gelijke kansen
mag doorslag niet
even bij onderwijs
IBonden van FNV willen
yiet drammen over
folledige compensatie
L gelijkheden onderwijshervorming niet overschatten
Voorzichtig met
éne basisschool
voortvarend met
de middenschool
ftlantal Surinamers
fleemt nog toe
.RTET8
frAG 4 MEI 1976
BINNENLAND
TROUW/KWARTET 9
g, CARA.
X te Rot-
n. CARE-
spi-
terdam ni
ELISA-
Piet Hagen
phit.tp
'7 WOAÖT ittDEROAAb
TUO &AT 2€ A CIC HAAL
Contourennota van minister Van Kemenade is nu bijna een jaar oud en de daardoor uitgelokte
over het toekomstig onderwijsbeleid is nog in volle gang. Toch zijn reeds voldoende
Rotter-imentaren binnen om een tussentijdse balans op te maken. In deze krant besteden we daarom
l"Tva£Deri6 aandacht aan deze discussie. Op de pagina's 13 en 15 vindt u een samenvatting van Van
nenades'/ toekomstvisie in acht punten, een interview met vier leraren en in tien punten een
izicht van de tot nu toe verschenen kritiek..
Twee illustraties waarin men n\et enige fantasie de contouren van ons onderwijs in kan ontdekken: meer mensen mondig maken.
oob neken is wei dat de idealen van
^•jter Van Kemenade veel instem-
genieten. Lezend wat hij
jft over gelijke kansen voor alle
igen en maximale ontplooiing
«Salie talenten, zou je zo willen
Z" Jtappen naar het jaar 2000. waar-
50d -l de nota onze blik richt. Maar als
jn alle kritiek leest, word je toch
io door twijfel bevangen. Zijn al
nooie idealen te verwezenlijken?
]ipunt in het denken van de socio-
I Van Kemenade is het streven
49,s gelijke kansen. Daarmee wordt
bedoeld dat alle mensen gelijk
-of moeten worden, maar dat kin-
In met min of meer gelijke talen-
ioa longeacht hun sociale milieu of
ie ook een min of meer gelijke
o TC'S krijgen hun talent te ontwikke-
(0 -Dat is nu nog anders. Statistisch
o ïflgj1 een kind van ri^ke ouders een
o - grotere kans op een bij zijn be
rt 9,t; jfdheid passende opleiding dan
^«arbeiderskind. Het siert Van Ke-
35,: ade dat hij daar iets aan wil
63; j
57,
o 46,4 Kemenade zoekt de oplossing in
o i4i totale hervorming van ons onder-
0 bestel. Een ingreep van een om-
J g die we nog niet eerder hebben
igemaakt. De nota stelt voor een
5 76-hsschool van vier tot twaalf jaar.
3 I middenschool van twaalf tot zes-
-Keen bovenschool, een vernieuwd
j ~ger onderwijs en een open school
-or volwassenen. Er zit veel goeds in
^e plannen, maar toch vragen wij
i i al of de minister in zijn sys-
ïsi.faibouw niet te veel nadruk legt op
99sociale aspect.
is wel waar dat het onderwijs de
'Matschappelijke ongelijkheid
'irspiegelt en soms zelfs versterkt,
onderwijs richt zich in cultureel
icht op de dominerende milieus,
•ardoor kinderen uit andere mi-
19 #s vanzelf een achterstand krijgen,
•xo.tuurlijk moet de school proberen
iH'ir iets aan te doen, maar het is de
4o'lag of je door het neerzetten van
143,5t nieuw gebouw het gebeuren bin-
de schoolmuren zoveel veran-
Misschien mogen we een paral-
trekken met vroegere stromingen
Me stedebouw. Daar hoopte men
vermenging van verschillende
itandsgroepen in één woonwijk
de sociale verschillen zelf te kun-
verminderen. Ook dat bleek
alijker dan men gedacht had.
7-5.51
jor scholen ligt dit niet zoveel an-
~rs. Een goed voorbeeld is de ach-
^•2stand van meisjes in het onder
is. Het heeft vele eeuwen geduurd
i87.obr(jat hier (pas deze eeuw) verbete-
23o.5<g in kwam. Dat de meisjes hun
25.9nterstand nu snel inlopen komt
"ft zozeer door een nieuw schoolsys-
fm, maar eenvoudig door het door-
-it
werken van de emancipatie in het
onderwijs.
Moeilijk
Als ergens gebleken is hoe moeilijk
het is het gelijkheidsideaal in de
praktijk van het onderwijs te verta
len dan wel in de Verenigde Staten.
Al twee eeuwen lang wordt het Ame
rikaanse onderwijs beheerst door het
ideaal van gelijke kansen. De
highschool is in menig opzicht de
voorloper van onze middenschool.
Maar als men kijkt naar de strenge
selectie voor de betere opleidingen en
naar de op diploma's gebaseerde in
komensverschillen, dan kan men niet
zeggen dat de leer (gelijke kansen)
het leven (soms schrijnende ongelijk
heid) veel veranderd heeft. Ook soci
ale hulpprogramma's, extra geld
voor scholen in achterstandsgebie
den. compensatieprogramma's en
zelfs het vervoer van zwarte kinderen
naar blanke scholen hebben de onge
lijkheid in het onderwijs nauwelijks
verminderd.
Met dit alles wil niet gezegd zijn dat
we het ideaal van gelijke kansen
maar overboord moeten zetten. Wel
dat we de mogelijkheid om door mid
del van onderwijshervorming hier
iets aan te doen noet moeten over
schatten. Het ideaal van de gelijke
kansen moet wel mespelen in de ver
nieuwing van het onderwijs, maar
pedagogische motieven moeten de
doorslag geven.
Het lijkt ons verstandig de tamelijk
kunstmatige drempel tussen kleu
ter- en lagere school te effenen door
invoering van één basisschool voor
vier- tot twaalfjarigen. Kleine kinde
ren vertonen zoveel verschil in ont
wikkelingstempo. dat het eigenlijk
dwaas is het lees- en schrijfonderwijs
te laten beginnen bij een vaste ka
lenderleeftijd.
Gevaar
Toch zijn we huiverig voor een al te
dogmatisch streven naar eenwor
ding van beide schooltypen. Het ge
vaar dat de spelende kleuter in een
op leerprestaties gerichte ba
sisschool in de verdrukking komt is
niet denkbeeldig. De in de contou
rennota getrokken nieuwe leef
tijdsgrenzen (toelating bij vier jaar,
scheiding van onder- en bovenbouw
bij acht jaar en overgang naar het
100.5(
1C0 3
w~an onze soc.-economische redactie
3tTRECHT Voorzitter Bram Buys van de Federatie Bouw- en
2^$utbonden NVV/NKV heeft de besturen van enkele andere
vinden verweten, dat zij hun leden bewust hebben aangemoe-
3^gd om na afloop van de loonmaatregel een volledige prijscom
pensatie te eisen.
73,c)lgens Buys is er in de federatie-
,-ad van de Federatie Nederlandse
ukbeweging afgesproken, dat er op
ÏJ ledenvergaderingen van de aange
laten bonden door de bestuurders
ilfu worden afgetast of de leden be-
*id zijn de centrale onderhandelaars
|ige onderhandelingsmarge te ge-
iin om zoveel mogelijk de collectieve
^♦orzieningen veilig te stellen,
o.ïfcals bekend zijn er de afgelopen
an,an een verslaggever
4EN HAAG Ondanks het feit dat
in de eerste twee maanden van dit
3! ar meer Surinamers en Antillianen
■Jaar hun land terugkeerden dan in
201e overeenkomstige periode van ver-
1 :den jaar blijft de totale Surinaam-
2 bevolking in Nederland toene-
74! len. In januari en februari zijn 1.094 woordvoerder van de bouwbonden
weken overal in het land ledenverga
deringen gehouden, waarop de vraag
centraal stond of er terwille van de
werkloosheidsbestrijding en de col
lectieve voorzieningen een loonmati
ging zou worden geaccepteerd. Met
de resultaten van deze vergaderingen
zullen de onderhandelaars van de
FNV eind mei het loonoverleg met
werkgevers en overheid ingaan. Buys
zei in zijn rede tot de bondsraad niet
welke bonden bewust de keuze voor
een volledige prijscompensatie heb
ben aangemoedigd, maar het is be
kend dat in ieder geval het bondsbe-
stuur van de Industriebond NVVzich
van het begin af aan heeft verzet
tegen aantasting van de koopkracht
van de doorsnee werknemer.
Overigens wijzen voorlopige tellin
gen uit dat ook de leden van de bouw
en houtbonden anders dan hun
bestuur voor een volledige prijs
compensatie zijn. Volgens een
aJurinamers en Antillianen vertrok-
en. maar zijn er 1.276 naar ons land
ji eëmigreerd. Dit betekent dat er 162
Speer Surinamers hier zijn dan in de
erste twee maanden van vorig jaar.
3^>e gehele Nederlandse bevolking is
i januari 1976 tot eind februari
a iet 11.408 zielen vermeerderd. Be-
axfin maart woonden er 13.744.755
Mensen in ons land.
vindt het bestuur de collectieve voor
zieningen voor de bouwvakkers voor
al van belang, omdat er juist in deze
bedrijfstak veei werkloosheid voor
komt. Daarbij moet in acht worden
genomen dat uit de collectieve voor
zieningen 650 miljoen komt voor aan
vullende werken in de bouw. Van dat
bedrag is inmiddels 450 miljoen gul
den verdeeld.
In zijn rede waarschuwde Buys tegen
stemmen die de laatste tijd opgaan.
?i 'OOR De achttienjarige M dat het land het best gediend zou zijn
Iroekkamp uit Bentelo is in Goor rnet het opstappen van het kabinet
Ov.) met zijn bromfiets frontaal in Den Uyl. „De rillingen lopen me over
j >otsing gekomen met een andere de rug als ik me een alternatief voor
bromfietser en om het leven de huidige regeringscoalitie tracht in
(ekomen. te beelden", aldus Buys.
voortgezet onderwijs bij twaalf jaar)
zijn onvoldoende beargumenteerd.
Te weinig aandacht wordt geschon
ken aan de ontwikkeling van peuters
beneden vier jaar (terwijl dit vanuit
het oogpunt der gelijke kansen
misschien de belangrijkste leeftijd
is). Te gemakkelijk wordt ook heen
gelopen over de vele problemen die
opdoemen wanneer zoveel duizen
den scholen (die soms ver uit elkaar
liggen) één moeten worden. Daarom
zouden we willen pleiten voor grote
voorzichtigheid: maak fusie tussen
kleuterscholen en lagere scholen
wettelijk mogelijk, maar laat de
scholen voorlopig vrij andere oplos
singen te zoeken.
Pleiten we dus voor bedachtzaam
heid bij invoering van een nieuwe
basisschool, in het geval van de mid
denschool zouden we willen aandrin
gen op meer voortvarendheid. Het
gaat hier om een schoolvorm die in
het buitenland gemeengoed begint
te worden, in ons land al enkele jaren
is voorbereid en door een meerder
heid van onderwijsmensen als wen
selijk wordt gezien. Het zou goed
zijn, wanneer het parlement alvast
een principebesluit tot invoering van
de middenschool nam. Dat zou de
onrust en de onzekerheid in het on
derwijs kunnen verminderen. Scho
len zouden zich geleidelijk in deze
richting kunnen ontwikkelen door
de vorming van bredere scholenge
meenschappen en door verlenging
van de brugperiode. Experimenten
zouden intussen kunnen uitwijzen
wat de meest geschikte vorm is van
een middenschool.
Onze indruk is dat een mid
denschool van twaalf tot vijftien jaar
(eventueel van elf tot veertien) se
rieus overwogen moet worden naast
de nu voorgestelde vierjarige mid
denschool van twaalf tot zestien
jaar. Door de middenschool op vijf
tienjarige leeftijd te laten beëindi
gen ontstaat wat meer ruimte voor
de bovenschool, die in de contouren
nota in het gedrang komt. Een theo
retische bovenschool van twee jaar
bijvoorbeeld lijkt ons een onding: je
zit er amper op. of je moet er weer af.
Winstpunt
Het voornaamste winstpunt van een
middenschool is dat kinderen niet
meer op hun twaalfde via een hoogst
ongelukkige toetsing worden voor
geselecteerd in twee groepen, de zo
genaamd praktisch begaafden en de
theoretisch begaafden. Een kind van
elf. twaalf jaar is nog volop in ont
wikkeling en heeft recht op nog en
kele jaren algemeen onderwijs (in
clusief een technische component).
Via keuzeprogramma's kan hij dan
in de loop van de middenschool zijn
eigen richting kiezen.
Zowel voor de middenschool als voor
de bovenschool lijkt het ons van
belang dat de omvang beperkt blijft.
Voor deze leeftijdsgroep verdraagt
massaliteit zich moeilijk met de per
soonlijke benadering, die zo belang
rijk is voor een goed pedagogisch
klimaat. Een middenschool zoals wij
ons die voorstellen (11/12 tot 14/15
jaar) zou niet veel groter hoeven te
zijn dan ongeveer vijfhonderd leer
lingen. Ook bovenscholen kunnen
van beperkte omvang blijven, als
men niet perse alle richtingen (Van
Kemenade denkt aan achttien ver
schillende programma's) in één
school onderdak wil brengen
Leerplicht
Ten slotte nog een opmerking over
de verlenging van de leerplicht tot
het achttiende jaar. Ook hier zouden
we willen volhouden dat sociale cr.i-
dealen zich niet laten verwezenlijken
door pedagogische dwangmaatrege
len. Men moet het feit respecteren
dat een deel der jeugd op een gege
ven moment genoeg heeft van het
schoolse onderwijs en dus van school
af wil.
Een zeventienjarige moet vrij zijn
zelf te kiezen tussen werken of
schoolgaan. Als hij wil werken kan
dat (mits hij goed wordt opgevan
gen) een leerzame ervaring zijn. Het
zou meer zin hebben jonge school
verlaters een educatief verlof te ga
randeren. waardoor ze de mogelijk
heid krijgen later meer gemotiveerd
in het onderwijs terug te keren op
kosten van de gemeenschap. Als de
contourennota dit beginsel concre
ter had uitgewerkt, had de gedachte
aan een leerplicht voor zeventienja
rigen van ops achterwege mogen
blijven.
