Historie van Biesbosch moet
herleven in nationaal museum
f/
Betuwse dorp Eist
viert halfjaar lang
1250ste verjaardag
Opening over twee jaar te verwachten
Ontstaan op kruispunt van machtsvorming
en evangelie-uitbreiding
Wereldaanbod
van graan
wordt record
Huizenbestand in
Helmond uitbreiden
met twaalfduizend
IAANOAG 3 MEI 1976
Binnenland
Trouw/Kwartet RH 7
door Hans W. Ledeboer
ALMKERK „Als alles meezit, verwacht ik dat over een of twee
jaar het Nationaal Biesboschmuseum kan worden geopend." zegt
Huibert den Tuiner. „Als het er over drie jaar nóg niet staat, krijg
ik een enorme domper op m'n enthousiasme."
De heer Den Tuinder, directeur van
het gewestelijk arbeidsbureau in
Almkerk, heeft in z'n eentje in de
loop van jaren een collectie bijeenge
bracht, die nu alleszins de moeite
Huibert den Tuinder, directeur van het GAB in Almkerk en
amateur-geoloog in de Brabantse Biesbosch.
waard is in een Biesboschmuseum te
worden ondergebracht, maar voorlo
pig is opgeslagen in Almkerk. Van de
waarde van zijn collectie zijn velen
overtuigd. Er kwam een Stichting
Nationaal Museum „De Biesbósch".
waarin behalve bestuurders van
Biesboschgemeenten en van het
streekgewest Land van Heusden en
Altena o.a. zitting namen, vertegen
woordigers van het waterleidingbe
drijf De Brabantse Biesbosch.
staatsbosbeheer en verschillende
takken van wetenschap.
Giften
Nog in februari verrastte een enthou
siaste particuliere instelling de stich
ting met een gift van een halve ton;
andere sympathisanten hebben
eveneens belangrijke giften toege
zegd. Er wordt nu druk gepraat over
een terrein. „Het museum moet ko
men tussen de Pannekoek en het Gat
van Hardenhoek, pal aan de grote
toegangsweg naar het waterlei
dingbedrijf. Zowel voor auto's als
voor rondvaartboten gemakkelijk te
bereiken," vertelt de heer Den Tuin
der. „Het terrein is eigendom van het
rijk. Er is een gesprek geweest tussen
het stichtingsbestuur en de dienst
der domeinen en deze dienst heeft
toegezegd, het voor het museum in
gebruik te willen geven. Het maakt
deel uit van het beheersgebied van
het recreatieschap Nationaal Park de
Biesbosch en het is opgenomen in het
plan natuurbestemming der gemeen
te Werkendam." Hij vervolgt; „Bin
nen een maand verwachten wij offi
ciële toestemming van het recrea
tieschap om te gaan werken. Werken
dam heeft al gezegd graag te willen
meewerken, ik verwacht een vlotte
gang van zaken."
Groene hart
Over de ligging en de mogelijkheden
van het terrein zegt de heer Den
Tuinder: „Het groene hart van de
Biesbosch wordt niet aangetast, er
zijn nu al heel wat excursies per jaar
naar het waterleidingbedrijf en die
gaan allemaal langs het museumter
rein. In het noorden van dat terrein
ligt een nu niet meer gebruikt
zanddepot. Hier kan een hoofdge
bouw komen met ruime parkeergele
genheid. Eraan grenst aan de zuidzij
de een plas. Daar kan een eendenkooi
worden ingericht. Verder zijn er
grienden en rietgorzen, er is dus alle
mogelijkheid om het hele scala van
de Biesbosch-historie goed te tonen,
en wel in vol bedrijf."
De heer Den Tuinder ziet nog meer
mogelijkheden: „Het gaat niet alleen
om mijn collectie, het gaat om een
heel gebeuren, binnen en buiten. Er
is een echt museumgebouw nodig, in
een bouwstijl die bij het landschap
past. Er bestaat, architectonisch ge
zien, géén bepaalde Biesbosch-
bouwstijl. Er staan wel boerderijen,
maar die zijn allemaal verschillend.
Er wordt dus gedacht aan een boer
derijtype dat veel voorkomt in het
rivierengebied. Gedekt met riet. mu
ren beschoten met hout. Dat levert
gevaar voor brand en -vraagt een
nogal gecompliceerd en intensief on
derhoud. Bestudeerd wordt of het
mogelijk is een boerderij-gebouw te
Het Nationaal Biesboschmuseum zal worden ingericht vlak bij het emplacement van het waterlei
dingbedrijf, even ten noordwesten van het waterbekken Petrusplaats. Gemakkelijk te bereiken via
Dordrecht en het veer Kop van 't Land. Honderden bezoekers van het waterleidingbedrijf gebruiken
deze weg al.
maken van bijvoorbeeld beton in
een „omhulsel" van hout en riet".
Maar dat zijn toekomstgedachten:
„Het gaat eerst alvast om het buiten-
gebeuren. Er is in het griend een
rondlopende kreek. Die kan worden
afgedamd en dan kan een gemaaltje
er om de zes uur het water heen en
weer stuwen, zodat eb en vloed
kunstmatig kunnen worden ge
maakt. Interessant is dan voor de
bezoeker, dat hij eb en vloed tegelijk
kan zien: als het aan de ene kant van
het terrein eb is, is het aan de andere
kant vloed. Langs die kreek kan van
alles en nog wat worden gebouwd:
griendketen. rietschelven,
griendhoutstapels. Er zijn gerenom
meerde aannemers op het gebied
van weg- en waterbouw, die hun ba
sis hebben gehad in de Biesbosch.
Zij willen graag meewerken, van die
kant verwacht ik geen enkele moei
lijkheid", zegt de heer Den Tuinder.
De hele planologische voorbereiding
moet gereed zijn eer er kan worden
gedacht aan een financiële opzet.
Want die hangt af van wat er aan
geld beschikbaar is. afgezien van de
giften die nu al zijn ontvangen.
„Misschien kunnen bepaalde dingen
worden gedaan in het kader van de
werkloosheidsbestrijding of bieden
werkprojecten voor gehandicapten
een aanvullende mogelijkheid",
meent de heer Den Tuinder. „Ik
meen dat het kernpunt van de finan
ciering het hoofdgebouw zelf zal zijn.
Wetenschap
De rest kan. nee móét zelfs hoogst
eenvoudig zijn. De werkloosheid in
de Biesbosch was immers óók heel
simpel. Wel moet er gedacht worden
aan goed onderhoud. De grienden
moeten regelmatig worden gekapt.
de rietgorzen moeten even regelma
tig worden gesneden".
Het komende Biesboschmuseum
biedt natuurlijk heel wat meer mo
gelijkheden dan alleen het tonen van
een collectie en van een stuk Bles
bosch. zoals vroeger was. Misschien
kan er wetenschappelijk werk wor
den verricht: een historicus als con
servator die onderzoek verricht met
een staf, waarin ook een bioloog kan
worden opgenomen. Waarbij men di
rect kan denken aan de eendenkooi
en aan vogelkundig onderzoek.
De heer Den Tuinder denkt zelf in de
eerste plaats in de richting van op
voeding en onderwijs. „Er zijn hon
derden kinderen in het voortgezet
onderwijs", constateert hij. „die nu
al de Biesbosch als onderwerp heb
ben voor een scriptie. Dat aantal
neemt sterk toe. En dat alleen al
rechtvaardigt een goed museum"
tig
ELST De doodkist in het gemeentewapen van Eist heeft de inwoners van dit Betuwse dorp
nauwelijks gedeprimeerd. Zij bereiden zich voor op een feest dat zich over een half jaar uitstrekt en
waarvan het programma een kleine honderd onderdelen bevat. Dit ter gelegenheid van het feit dat
Eist 1250 jaar bestaat. Het dorp is in het grijze verleden ontstaan op het kruispunt van twee lijnen:
de Frankische machtsvorming vanuit het zuiden en de Iers-Engelse evangelie-uitbreiding vanuit
het westen.
door Jac. Lelsz
U^Y>'
Het vignet van het jubilerende
list. dat zijn verjaardag viert
net een programma, bestaande
uit zo'n honderd festiviteiten.
"••^CEArV^/
Afbeelding van de cseatta, de
herdenkingsmunt. die in ver
band met het jubileum zal wor
den uitgegeven.
Het hoogtepunt van de 1250ste ver
jaardag valt op 9 juni met een
volksmaaltijd in de Dorpsstraat.
Burgemeester F. W. M. baron Van
Hövell tot Westerflier: „Ik reken op
minimaal 3000 deelnemers, maar ik
hoop dat het er meer zullen zijn. De
gemeenschapszin kan in het alge
meen nog wel wat verbeterd worden,
ook in Eist. Hiervoor is nu een goede
gelegenheid.
Er zijn vijftien uitdeelpunten en
ieder kan zich vrij bewegen. Moge
lijkheden genoeg dus om contacten
te leggen. Aan de maaltijd mag iede
re Elstenaar gratis meedoen. Het is
een cadeautje van het gemeentebes
tuur
Bij het serveren van de maaltijd, die
onder meer bestaat uit rijst. kip.
champignons, paprika en wat zoet
zuur. wordt assistentie verleend door
militairen.
Bloemenmozaïek
De officiële opening van de feestelijk
heden is op 14 mei. Er wordt dan voor
het gemeentehuis een bloemenmo
zaïek onthuld. Het stelt het vignet
van het jubilerende Eist voor. Een
omkranste Elster toren, een rijzig go
tisch bouwwerk, wel een baken in het
Betuwse land genoemd.
Zolang de feesten duren, en dat is tot
november, zullen de bloemen van het
mozaïek steeds ververst worden
Uit het bijna honderd punten tellen
de programma enkele hoogtepunten:
Enige hippische manifestaties want
Eist is altijd een belangrijk paarden-
centrum geweest, een tentoonstelling
..Eist in verleden, heden en toe
komst". „originele" Romeinse wa
genrennen. een historisch-
allergorische optocht en een kerkelij-
k-oecumenische viering met het stel
len van een goede daad ten behoeve
van de slachtoffers van Noord-
Ierland.
Sint Werenfried is uit Ierland af-
komst.g. En het was deze Ierse We
renfried waarschijnlijk, die in Eist de
eerste christelijke kerk bouwde.
Spreker in deze bijeenkomst zal drs
G. J Mentink zijn. rijksarchivaris in
Gelderland en zelf inwoner van Eist.
die samen met zijn vrouw het boek
.Eist van heden naar verleden"
schreef, in opdracht van het gemeen
tebestuur. en dat op 9 juni wordt
gepresenteerd.
Het 125-jarig bestaan van Eist wordt
gebaseerd op een akte uit 726. De
Franken, wonend in wat tegen
woordig Noord-Frankrijk en België
is. breidden hun politieke invloed
steeds meer naar het noorden uit.
Rond 688 bereikte Pippijn II. als hof
meier feitelijk heersend in naam van
de koning, het midden van het tegen
woordige Nederland. Tegelijkertijd is
er van een godsdienstige beïnvloe
ding vanuit het westen spfake.
Dan steekt de Iers-Engelse missiona
ris Willebrord naar het vasteland
over om dat te kerstenen. In het
centrum van ons land kruisen de
Frankische machtsvorming en de
Iers-Egelse evangelie-uitbreiding
elkaar.
Sommige plaatsen, waaronder Eist.
vormen min of meer een grenspositie
met nog heidense streken. Die situa
tie gaf geregeld aanleiding tot on
trouw. Reden voor de toenmalige
hofmeier Karei Martel door hem in
naam des konings gedane schenkin
gen verbeurd te verklaren. Een boos
doener, die de Frankische koning
Theodorik ook ontrouw werd. was
ene Adelbert. Het gebied Eist (Elis
ta), waarmee hij was begiftigd, werd
hem weer afgenomen en vervolgens
geschonken aan de Sint Salva-
torskerk te Utrecht. Daarover gaat
het in de actie waarin, voorzover be
kend. Eist voor het eerst wordt
genoemd.
Een actief discipel van Willebrord
was Werenfried. Hij was uitgezonden
om de Betuwe te kerstenen. Eist was
zijn standplaats en hij bouwde er
waarschijnlijk de eerste christelijke
kerk op de restanten van een door de
Romeinen daar neergezette tempel.
Werenfried gaf ook het nabijgelegen
Westervoort (dat in het vroege najaar
zijn 1250-jarig bestaan gaat vieren)
een kerk Midden in zijn bekerings
werk stierf hij.
Elstenaren en Westervoorters be
twistten elkaar het lijk. Westervoort
wilde het gebeente van de monnik
gaarne in zijn midden houden. Die
van Eist meenden echter te weten
dat hij tijdens zijn leven gezegd had
liever in hun woonplaats te rusten.
Tenslotte besloot men tot een „gods
oordeel". Men zette de kist in een
boot midden op de Rijn en wachtte af
waar deze zou heendrijven. Het werd
Eist.
Daardoor heeft het nu nog een van de
merkwaardigste gemeentewapens.
Behalve een leeuw en een kruis ver
toont het een op de golven dobberen
de doodkist.
De feestelijkheden in Eist worden, in
nauwe samenwerking met het ge
meentebestuur. voorbereid door de
Een van de vele modellen histo
rische kostuums, zoals die
straks te zien zullen zijn in Eist.
Stichting Eist 1250. Enige honder
den inwoners hebben een taak bij de
organisatie.
Voor wie wel wil maar niet kan. be
staat de mogelijkheid dit af te kopen
tegen betaling van 25 gulden. Men
wordt dan opgenomen in de „Club
der 1250 Franken". Het geld is intus
sen dringend nodig. De aanvankelij
ke begroting van een ton is nu al
opgelopen tot 165.000 gulden en re
kent men alle medewerking in natu-
ra mee. dan gaat het grapje wel
300.000 gulden kosten.
Op de 9de juni. als de verjaardag
officieel wordt gevierd, is er 's mor
gens een herdenkingsbijeenkomst in
de Hervormde Kerk. Hiervoor is ook
uitgenodigd het gemeentebestuur
van Zülpich, het Duitse stadje, waar
de akte van 726 werd ondertekend
Zoals tijdens de viering van het 700-
jarig bestaan van Amsterdam de
Mokum-florijn als betaalmiddel fun
geerde. zo zal dat in het 1250-jarig
Eist met de sceatta het geval zijn.
's Rijksmunt in Utrecht heeft er
10.000 van geslagen in cupro-nikkel.
In een beperkt aantal en dan alleen
op inschrijving zal de penning ook
verkrijgbaar zijn in zilver en goud.
Ervaring is dat dergelijke munten na
verloop van tijd een veelvoud van de
oorspronkelijke kosten opbrengen.
Behalve verzamelaars zullen ook
handelaren er wel op gebrand zijn.
Waarschijnlijk denken veel Elstena
ren er dan ook niet over ze bij de
kastelein uit te geven, maar bewaren
ze deze liever als herinnering aan het
jubileum. Dr Enno van Gelder van
het Koninklijk Kabinet van munten,
penningen en gesneden stenen in
Den Haag heeft uitgedokterd dat de
sceatta is afgeleid van Romeinse
munten uit de vierde eeuw. Een veel
voorkomend type was die met de
afbeelding van esn Romeins veldte
ken. dat leidt tot „vaan", baander of
banner. Ook op dc Elster munt zal de
beeldenaar uit zo'n Romeins veldte
ken bestaan.
Industrie
Eist dat in de Tweede Wereldoorlog
geruime tijd in de frontlinie lag en
deerlijk werd gehavend, is fraai her
bouwd en heeft zich tot een levend
plaatsje ontwikkeld. Economisch
vonden er verschuivingen plaats.
Het accent kwam veel sterker op de
industrie te liggen. De bedrijven, die
er kwamen, zijn van uiteenlopende
aard.
Toch moet een groot deel van de
bevolking pendelen voor de boter
ham. onder meer naar Arnhem. El-
den werd door een grote buurman
opgeslokt. Het derde dorp in de trits.
Lont. is nog steeds vermaard omzijn
potplantencultuur
De agrarische kant van dezege
meente verloor aan glans, het fruit
teeltareaal liep aanzienlijk terug.
Toch staan in Eist altijd nog veel
boomgaarden te pronken in de bloe-
semtijd. Aan het begin van de feeste
lijkheden zal de versiering, aange
bracht door mensenhand, het er niet
bij halen Hoe prachtig het plaatsje
ook wordt opgetuigd.
Tenslotte: een groot deel van de
17.000 Elstenaren is voornemens zich
de komende maanden van tijd tot
tijd in historische kledij te steken,
waarbij uit dertig verschillende mo
dellen kan worden gekozen.
Fraai doorkijkje aan de Molendijk
bij Beesd, waar de bloeiende pere
bomen de weg aangeven naar de
korenmolen langs de Linge. Als de
lentezon nu maar volop doorbreekt,
zal de fruittuin van Nederland bin
nenkort weer een zacht rose tot wit
bloesemkleed te zien geven
WASHINGTON (Reuter) Het we
reldaanbod van graan zal in het
nieuwe oogstjaar, dat komende zo
mer begint, een recordomvang berei
ken. zo verwacht het Amerikaanse
ministerie van landbouw. In zijn
eerste raming van vraag en aanbod
in het seizoen 1976—1977 stelt het
ministerie het in totaal beschikbare
aanbod van tarwe en voedergraan
(nieuwe produktie en voorraden van
dit jaar) op 1.18 miljard ton. onge
veer 100 miljoen ton meer dan dit
seizoen. Het vorige record van 1.14
miljard ton werd bereikt in het sei
zoen 1973—1974.
Het ministerie vooreiet voor 1976 een
wereldproduktie van .08 miljard ton
tarwe en voedergraan vergeleken
met 982 miljoen ton in het afgelopen
jaar. De toeneming is vooral het ge
volg van een verrassend sterke
uitbreiding van het areaal met vier
vijf miljoen hectare Die uitbreiding
alleen al kan de produktie met zeven
tot acht miljoen ton vergroten.
Het wereldverbruik van graan zal
naar verwachting in 1976—1977 met
ongeveer vijf procent toenemen tot
1,03 miljard ton. Ongeveer de helft
van die stijging komt voor rekening
van de Sowjet-Unie. Het verbruik
van voedergraan zal veel groter wor
den in de Verenigde Staten en in het
bijzonder in de Sowjet-Unie. Door
het mislukken van de oogst in het
afgelopen jaar wordt er dit jaar naar
schatting twintig procent minder
aan het Sowjet-vee gevoederd.
Het ministerie vooreiet dat de wereld
voorraden tarwe en voedergraan in
de zomer van 1977 bijna 145 miljoen
ton zullen bdragen tegen bijna 100
miljoen ton aan het eind van het
kopende seizoen.
Van een verslaggever
HELMOND Voor 1990 zouden er
in Helmond 12.000 woningen moeten
worden bijgebouwd. Minister Gruij-
ters (volkshuisvesting en ruimtelijke
ordening) heeft dit volgens de Hel-
mondse burgemeester, mr. J. Geu-
kers. zaterdag tijdens een werkbe
zoek aan het gemeentebestuur en de
Helmondse raadsleden meegedeeld.
Helmond is samen met Zwolle. Gro
ningen en Breda in de verstedelij-
kingsnota van minister Gruijters
aangewezen als groeistad. Zaterdag
is de minister tijdens het werkbe
zoek op deze aanwijzing nader inge
gaan. Momenteel worden in Hel
mond jaarlijks 350 woningen ge
bouwd. De minister wil dat dit aan
tal binnen drie jaar wordt opgevoerd
tot 1000. welke capaciteit minstens
gehandhaafd moet blijven tot 1990.
Volgens de heer Geukers heeft de
minister nadrukkelijk gesteld dat
het hier gaat om een taak voor de
gemeente Helmond, zonder dat
daarbij de omliggende gemeenten
mogen worden ingeschakeld. In ver
band met deze toenemende groei zal
in de toekomst geregeld overleg wor
den gevoerd tussen de gemeente
Helmond en de interdepartementale
werkgroep knelpunten woningbouw
In het kader van zijn werkbezoek
heeft de minister volgens de heer
Geukers alle mogelijke medewer
king toegezegd om de 12.000 wonin
gen er te laten komen. Zo zal minis
ter Gruijters binnen een wettelijk
kader de procedure, de goedkeuring
van bestemmingsplannen voor wat
Helmond betreft zoveel mogelijk be
spoedigen.
