmachtvoorlich
tingsdienst in Den Haag meldt
desgevraagd dat op de avond van
30 maart wel militaire vliegtuigen
boven Nederland hebben gevlo
gen, maar niet supersoon, dat wil
zeggen dat de geluidsbarrière niet
is doorbroken. Het doorbreken
van de geluidsbarière als mogelij
ke oorzaak is ook al dó&rom uitge
sloten, omdat van de dan eventu
eel optredende schokgolf in elk
geval het oppervlak van de aarde
niet gaat beven.
dere man, van wie aan de hand van
foto's werd vastgesteld dat hij zich
regelmatig voor Roha uitgeeft.
Mr. Kist zei ons gisteren dat het
verhaal van de dubbelganger wel
licht uit de koker komt van Ernest
Hauser, die in zijn dagboeken prins
Bernhard ervan heeft beschuldigd 1,1
miljoen dollar (3,5 miljoen gulden)
aan steekpenningen van Lockheed te
hebben ontvangen. Mr Kist bevestig
de ook dat de commissie ervan over
tuigd is dat het memorandum waarin
zou worden aangetoond dat de prins
867.327,89 dollar heeft ontvangen,
vervalsd is. In deze falsificatie wordt
beschreven dat de toenmalige Fok
ker-voorlichter Aalbertsberg het geld
in contanten ontving van Fred C.
Meuser, destijds Lockheed-directeur
voor Europa en Afrika. Roha heeft de
commissie duidelijk gemaakt dat het
stuk een vervalsing is.
Volgens thans in Washington circule-
ADVERTENTIE
^'n gezonde traktatie voor hamster marmot, konijn, enz.
Vervolg van pagina 1 rende berichten zou de Amerikaanse
commissie voor het beurswezen wel
het adres te wonen dat de krant had over voldoende bewijzen beschikken,
achterhaald. Er woonden wel een an- die aantonen dat Lockheed geld aan
prins Bernhard overmaakte. Volgens
een topfunctionaris van deze com
missie, die niet bij naam wenst te
worden genoemd, zal de beurscom-
missie over enkele maanden een rap
port publiceren waarin deze stukken
en alle feiten over de Lockheed-
affaire zijn weergegeven.
HILVERSUM Met ingang van 24
mei zal de NOS-radio vijf avonden
per week trachten rustige slaap te
bevorderen. De uitzending „met het
oog op morgen" wordt dan telkens
besloten met drie minuten yoga-
ontspanningsoefenlngen, voorge
dragen door de Baarnse arts Rama
Polderman. Eenmaal per drie we
ken worden tien minuten besteed
aan een diepere ontspanning voor
het slapengaan. De arts Polderman
geeft ook yoga-slaapservice in
KLM-vliegtuigen.
Van een onzer verslaggevers
HAARLEM In het nieuwe
gebouwencomplex tegenover
het Haarlemse station is giste
ren een begin gemaakt met de
opleiding van de croupiers die
te zijner tijd werk kunnen vin
den in de legale Nederlandse
casino's. Van de 300' kandida
ten die zich voor de opleiding
hadden aangemeld, zijn er 65
tot de cursus toegelaten.
In het landelijk opleidingscentrum
van de Nationale StichUng Casinos
pelen worden zij voorbereid op de
functie van leerling-croupier bij een
van de casino's die de komende tijd
zullen worden geopend. De cursisten
Van onze verslaggever
OEGSTGEEST De Indonesische regering is druk
bezig het openbaar onderwijs te verbeteren en uit te
breiden. Voor een land met nog vele analfabeten is
dat uiteraard een verblijdende ontwikkeling. Maar
dit beleid heeft ook een schaduwzijde. Doordat alle
aandacht gericht wordt op het openbaar onderwijs,
dreigt het particulier onderwijs achterop te raken.
Met name binnen het christelijk onderwijs maakt
men zich daar grote zorgen over.
Vertegenwoordigers van het
christelijk onderwijs in Indo
nesië zijn onlangs in Neder
land geweest om met de ker
ken en het christelijk onder
wijs hier overleg te plegen.
Resultaat van dat gesprek is
dat er vanuit Nederland hulp
gegeven zal worden bij de ver
dere uitbouw van het christe-
erii^ervolg van pagina 1
ibeleid in de tweede helft van
en de zogenaamde structuurno-
an minister Lubbers. Het CNV
Jt daarom bij zijn standpunt dat
/on van de koopkracht mo- uere unuuuw van net. ennsu
)k moet worden gemaakt door ujfc onderwijs in Indonesië.
Jfel een prijscompensatie als door
belastingverlaging.
CNV betreurt het dat er niet
gegevens zijn over de regerings-
ifien. Nu echter vaststaat dat de-
ra! levens binnen enkele dagen be-
j-p d zullen worden gemaakt meent
CNV er goed aan te doen een
nitieve standpuntbepaling nog
te tijd uit te stellen. Daardoor
dt het mogelijk de opvattingen
;ve beslissingen van de regering als-
in I ln de overwegingen te betrekken.
Ba ivendien is het van groot belang
Per [evolgen van de onverwacht grote
df sstijgmg in april die verleden
og< be end werd gemaakt, daarbij
n Svuldig te overwegen," aldus het
RiJV.
De grote meerderheid van de
jeugd in Indonesië volgt
openbaar onderwijs. De open
bare scholen zijn ideologisch
gebaseerd op de gedachte van
de Pantjasila, die ook het
geestelijk fundament is van
de staat. De Pantjasila erkent
het bestaan van God. maar
laat verder ln het midden wel
ke God men wil dienen. Daar
door is er ook ruimte voor
christenen in dit overwegend
islamitische land.
Binnen de openbare scholen
hebben de ouders recht op
godsdienstonderwijs van de
eigen richting. In de praktijk
is dat vaak moeilijk te realise
ren, maar in principe is
godsdienstonderwijs van ei
gen keus dus mogelijk. De
kerken zouden graag zien dat
de regering dit godsdienston
derwijs ruimer subsidieerde,
maar voorlopig zal dat wel
een vrome wens blijven. De
kerken beschikken zelf niet
over voldoende middelen om
overal waar ouders dat wen
sen christelijk godsdienston
derwijs mogelijk te maken.
Naast de openbare scholen
bestaat er in Indonesië echter
ook particulier onderwijs. Zo
zijn er scholen die op islami
tische leest zijn geschoeid,
nationalistisch getinte scho
len, en ook rooms-katholleke
en protestants-christelijke
scholen. Volgens de grondwet
van 1945 heeft het particulier
onderwijs, mits het aan be
paalde eisen van deugdelijk
heid voldoet, recht op subsi
die van de overheid. Daar
naast zijn de particuliere
scholen (evenals de c-inbare
scholen) altijd afhankelijk ge
weest van de door de ouders
betaalde schoolgelden.
Op deze wijze heeft het uit de
koloniale tijd stammende
christelijk onderwijs zich ook
na de onafhankelijkheid ver
der kunnen ontwikkelen. De
subsidies waren niet groot,
maar de scholen konden zich
met veel moeite en vaak ook
met hulp uit het buitenland
toch bedruipen. In een arm
land kon men ook niet te hoge
eisen stellen.
De laatste Jaren is deze situa
tie veranderd. Dank zij de
oliewinning staat Indonesië
er economisch iets beter voor.
In de vijfjarenplannen van de
regering neemt het onderwijs
een belangrijke plaats in. Van
de jeugd tussen tien en twin
tig jaar zit nu nog minder dan
vijftig procent op school. De
regering wil het onderwijs
daarom drastisch uitbreiden.
Hoewel deze plannen opzich
zelf zijn toe te Juichen, is de
heer A. Situmorang, secreta
ris van de christelijke school
raad ln Jakarta, toch vol zorg
over de toekomst. In het zen
dingscentrum te Oegstgeest
vertelt hij ons. vlak vnor zijn
terugkeer naar Indonsië. dat
het steeds moeilijker wordt
de christelijke scholen draai-
ende te houden. Als een on
derwijzer vervangen moet
worden, is de kans groot dat
voor zijn opvolger geen subsi
die meer gegeven wordt. Ook
voor nieuwe personeelsplaat
sen tengevolge van uitbrei
ding wordt geen subsidie ge
geven. De subsidiebedragen
zelf blijven bovendien achter
bij de kostenstijging. Het
openbaar onderwijs heeft
kennelijk voorrang.
Eéntiende
Je zou de vraag kunnen stel
len of men zich in èen land als
Indonesië de luxe van ver
zuild onderwijs wel kan ver
oorloven. Nederland is een
van de weinige landen ter we
reld, waar de vrijheid van on
derwijs geleid heeft tot hon
derd procent subsidiëring van
al het bijzonder onderwijs. In
vele ontwikkelingslanden is
het onderwijs geheel overge
nomen door de staat. Denkt
de heer Situmorang dat dit de
christelijke scholen in zijn
land ook boven het hoofd
hangt?
„De regering zegt dat zij het
particulier onderwijs vrij wil
laten. Maar de drang tot
staatsbemoeienis is duidelijk
waarneembaar. Samen met
andere vormen van particu
lier onderwijs verzetten wij
ons daartegen. Voor het chris
telijk onderwijs Is die strijd
van levensbelang. Naast de
Islam en andere godsdiensten
moeten de christenen hun ei
gen bijdrage kunnen leveren.
De christenen in Indonesië
maken eentlende van de be
volking uit. Onze inbreng in
de maatschappij moet dus
ook minstens eentiende zijn".
Op christelijke scholen in In
donesië zitten soms vrij veel
niet-christelijke kinderen.
Vooral daar waar de christe
lijke school een goede naam
heeft, is de aantrekkings
kracht groot. Op Midden-
Java bijvoorbeeld zijn van de
75.000 leerlingen op christelij
ke scholen 45.000 kinderen
van niet-christelljken huize.
Behalve de kwaliteit kan ook
de „standing" van de school
leerlingen aantrekken. Dat
heeft wel eens het verwijt op
geleverd dat christelijke
scholen de armsten nauwe
lijks bereiken. De heer Situ
morang zpgt daarvan: „Het
schoolgeld voor de christelij
ke school wordt zoveel moge
lijk naar draagkracht gehe
ven. Toch kunnen wij niet
voorkomen dat de armsten
dan naar de openbare school
gaan. Dat verschil arm-rijk
speelt overigens vooral in de
grote steden; op het platte
land is iedereen arm".
Programma
Om de positie van het christe
lijk onderwijs te verbeteren
heeft de christelijke school
raad in Jakarta een program
ma voor de komende jaren
opgesteld. De heer Situmo
rang denkt vooral aan
(blj)scholing van leerkrach
ten. ontwikkeling van goede
leermiddelen en onderzoek
naar lokale behoeften. Er
moeten regionale centra ko
men die het christelijk onder
wijs ter plaatse ondersteu
nen. Vanuit Nederland wordt
behalve financiële steun (vijf
jaar lang 150.000 gulden) ook
hulp van onderwijskundigen
verwacht. De Unie „School en
Evangelie" zal in de Uniecol
lecte van het volgende sei
zoen extra aandacht vragen
voor het christelijk onderwijs
in Indonesië, dat nu ln een
situatie van erop of eronder
verkeert.
volgen naar keuze een middag- of
avondoplelding van vijf dagen per
week. Als zij na een test, over onge
veer een maand te houden, een exa
men met goed gevolg hebben afge
legd, kunnen zij per 1 oktober bij de
stichting in dienst treden. Zij krijgen
dan de kosten van de opleiding (500
gulden) terug betaald.
De toekomstige croupiers zijn gemid
deld 26 jaar oud. Onder hen zijn een
vlieger, een reisleider, een opbouw
werker. een copywriter, een Journa
list en een molenaar. Twaalf adspi-
ranten zijn afkomstig uit het horeca
bedrijf. Zeven cursisten volgen een
universitaire opleiding. Onder de 65
candidaten bevinden zich twee vrou
wen, een stewardess en een secreta
resse.
Aan de croupiers, spelleiders in een
casino, wordt als els gesteld dat zij
tussen de 20 en 30 Jaar oud zijn, een
minstens middelbare schooloplei
ding hebben, en van onbesproken
gedrag zijn. Aan de toelating tot de
cursus gaan een antecedentenonder
zoek en een psychologische test voor
af. Wie in een illegaal casino heeft
gewerkt, komt niet voor de opleiding
in aanmerking.
Het Haarlemse opleidingscentrum is
niet alleen bedoeld voor de adspi-
rant-croupiers. maar voor alle toe
komstige casinomedewerkers, zoals
receptionisten en administratieve
krachten. Het eerste legale casino zal
in het najaar in Hotel Bouwes in
Zandvoort worden geopend. Over het
tweede casino wordt onderhandeld
met de Zuidlimburgse gemeente Val
kenburg. Het derde casino zal in het
Kurhaus ln Scheveningen worden ge
vestigd.
„Als raam aankomt, dan verf ik die
streep even weg..."
