Onpartijdigheid is geen beginselloosheid
Dames van Nederland,
wn
Kanis Gunnink
moet uitstekende koffie zijn
voor 'n gunstige prijs.
Ck
v)
4
Kanis Gunnink
Hoe neutraal kan Amnesty International blijven?
m
■*i*
door
Valentin
Toertsjin
Nieuwe boeken
-ats n - 7
L
Koffie met Pit uit het Gulden Pondspak
VRIJDAG 26 MAART 1976
TROUW/KWART
Binnen Amnesty Internatio
nal, de organisatie die strijdt
voor betere naleving van de
rechten van de mens, woedt al
een tijd lang een discussie
over de vraag hoe neutraal
Amnesty eigenlijk moet zijn.
De mensen, die Amnesty
steunen, wonen voor het me
rendeel in West-Europa en
Noord-Amerika. In commu
nistische landen en veel lan
den van de Derde Wereld
wordt de organisatie eigenlijk
alleen maar vertegenwoordigd
door geadopteerde politieke
gevangenen.
Velen menen dat deze situatie
afbreuk doet aan de geloof
waardigheid van Amnesty en
zij pleiten daarom voor een
andere opstelling. Sommigen
menen dat de organisatie
meer nadruk zou moeten leg
gen op sociaal-economische
rechten, zoals die zijn ver
woord door communistische
regimes. Anderen zijn daar te
gen omdat Amnesty daardoor
veel vaker zou worden ge
dwongen tot politieke uitspra
ken. die de neutraliteit zouden
schenden.
Ook binnen de (zeer actieve)
Nederlandse afdeling van Am
nesty botsen de meningen
daarover, zoals zaterdag aan
staande op de landelijke le
dendag in Nunspeet ongetwij
feld zal blijken.
Binnen de internationale Am
nesty circuleert en stuk van de
Nederlander Huib Leeuwen
berg over de „ideologie van de
onpartijdigheid". Op dit stuk
is nu een antwoord gekomen
van dr. Valentin Toertsjin,
voorzitter van de Amnesty-
afdeling in de Sowjet-Unie.
Vanwege de bijzondere positie
van Toertsjin (hij is een di
dent die voortdurend het
vaar loopt te worden op
pakt) en vanwege de actu
teit van de discussie bini
Amnesty Nedèrland. ruin
wij hieronder plaats in v
zijn fundamentele betoog.
„Wat mij in de redenering van de heer Leeuwenberg verbaast is
de onevenredige aandacht die de neutraliteit en onpartijdigheid
van Amnesty International krijgen, waarbij doelstellingen en
principes van Amnesty uit het oog verloren worden. Alsof die
onpartijdigheid niet uit de doelstellingen, ideeën en principes van
Amnesty moet voortvloeien, maar de doelstellingen zich aan de
onpartijdigheid dienen aan te passen.
Leeuwenberg stelt geheel terecht
twee opvattingen over de mensen
rechten. of eigenlijk over de maat
schappij. tegenover elkaar. In de wes
terse opvatting worden de burgerlij
ke vrijheden en de politieke rechten
als een onvervreemdbaar goed be
schouwd. De economische en sociale
rechtvaardigheid worden als een doel
op lange termijn gezien, dat slechts
stapsgewijs gerealiseerd kan worden.
In de totalitaire socialistische maat
schappij-opvatting is geen ruimte
voor de burgerlijke vrijheden en de
politieke rechten van het Individu.
Wel worden zijn sociale en econo
mische rechten erkend in die mate.
waarin dat onontbeerlijk is voor het
functioneren van de staatsmachine.
Aangezien het ontkennen van de
mensenrechten op het moment niet
in de mode is. verfraaien de ideologen
hun conceptie enigszins voor buiten
lands gebruik. Het gevolg is dat op
papier alle mensenrechten erkend
worden en de sociaal-economische al
leen maar op de eerste plaats komen.
In feite is dat niet meer dan een foefje
om de aandacht van het probleem
van de burgerlijke vrijheden af te
leiden.
Er bestaan eigenlijk geen serieuze
mensen, die daaraan twijfelen. Leeu-
ten. Dit doel politisering en het
uiteenvallen van Amnesty Internati
onal en van de beweging voor de
burgerrechten in het algemeen is
wat de totalitaire landen nastreven
bij hun pogingen de aandacht van de
burgerrechten naar de sociaal-
economische rechten te verplaatsen.
Geen geweld
wenberg zelf schrijft over deze con
ceptie geloof ik met duidelijke
ironie:
..Als alle vormen van economische
uitbuiting zijn uitgeroeid, er een
klasseloze maatschapij gevestigd is.
de economische, sociale en culturele
rechten politiek gegarandeerd zijn.
zal de wetgeving zich automatisch
voegen naar de nieuwe economische
basis. En pas dan is er een situatie
geschapen, waarin de burgerlijke
vrijheden en de politieke rechten ge
realiseerd kunnen worden."
Wij hebben dus te maken met twee
opvattingen, met twee ideeënwerel
den. Wat wil onpartijdigheid in dit
verband dan zeggen? Dat Amnesty
International geen keuze mag
maken tussen deze twee opvattingen
en ze als gelijkwaardig moet erken
nen? Maar dat zou getuigen van be
ginselloosheid en niet van onpartij
digheid. Onpartijdigheid van een in
ternationale organisatie wil niet zeg
gen. dat elke bewoner van de
aardbol het met de ideeën en princi
pes van die organisatie eens moet
zijn Onpartijdigheid houdt alleen
maar in dat bepaalde principes gelij
kelijk moeten gelden voor alle lan
den. gemeenschappen en personen.
De burgerlijke vrijheden en de poli
tieke rechten van de mens staan
centraal bij Amnesty International,
dat is haar bestaansgrond, daar
heeft zij haar invloed in de wereld
aan te danken. De sociaal-
economische rechten vormen een
heel ander probleem. Er bestaat een
enorm verschil in hanteerbaarheid
tussen burgerrechten en sociaal-
economische rechten. De eerste zijn
betrekkelijk makkelijk te definiëren
en te controleren. De eis. dat de staat
de burgerlijke vrijheden respec
teert.. houdt in dat de staat geen
mensen mag vervolgen voor het ui
ten van politieke denkbeelden en
voor de uitwisseling van informatie.
Het is volkomen duidelijk, wat een
staat moet doen om die eis in te
willigen: eenvoudigweg stoppen met
de vervolgingen.
Sociaal-economische rechten zijn op
veel manieren te interpreteren en
moeilijk te controleren. Maar nog
belangrijker is. dat voor de realise
ring ervan een ingewikkeld complex
van economische, politieke, sociale
en culturele maatregelen nodig is.
Daarbij kunnen ten aanzien van wel
ke maatregelen er nu precies nodig
zijn een groot aantal meningsver
schillen optreden, die leiden tot ver
schillende politieke stromingen. Er
bestaat helaas geen universeel re
cept voor het bereiken van overvloed
en sociale rechtvaardigheid.
Kritiek op de sociaal-economische
situatie in Individuele landen zou
onvermijdelijk leiden tot het uiteen
vallen van Amnesty International ln
vijandige politieke fracties. En dan
zou Amnesty de belangrijkste
functie, waarvoor zij in het leven
geroepen ls niet meer kunnen uitvoe
ren de verdediging van de burger
lijke vrijheden en de politieke rech-
schappij, tot een stagnatie in de ont
wikkeling ervan. Een doodlopende
straat in de evolutie. En zelfs in
strikt economisch opzicht leidt de
totalitaire weg zo leert de ervaring
niet tot resultaten, die breikt kun
nen worden in een vrije maatschap
pij. Totalitairisme is aanlokkelijk
voor de leiders van een land. het stelt
de leiders mch en rijkdom in het
vooruitzicht.
Zelfverlakkerij
Voor het land als geheel komt het
neer op zelfverlakkerij en leidt het
alleen de erste tijd tot schijnbare
successen. Een roes waarbij door het
westen gecreëerde technologie de
functie vervult van de alcohol. Er is
niets verwonderlijks aan het feit. dat
Amnesty International haar voor
naamste steunpunt heeft in de wes
terse landen. Destijds hebben Euro
pese kolonisten met het verkopen
van alcohol aan inboorlingen de de
generatie van hele dorpen, van hele
volken bewerkstelligd. Zal de publie
ke opinie in het westen onverschillig
toezien, hoe dit zich nu op een nieu
we manier en op een nieuwe schaal
herhaalt, waarbij de hele wereld
het westen incluis dreigt te wor
den meegesleept?
Van de potentiële gebruikers van
deze „alcohol" hoef je geen te
genstand te verwachten, want die
weten niet wat het is. Maar ho(
men putten uit het feit dat Ai
Interntional in westerse land
veel steun geniet. 1500 groepe
Amnesty International in Ned<
is gegrondvest op westerse
belet haar niet een wereldomv
de organisatie te zijn die in pi
opzicht onpartijdig is."
Een van de andere fundamentele
principes van Amnesty Internatio
nal is dat men het slechts voor die
personen opneemt die geen geweld
gebruiken of propageren. Ook aan
dit principe wordt door sommige
mensen getornd. Hun redenering
luidt ais volgt. Er bestaan regimes
die onmenselijk zijn en die de mens
zijn meest fundamentele rechten
ontzeggen en die alleen langs ge
welddadige weg veranderd kunnen
worden.
In die gevallen is geweld ge
rechtvaardigd. Ik vind deze redene
ring niet houdbaar. Of geweld al of
niet te rechtvaardigen valt. is in elk
concreet geval relatief, kan het on
derwerp van twist zijn en hangt van
politieke opvattingen af. Als Amnes
ty International ook maar in één
geval geweld zou accepteren dan zou
zij zich daarmee verplichten zich in
het algemeen over regimes uit te
spreken en zelfs een oordeel te heb
ben over de wijze, waarop ze ten val
gebracht mogen worden. Dat zou de
grondslag van de organisatie radi
caal veranderen. Van politieke neu
traliteit zou geen spoor overblijven.
De kracht van Amnesty Internatio
nal bestaat er juist in dat zij voor
burgerlijke vrijheden strijdt maar
niet tegen regimes, die die rechten
schenden. Dat is de neutraliteit van
Amnesty International.
Onpartijdigheid wil niet zeggen prin
cipeloosheid. Zeker, het accent op de
burgerlijke vrijheden van de mens is
een westerse gedachte. Is dat zo erg?
Betekent dat. dat een internationale
organisatie met een wereldomvat
tend karakter haar zou moeten af
wijzen? Maar het gaat om een funda
mentele gedachte die van belang is
voor de hele wereld en voor de niet-
westerse landen in de eerste plaats.
Vrijheid eerst
In de geschiedenis van de westerse
beschaving zijn de sociaal-
economische rechten, voorzover die
verworven zijn. verworven na en als
resultaat van de erkenning van de
burgerlijke vrijheden. De stormach
tige ontwikkeling van industrie en
wetenschap, die in de nieuwe tijd
heeft plaatsgehad is niet los te den
ken van de westerse gedachte over
persoonlijke vrijheid. Maar voor de
landen die de ontwikkeling tot mo
derne staten doormaken in de twin
tigste eeuw ligt de zaak anders.
Door gebruik te maken van de wes
terse industriële technologie en de
economische hulp van de grote mo
gendheden, krijgen de regeringen
van deze landen de mogelijkheid om
de eerste levensbehoeften van hun
onderdanen te bevredigen zonder
hun de elementaire burgerlijke vrij
heden te verlenen. En al weer dank
zij de westerse technologie in de
vorm van moderne wapens en mas
sacommunicatiemiddelen kunnen
die regeringen het economische, in
tellectuele en emotionele leven van
hun burgers met vroeger ondenkba
re doelmatigheid controleren.
Deze totalitaire benadering van de
inrichting van de maatschappij leidt
tot ontmenselijking van de maat-
H. J. van Nijnatten-Doffegnies Het
geheime dorp. Uitgave: C. F. Callen-
bach, Nijkerk. Prijk 17.50
Een verhaal over illegale arbeid en
hulpverlening, zoals die in de oor
logsjaren in een, diep in de Veluwse
bossen verborgen nederzetting ge
stalte hebben gekregen. De
schrijfster noemt die plaats het Ge
heime Dorp. waaraan een ge-
danksteen herinnert.
De roman berust op historische ge
gevens. Centrale figuren waren oom
Chris en tante Christina, die met
medewerkenden joden en onderdui
kers uit de handen van de Duitsers
hielden. De schrijfster was geen oog
getuige: ze heeft de gebeurtenissen
van die tijd op een afstand bena
derd. Daar bij was het de opzet een
monument te scheppen voor men
sen, die aan vervolgde medemensen
realistisch barmhartigheid be
trachtten. Aan die doelstelling heeft
het boek stellig beantwoord.
De indruk blijft, echter wel. dat een
volledig ingewijde het anders zou
hebben geschreven. Het Oeheime
Dorp kan een voorbeeld ook
heel goed door kinderen worden ge
lezen. Belangwekkend voor de histo
rie van het verzet is de mededeling
achteraf, dat oom Chris door een
afschuwelijk toeval in Varsseveld is
gefusilleerd De bezetter wist toen
niet. dat hij de leider van het verbor
gen dorp in de bossen bij Nunspeet ls
geweest. Op het kerkhof van dit dorp
bevindt zich zijn eregraf.j Rf*
Eerste brander
Eerste brander
Machinebediende
o.run
Inpakster
Machinebediende
Machinebediende
