fÏÏ
i
Opel feliciteert
Lars Carlsson/Bob de Jong
Opel-dealerteam Holland
nummer
Opel-kwaliteit opnieuw bewezen
met Opel Kadett
winnaar Gulf Tulpenrallye 1976
mede dank aan de sponsors
Mobil-Pirelli-Hella-AC Delco
Hebreeuws op
jubileumzegel
staatsloterij
ir
Verborgen in handtekening
Lot niet op de
sabbath inbaar
Industriebond NKV
verdedigt zich tegen CNV
Personalia
Auto's moeten
eerder weggesleept
kunnen worden
Röntgenologen
weer in beroep
Noors-
Zweedse
theaterweken
in „Piccolo"
Dertig mijoen boeken in
eerste negen maanden 1975
Kunst tegenifei
apartheid
J. de Loos-
Haaxman overled
DINSDAG 4 MEI 1976
TROUW/KWARTET P:
%D
(Van onze medewerker)
..Zonder geluk vaart niemand wel" staat met minuscuul
kleine lettertjes, maar nog net leesbaar op de postzegel
uitgegeven om het 250-jarig bestaan van de Staatsloterij
luister bij te zetten. Het staat naast de met sierlijke krullen
voorziene handtekening van de Leidse loterij verkoper Gerrit
Loos. Maar wie een loep neemt om de postzegel, die het door
Gerrit Loos op 4 maart 1797 gedateerde lot weergeeft, nog
beter te beschouwen ervaart, dat de sierlijke krullen iets
houden verborgen. Het zijn drie Hebreeuwse letters, de
gimmel. de alf en de joed. Drie medeklinkers die tezamen het
woord gabai (penningmeester) betekenen.
Loterijverkoper Gerrit Loos. wo
nende ..achter de ^iooglandsche
Kerk op de hoek van de
Choorsteeg" in Leiden, had de He
breeuwse benaming van zijn ambt
in de krullen van zijn handteke
ning verborgen. Hij is daar niet de
enige van geweest. Ook Gabriel
Salomons ..in de Hoogstraat, het
2de Huis van de Colveniers
Burgwal" in Amsterdam heeft zijn
handtekening verlucht met twee
Hebreeuwse medeklinkers: een
gimmel en een hee. Wat zij te
betekenen hebben, waarvoor zij
een afkorting zijn. is niet bekend.
Maar rabbijn H. Rodrigues Perei-
ra te Amsterdam zegt ons. dat het
meest waarschijnlijke is. dat deze
letters staan voor gabai hatsedek
(penningmeester voor weldadig
heid). Ten slotte was de oorspron
kelijke betekenis van gabai: gel-
dinner voor goede zaken. Het werd
later ook gebruikt voor geld
ontvanger.
Gabriel Salomons heeft op zijn lot
het motto afgedrukt: „De kans
lacht yder toe Het is een motto
gebruikt voor het boekje, uitgege
ven ter gelegenheid van het 250-
jarig bestaan van de Nederlandse
staatsloterij.
Maar ondanks het feit dat op de
jubileumpostzegel het lot van
Gerrit Loos is afgebeeld en hoewel
in het jubileumboekje het lot van
Gabriel Salomons is weergegeven
heeft niemand de Hebreeuwse ka
rakters geconstateerd. Dat deed
wel het Nieuw Israelietisch
Weekblad, dat er gewag van
maakt.
Postzegelontwerpster Jolijn van
der Wouw en de posterijen alsme
de de Staatsloterij en het ministe
rie van financiën zijn eraan voor
bijgegaan. dat Gerrit Loos en Ga
briel Salomons in Hebreeuwse ka
rakters verborgen in hun handte
kening hun beroep hebben
vermeld.
Niet zaterdag
Gabriel Salomons komt op zijn lot
..gearresteerd den 4. September
1805" er openlijk voor uit. dat hij
jood is. Het door hem verkochte
lot is inbaar 's Morgens van 9 tot 1
en 's Namiddags van half 3 tot 4
uren. uitgezonderd Zaturdag."
Gabriel Salomons ontwijdde de
sabbat niet. Hij vond waarschijn
lijk dat de kans yder ook toelachte
als op een andere dag de prijs
werd geïnd.
Hoog was die prijs slechts zelden.
Gabriël Salomons zijn lot was
maar een zestiende groot en dat
van Gerrit Loos een achtste.
Het 250 jaar bestaan van de loterij
De postzegel uitgegeven ter gelegen
heid van het 250-jarig bestaan van de
staatsloterij
wordt nu gevierd, omdat de Sta-
ten-Generaal op 4 april 1726 een
resolutie aannamen, die een einde
moest maken aan tal van onge
controleerde loterijen. Bij de nieu
we reglementen werd voor de lote
rij een ontvanger-generaal be
noemd. die als loon een gering
percentage kreeg van de totale
recette van de loterij. Maar uit dat
percentage nu moest hij de collec
teurs betalen. Die collecteurs nu
waren gebrand op een zo groot
mogelijke afzet. Zij stelden op hun
beurt weer wederverkopers aan.
die in kleine coupures de loten
poogden te verkopen.
Het was geen beroep om rijk van
te worden. Brutaliteit was de we
derverkopers niet vreemd.
Wederverkoper
Charles Dickens, die in een van
zijn verhalen de hoofdpersoon
Amsterdam laat bezoeken, rept
over de joodse loterijverkopers
Want wederverkoper is een oud
joods beroep. Enerzijds, omdat de
verkopers een bron van bestaan
erin ontdekten, uitgesloten als zij
waren van tal van ambachten. An
derzijds omdat het joodse proleta
riaat wel zijn geluk wilde beproe
ven. maar de financiële middelen
niet bezat om anders dan kleine
coupures te kopen.
"Zonder Geluk Vaart Niemand
Wel" heeft Gabai (penningmees
ter) Gerrit Loos op zijn lot gezet,
dat thans de jubileumpostzegel
van 35 cent siert Zelf heeft hij dat
geluk niet gevonden. Hij kwam uit
Frankfort a'Main in Nederland
aan in 1792. In Leiden staat hij in
het gemeentearchief geboekt als
negotiant, een andere benaming
voor wederverkoper. Hij had in
Leiden zes kinderen van Naatje
Nanes. Een van die kinderen, de
dochter Rachel is begraven op de
joodse begraafplaats in Katwijk
aan Zee. In 1799 werd Gerrit Loos
failliet verklaard. In 1801 vertrok
hij Onbekend waarheen
Bekend is alleen zijn lot. dat ge
bruikt is voor de jubileumpostze
gel. Met gimmel. beet. joed (pen
ningmeester) heeft hij zijn lot on
dertekend Een penningmeester
zonder centen, zoals de meeste
van zijn kopers.
Van onze soc.-economische redactie
KERKRADE Voorzitter Piet Spij
kers van de Industriebond NKV heeft
zijn bond verdedigd tegen de aanval
len van het CNV en van de Unie
BLHP (beambten), die volgens hem
bedoeld zijn om leden te winnen in
Limburg onder de NKV-leden.
Aan het begin van een tweedaagse
bijeenkomst van bondsbestuurders
in Kerkrade zei Spijkers, dat de Unie
BLHP en het CNV in hun eigen ver
haal gaan geloven, dat de leden van
de Industriebond NKV in Limburg
niet solidair zouden zijn met het
NKV wanneer deze vakcentrale een
goede samenwerking met het NW
zou zoeken.
Spijkers zei dat zijn bond het NVV
een aantal zaken uit het verleden
heeft te verwijten en dat zich een
reeks irritaties heeft voorgedaan.
„Maar moeten we dan de toekomst
van de vakbeweging baseren op irri-
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG De eerste enige echte
Nederlandse wlelrijdersbond
lENWB) wil dat de mogelijkheden
om fout geparkeerde auto's weg te
slepen drastisch worden uitgebreid.
In een telegtam aan de Tweede Ka
mercommissie voor verkeer en wa
terstaat dringt de ENWB erop aan de
regeling zo te wijzigen dat ook auto's
die op voet- of fietspaden gepar
keerd staan weggesleept kunnen
worden
Vorige week behandelde de Tweede
Kamer het wetsontwerp van de mi
nisters Westerterp en Van Agt over
deze materie
taties uit het verleden?" zo vroeg
Spijkers zich af
Hij voegde eraan toe dat de Indus
triebond NKV lang heeft gezwegen,
omdat die niet van broederstrijd
houdt. ..Ook al zijn het broeders waar
je minder van houdt." De bondsvoor
zitter ontkende dat de industriebon
den NVV en NKV al tot een fusie
hebben besloten.
Een fusie tussen die twee is welis
waar niet bij voorbaat uitgesloten,
„maar het kan best zijn dat het lo
gisch sluitstuk alleen bij een federa
tie ligt.
Het kan zelfs zijn dat het sluitstuk
van het streven naar harmonisering
minder dan een federatie is", aldus
de heer Spijkers.
Overleden Op 79-jarige leeftijd is
in de Centraal Israëlitische zieken
verpleging in Amsterdam overleden
mevrouw Agnes H. Nolte. die van
1948 tot 1952 en van 1956 tot 1964
voor de KVP lid van de Tweede
Kamer geweest is. Mevrouw Nolte
was ridder in de orde van de Neder
landse Leeuw. Vandaag om half een
wordt zij begraven op de r.k. be
graafplaats te Buitenveldert.
Amsterdam-Zuid.
Overleden Op 68-jarige leeftijd is
in Ermelo overleden luitenant
kolonel buiten dienst Th J Rikkers.
wethouder van Ermelo. De heer Rik
kers. die lid van de CHU was en
president-kerkvoogd van de her
vormde gemeente in Ermelo. had
jarenlang zitting in de hervormde
synode. Donderdagmiddag om half
twee is de begrafenis in Ermelo.
Van een verslaggever
DEN BOSCH De twee röntgenolo
gen van het St. Josephziekenhuis in
Eindhoven zijn bij de Hoge Raad in
beroep gegaan tegen de beschikking
van de raadkamer van het ge
rechtshof in Den Bosch die hun zaak
voor behandeling verwezen had naar
de rechtbank. Het hof heeft vorige
maand de beschikking van de raad
kamer van de rechtbank in Den
Bosch bevestigd, die de bezwaar
schriften van de röntgenologen te
gen hun dagvaarding ongegrond had
verklaard. De röntgenologen hadden
verzocht hen buiten vervolging te
stellen Aan de röntgenologen P K
en J van Z. uit Valkenswaard is
valsheid in geschrifte, subsidiair op
lichting met declaraties in 1972 ten
laste gelegd. De Bossche officier van
justitie mr J H M. Peijnenburg.
heeft uit het totaal van de uit 1972
onderzochte declaraties een kleine
tweehonderd gevallen in de dagvaar
ding verwerkt
ROTTERDAM Het Piccolo
Theater in Rotterdam gaat deze
maand drie Noors-Zweedse theater-
weken houden. Gedurende twee we
ken zal het Thesbiteatret uit het
Noorse Tonsberg uitvoeringen ge
ven. Van dinsdag 11 toten met zater
dag 15 mei speelt men er Amputas-
jon van Jens Björneboe. een stuk dat
is gebaseerd op het boek ..1984" van
George Orwell Van dinsdag 18 tot
en met zaterdag 22 mei worden voor
stellingen gegeven van „The Brig"
van de Amerikaanse auteur Ken
neth H. Brown. De regie van beide
.voorstellingen is in handen van
Gianni Lepre „Aputasjon" gaat in
de Noorse taal. „The Brig" in het
Engels.
Op dinsdag 25 mei begint het Zweed
se Vasterbotten Ensemblen een
groep die behoort tot het „Rikstea-
tern" met een serie voorstellingen
die duurt tot zaterdag 29 mei. In
Zweedse vertaling van Per Erik Wah-
lund speelt men ..Woyzeck" van
Georg Büchner in de regie van Chris-
ter Bjorsö Aan de bezoekers worden
Nederlandse samenvattingen over
handigd van de te spelen stukken.
Advncatenorde Tot secretaris van
de Nederlandse orde van advocaten
is bnoemd mr H. G Bruin (35). Onder
leiding van de algemeen secretaris,
mr R. A. van Sandick. zal in het
bijzonder belast worden met aange
legenheden betreffende rechtshulp
aan particulieren en de opleiding
voor de advocatuur. Hij is per 1 mei
in dienst getreden.
AMSTERDAM In de eerste negen maanden van het jaar 1975
zijn in Nederland voor een bedrag van 424 miljoen gulden 30
miljoen boeken gekocht (uitgezonderd encyclopedieën, naslag
werken. school- en studieboeken). De gemiddelde prijs die de
consument hiervoor betaalde was 14.15 gulden.
Van het totale aantal boeken werd 44 De voorxeur van het publiek ging uit
naar bellettrie: 66 procent van de
gekochte boeken viel in deze catego
rie. Een op de tien boeken was een
procent via de boekhandel verkocht
en 19 procent via boekenclubs. T.en
procent werd in warenhuizen ge
kocht en 8 procent werd rechtstreeks jeugd- of kinderboek,
van de uitgever betrokken.
Aldus blijkt uit een onderzoek dat de
Stichting Speurwerk betreffende het
boek liet doen. Voor 45 procent van
het totaal gekochte aantal boeken
werd minder dan tien gulden betaald.
Reisgidsen bleken de hoogste gemid
delde prijs te halen nl. 38.15 gulden,
boeken met stripverhalen hadden de
laagste eemiddelde prijs: 4.45 enidpn
Bijna de helft van de gekochte boe
ken was in gebonden uitvoering; er
werd een gemiddelde prijs van 21.50
gulden voor betaald De gebonden
boeken haalden daardoor 74 procent
van de omzet in geld. pockets en
paperbacks van minder dan zes gul
den 6 procent en van meer dan zes
gulden 20 procent.
AMSTERDAM In Centruml
vue en in De Populier (Nieu<
rengracht 93) wordt vanaf di
dagavond 6 mei tot en met zo
avond 9 mei een Werkcongres
afrikaanse Kunstenaars geho
Een groot aantal buitenland
Nederlandse kunstenaars is vof
ze conferentie uitgenodigd
Het thema van het congres is
tegen apartheid". Het wordt v
gochtend geopend met een red
Alex Luguma over Kunst en bpfjl
ding Zaterdag komt de stri
van de culturele boycot aan de^
er wordt gesproken over muzit
neel en beeldende kunst en 's a
is er in Centrum Bellevue een rb<
rele avond (toegankelijk voo
bliek) waar gedichten worden
zen. jazz-sessions worden gehof1^1
en cabaretvoorstellingen wordejAF
geven. Zondagochtend is besf^n
voor het opstellen van resoluti
verklaringen.
mjfl
zo
?s
10
ld I A
vo fl
J l"
v
d
npNI
i,kei
Muzikaal project voor basisscholen
MAASTRICHT Bij wijze van expe
riment werden door een aantal leden
van het Limburgs Symfonie Orkest
in samenwerking met de Stichting
voor culturele vorming in Maastricht
gedurende twee jaren „schoolinstruc-
tie" verzorgd op basisscholen in Maa
stricht. De leerlingen werden daarbij
in de gelegenheid gesteld kennis te
nemen van de instrumenten van het
symfonie-orkest en van hun moge
lijkheden.
Na deze aanloopperiode is nu een
project opgezet waaraan alle leden
van het LS.O. hun medewerking ver-
lenen. Op 27 basisscholen in Maas-
tricht en omgeving zijn de leerlingen
van de vijfde en zesde klassen (in
totaal ongeveer 1650 jongeren) door
hun leraren voorbereid op de thema
tiek van het project: de dans in al zijn
verschijningsvormen in de muziek.
Deze thematiek wordt ook aangehou
den bij schoolinstructies op 5. 6. 7.10
en 11 mei. De diverse dansvormen
zullen tijdens de instructies door de
orkestleden muzikaal geïllustreerd
worden. Het gehele project mondt uit
in een aantal jeugdconcerten door
het L.S.O. in het Staargebouw in
Maastricht onder leiding van gastdi-
rigent Lucas Vis.
ROTTERDAM In Rotterda ig"
zaterdag op 95-jarige leeftijd ov'
den mevrouw J. de Loos-Haaxf
Zij was oud-conservatrice
's lands schilderijenverzamelin
voormalige Nederlands-I
i. .nni
het
Onder haar leiding vond de resti ,e
tie plaats van de landvoogdpoi ere
ten en werken van compagnies
ders die bijeengebracht waren ir or
Paleis Rijswijk. Mevrouw De I jw
Haaxman publiceerde vier boeke
het gebied van de kunstgeschiede r
Johan Rach en zijn werk.
landsverzameling schilderijen in,
tavia, Verlaat rapport Indië en
werk in Indië.
:n i
te
t h
1
ker]
hah
>eti
kog
