l/Vilde beelden van
Willem de Kooning
10 CC is op weg naar absolute top
Chevrolet leider
in opkomst van
Amerikaanse merken
AUTOBIOGRAFIE----
rans H. niet de enige die fatale
njecties gaf in Limburgse kliniek?
Hï
Renault 4 L, TL en Safari
Autokeus
APRIL 1976
BINNENLAND AUTO
TROUW/KWARTET RH 13
door G. Kruis
Villem de Kooning, Nederlander van geboorte Rotterdam 1904
moeilijke jeugd, in 1926 illegaal naar de Verenigde Staten
ëmigreerd. Het land van de ongekende mogelijkheden: hij
ilde rijk worden en dan schilderen in zijn vrije tijd. En daarbij,
had foto's gezien van Amerikaanse meisjes met lange
•benen
I Villem de Kooning, voor de tweede keer terug in Nederland, in
bet Stedelijk Museum te Amsterdam, tot 20 april, niet met
childerijen, maar heel onverwacht met een collectie bronzen en
litho's.
.Is trouwens allemaal anders ge-
;aan dan De Kooning zich bij zijn
:k waarschijnlijk voorstelde: hij
•ft eerst vele jaren geschilderd en
toen pas rijk geworden, hoewel rijk
zeker naar Amerikaanse maatsta-
ren gerekend wat te veel gezegd is.
>as in 1953 was het dat hij voor het
icrst in zijn loopbaan zonder limiet
|e materialen kon aanschaffen, die
lij voor zijn kunst nodig had. Maar
lij was al veel eerder beroemd, maar
lan wel in kringen, die nu aangeduid
jorden als de „underground",
ïu is hij een van de meest bekende
Lmerikaanse kunstenaars. Ik moet
(verigens eerlijk bekennen dat ook
iu weer bij de rondwandeling door de
alen met 25 beelden en 24 litho's me
teeds de gedachte door het hoofd
pookte: is het eigenlijk wel zo'n bij
onder oeuvre. En: waarmee onder-
icheidt De Kooning zich eigenlijk
van vele andere gelijkgerichte, maar
minder bekende kunstenaars? Waa-
■om die achteraf toch nog plotselinge
eroemdheid?
en gedeeltelijk antwoord is
nisschien) te vinden in de uitermate
jaterialistische Amerikaanse maat-
chappijvorm die overigens ook
leeds meer vaste voet krijgt in Euro-
a Daarin verwierf naast auto, huis,
weede auto, tweede huis, ook de
unst zich langzamerhand een plaats
statussymbool. Zo'n symbool
aoet in de eerste plaats modieus, in
ijn. Vandaar de enorme wisseling,
jnerikaanse verzamelaars aldus De
loonings biograaf Thomas Hess, die
1968 hun hippe salons opnieuw
igericht hebben, de pop weggebor-
en en vervangen door minimal art
en daarna weer door het hyperrealis-
ne. gk), kochten in de jaren veertig
n vijftig Dufy, Utrillo en misschien
n een moedige bui een Dubuffet.
Hoogleraren in de kunstgeschiedenis
en verlichte conservatoren, die nu
Rothko en Motherwell van de hand
wijzen als een voorbije zaak, waren
toen intens bezig met Chagall en
Bérard.
Een reactie daarop kan dan toch niet
anders dan extreem, excentriek en
vaak ook recalcitrant zijn? In dat
licht wordt het streven van bepaalde
groeperingen zich meer en meer los te
maken van het „Europese schoon
heidsideaal" iets duidelijker. Willem
de Kooning nam daarbij een be
langrijke plaats in: een a-
intellectueel type met een grote di
rectheid in reacties, nogal eens lastig,
maar niet onbenaderbaar".
Ik las eens, dat de bewondering van
zijn persoonlijkheid bij sommige col
lega's zo ver ging, dat zij zelfs zijn
Nederlands accent overnamen.
Onder dergelijke omstandigheden
wordt het dan mogelijk dat iedere
uitspraak, iedere opmerking van zo'n
man als wijsgerige dogma's aange
hoord en verspreid worden.
De Kooning moet, wijzend op een
label van een theezakje, gedrukt in
vulgaire, commerciële kleuren, eens
uitgeroepen hebben: „Zo zou ik wil
len schilderen!" Niettegenstaande
zijn leidende rol is hij er nooit hele
maal toe gekomen dat te doen. Op de
een of andere manier is hij daarvoor
kennelijk nog te veel schilder geble
ven. Maar de jongere Amerikaanse
generatie heeft het waar gemaakt: ze
is „zo" gaan schilderen.
De Kooning ging door. op zijn ma
nier, zijn schilderijen werden, tegen
de draad in, weer steeds abstracter.
En nu die beelden, waar hij eigenlijk
door een speels toeval mee begon. In
Rome ontmoette hij in 1969 een oude
vriend, de beeldhouwer Henzl Ema
nuel, die hem, om een lang verhaal
kort te maken, wat klei in de handen
drukte. De Kooning voelde er toen
niets voor, maar maakte, waarschijn-
Willem de Kooning: „Mosselraper", brons
lijk om van het gezeur af te zijn, een
paar objecten. Hij deed dat met zijn
ogen dicht.
Hij kreeg in ieder geval kennelijk de
smaak te pakken en maakt nu zelfs
grote beelden van zo'n anderhalve,
twee meter. Ze zijn moeilijk te om
schrijven en ook als je er voor staat
weet je niet waar je aan toe bent.
Warrelig, wild, 'n beetje bezeten, drei
gend af en toe en soms ook wel even
indrukwekkend op een bijna barokke
manier.
Hartstocht en heftigheid, twee be
grippen. die vaak bij De Kooning
gehanteerd worden. Maar als je hoort
hoe ook weer dezg beelden ontston
den, tóch met overleg, en met voor
studies, net als bij zijn schilderijen,
wat blijft er dan in wezen over van
die z.g. felle directheid? Kan je dan
nog wel met recht spreken wat
vaak gebeurt van een explosieve
fysieke actie?
Het is niets meer dan een illusie en
dan komen we weer heel diéht bij de
„schone kunsten", die door De Koo
ning zo fel uitgedaagd worden. En
dan blijkt er maar weinig, heel weinig
veranderd te zijn
door Wim de Hair
_toi
nr AMSTERDAM Dat de En-
^gelse formatie 10 CC al lang
iniet meer „The worst band in
the world" is, konden de bezoe
kers van het uitverkochte
Amsterdamse Carré maandag-
ij avond met eigen ogen en oren
I vaststellen. Sterker nog, 10 CC
fjlijkt stevig op weg zich een
[plaats te verschaffen te midden
ran de groepen die aanspraak
laken op het andere uiterste,
ie vereisten om dat doel te bereiken
jn in ieder geval aanwezig. Muzi-
aal en vocaal valt er niets aan te
lerken óp de prestaties van het vier-
il. De beheersing van instrument en
em is perfect en de afwisseling die
aarbij wordt gehanteerd (in sommi-
nummers vier verschillende
ingpartijen, meerdere soli en mooie
oseharmony) maakt het alleen
laar interessanter.
e groep, bestaande uit Graham
ouldman, basgitaar (componist van
ide hits als No milk today. Busstop
i For your love), Eric Stewart, lead-
laar (vroeger zanger van de „Groo-
kind of love" Mindbenders), Lol
feme, gitaar en Kevin Godley,
rums, werd tijdens dit optreden ver-
erkt door de komst van een extra
■ummer en toetsenman, Paul Bur-
Mede hierdoor kon 10 CC de
>ge kwaliteit van de platen in vrij-
el alle nummers haarzuiver imite-
sn. Dat bleek al tijdens de openings-
De leden van 10 CC: in het midden onder Graham Gouldman,
daarboven van links naar rechts Eric Stewart, Kevin Godley en Lol
Creme.
nummers Arts for art sake en Silly
Love, harder en compacter dan op de
plaat en goede voorbeelden van het
etaleren van eerder genoemde kwali
teiten.
Tekstmateriaal
10 CC bezit echter de kracht om
boven déze kwaliteiten (die je bij elke
goede groep verwacht aan te treffen)
uit te stijgen. Hun tekstmateriaal bij
voorbeeld is zo wijdlopig, dat je er
bijna alle kanten mee uit kunt. Het is
romantisch (I'm not in love, Don't
hang up en I'm Mandy, fly me), in
zeer sterke mate sarcastisch en paro
distisch (I wanna rule the world, Wall
Street shuffle en The second sitting
for the last supper) en soms ook nos
talgisch of zonder enige pretentie
(Old wild men en One night in Paris).
Het biedt zelfs de mogelijkheid van
een optreden meer te maken dan
alleen maar een muzikaal gebeuren.
Theatrale teksten voorhanden, dus
mogelijkheden om de muziek beel
dend te maken.
Zo werd bijvoorbeeld tijdens het
nummer Don't hang up (een telefoon
gesprek van een man, die zijn gewe
zen geliefde duidelijk probeert te ma
ken dat hun stukgelopen relatie nog
wel kan worden hersteld) een tafeltje
met een vaas bloemen en een ware
telefoon op het podium gedeponeerd
en kon Kevin Godley zijn tekst via de
hoorn het publiek toezingen. Lol Cre
me, die zijn voornaam alle eer aan
deed met zijn grappen en grollen,
mocht even later een hoge plaats
innemen om een keiharde persiflage
op machtswellustelingen (I wanna
rule the world) over het volk te laten
neerdalen. Prachtige voorbeelden
van beeldende popmuziek.
10 CC besloot het concert met twee
toegiften de eerste met een helaas
voor driekwart uit bandopnamen be
staande versie van I'm not in love en
One night in Paris. Na een zeker vijf
minuten durende ovatie bracht 10 CC
toen nog rubber bullets ten gehore,
met daaraan vastgehecht een portie
rock and roll die het uitverkochte
Carré nog eens op de been bracht.
Het zal lang duren eer we weer een zo
getalenteerde groep als 10 CC in de
Nederlandse muziekpaleizen te ho
ren krijgen. Dat is helaas het nadeel
van dergelijke concerten.
IAASTRICHT Zijn er behalve de verdachte 40-jarige Lim-
urgse hoofdverpleegkundige Frans H. uit de Lueckerheidekli-
lek in Kerkrade, nog andere verpleegkundigen in de kliniek die
ejaarden hebben ingespoten met een fatale dosis insuline? Dat
een van de kardinale vragen die aan de orde komt bij de
chzaak tegen Frans die maandag 26 april begint en die mogelijk
e week erop zal worden voortgezet. De duur van het proces
angt in hoge mate af van het aantal getuigen.
>als bekend wordt Frans H. ervan
«lacht vijftien bejaarde patiënten
1 de Lueckerheidekliniek met in-
ties om het leven te hebben ge
acht. Hij heeft toegegeven in vijf-
gevallen injecties met insuline of
toum te hebben gegeven, wuma de
'tiënten vrij snel overleden. Maar
'Igens zijn raadsman, mr. J. Her
ons uit Geleen. zegt Frans dat hij
e* de enige is geweest die zulke
wie injecties heeft gegeven.
ttals bekend bestaat de verdenking
R veel meer dan vijftien patiënten
een verdachte manier om het le-
üjn gekomen. Frans heeft gezegd
at hij de spuitjes heeft gegeven om
GE® Pijn van zijn patiënten te verlich-
Wn. of omdat ze onrustig waren.
De officier van justitie, mr. J. Boos
ter, gelooft hier niet in. De officier
zegt nog niet te weten hoeveel geval
len aan Frans ten laste zullen worden
gelegd. Als de verpleger „moord" ten
laste wordt gelegd, kan een maxima
le straf van levenslang tegen hem
worden geëist. De patiënten zijn
overleden aan de vrij zeldzaam voor
komende ziekte „hypoglycaemie".
Dat is een ziekte waarbij de ver
schijnselen worden veroorzaakt door
een groot tekort aan suiker in het
bloed. Als geen tegenmaatregelen
worden genomen, raakt de patiënt in
coma en overlijdt. Nu kan dit suiker
tekort ook worden veroorzaakt door
inspuiting met insuline. Dit is een
hormoon dat wordt gebruikt bij de
behandeling van suikerzieken. De ge
vallen waarover men thans in de
Kerkradese kliniek vermoedens
koestert worden thans onderzocht
door het rekencentrum van de uni
versiteit van Nijmegen.
De officier is er intussen van over
tuigd dat Frans H. bijbedoelingen
heeft gehad bij het geven van de
injecties waarvan hij wordt verdacht.
Mr. Booster wijst daarbij op de ver
denking dat de hoofdverpleger zich
heeft schuldig gemaakt aan het ver
duisteren van bezittingen van zijn
patiënten. Frans had enkele sieraden
van patiënten in zijn bezit, toen hij
op 14 augustus van het vorig jaar
werd gearresteerd.
De verdediger van Frans H.. mr. Her
mans. is allerminst geneigd te gelo
ven in de schuld van zijn cliënt ten
aanzien van de overlijdensgevallen.
Mr. Hermans ontkent niet dat Frans
zich onrechtmatig geld en goederen
van zijn patiënten kan hebben toe
geëigend. Maar de waarde van deze
goederen is zó gering dat hier geen
motief voor moord uit kan komen.
Volgens mr. Hemans was het onder
scheid tussen mijn en dijn in de kli
niek trouwens over de gehele linie
een vaag begrip. Frans zou niet de
enige zijn die zich schuldig heeft ge
maakt aan dit soort vergrijoen. Maar
ten aanzien van de dood van zijn
patiënten meent mr. Heihans dat
Frans uit onwetendheid heeft gehan
deld. Het staat trouwens volgens de
ze raadsman niet vast dat de injec
ties dodelijk waren. Volgens mr. Her
mans kan Frans H. wel worden ver
oordeeld voor het onbevoegd uitoefe
nen van de geneeskunst. Samen met
diefstallen en verduistering.
Er is trouwens ook geen motief voor
moord aan het licht gekomen tijdens
het vooronderzoek. Frans H. zou
trouwens ook een tegenstander zijn
van euthanasie. Een medicus heeft
tegenover de raadsman ook ver
klaard dat de hoeveelheden insuline
en valium waarom het gaat, op
zichzelf niet dodelijk zijn. Wel kun
nen complicaties optreden in combi
natie met andere geneesmiddelen.
Volgens mr. Hermans heeft de verple
ger niet geweten dat de gebruikte
doseringen kwaad konden doen.
door Sicco de Jong
Het meestverkochte automerk
ter wereld, Chevrolet, is in Ne
derland opnieuw sterk in op
komst. Het merk, dat vóór de
Tweede Wereldoorlog geruime
tijd de eerste plaats in de Ne
derlandse autoverkoop bezette,
bereikt goede resultaten dank
zij extra inspanningen van het
concern General Motors, waar
toe het bijna zestig jaar
behoort.
Dit jaar zullen in Nederland zo'n
tweeduizend Chevrolets verkocht
worden, grotendeels door een nieuwe
combinatie van vijf GM-dealers, die
samen de importeursfunctie hebben
overgenomen. Deze „reguliere im
port" heeft vorig jaar de „parallel
import" door niet aan de GM-
organisatie verbonden bedrijven
overtroffen. De vijf bedrijven impor
teerden samen 1150 auto's tegen 890
in 1974. De parallel-import bleef op
ongeveer duizend eenheden gelijk.
Van al deze auto's gaat het in totaal
in drie op de vier gevallen om Chevro
lets.
De import van andere Amerikaanse
merken is geringer gebleven. Behalve
de Buicks. Cadillacs, Oldsmobiles en
Pontiacs van GM komen nog enkele
honderden wagens van Ford, Chrys
ler en American Motors ons land bin
nen, waarbij de officiële import te
genover de parallel-import in een ver
houding van drie tegen één staat. In
de totale verkoop van Amerikaanse
wagens, die zowel in 1974 als 1975 op
rond drieduizend eenheden uitkwam,
is de groei geringer doordat in de
duurste klasse de concurrentie toe
neemt.
Niettemin verwacht General Motors
voor de eigen importorganisatie de
groei van nog geen vierhonderd au
to's in 1973 tot 1150 vorig jaar vol te
houden en dit jaar op 1350 a 1400
verkochte wagens te komen. Daar
van zijn dan zeven op de tien Chevro
lets. De parallel-import meegerekend
neemt dit merk meer dan de helft van
Chevrolet's Monza 2 2 in 1976-uitvoering: de wagen meet slechts 4,55 meter in
de lengte.
de verkoop van Amerikaanse auto's
voor zijn rekening. Die niet geregle
menteerde import vertoont echter
geen groei meer. Wel zijn gekwalifi
ceerde autobedrijven als Hessing in
De Bilt en King Cars te Naarden er
actief mee bezig, maar daarnaast be
wegen zich nog altijd kleine bedrij
ven zonder werkplaatsen op dit ter
rein, tot een Limburgse groente-,
fruit- en conservenhandel toe. De vijf
door GM te Rotterdam aangestelde
dealerbedrijven zijn voor Cadillac
Lagerwij te Utrecht en voor de overi
ge merken Honders-Utrecht. Lathou
wers-Den Bosch, Pietersen-Rotter-
dam en Riva-Amsterdam.
Verwachting
De verwachting, dat de Amerikaanse
auto's nog betere mogelijkheden in
Nederland krijgen, berust bij GM ook
op de verbeteringen aan de wagens
zelf. met name waar het om het ben
zineverbruik gaat. De motoren wor
den steeds efficiënter en de toepas
sing van lichte metalen maakt ook
bij geringere motorvermogens een
zelfde trekkracht mogelijk. Zo heb
ben de Chevrolet-compact cars
lichtgewicht achtcilinder motoren
van vijf liter inhoud gekregen tegen
5.7 liter voor de vorige modellen.
Daarmee is het verbruikcijfer enigs
zins beperkt.
Om de automobilist „energiebewus-
ter" te maken heeft GM in een aantal
modellen een metertje op het
dashboard geplaatst, waarmee men
het brandstofverbruik in een gunsti
ge zóne kan houden. Bij plankgas
slaat de meter onmiddellijk uit naar
het ongunstigste verbruik. Wie
steeds op deze manier inhaalmanoe-
vres uitvoert ziet dus op zijn Instro
men tenbord, dat hij de benzinereke
ning aan het opvoeren is.
De wagens kunnen overigens wel op
normale benzine rijden, want de
meeste Chevrolets zijn uitgerust met
een katalitische omvormer, die in
Amerika bestemd is om met lood
vrije benzine een veel schoner uit
laatgas te verkrijgen. De prijzen van
de Amerikaanse auto's zijn echter
niet meer zo laag als een jaar geleden.
De vorig jaar weer gestegen dollar
koers en de door vele extra voorzie
ningen hoger geworden produktie-
kosten in de Amerikaanse fabrieken
hebben ook de Chevroletrprijzen
weer wat opgedreven.
Het goedkoopste model, de Vega met
aluminium viercilindermotor van 2,3
liter, kost nu 21.675 gulden incl. BTW.
Iets duurder, maar zeer aantrekkelijk
van vormgeving, is de nieuwere Mon
za, die zowel in viercilinder coupé
uitvoering als in „2 2"-versie met
achtcilinder-motor leverbaar is. Dit
is de subcompactrcategorie; de com
pact-cars van Chevrolet zijn de Ca-
maro, Chevelle en Nova, waarvan de
prijzen tot tegen de dertigduizend
gulden oplopen.
De kracht van de Renault 4 Safari is opnieuw het interier: het is het ruimst mogelijke voor een wagen, die slechts 3,67
meter lang is.
De goedkoopste Renault-serie heeft met de komst van de Safari-uitvoering een uitbreiding aan
keuzemogelijkheden gekregen, die nogal ongebruikelijk is. De naar vormgeving voor menigeen
weinig aantrekkelijke Renault 4 draagt als Safari namelijk een zó eigen cachet, dat het Franse
merk hoopt daardoor wat meer vooral jonge autokopers aan te spreken. Het zijn de
kleurencombinaties, een prettiger stuurwiel en de speciale stoelen met hoofdsteunen, die dit
moeten bewerkstelligen.
Doordat de stoelen bestaan uit in
buisframe opgehangen doek, dat wei
nig plaats inneemt, komt de sterkste
eigenschap van de Renault 4 bij de
Safari nog meer naar voren: de op
merkelijke ruimte. Binnen een lengte
van 3,67 meter is er behoorlijk
zitplaats voor vier personen, plus een
forse bergplaats voor bagage. De Re
nault 4 was. nu vijftien jaar geleden,
de eerste „vijfdeurs" auto van Re
nault. waarmee de wagen ook het
basismodel van een nieuwe filosofie
'werd: die van het zeer „utilitaire"
vervoermiddel. Dit woord „utilitaire"
houdt in Frankrijk ook bestelwagen
in. Als zodanig kwam ook. vooral in
de eerste jaren na de introductie an
no 1961, de.vormgeving bij vele auto
mobilisten over. Maar handig is het
model wel gebleken.
Al die jaren is het Viertje in Neder
land de meestverkochte Renault ge
weest. Het voornaamste motief daar
voor is duidelijk de lage kilome-
terprijs. De ANWB heeft om die re
den de Renault 4 als Wegenwachtau
to in gebruik genomen. Met de vierci
linder 850 cc-motor is immers een
brandstofverbruik van 1 op 15 ge
makkelijk haalbaar en de 34 DIN-pk
vermogen is bij het lage gewicht van
nog geen 650 kilogram voldoende om
in het znelle verkeer goed mee te
komen. Terwijl dit wagengewicht in
houdt dat de motorrijtuigenbelas
ting tot 219,— per jaar beperkt
blijft
öiiiüs de introductie is het motorver
mogen verhoogd nog maar kort
geleden van 27 tot 34 pk waardoor
een topsnelheid van ruim 120 kilome
ter per uur haalbaar werd. De
dashboardversnelling heeft nu het
normale H-patroon gekregen, waar
mee de Renault 4 zich wat meer con
formeert aan andere auto's. Ook het
wiebelen is minder geworden, hoewel
de carrosserie in bochten nog knap
overhelt. Maar voor het overige blijkt
het veercomfort voor een auto in deze
klasse uitmuntend. Datzelfde valt
trouwens te zeggen van de weglig-
ging, waartoe de voorwielaandrijving
en de standaard radiaalbanden bij
dragen.
Het is een wagen, die bijzonder ge
makkelijk te rijden is. Ook de
dashboardpook mag beslist niet af
schrikken. De combinatie van rij-
eigenschappen, ruimte en prijs is
stellig bij geen auto zo gunstig als bij
de Renault 4. ook al kost de 4 L
intussen 8.600 gulden en komen de
TL en Safari elk op 9 170 gulden iel.
BTW. Uiteraard zijn de onderde-
lenprijzen navenant voordelig. Voor
de particuliere rijder, die zich zo
goedkoop en zeker mogelijk in het
verkeer wil mengen, is de Renault 4
ideaal.
Niettemin blijft ook hier de motor
van nog geen liter wat rumoerig,
maar die concessie moet men dan
doen. Het andere bezwaar tegen de
Vier. de onlogische plaats van het
spiegeltje op het dashboard, kan men
zelf eenvoudig verhelpen door het
boven de voorruit te schroeven. Het
wordt echter wel tijd dat de fabriek
dit verandert. Trouwens, ook het ge
mis aan achterruitverwarming zou
feitelijk van fabriekswege verholpen
moeten worden.
Verder verdient het ontwerp, dat an
derhalf decennium getrotseerd heeft,
alle lof. De keus uit drie uitvoeringen
blijft een kwestie van persoonlijke
voorkeur. De 4 L doet motorisch niet
voor de TL en Safari onder, maar
heeft een bank vóór. De 4 TL be
schikt daarentegen over zeer goede
stoelen, een gemakkelijker weg te
klappen achterbank, schuifrutten in
de achterste zijportieren en een rub
ber vloermat in de bagageruimte. De
4 Safari heeft zeer speciale stoelen,
met overigens wat harde hoofdsteu
nen, alles in een aantrekkelijke des
siin. het stuurwiel van de Renault 5
TS. een brede beschermende plastic
rand langszij, opbergvakken in de
portieren en wat betere opbergmoge-
lijkheden in het dashboard.
Heeft de TL het onconventionele
model wat gewoner gemaakt, de Sa
fari accentueert het aparte karakter
van de Renault 4.
