Woutertje Pieterse's
fantasie gesmoord
Operafragmenten van Schat
twintig kijkjes op F
het kindeke Jezus]
De gemeente Den Haag
heeft twee nota's voor mensen
die willen meedenken.
Waarom zijn die nota's gemaakt?
Wat gaat er met de nota's gebeuren?
Publikatie van de gemeente Gravenhage
Multatuli bewerkt
Knopen in
Butleys
bestaan
doorgehakt
West-Duitse PEN- Centrum tegen
dreigende censuur
Allereerst de
nota inspraak
En nu de nota
decentralisatie
MAANDAG 3 MEI 1976
Trouw/Kwartet h
1
CT3
door Andre Rutten
DEN HAAG Ellis van den Brink en
Anne-Marie Heyllgers van de Haagse
Comedie hebben, samen met Chris
de Jong en Albert Maurits, het ver
haal „Woutertje Pieterse" van Multa
tuli voor het toneel bewerkt. Dat is
een hele reeks grotere en kleinere
speelscènes geworden, die door een
verteller en Kees Coolen neemt die
taak onderhoudend waar met el
kaar verbonden worden én van Mul-
tatuli's eigen commentaren voorzien.
De scènes zijn niet allemaal even
sterk of tekenend, maar toch is er een
geheel ontstaan, dat een intrigerend
beeld geeft van een brokje Hollands-
burgerlijke samenleving, dat Multa
tuli ironisch tekende, met als onbe
vangen. maar geleidelijk aan meer
bevangen middelpunt het jongetje
Woutertje Pieterse. zuiver gespeeld
door Reinier Heideman. die natuur
lijk al lang geen jongetje meer is.
maar de wisselende gevoelservarin
gen. plastisch zuiver weergeeft.
Woutertje begint, vroeg in de negen
tiende eeuw. als een aardig jongetje
met veel fantasie, aangestoken door
roversverhalen. droomt zichzelf
prins, heeft een geliefde Fancy,
maakt daar een vers over in plaats
van over „de dèugd zoals meester
Pennewip hem opgedragen had.
Die spoedt zich naar Wouters moe
der. een eerbare weduwe, die „het
fatsoen" als hoogste norm heeft, de
wat betor gesitueerde burgers met
een huis op de gracht en een eigen
rijtuig naar de ogen ziet en haar
kinderen in hoofdzaak leert zich bij
hun fatsoen aan te passen. Een ont
stellend kortzichtige vrouw, die An-
ne-Marie Heyligers zo onsympathiek
maakt als zij is. Haar kinderen wor
den een soort bangelijke onderkrui
pers. al voelen zij zich daar klaarblij
kelijk zelfvoldaan bij.
Woutertje ontsnapt daar een tijdje
lang aan. maar wordt toch geleidelijk
ingekapseld, zeker als hij zijn eerste
baan krijgt bij een textielfirma, waar
nog zelfvoldaner afschuwelijke bur
gers zij hebben het toch maar
gemaakt met een huis buiten de stad
hem vernederen en met laatdun
kende vriendelijkheid zijn onderge
schikte afkomst inpeperen.
De laatste scène geeft daar een indru
kwekkend beeld van: de burgerfami
lie maakt een rijtoertje met Wouter
tje in de achterbak en als hij
opdracht krijgt het parasolletje te
ontplooien maakt hij dat kapot. Al
de figuren uit het stuk omringen hem
dan en nog eens klinken al de verwij
ten. die hij in de loop van zijn jeugd
te horen heeft dekregen. en die zijn
fantasie geleidelijk aan gesmoord
hebben.
En er zijn nogal wat figuren, die door
gaans goed. met veel humor, waarin
de ironie veelal op de voorgrond
treedt, gedaan zijn. De grote speel
ruimte. waarin alleen eenvoudige
houten meubels, die voor verschillen
de doeleinden gebruikt worden, ken
de vier afzonderlijke speelvakken.
waarover Wim van den Heuvel als
regisseur de snènes snel in elkaar kon
doen overgaan, ondersteund door
een goede belichting. De voorstelling
gaat alleen in Hot. Den Haag.
DEN HAAG De Haagse Comedie
introduceert een hier nog onbekende
Engelse schrijver Simon Gray (40)
met zijn vijfde (van de zes) to
neelstuk: „Butley".
Het is een dag uit het leven van een
docent moderne literatuur aan de
Londense universiteit, die Ben But
ley heet. Een dag. die zich afspeelt in
zijn kamer aan die universiteit, die
hij deelt met een jongere docent, zijn
pupil en vriend. Geen doorsnee-dag.
in tegendeel, een dag waarin enkele
knopen beslissend worden doorge
hakt.
Misschien dat dit zuiverend zal wer
ken voor zijn docentencarrière, waa
rin hij vastgelopen lijkt. Wat er op
deze dag doorgehakt wordt is eerst
zijn huwelijk, dat maar een jaar ge
duurd heeft, maar wel een dochtertje
heeft opgeleverd, en zijn
vriendschap met zijn pupil, die een
wat oudere en rustiger vriend boven
hem verkozen heeft.
Het knappe van het stuk is de na
tuurlijk lijkende en tegelijk onthul
lende manier waarop zich dit alles
niet zonder humor ontwikkelt. But
ley. overtuigend gespeeld door Gui-
do de Moor. is in principe een aardi
ge kerel, maar hij gedraagt zich vol
strekt onmogelijk, tegen de paarstu-
De docent Butley (Guido de Moor) in een heftig gesprek met zijn vrouw
Anne (Anne Oostveen).
denten die zich aandienen, tegen zijn
vriend, tegen zijn vrouw, tegen de
oudere vriend van zijn vriend, tegen
een vrouwelijke collega. Maar in dat
hondse gedrag is hij duidelijk ie
mand. die /.zijn verzenen tegen de
prikkels slaat", iemand die in al zijn
relaties klem is geraakt en als een
dolleman in de weer is om uit de
klem te komen. Het tragische is dat
het alleen maar erger wordt en dat
de anderen, als zij het misschien al
door zouden hebben, er machteloos
tegenover staan.
Het is. in de vertaling van Albert
Maurits. onder regie van Jules Roy-
aards. met sterk tegenspel van Eddy
Brugman. Guusje Westerman. Nan-
ni Vermeer, Ton van der Velden.
Anne Oostveen. Wim de Haas en
Hugo Maarten, een goede voorstel
ling geworden van een stuk. dat wel
typisch-Engelse elementen heeft,
maar toch gemakkelijk herkenbaar
is.
De première was zaterdag j.l. in de
Koninklijke Schouwburg in Den
Haag.
André Rutten
door R. N. Degens
AMSTERDAM Op 28 september
1977 zal in Amsterdams Carré de p-e-
mière plaatsvinden van de opera
„HoudinT van Peter Schat. Zondag
middag werden tijdens het laatste
concert in de serie „Ongehoord op
zondag" van het Concertgebouwor
kest in de grote zaal twee fragmenten
van dit werk uitgevoerd ..Song of
love" en „Song of Liberation"
Toen Schat dit laatste (Lied van de
bevrijding) in 1975 had voltooid,
schreef hij in zijn dagboek: „Vandaag
nog wil ik hem het Concertgebouwor
kest aanbieden voor een spoedige,
vóórspoedige première, als een soort
historisch compromis van de No
tenkraker. het compromis dat de Ita
liaanse communisten de christen
democraten aanboden zo van: OK.
het verleden was oorlog, maar samen
zouden wij nu de vrede kunnen
winnen."
Je zou hier. met een variatie op een
bekend gezegde, uit kunnen conclu
deren dat. de noten niet zo hard gege
ten worden als ze worden ge
kraakt Een mooi „vredelievend"
gebaar van Schat, waar het Con
certgebouworkest. ook niet kinder
achtig. vredelievend op in is gegaan.
En zo klonk dan zondagmiddag ..Lo
ve Song" (Engelse tekst van Adrian
Mitchell die het libretto van de opera
schreef) met weinig revolutionaire
klanken en met de bijna Puccini-
achtige meiismen waarmee de in be
paalde kringen als reactionair ge
doodverfde Benjamin Britten in zijn
vroegere opera's zoveel succes had
Het „Lied van de bevrijding" laat in
zijn dramatische massaliteit van
groot orkest, koor en vocale solisten
vermoeden dat Schat met zijn „Hou-
dini" een pakkende volksopera heeft
geschreven, waarvan men in elk ge
val de première met veel belangstel
ling tegemoet kan zien Het Neder
lands Operakoor zang zijn belangrijk
aandeel knap en overtuigend, de vo
cale solisten Jennie Veemnga. Jan
Blinkhof en John Brocheier gaven
opmerkelijk goede vertolkingen van
hun partijen, en Otto Ketting din
geerde het geheel met veel begrip
voor de sterk aangezette drama
tische effecten.
Ketting had daarvóór een eerste uit
voering met het Concertgebouwor
kest van zijn ..For moonlight nights"
(1973) gedirigeerd; een stuk voor fluit
en 26 spelers, waarin afwisselend,
naast de gewone dwarsfluit, de
altfluit en de piccolo solistisch wor
den gebruikt. De met de fluitsoli
opgeroepen poëtische maan
nachtsfeer wordt af en toe verstoord
door „luidruchtige voorbijgangers",
in casu vier trompetten en vier trom
bones
Een niet erg boeiende muzikale dis
sertatie die Ketting zelf duidelijk
typeert met „Een onderzoek naar
het democratisch functioneren van
een solospeler temidden van 26 me
despelers Ketting had het verloop
van dit functioneren helemaal zelf in
de hand en hij liet de solospelers
enkele malen met meerderheid van
stemmen verliezen. Dat was het dan.
Van Rudolf Escher (1912) ging de
wereldpremière van „Sinfonia per
dieci strumenti" oftewel klankstuk
voor tien instrumenten, gecompo
neerd in de jaren 1973-1976. Escher is
altijd een klank-estheticus geweest
met een grote verering voor Ravel
die hij in klank en geschrift meerma
len bewonderenswaardig tot uiting
bracht
Zijn Sinfonia is wat klanksfeer be
treft een vooroorlogs avant-
gardewerk waarin hij in zoverre
zichzelf blijft, dat men in instrumen
tatie. coloriet en thematiek het kli
maat herkent waarin Ravel. Pijper
en ook Badings zich thuisvoelden.
Wat instrumentatie betreft doet
Escher met de vijf blazers en vijf
strijkers frappante dingen.
Met name het lange, langzame deel.
waarvan de inzet inderdaad volgens
de bedoelingen van de componist
„een melodisch dwalen in afgelegen,
zeer afgelegen gebieden van muzika
le stilte" suggereert, getuigt van een
persoonlijke zeggingskracht, die
zich niets laat „gezeggen" door mo
dieuze stromingen. Het geheel .is
dacht ik echter te uitgesponnen
en in het laatste deel wat te gemak
kelijk opgesierd door voordehandlig-
gende „oriëntalismen" om de hele
duur van 32 speelminuten te kunnen
boeien.
Dit stuk werd gedirigeerd door Rein-
bert de Leeuw. Evenals de première
van Schats operafragmenten werd
het hartelijk door het publiek ont
vangen. en naar goede burgerlijke
concert-traditie kwamen de compo
nisten (Peter Schat vergezeld door
tekstschrijver Mitchell) voor die har
telijkheid op het podium danken.
Van een medewerker
DUSSELDORF Het Westduitse
PEN-Centrum. een vereniging met
bijna 400 schrijvers, kwam vorige
week voor zijn jaarvergadering bij
een. Begroeting, vriendelijke woor
den. lekkere hapjes, ontvangst door
de burgemeesters van Dtlsseldorf.
waar het driedaagse feest
plaatsvond. De agenda zag er ook
niet dreigend uit.
Maar later kwam het verschil in in
zicht tussen de auteurs tot uiting. De
bom barstte bij de behandeling van
enkele „ingekomen stukken", vooral
bij een motie die zich tegen de Be-
rufsverbote en de censuurparagraaf
88 a richtte.
De discussie rond deze decreten be
heerste de conferentie. Tegen die
Westduitse „noodwetjes" keerden
zich de Zweedse. Deense en Neder
landse PEN-Centra. die in resoluties
van hun standpunt blijk gaven en er
op aan drongen dat eindelijk ook het
»>cauiuiu>e PEN-Centrum kleur zou
bekennen.
De motie van het Nederlandse PEN-
Centrum waarin staat dat de Be
rufsverbote „de grondwet uithollen,
rechtsradicalen bevoorrechten en de
democratie in gevaar brengen", werd
door H Wielek. bestuurslid van het
Nederlandse PEN-Centrum. uitvoe
rig toegelicht.
Hierop werd. tot veler verrassing,
door heel de vergadering positief ge
reageerd met het gevolg dat zij ibij
twee stemonthoudingeni unaniem
haar afkeuring uitsprak over para
graaf 88 a die zo interpretabel is dat
hij als een wapen tegen alle litera
tuur en kunst kan worden gebruikt.
Voorts werd in plaats van het oude
bestuur met Thilo Koch als secreta
ris een nieuw bestuur gekozen in de
plaats van de oude voorzitter Her
mann Kesten. kwam de romancier
en essayist Walter Jens. Thilo Koch
moest plaats maken voor roman
schrijver en criticus Gregor-Dellin
Woutertje Pieterse (Reinier Heideman) heeft de parasol kapot gemaakt.
door R. N. Degens
AMSTERDAM Voor het eerst
stond in ons land de integrale uitvoe
ring van Olivier Messiaen's piano-
werk „Vingt Regards sur i'Enfant-
Jésus" als enig werk van een pianore
cital op het programma. Dat was
vrijdagavond in de kleine zaal van
het Concertgebouw waar de in Oos
tenrijk in 1947 geboren pianist Jean-
Rodolphe Kars deze veeleisende taak
op zich had genomen. Het waagstuk
is al eerder vertoond. Kars deed het
in Londen, Jeanne Loriod in Frank
rijk en van de jonge pianist Béroff is
er een integrale vertolking op gram
mofoonplaten. De totale spcelduur
van de veertig kijkjes op het kindeke
Jesus bedraagt ruim twee uur. Kars
maakte een pauze na de eerste tien.
en toen was wel duidelijk dat hij een
gezaghebbend Messiaen-vertolker en
een technisch voor niets terugdein
zend pianist is. Ik heb het bij die
eerste tien maar voor gehoord gehou
den. ook al komen er in de volgende
tien nog gedeelten die nóg meer van
de slagvaardigheid en het nuance
ringsvermogen van de uitvoerder ver
gen. Muzikaal zijn de twintig kijkjes
precies even interessant of irrita<(Jo
als de meeste religieus ge-nspireer£-—
muziek van Messiaen; die een groé.
theoreticus is en die op de jonge
componistengeneratie (hij is zelf vfihf
1908) een grote invloed heeft gehainn
Banale geëxalteerdheid en devote i
gekeerdheid wisselen elkaar met ,np
regelmaat van de klok in deze ..Rfcrji
gards" af. Dezelfde accoordfo^mativ;1,
en melodische motieven worden tf>ec
in den treure herhaald, en wanneer ;or,
even in vervoering raakt bij een ma £e
nifieke vondst, kun je er op reken<
dat je het volgende ogenblik een m
zikale klap in je gezicht krijgt mf.
een stuk smartlap. Wat dat betrc
neemt Messiaen in geen enkel o|cr€
zicht muzikale „égards" in acht.
Maar terecht was het vrij talrijk.
publiek vrijdagavond laaiend er
thousiast over de manier waarqj",,
Kars met verbijsterende trefzekc
heid alle banaliteiten en verhevenh
den ten gehore bracht. Misschii
gold de bewondering ook wel de m
ziek zelf. Want Messiaen is nog steei
een componist waarover zeer uitee
lopend wordt geoordeeld.
fADVERTENTIE
Het gemeentebestuur wil burgers laten meedenken in het beleid.
Daartoe worden allerlei maatregelen voorbereid, zoals subsidie
aan buurt- en wijkorganisaties, overleg met bewoners over hun wijk.
Zo werd begin april jl. het rapport 'Verbetering leefsituatie per wijk'
gepubliceerd.
En nu door inspraak en spreiding van bestuur.
Wat is inspraak
Inspraak is voor de
burger een middel om meer
invloed te hebben op over-
heidsbeslissingen. En voor
de overheid om te komen
tot verbetering van het
bestuur.
Wie maakte de nota
De Commissie Open
heid. een studiecommissie
uit de Haagse Gemeente
raad, heeft in 1974 een
'Advies over Inspraak'
aan het gemeentebestuur
uitgebracht. Na discussie
heeft de gemeenteraad
aan Burgemeester en
Wethouders gevraagd met
een nota te komen. In die
nota zou dan moeten staan
hoe het inspraakbeleid
voor Den Haag er uit zou
kunnen zien.
Wat staat er in de nota
Uitgangspunt is dat
inspraak mogelijk moet
zijn over alle beslissingen.
Bovendien mag niemand
ervan uitgesloten worden.
Als onderwerpen, waarover
in ieder geval inspraak zal
worden gevraagd, worden
o.m. genoemd bestem
mingsplannen, rehabilita
tieplannen (renovatie e.d.),
sportaccomodaties, groen
voorzieningen. wijk- en
dienstencentra, wijk- en
buurtvoorzieningen en
verkeersplannen.
Dit betekent overigens
niet, dat over andere onder
werpen geen inspraak
mogelijk is. wel dat inspraak
bij de genoemde zaken
zeker het geval zal zijn.
Bovendien geeft de nota
een aantal schema's voor
de inspraakprocedures.
Voluit heet de nota
'Schaalverkleining en
decentralisatie van het
gemeentelijk bestuur'.
Schaalverkleining en decen
tralisatie is het invoeren
van kleinere eenheden
(wijken, buurten) binnen
een groter geheel, de
gemeente. En het aan deze
eenheden overdragen van
bevoegdheden op bestuur
lijk gebied.
Wat staat er in deze nota
In de nota staat hoe
burgers meer invloed kun
nen hebben op beslissingen
over hun woon- en leefom
geving. Vooral door sprei
ding van het gemeentelijk
bestuur naar de wijken.
Gedacht wordt aan een
spreidingsbeleid dat aan
sluit op wat door de bevol
king zélf al is georganiseerd
op buurt- en wijkniveau.
Voorgesteld wordt een
commissie van gemeente
raadsleden, ambtenaren en
niet ambtelijke deskundi
gen te benoemen. Deze
commissie moet het ge
meentebestuur adviseren
over een bredere spreiding
van het gemeentelijk be
stuur naar groepen van de
bevolking en over delen
van de stad. In dit advies
zullen ook de resultaten
worden verwerkt van een
proef met een gekozen
wijkraad in een of meer
wijken.
De twee nota's zijn overhandigd aan de Haagse gemeenteraad. Verstuurd aan pers en aan
een groot aantal organisaties en instellingen ter bestudering en beoordeling, ter bespreking
en discussie. En voor het leveren van inspraak. Daarna gaan de nota's via verschillende raads
commissies, naar de gemeenteraad, die mede op basis van de inspraakresultaten besluiten
zal nemen.
En wat kunt doen
De beide nota's gaan over uw mogelijkheden om mee te denken in Den Haag. Uw stad.
Daarom zijn de nota's vanaf vandaag ook voor verkrijgbaar. Kunt ook meedenken, op de
inhoud reageren. Dat kunt u doen tot 1 juli aanstaande. Uw schriftelijke reacties kunt u stu
ren naar Burgemeester en Wethouders van Den Haag, Burg. De Monchyplein 14, Den Haag.
Hoe u aan de nota's komt
De nota's liggen voor u klaar in het Gemeentelijk Informatiecentrum aan de Groenmarkt.
Dit centrum is er op werkdagen geopend van 9-17 uur en op zaterdagen van 10-16 uur. En
op het stadhuis. Burg. De Monchyplein, Verkoop gedrukte stukken, kamer 2023. De nota's
zijn gratis. Telefonisch bestellen is niet mogelijk.
