Zij staan in voor Miele
Prins Hendrik was een man
die niet wilde schitteren
Parijse mode
zoekt het ver
Reuma-aandoeningwordt aanleidingtot veel geroddel
Bachvereniging zong Mattheus weer in Naarden
Verwoerd se moord op planke
Sonia Rykiel wordt in Parijs wel de
nieuwe Chanel genoemd. Veel laagjes over
elkaar, een lage taille, kleine strakke
mutsjes en een sjaal losjes om de hals zijn
tekenend voor de Pariise lijn.
T ATERDAG 17 APRIL 1976
BINNENLAND/mode
TROUW/KWARTET 9
(ADVERTENTIE)
KEMA
EUR
Een Miele is tot en met gekeurd Streng gekeurd. Door neutrale instanties. Op doelmatigheid,
betrouwbaarheid en veiligheid. Neem bijvoorbeeld de Miele wasautomaat en trommeldroger.
De enige die in Nederland onderscheiden zijn met de keurmerken van f
èn Kema èn Wolmerk èn de Nederlandse Vereniging van Huisvrouwen.
er is geen betere
door Jac Kort
NAARDEN Voor het eerst na een
aantal jaren was de Nederlandse
Bachvereniging met haar uitvoe
ring van de Mattheus Passie van
Bach weer in „eigen huls": de Grote
Kerk te Naarden. De restauratie
van dit kerkgebouw is zover gevor
derd, dat de Bachvereniging er zijn
traditionele uitvoering weer kan
geven.
Het was op Goede Vrijdag opnieuw
een immense drukte in en om de
oude vestingstad, waar de Grote
Kerk tot de laatste plaats was
bezet.
Charles de Wolff, de dirigent van de
Bachvereniging, houdt er op het
stuk van de interpretatie van de
werken van de Thomascantor geen
extreme denkbeelden op na. Hij
streeft ernaar de koren licht en
doorzichtig te laten klinken, zodat
er een goed evenwicht bestaat tus
sen het vocale en instrumentale ap
paraat. i.e. het Residentie Orkest.
De koralen klinken expressief,
maar zonder overgevoeligheid.
waarbij het opviel, hoe correct De
Wolff met de fermates omgaat.
Wie de uitvoering van Paaszondag
jl. in A'dam had bijgewoond, kreeg
bepaalde solisten van die middag
opnieuw te horen. In de eerste
plaats de tenor Kurt Equiluz, evan
gelist, en Peter van der Bilt, Jezus.
Ook Max van Egmond, bariton, was
weer van de partij, waarbij het op
nieuw duidelijk werd, dat diens
stem zich beter leent voor de aria's
dan voor de partijen van Judas en
Petrus.
Nieuw in deze bezetting was de
Oostduitse sopraan, Barbara Hoe-
ne, een schitterende stem, die van
haar partij een doorleefde vertol
king gaf. De altpartij was ditmaal
toevertrouwd aan de Engelse coun
tertenor Kevin Smith, hetgeen be
paald geen gelukkige keuze was.
Zowel zijn uitspraak als zijn rit
mische afwerking liet te wensen
over. Zelfs de zuiverheid was niet
altijd intact. Anton Trommelen te
kende voor uitstekend gezongen te
nor-aria's.
AMSTERDAM „Verwoerd se
moord op planke". Zo luidde de kop
van een recensie in Die Transvaler
van 19 februari 1976. Het ging om
een toneelstuk waarin de moord op
de Zuidafrikaanse premier dr Ver
woerd het onderwerp is.
Het stuk is geschreven door de Afri
kaanse auteur William Tanner die
zijn stuk in hoofdzaak bouwde op de
figuur van de moordenaar Tsafendas
die zijn straf uitzit in een Zuidafri
kaanse gevangenis. Het stuk draagt
de naam van de moordenaar ook als
titel. De ondertitel is „Een onder
zoek naar de omstandigheden waar
onder de Zuidafrikaanse premier,
wijlen de heer Verwoerd, werd ver
moord".
Tanner ging bij het schrijven uit van
officiële verklaringen en van be
staande geschriften over het proces
tegen Tanner. „De moordenaar
komt in het aan hem gewijde stuk
naar voren als een ziekelijk bezielde
figuur, die in plaats van de premier
net zo goed de aartsbisschop van
Kaapstad had kunnen vermoorden.
of die ook had kunnen beweren dat
hij de Messias was".
Aldus een bericht van het Konink
lijk Instituut voor de Tropen, waar
Tsafendas van dinsdag 20 tot en met
zondag 25 april wordt gespeeld (in
het Soeterijntheater) door The Am
biance Theatre Club uit Londen. Be
gintijden doordeweeks 20.30 uur,
zondag 15.30 uur. Daarvóór worden
om 13.30 en 15.00 uur filmdocumen
taires over Zuid-Afrika vertoond die
reeds eerder voor de TV. onder meer
door de IKON, werden uitgezonden
(Werksoekers, en Land van belofte).
door FRED LAMMERS
AMSTERDAM „Het is een
uiterst moeilijke en delicate
taak om prins-gemaal te zijn.
Zj Prins Hendrik wist dat het een
taak was. Hij heeft dadelijk
zijn houding afgebakend. Als
man is hij tweede geweest
naast zijn vrouw. Hij heeft
nooitaanspraak gemaakt op
plaats en eer die voor de ko
ningin, niet voor hem was be
stemd. Zijn leven is vol van
velerlei plichten geweest, van
veel dienst, van veel gevoel,
van veel zorg. Hij was eenvou
dig, hartelijk, spontaan. Hij
kon soms een goede raad ge
ven die door zijn eenvoud bij
niemand was opgekomen en
.toch de juiste was."
In deze bewoordingen liet professor
R. Casimir, bijzonder hoogleraar in
de pedagogiek in Leiden, zich in juli
1934, kort na het overlijden van
prins Hendrik uit over de man van
koningin Wilhelmina. Het was een
rake typering, want als je nu
<ke| bijna 42 jaar later praat met
Nederlanders die prins Hendrik
goed hebben gekend, komen een
Pj paar dingen steeds weer naar voren:
zijn oprechtheid en onopgesmukt-
zijn.
De vader van onze koningin, die een
eeuw geleden, op 19 april 1876 in het
groothertogelijk paleis in Schwerin
werd geboren als derde zoon van
erfgroothertog Frederik Frans de
Tweede van Mecklenburg
Schwerin en prinses Maria Carolina
Augusta van Schwarzburg-
Rudolstadt, was iemand die niet
wilde schitteren noch opvallende
prestaties leveren. Hij wilde het al
lemaal zo eenvoudig mogelijk hou
den. Hij hield er van lange
erftochten door de bossen van de
'ondomeinen te maken, daar te
jagen en te praten met de gewone
ïensen die zijn weg kruisten,
lendrik zou gelukkiger zijn gewor-
len in zijn leven als hij een gewone
Duitse hertog was gebleven in-
plaats van echtgenoot van een rege
rend vorstin te worden, en boven
dien van een zo dominerende figuur
als koningin Wilhelmina was. Hoe
wel hij 34 jaar een rol heeft gespeeld
in de Nederlandse geschiedenis,
moet een eeuw na zijn geboorte
worden geconstateerd dat hij eigen
lijk een onbekende is gebleven, dat
hij zo in de schaduw van koningin
Wilhelmina heeft geleefd dat de ge
schiedenis hem niet het volle pond
heeft gegeven. De begrippen onbe
kend en miskend zijn op hem van
toepassing. De meeste Nederlan
ders weten als je de naam prins
Hendrik laat vallen niet meer te
vertellen dan dat hij wel eens een
scheve schaats reed en vooral graag
een borreltje dronk. Het zijn verha
len die in de loop der jaren steeds
meer zijn aangedikt en een eigen
leven zijn gaan leiden.
Ranja
Prins Hendrik heeft zelf grote hin
der gehad van dit soort verhalen,
die al tijdens zijn leven in omloop
j kwamen. Ze berusten niet op waar
heid. Prins Hendrik is zelden boven
zijn theewater geweest. Hij wist dat
hij slecht tegen sterke drank kon;
3r j vandaar dat hij zich beperkte tot
een glas rode port of een glas ranja,
jof genoot van de speciale alco-
K® holvrije drank, die de vader van de
Franse gouvernante van prinses Ju
liana voor hem bereidde. Bij een
officieel diner gingen er altijd een
paar flesjes van die „wijn" mee.
Hoe dan die verhalen over een wan
kel op zijn benen staande prins in
omloop kwamen? De reden was een
I erg menselijke, die in onze tijd
(waarschijnlijk wel bekend zou zijn
gemaakt, maar in de jaren twintig
en dertig was men nog niet zover
dat dergelijke persoonlijke zaken
4 van vorstelijke personen aan de
grote klok werden gehangen.
Prins Hendrik had, zo weten zijn nu
hoogbejaarde vrienden van toen te
vertellen, een reuma-aandoening
aan een van zijn benen, een kwaal
die bij het ouder worden steeds
erger vormen aannam. Het
paardrijden, een sport waar hij in
zijn jonge jaren veel aan deed,
moest hij daardoor al snel laten
schieten. Op den duur viel het lopen
hem ook moeilijker, vooral als hij
een paar uur had gezeten. Als hij
bijvoorbeeld na een diner een beet
je moeizaam naar zijn auto liep lag
de conclusie van omstanders voor
de hand.
Vooral de vijanden van prins
Hendrik en daar ontbrak het aan
het Hof niet aan zorgden er voor
dat „het kwade gerucht" over de
prins snel werd verbreid. Ze voeg
den er zelf dan met groot genoegen
de nodige roddel aan toe.
Vooral in de laatste jaren van zijn
leven nam dit gekonkel ernstige
vormen aan. Koningin Wilhelmina,
die zich nooit erg druk heeft ge
maakt over de problemen van haar
man, werd het op een gegeven
ogenblik ook te veel. Zij was het
geklets zo beu, dat ze een paar
leden van de hofhouding de laan
uitstuurde. Het tragische voor prins
Hendrik was dat koningin Wilhel
mina kennelijk ook naar de las
terpraat had geluisterd en juist
mensen ontsloeg op wie prins
Hendrik bijzonder was gesteld.
Grote conflicten waren het gevolg.
Prins Hendrik dreigde zelfs niet
meer op Het Loo te zullen verschij
nen. Midden in dat rumoer overleed
de prins vrij plotseling aan een
hartaanval, enige dagen nadat een
eerste hartaanval hem had getrof
fen tijdens zijn werk in het gebouw
van het Rode Kruis in Den Haag (de
prins was voorzitter van deze ver
eniging).
Kuuroorden
De laatste jaren van zijn leven liet
de gezondheid van prins Hendrik al
veel te wensen over. Hij werd veel te
zwaar, hetgeen gecombineerd met
zijn reuma een grote handicap voor
hem was. Regelmatige bezoeken
Overkousen of beenwarmers, gedragen op een strakke broek Zijden gebloemde tunieken van Ungaro op zijden nauwe
met daarop een streeptrui. Ungaro. broeken.
De illustraties bij dit artikel zijn
afkomstig uit het archief van een
van de vroegere medewerkers van
prins Hendrik. Ze tonen de man van
koningin Wilhelmina als tweejarige
(in 1878); als schooljongen van
twaalf (in 1888) en in het laatst van
zijn leven tijdens een verblijf in
Zwitserland.
aan kuuroorden in het buitenland
gaven enige verlichting. Hij werd
daar echter zo hard aangepakt dat
het zijn gestel ondermijnde. De
kuur die hij in mei en juni 1934 in
Bad Gastein onderging werd hem
fataal. Zo vermagerd dat het paleis
personeel ervan schrok, kwam de
prins eind juni 1934 terug op Het
Loo. Hoewel hij zich niet prettig
voelde en daar tegenover vrienden
ook blijk van gaf, bereidde hij zich
toch op voor een nieuwe buiten
landse reis naar zijn familie in
Duitsland.
Prins Hendrik heeft met hen altijd
nauw contact onderhouden. Jaar
lijks ging hij een paar weken zijn
familie langs. Zelfs neven en achter
neven en -nichten werden vaak met
een bezoek vereerd.
De hartaanval die hem op de och
tend van de 28e Juni 1934 trof was
het begin van het einde. Heeft prins
Hendrik dat zelf voervoeld? Hoogst
merkwaardig was in dit verband
hetgeen zich twee dagen voordat de
fatale ziekte van de prins begon
afspeelde bij een bezoek dat de
prins onverwacht incognito
bracht aan een klooster in Woerden.
Hij kwam daar wel meer, niet om
dat hij heimelijk rooms-katholiek
was geworden, maar wel omdat hij
met de paters daar goed kon pra
ten. Vlak voordat hij terugkeerde
naar Den Haag sprak prins
Hendrik, iets wat hij nooit eerder
had gedaan, de kloosterlingen toe.
De toespraak maakte diepe indruk
op de aanwezigen. Een var» de
kloosterlingen heeft meteen na af
loop vastgelegd wat hij zich er nog
van herinnerde. Het laatste wat de
prins had gezegd was: „Uw werken
is een bevorderen van de waarheid.
Ik hoop dat u allen, die hier op
aarde zo de waarheid hebt gediend,
eenmaal de waarheid moogt zien in
het eeuwige licht".
Alleen
Een week later overleed de prins
met slechts een verpleegster aan
zijn zijde. Koningin Wilhelmina, die
na de eerste hartaanval van haar
man haar vakantie in Zwitserland
had afgebroken, was op dat mo
ment in het paleis aan het Lange
Voorhout in Den Haag. Alleen, zo
als hij eigenlijk altijd alleen was
geweest, stierf de prins.
Van koningin Wilhelmina heeft hij
weinig steun ondervonden. Hun hu
welijk, dat volgens de traditie van
die tijd was georganiseerd door ko
ningin-moeder Emma, is niet geluk
kig geweest. Wilhelmina en Hendrik
waren zo totaal verschillend, dat er
over en weer van weinig begrip
sprake was. De buitenwacht merkte
daarvan niet veel. Bij officiële gele
genheden zaten Wilhelmina en
Hendrik keurig naast elkaar in rij
tuig of auto, maar thuisgekomen
ging elk weer zijn eigen gang.
Prins Hendrik zat 's avonds vaak in
zijn eentje legpuzzels te maken of
patience te spelen, terwijl koningin
Wilhelmina en haar dochter elders
in het paleis andere bezigheden
hadden. Gezellig huiselijk leven,
waaraan prins Hendrik juist zo'n
behoefte had. ontbrak. Koningin
Wilhelmina gaf niets om gezellig
heid. Mensen die vaak aan het hof
kwamen omschrijven de inrichting
van de paleizen in die tijd als „rom
melig". De leefruimten waren óf
museumachtig óf alles stond er
schots en scheef door elkaar: meu
bels, gymnastiekwerktuigen van
prinses Juliana en in een hoek van
de kamer stapels sarongs, uit Indo
nesië afkomstig.
Dat was een van de redenen voor
prins Hendrik om de gezelligheid
buitenshuis te gaan zoeken. Hij had
zo zijn vaste adressen waar hij bin
nen kon vallen en vaak hele midda
gen bleef. Uit hetgeen hij dan ver
telde bleek hoe gesteld hij was op
zijn dochter. Er was een hecht con
tact tussen beiden. Juliana voelde
zich bij haar vader zelfs meer op
haar gemak dan bij haar moeder.
Wat koningin Wilhelmina niet zo
leuk vond.
Paasei
Evenals zijn dochter was prins
Hendrik uiterst bescheiden en lette
hij op kleinigheden. Degenen die
voor hem werkten: 2ijn adjudanten,
zijn secretaris, zijn houtvesters, ze
waren allemaal afzonderlijke men
sen voor hem en in vele gevallen
zijn vrienden. Niet alleen met
Kerstmis kregen ze een cadeautje
van de prins, ook met Pasen. Het
werd traditie dat prins Hendrik zijn
naaste medewerkers dan verraste
met een groot chocolade paasei, ge
vuld met bonbons, een lekkernij
waar hij zelf ook bijzonder op was
gesteld.
De grote verdienste van prins
Hendrik is vooral de wijze waarop
hij de kroondomeinen op de Veluwe
weer rendabel heeft weten te ma
ken, met name door grote zorg te
besteden aan de bebossing en de
verbetering van de wildstand. Ko
ningin Wilhelmina had daar slechts
de spottende opmerking: „Hendrik
houdt zich bezig met boompjes
planten" voor over.
Pas later, toen haar man al lang was
overleden, zagzif in hoe verkeerd zij
hem had beoordeeld. Het tragische
was dat het toen te laat was om dat
persoonlijk goed te maken. Konin
gin Wilhelmina heeft daar veel ver
driet over gehad. Als hoogbejaarde
vrouw heeft zij geen gelegenheid
ongebruikt gelaten om Hendrik
postuum eerherstel te geven. Dat
gebeurde soms tot in het overdreve-
ne toe. Als zij met gasten een rijtoer
in de bossen maakte wees zij hen
elke boom aan die prins Hendrik
had geplant, en dat waren er nogal
wat. Zij besefte toen dat haar man
veel eerder dan zij had begTepen
dat je ook als lid van een koninklij
ke familie jezelf kunt zijn, dat een
voud en echt menselijk medeleven
belangrijker zijn dan je te laten
inkapselen in overbodig hofceremo
nieel.
Een ietwat rustiger „vertaling" van de
gebreide laagjes. Philippe Venet ontwierp
dit pak dat bestaat uit een half lange sluike
rok. een coltrui en een vest met wijde halve
mouwen in een grijs-witte tweed.
Zelfs Dior heeft dekenjassen In de col
lectie. ook hier weer zijn de accessoires
opmerkelijk.
door Annemarie Lücker
De Parijse mode voor de komende winter is het
best te vergelijken met een grote kleurige
verkleedpartij, waar iedereen alles bij en door
elkaar mag aantrekken. Het geheel is
doorspekt met folklore uit alle delen van de
wereld.
De grote aanvoerder in het modegebeuren, de Japan
ner Kenzo Takada, zoekt het In puur Indiaanse motie
ven, compleet met veren in het haar. HIJ laat de mini
terugkeren in de vorm van bloezende tunieken op
wollen maillots. Peruviaanse vilthoeden worden gedra
gen met dekenjassen, waaronder weer tunieken, rok
ken en smalle lange broeken zitten. De accenten liggen
net als vorig seizoen sterk op de heuppartij.
Yves Saint Laurent vindt inspiratie in de Balkan en bij
het Russisch ballet. Hij brengt zijden geborduurde
boerenblouses op bedrukte wijde rokken, dunne wollen
capes en Mongoolse hoeden.
Bij Issey Miyake, een andere Japanner, dient het
Midden-Oosten als voorbeeld, waar vooral het „ge
sluierde" meespeelt in de vorm van enorme capuchons
en bivakmutsen die het grootste geheel van het gezicht
bedekken.
Sonia Rykiel en Dorothée Bis leggen beiden sterk de
nadruk op het gebreide; de eerste ontwerpster hult
haar mannequins in lagen wol en voegt daar ter accen
tuering nog wanten aan een koordje om de hals aan toe,
veel extra zakken, beenwarmers en veel lange sjaals.
Dorothée Bis maakt prachtige kleurige gebreide jassen
met daaronder bijpassende slobbertruien.
De Prêt-ó-Porter beurs, waaromheen alles ieder seizoen
draait, heeft slechts een gematigd aanbod van al deze
uitzonderlijkheden. Maar het is zeker dat de confectie-
fabrikanten hun inspiratie voor het komend seizoen
zullen baseren op de bovengenoemde voorlopers. Deze
maand waren er 15.000 inkopers uit vijfenzeventig
landen op de beurs om naar de 1050 stands te komen
kijken.
In grote lijnen zal de komende winter er zó uitzien:
Combinaties van Schotse ruiten, een grote voor rok
of broek en een kleinere ruit voor blouse, jack of kiel.
Veel corduroy voor broeken, rokken, jasjes en
pakken.
De klassieke, sportieve Amerikaanse universi
teitstijl van grote overhemden, baseballtruien, spij
kerbroeken en broekrokken.
De terugkeer van het klassieke pak met rok of met
broek.
Simpele rechte jassen die een beetje aan mannen-
De details bezorgen deze gebreide komonojurken de lijn van
het seizoen; de gebreide mutsen, de gekruiste sjaals, de smalle
broek en de platte laarzen.
jassen doen denken, met dekenjassen als grote
uitschieters.
Sportieve losse kleren, overalls, slobbertrulen en
lange v-hals, t-shirts van geruwde katoenen jersey
(zoals ouderwetse trainingspakken).
Hoofddeksels vormen een belangrijk onderdeel van
het geheel: mutsen, sjaals, bivakmutsen en vilthoeden.
Laarzen zijn vaak plat met een dikke crèpe-zool,
onze gewone rubber regenlaarzen mogen ook.
Alle gebreide zaken, die u maar kunt bedenken,
dienen als accessoires: kleurige beenwarmers, sokken,
wanten, mutsen, tassen en zelfs moffen.
