i/Vognum moet verder
tonder Commandeur
hlaA
Veroverde lente in kleurige strepen!
Pijltjes
Van der Land geroyeerd
^na conflict over blad
I
Hartpatiënten: desnoods
operaties in Amerika
^Na vijf burgemeesters-generaties uit één geslacht
Hoogleraar in
Tilburg kwetste
groep economie
Stoffelijk overschot
gedregd
d»
Landmacht begint
schoonmaakactie
Weer met acties gedreigd
Man overlijdt na
ruzie met zwager
vlotte verkoopster
ruim eengezinshuis
Naaimachines: Opgelet
Stóü
NSDAG 24 MAART 1976
jor Haro Hielkema
i
yOGNUM Na bijna anderhalve eeuw komt er een einde aan de
nastie der Commandeurs: vijf burgemeesters van het Noord-
(ollandse Wognum uit dezelfde familie. Op 1 april gaat de laatste
j de rij. Petrus Jozef Commandeur, met pensioen. Zijn kinderen
Bjn nog te jong om eventueel de vrijkomende post over te nemen.
meesterszetel vrijmaakte voor zijn
zoon Piet, kreeg Wognum waterlei
ding en werd het elektriciteitsnet
verbonden aan het Provinciaal
Elektriciteitsbedrijf. In de oorlogsja
ren dook Jan Commandeur onder,
nadat hij geweigerd had zijn
dorpsgenoten op bevel van de Duit
sers opdracht te geven zand te ver
slepen voor bunkers en loopgraven.
Het enige schilderij in het raadhuis
van Wognum dat in de serie Com
mandeurs ontbreekt, is dat van Piet
Commandeur die 142 jaar nadat zijn
voorvader Jan Tamiszoon tot burge
meester werd geïnstalleerd een einde
maakt aan de magistratuur van zijn
familie. Hij noemt zich de „meest
vreemde vogel" in het rijtje Com
mandeurs. „Ik ben als vijfde burge
meester van Wognum geworden,
maar ik kan het ook niet helpen dat
er vier Commandeurs aan mij vooraf
zijn gegaan. Het was trouwens nooit
mijn wens om net als mijn vader
burgemeester te worden. Wij waren
thuis met zeven kinderen: vijf doch
ters en twee zoons. Mijn broer werd
priester; toen wilde mijn vader dat ik
burgemeester zou worden." Piet
Commandeur was volgzaam aan het
vaderlijk gezag, zoals hij het zelf
uitdrukt. Hij had liever vliegenier
willen worden, maar daar kwam
niets van in: „Ik ben toch maar in de
ambtelijke wereld gegaan. Ik heb
niets anders geleerd; in feite ben ik
helemaal opgeleid tot burgemeester.
Ik heb de Mulo in Hoorn gevolgd en
ben daarna op het secretarie geko
men; 47 jaar ben ik in over
heidsdienst geweest."
Burgemeester Commandeur (KVP)
treurt er niet om dat zijn opvolger
geen naamgenoot zal zijn. Voor hem
mag er wel een einde komen aan de
traditie, waarover in 1935 in een uit
gave van het Historisch Ge-
|p 23 juli 1826 werd Jan Comman-
;ur Tamiszoon burgemeester van
:t grotendeels katholieke dorp na-
J Hoorn. Van hem is niet veel meer
lekend dan zijn afkomst (hij was
oon van een boer en „Adjunct-
laire", loco-burgemeester). Jan
immandeur had naast zijn burge-
leestersfunctie ook een boerenbe
drijf: in de middaguren verliet hij
m ook tijdig de secretarie om zijn
ieien te kunnen melken,
n opvolger (in 1861) was zijn neef
ën Commandeur Klaaszoon, een
drijvig figuur, die veel voor de ge-
ieenschap moet hebben gedaan. In
jn ambtsperiode werd een nieuw
adhuis (1868) gebouwd en hij beij-
:rde zich zeer voor de aanleg van de
•amlijn Wognum-Schagen en de lijn
[oorn-Medemblik. Ariën, evenals
n opvolgers zowel burgemeester
secretaris, moet eens met opge-
»ken veren naar de provinciale grif-
in Haarlem zijn gegaan, toen de
dkeuring van de gemeentereke-
iing naar zijn mening te lang weg
)leef: met een flinke krachtterm ver-
jlaarde hij niet eerder weg te zullen
jaan dan mét een goedgekeurde re-
tening. Hij kreeg die.
blriëns zoon Klaas werd in 1887 bur
van Wognum. Hij kon het
»- volgens berichten uit die tijd
(oed met zijn dorpsgenoten vinden,
litgezonderd die ene keer in 1901
loen de zondagskermis werd afge-
ichaft. Daartegen kwam de burgerij
lel in verzet, waarna de problemen
perden bijgelegd.
|n 1921 volgde Jan Commandeur zijn
(ader op, nadat hij al vele jaren als
Ambtenaar ter secretarie was opge
treden.
2 pijn ambtsperiode strekte zich uit
-7pver de crisisjaren en de bezettings-
lijd. Voordat hij in 1946 de burge
nootschap „Oud West-Friesland"
werd geschreven: „Alleen Wognum
kan er zich op beroemen dat zolang
het burgemeesterschap van vader op
zoon is overgegaan."
En met reden. Immers, in deze tijd
waarin al zoveel dingen wankelen en
alle standvastigheid zoek raakt, is
het goed te weten dat er nog verhou
dingen zijn die door de tijden beves
tigd zijn geworden."
Piet Commandeur moet van dergelij
ke uitspraken weinig hebben: „In
1946 werd het nog aanvaard dat de
zoon van de burgemeester zijn vader
opvolgde. Dat wordt het nu niet
meer, zo'n regeringsperiode van één-
689familie. Bij mij hebben ze nooit
onderzocht of ik werkelijk geschikt
was. Er zyn collega's die veel meer in
hun mars hebben. Ik vind het geen
aanbeveling als je vader ook burge
meester is. Het is bovendien niet ge
makkelijk je vader op te volgen. Ik
heb de zaken heel anders aange
pakt."
In de praktijk
De naar zijn pénsionering verlangen
de burgemeester was de eerste Com
mandeur, die volledig als burgemees
ter optrad: „Mijn vader was aanvan
kelijk ook nog veehouder, maar de
boerderij leverde hem te veel werk.
Na een aantal jaren heeft hij de boer
derij aan de kant gedaan. Na mijn
MULO kwam ik als leerling-
ambtenaar op de secretarie en volgde
ik wat lessen bij de toenmalige secre
taris van Amsterdam, de heer Ro
vers. Voor het overige moest ik alles
in de praktijk leren: in Wognum,
waar we naast mijn vader met z'n
tweeën het gemeentelijk apparaat
vormden."
Volgens Piet Commandeur is Wog
num een gezellig dorp (3880 inwo
ners) met een gemoedelijke echt-
Westfriese bevolking: „Ik dacht dat
Wognum z'n partijtje altijd leuk
heeft meegeblazen. Het dorp ligt aan
de autosnelweg tussen Stockholm en
Parijs op fluitafstand van Hoorn; pla
nologisch heeft het zich bijzonder
Burgemeester Piet Commandeur tussen de portretten van zijn voorgangers: boven zijn vader Jan,
onder van links naar rechts zijn grootvader Klaas, zijn overgrootvader Ariën en diens oom (de eerste
burgemeester Commandeur) Jan.
gunstig ontwikkeld. Niet dat ik daar
iets aan gedaan heb: het is hier zo
neergeplant. Wij hebben er niet voor
hoeven martelen: het ging allemaal
vanzelf."
Toespraak tot prinses
Burgemeester Commandeur, die
zichzelf als een „simpel mens" ty
peert, die zich nooit zo verdiept heeft
in de historie van zijn voorgeslacht,
maakte drie jaar geleden geschiede
nis door zijn op zijn minst ongebrui
kelijke toespraak tot prinses Beatrix,
die op een rondreis door Noord-
Holland in Wadway een bezoek
bracht aan een theaterkerkje. Wad
way, door Wognummers sinds men
senheugenis de Republiek genoemd,
is een „wingewest" van Comman
deurs gemeente. De burgemeester
mocht volgens het protocol slechts
anderhalve minuut spreektijd vullen,
maar zag kans er twintig van te ma
ken tot grote hilariteit van de toe
hoorders. „Ik heb de prinses op een
speelse, ongewone manier gechar
meerd. Ik heb gezegd dat ik haar niet
langer kon aankijken, omdat ik dan
helemaal niet zou ophouden met het
doen van ontboezemingen. Toen
bloosde ze. Het spijt me, maar ik kan
het ook niet helpen. Ik weet nooit
vantevoren wat ik ga zeggen. Ik heb
me trouwens ook niet meer in de
hand als ik een vrouw moet toespre
ken. Ik doe het wel met de nodige
distinctie. Het is ook geen verdienste
dat ik zo praat; het vloeit me uit de
mond."
„Iets geks"
De burgemeester, die vindt dat het
tijd wordt dat er een „nieuwe vent"
komt omdat hij na een ernstig auto
ongeluk in 1971 versleten is. gelooft
nog altijd dat de commissaris der
Koningin in Noord-Holland de prin
ses bewust een bezoek aan de ge
meente Wognum heeft geadviseerd:
„Volgens mij wilde mr. Kranenburg
wel eens iets uithalen en moet hij
gedacht hebben „die Commandeur
doet wel iets geks". Ik heb er later
niet voor op mijn duvel gehad, dus
ben ik ook niet buiten mijn boekje
gegaan."
Het afscheid van Piet Commandeur
als Wognums burgemeester zal
zonder toespraken verlopen. Het ein
de van de Commandeur-kaste vindt
dan ook geruisloos plaats. Geen
anekdote dus ook over die keer dat
hij vele jaren geleden in zijn vakantie
in een bus bij Noordwijk zat, toen
plotseling de chauffeur onwel werd.
De man werd op de achterbank ge
legd. waarna Piet Commandeur ach
ter het stuur kroop en de rit naar Den
Haag aflegde.
Geen Commandeur meer aan het
hoofd van Wognum. Alhoewel: „Ik
heb een zoon, die nu leerling
ambtenaar is op de secretarie van
Zwaag. Hij is nog veel te jong."
Rechtbank bepaalt
Van een verslaggever
BREDA De president van de
rechtbank te Breda heeft vier leden
van de groep politieke economie aan
de Hoge School in Tilburg als eisende
partij in het kort geding tegen de
hoogleraar in de economie, prof. D.
Schouten, gisteren in het gelijk ge
steld.
Volgens de president heeft de hoogle
raar zich in een interview op 14 febru
ari in een landelijk ochtendblad „op
duidelijke onnodige en door geen en
kel algemeen belang gewettigde
krenkende manier over zijn te
genstanders uitgelaten in de al
maanden lang durende strijd rond de
invoering van een leerstoel in de
marxistische economie aan de Hoge
School."
In het ochtendblad had de professoi
het optreden van de groep vergele
ken met de propaganda van het op
komende Hitler-bewind in Duitsland
in de dertiger jaren en de leden van
de groep van leugens en laster be
ticht. De vier leden van de groep die
zich hierdoor beledigd achtten, had
den aan de rechtbank-president ge
vraagd de professor te bevelen naar
het ochtendblad en hetTilburgse Ho
geschoolblad een brief te zenden om
hun geschonden reputatie te herstel
len.
De president heeft de hoogleraar nu
in het vonnis bevolen een verklaring,
waarin de president de uitlatingen
van de hoogleraar als kwetsend heeft
gekwalificeerd, toe te zenden aan bei
de bladen met het verzoek die verkla
ring op te nemen liefst in het gedeelte
van de bladen niet voor advertenties
bestemd, voor zover deze bladen al
niet eigener beweging daaraan be
kendheid hebben gegeven. Het ver
zoek moet twee dagen na de tekening
van het vonnis worden uitgevoerd en
voor elke dag dat dit niet zou gebeu
ren, werd een dwangsom van hon
derd gulden bepaald. De hoogleraar
moet verder de kosten van het geding
betalen.
ROTTERDAM De bemanning
van de „Scotland Yard" heeft het
stoffelijk overschot opgedregd van
de 7-jarige Heanris Slagveer. De jon
gen was zondag met twee vriendjes
gaan zwemmen in de Nieuwe Maas.
Door onbekende oorzaak is hij daar
bij verdronken.
GRONINGEN Het royement van drs J. G. van der Land uit
_£3roningen als Ud van de gespreksgroep AR-gezinden hangt
samen met een conflict over het blad „Bezinning."
.Tm
ioals wij maandag meldden werd aan-
'ankelijk de reden van het royement
iet opgegeven. De AR-gezinden (een
:chtervleugel in de ARP) zitten sa-
len met het nationaal evangelisch
erband en het reformatorisch poli-
lek jongerencontact in de reforma-
irische politieke federatie (RPF),
'olgens Van der Land speelt bij het
tnflict ook een rol dat in kringen
an deze federatie wordt gedacht aan
en nieuwe confessionele partij. Vol
lens hem is dat in strijd met de
[spraken. Het ging slechts om bun-
leling van reformatorische krachten
de bestaande partijen,
len van de federatiepartners, hetna-
onaal evangelisch verband, geeft
iet blad Staat en Evangelie uit. De
ieer Van der Land geeft samen met
ie andere mede-eigenaren een blad
it onder de naam Bezinning.
Identiteit
feite waren deze bladen de laatste
ijd al gezamenlijk in één uitgave
verspreid. De bedoeling was om tot
W een volledige integratie te komen.
Volgens Van der Land werd daarbij
de identiteit van Bezinning echter
niet gewaarborgd. Er groeide een
conflict dat er uiteindelijk toe leidde
dat het nationaal evangelisch ver
band weigerde Bezinning op te ne
men in een nieuwe gezamenlijke uit
gave onder de verzamelnaam Nieuw
Nederland. Omdat het nummer van
Bezinning al klaar was, werd dit toen
afzonderlijk uitgegeven. Volgens de
heer Van der Land wilde de ge
spreksgroep AR-gezinden, waarvan
hijzelf penningmeester is, in dit
conflict niet kiezen. Zaterdag kwam
de climax toen het federatiebestuur
dreigde te zullen opstappen als de
heer Van der Land niet werd ge
royeerd. Volgens hem gingen de AR-
gezinden voor dit dreigement door de
knieën.
Overigens is ook de gehele afvaardi
ging van de derde federatiepartner,
het jongerencontact, 6 februari door
de RPF geroyeerd. De heer Van der
Land was de oprichter van dit jonge
rencontact, dat zich in de kwestie
rond het blad Bezinning ook achter
hem opstelde. De heer Van der Land
heeft het bestuur van de AR-
gezinden inmiddels geschreven dat
zijn royement volgens de statuten
pas geoorloofd is na een desbetref
fende voordracht aan de ledenverga
dering. Bovendien moet er over per
sonen schriftelijk gestemd worden.
Zaterdag ging het niet schriftelijk
maar mondei ng en in vijf minuten.
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG De Koninklijke
Landmacht start volgende week
maandag een veertiendaagse
schoonmaakactie op de militaire oe
fenterreinen. De bedoeling van de
actie is dat de militairen, op basis
van vrijwilligheid, van alle oefenter
reinen het afval en andere ongerech
tigheden verwijderen.
Tevens hoopt de landmacht dat de
militairen hierdoor zullen worden ge
stimuleerd tot een meer milieube
wust gedrag.
Het initiatief tot de actie gaat uit
van de staf van het eerste legerkorps
in Apeldoorn. Met affiches, stickers
en brochures zullen in alle kazernes
en legerplaatsen de militairen onder
het motto „houd je omgeving
schoon" worden opgewekt om vrij
willig een dag te besteden aan het
schoonmaken van een oefenterrein.
Vrijwel alle militaire oefenterreinen
staan ook in ruime mate open voor
burgers en het gebruik dat zowel
burgers als militairen van de terrei
nen maken, heeft voor de natuur
vaak een schadelijk gevolg: er komt
veel afval, variërend van picnick-
resten tot zelfs grof vuil, op de terrei
nen terecht.
De verontreiniging neemt, ondanks
het feit dat de landmacht al veel geld
en moeite besteedt aan het schoon- p Beatrix praat met kinderen van de gemeentelijke My.
houden, de laatste tijd toe. Met de
schoonmaakactie, die het motto tylschool en het kinderrevalidatiecentrum „Adriaanstichting in
„Actie Voorjaar" heeft, hoopt de Rotterdam na het leggen van een eerste steen voor de gecombineer-
landmacht de achterstand in één de nieuwbouw voor beide instellingen,
keer in te lopen.
Van een verslaggever
BREDA Als er in Nederland geen haast wordt gemaakt met het
opvoeren van het aantal open-hartoperaties dan wil de Neder
landse Hartpatiënten Vereniging proberen een aantal Neder
landse hartpatiënten in Amerika te laten opereren.
Volgens de heer H. Fievet, voorzitter
van deze vereniging, moet de vergoe
ding van 25.000 gulden per patiënt,
die de ziekenfondsen voor een open
hartoperatie gewend zijn te geven,
voldoende zijn om een patiënt in
Amerika te laten helpen. Volgens
hem zijn de operaties in Amerika
goedkoper en is de rest van de 25.000
gulden voldoende voor het vervoer
van de patiënt.
Hij heeft aangekondigd in Amerika
besprekingen te zullen openen, als
niet binnen zes weken duidelijkheid
wordt verschaft over de plannen van
de Nederlandse regering om op korte
termijn de achterstand in het aantal
open-hartoperaties weg te werken.
De Nederlandse Hartpatiënten Ver
eniging streeft al jaren naar een ver
dubbeling van het aantal centra,
waar hartoperaties verricht kunnen
worden. Nu zijn er dat zeven.
De vereniging heeft een open brief
gestuurd aan de minister van
president Den Uyl en op korte ter
mijn een gesprek aangevraagd met
de vaste kamercommissie voor
volksgezondheid.
De heer Fievet heeft ook laten weten,
dat de vereniging opnieuw tot bui
tenparlementaire acties zal overgaan
als er niet snel een bevredigende op
lossing komt. Enkele jaren geleden
bezetten leden van de vereniging het
gebouw van de Tweede Kamer.
ARNHEM De 61-jarige N. W. van
Beek uit Velp is overleden na een
vechtpartij met zijn 38-jarige
zwager.
De laatste meldde de politie dat hij
ruzie had gemaakt met zijn zwager
en hem met een schop enkele slagen
had toegebracht. Bij de komst van
de politie bleek Van Beek te zijn
overleden. Bij sectie is gebleken dat
de doodsoorzaak moet worden ge
zocht in een hartafwijking. De
hartdood is mogelijk wel bevorderd
door de opwinding van de ruzie. De
klappen met de schop kunnen niet
dodelijk zijn geweest, aldus de poli
tie van Velp.
personeel gevraagd
All-lndro drogisterijen
Voor onze zaak in Den Haag vragen wij een
Leeftijd 18-20 jaar, liefst met branche bekend
nadere informatie bel dan 070-987118 of 070-235711 of 015-
fc61632. T102
Verkoopster gevraagd van 115
uur. Ten Ham luxe en huish. art.,
.aan van Nw. Oostindid 94 Tel.
170-850573, na .19 uur 070-
186268 Tl 02
Huishoudelijk pers.
gevraagd
Gevraagd flinke zelfstandige hulp
voor 1 ol 2 ochtenden per week in
Woonruimte
gevraagd
Oegstgeest. Tel. aanm 071-
153460 T104
Wij, aanstaand leraar en echtpaar,
loen een dringend beroep op u.
Wij zoeken vrije woonruimte in
>en Haag ol omgeving Kunt u
sns helpen'A C. Boers. Snellius-
Itraat 46. Den Haag Tel 070-
05189 T106
Huwelijk
en kennismaking
Jonge vrouw. 31 j.. NH. zookl ken
nismaking met serieuze man tot
plm 40 jaar. Br. 6230 Trouw
Adem T129
Woonruimte
aangeboden
Kamers, etages en flalwoningen le
huur gevraagd Gest en/ot Gem
evt teeg te aanvaarden Met ol
tonder overnamekosten Woning
bureau
„Centrum"
[EERSTE Sweelmckstr 47. Den
Haag Tel 070-602347 en 070-
604791 Geopend van maandag t/
m zaterdag Steeds van 10 u t/m
H9u. T106
Zoekt U naar een kamer ol etage,
kom dan naar het kamer- en eta-
gebem. bedrijf „Woningbureau
Centrum EERSTE Sweelmckstr
47. Den Haag Vlakbij da Groot-
Hertogmnelaan en de Laan van
Meeröervoort Tel 070-602347 an
070-604791 Geopend van maan
dag t/m zaterdag Steeds van 10 u
t/m 19 u. T105
onroerend goed
Particulier zoekt tn wijde omgeving van Dettt een
bevattende ten minste woon/eetkamer 32 m2. keuken. 3 slaapkamers,
douche en ruime berging. Ouder woningtype geen bezwaar Prijsidee
150 000.
Inlichtingen aan ING J. J. KOLPA. BOELESTRAAT 16. KAMPEN. TEL
05202-3373 T108
meubilair en huisraad
Demonstratie zig-zag naaimachi
nes als nieuw, ver beneden kost
prijs, volle garantie ƒ195, ƒ215,
235 enz.
Electr. naaimachines 95, ƒ115,
135.
Hanfnaaimachines 65 85 enz.
Verkoop onder garantie.
Donderdag tot 9 uur open.
Herenstraat 23, tel. 071-132027,
Leiden.
Auto's,
autobenodigdheden
Austin Mini bestel, bouwjr 1970
e a b. Damplein 45. Leidschen-
dam T116
DATSUN
AUTOBEDRIJF BROERTJES
SASSENHEIM 02522-129?
Schildersbedrijf, vrijblijvend prijs
opgaaf behang-, wil- of schilders-
werk Tijdens de wintermaanden
korting Tel 070-644122 T109
BEVOEGDE DOCENTEN VWO.
HAVO. MAVO Huiswerkopleiding.
bijlessen, pnvt-opleidingen. in elk
stadsdeel en «andgemeenten
Comb van Leraren MO Tel. 070-
231717. T125
1. Leuke, vlotte streeppullovcr
inT-lijn. Kleuren: rood-wit,
marine-wit, zwart-wit en
turquoise-wit.
M: SAIX cn XL
2. Vest in 100% Acryl.
Kleuren: rood-wit, marine-
wit en zwart-wit.
M: S>M>L cn XL
3. Vlotte Acryl pullover
in zomerse streepstelling
M:S, MenL. TËwm
b-
mantelspecialist
Den Haag: S
Ijeyweg 954, Winkelcentrum
Leidscnhage, Jasmiinhof 8
(donderdag-koopavond)
Leiden: Haarlemmerstraat 163a
(donderdag-koopavond
MS- overal in Nederland
