fwijzende reacties op pleidooi
m drie van Breda weg te zenden
ferk aan brug
Jezus had
een hekel aan
geldjagerij
OproepButhelezi geldt
niet voor investeerder
derlands-Brits succes
opgraving in Egypte
Kennen wij
Jezus eigenlijk wel?
idse kerken willen bescherming slachtoffers voorop
ïgrijke vondsten in graf Horemheb
Want Jezus zegt onomwonden:
Kamer reageerde
lauw op verklaring
Raad van Kerken
Drs. van der Meer (NCW) over Zuid-Afrika
Prins sprak over
reis VOOr industrie Studiereis
door Zuid-Amerika
Aanbod varkens
lager door ziekte
(AG 17 MAART 1976
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
ADVERTEXTlEl
a onzer verslaggevers
IRDAM De drie joodse kerkgenootschappen en kringen van het voormalig verzet en
(fers van het nazi-regime hebben afwijzend gereageerd op het pleidooi van de raad van
in Nederland om de „Drie van Breda" zo spoedig mogelijk weg te zenden.
een deel van onze vorige
ermeld meent de raad van
at op de drie van Breda het
t wordt toegepast op een
in democratische landen
rlijk is. De straf van de drie
lgens de raad al geruime tijd
ening meer met de doelein-
straftoepassing: bescher-
irrijding en loutering van het
i leven.
>rof. dr. H. Berkhof, voorzit-
e raad van kerken, heeft de
dse regering niet op het plei-
de kerken gereageerd. Op
van de kant van de kerken
et plan om het standpunt te
n is van de zijde van de
geen reactie gekomen, aldus
khof. De rijksvoorlichtings-
ielde gisteren mee dat ook
remier Den Uyl geen reactie
chten is. Een woordvoerder
linisterie van justitie zei dat
inister Van Agt, noch
retails Zeevalking kan rea-
iden zijn ziek.
rgdheid
joodse kerkgenootschappen
n een verklaring dat zij met
ïzorgdheid van het pleidooi
kerken hebben kennis geno-
e joodse kerkgenootschap-
iolgen. „Wij begrijpen dat de
tl kerken het standpunt hul-
t het Nederlandse strafrecht
bikelijke wijze moet worden
kt. Wij menen echter dat de
I opvattingen omtrent straf
htigheid op het geval van de
l Breda niet van toepassing
t gaat hier immers niet om
der gerechtigheid" als doel
lf en bijbelse of andere zin.
t wel om het leed van de
ers die opnieuw geconfron-
orden met gevoelens van
RK
iheid en angst. Zij zullen
iuw verlaten voelen en bo
vendien beroofd voelen van de vei
ligheid die zij mensen in de huidige
Nederlandse samenleving hervon
den te hebben en ook te mogen ver
wachten."
„Zij, die dagelijks met het leed van
deze mensen geconfronteerd wor
den. het zij op het medische, hetzij
op het geestelijke of pastorale vlak,
weten uit bittere ervaring, dat het
aantal van de slachtoffers, wier lot
aan dat van deze oorlogsmisdadigers
„gekoppeld lijkt te zijn" beslist niet
minder is, noch de hevigheid van
hun lijden. Ook bij een groot aantal
slachtoffers van de tweede generatie
manifesteren zich momenteel
symptomen, die hiermee verband
houden," aldus de joodse kerkgen
ootschappen.
Onaanvaardbaar
Dat de raad van kerken bij de beoor
deling van deze zaak het aantal
slachtoffers een rol laat spelen vin
den de joodse kerkgenootschappen
onaanvaardbaar. Zij doen een drin
gend beroep om „door het niet weg
zenden van de drie van Breda priori
teit te verlenen aan de bescherming
van de slachtoffers".
Leed
De heer H. P. J. van Kettwich Ver
schuur. voorzitter van de Neder
landse Vereniging van Ex-politieke
Gevangenen „Expogé" zei dat het
standpunt van de vereniging blijft:
geen vrijlating „zolang nog één Ne
derlander, die van het Duitse bewind
te lijden heeft gehad; daardoor leed
zal worden aangedaan".
De heer H. Teengs Gerritsen, voorzit
ter van het centraal orgaan voorma
lig verzet en slachtoffers, liet zich in
dezelfde zin uit. Hij zei ook tegen
strafonderbreking gekant te zijn. om
dat dit in de praktijk neerkomt op
gratie. Volgens de heer Teengs Ger
ritsen is bij het laatste grote debat
over de drie van Breda tussen rege
ring en parlement, met minister Van
Agt afgesproken dat als de regering
wijziging in de situatie van de drie
overweegt eerst overleg zal worden
gepleegf met het centraal orgaan.
„Te veel pijn"
De voorzitter van de Stichting Oran
je Hotel (gevangenen die in Scheve-
ningen vast hebben gezeten), oud-
burgemeester van Utrecht jhr. C. J.
A. de Ranitz, zei dat deze organisatie
tegen invrijheidstelling was èn is:
„Vrijlating doet te veel mensen pijn".
De voorzitter van de Nationale Fede
ratie Voormalig Verzet Nederland, de
heer C. C. van den Heuvel: „Ons
belangrijkste argument is dat het
leed dat vele duizenden zal worden
aangedaan door vrijlating veel be
langrijker is dan het leed dat de drie
wordt aangedaan door hun voortge
zette gevangenhouding."
„Onstellend groot"
De psychiater prof. dr. J. Bastiaans.
bekend om zijn behandeling van het
„concentratiekampsyndroom" was
het niet eens met de kerken, als zou
den er nu meer en betere mogelijkhe
den voor behandeling van oor
logsslachtoffers zijn. „We hebben",
aldus de hoogleraar, „weliswaar
sinds 1972 het .centrum 45' in
Oegstgeest waar een aantal mensen
kan worden behandeld, maar het
aantal slachtoffersvan de gevange
nissen en concentratiekampen is nog
zo ontstellend groot dat wat we op
het ogenblik aan therapeutische mo
gelijkheden hebben nog maar een
druppel op een gloeiende plaat is",
aldus prof. Bastiaans.
Volgens prof. Bastiaans zijn er in ons
land zeker nog veertigduizend men
sen, die de nawerking van de oor
logstijd ondergaan. Onder hen is er
een betrekkelijk groot aantal die de
i onzer verslaggevers
tECHT Het verwijderen
eerste van de tien overspan-
van de Moerdijkbrug en het
i van een nieuw brugdeel zal
27 maart om 5 uur 's mor-
ginnen. Van half zes 's mor
tal het verkeer op rijksweg 16
rdrecht af tot direct ten zui-
de brug zijn gestremd. Om-
om de 2,5 maand nog negen
herhalen werk ongeveer een
duurt zal de stremming zon
dagmorgen om zes uur weer zijn
opgeheven. Het gecompliceerde kar
wei wordt uitgevoerd volgens een
tijdschema dat drie uur speling biedt
om eventuele stagnaties op te van
gen. Mocht de windkracht boven 5
liggen of mocht het zicht onvoldoen
de zijn, dan wordt de operatie een
week uitgesteld.
Het afsluiten van de drukste noord-
zuidverbinding van het land heeft
uiteraard consequenties. Men wil die
i onzer verslaggevers
De Nederlands-Britse opgraving van het vorig jaar
e 2300 jaar oude graf van de Egyptische generaal Horem-
ikt verrassende resultaten op te leveren. Men spreekt nu
I der belangrijkste archeologische vondsten van deze
lument bij Sakkara, dertig
ir ten zuiden van Cairo, waar
le Egyptische hoofdstad
s heeft gelegen, is nu geheel
ven. Het merendeel van de
de collectie Egyptische oud-
het rijksmuseum te Leiden
dat gebied. Het in 1829 door
-orven reliëf van Horem-
:t te passen in het veel om-
:er beeldhouwwerk, dat nu
Ier het woestijnzand is te
in gekomen.
bs praalgraf (in werkelijk-
'd hij elders begraven) blijkt
meter groot te zijn en te
i uit een indrukwekkend
|bouw, twee ruime binnenho
ven met colonnaden rondom zes ka
pellen. Alle muren zijn tot op de
oorspronkelijke hoogte bewaard en
de gewelfde plafonds spreken van
een grootse architectuur en een
kostbare uitvoering.
De nieuw ontdekte scènes zijn uniek
in de Egyptische kunst en werpen
nieuw licht op de carrière van de
generaal, voordat hij in feite de ko
ninklijke macht verwierf. Ook voor
de bestudering van de godsdienst en
de grafriten zijn de vondsten bron
nen van de eerste rang. Er zijn prach
tige beelden van Horemheb en een
vrouw aangetroffen.
Volgend jaar zullen de ondergrondse
ruimten worden onderzocht.
opvangen met omleidingsroutes die
volgens een nieuwe methode met
zwarte nummers op oranje borden
worden aangegeven. Door middel
van een enquête zal de weggebrui
kers worden gevraagd of deze metho
de voldoet. Als het antwoord bevesti
gend is zal zij meer worden toege
past.
De westelijke omleidingsroute gaat
via de Haringvlietbrug en de Heinen-
noordtunncl. Voor het verkeer uit
Breda en Roosendaal in de richting
Rotterdam krijgt deze route nummer
2. Voor het verkeer in tegenoverge
stelde richting wordt de omleiding
aangegeven met nummer 3. Ver
wacht wordt dat bij de Ha
ringvlietbrug files zullen ontstaan.
De oostelijke omleiding gaat over de
brug bij Keizersveer en langs het
verkeersknooppunt Gorkum. Voor
het verkeer uit Rotterdam en
Dordrecht richting Breda en Tilburg
krijgt deze route nummer 4. Voor het
verkeer in omgekeerde richting geldt
nummer 5. Ook op toeleidende we
gen zullen de routenummers worden
aangegeven.
De oostelijke omleiding is niet
zonder meer te gebruiken voor zware
vrachtwagens omdat deze de brug bij
Keizersveer niet mogen passeren.
Voor dit verkeer worden speciale om
leidingsborden met pijlen en route
nummers geplaatst. Alleen voor fiet
sers en bromfietsers (beslist niet
voor voetgangers) zal tijdens de
stremming een zeepontje varen tus
sen Moerdijk en Willemsdorp. Tij
dens het werk aan de Moerdijkbrug
kan de scheepvaart op het Hollands
Diep normaal doorgaan. In juni, au
gustus en oktober zullen de volgende
drie nieuwe brugdelen worden ge
plaatst. Daarbij wordt gebruik ge
maakt van hetzelfde uitvoerige draai
boek dat erin voorziet, dat een oud
brugdeel om negen uur 's morgens
wordt uitgevaren om omstreeks drie
uur 's middags door een nieuw te
worden vervangen.
„arie van Breda" in enigerlei vorm
hebben meegemaakt.
Afwegen
Volgens prof. Bastiaans moet worden
afgewogen of het risico dat ontstaat
wanneer deze drie worden vrijgelaten
aanvaardbaar is. „Bij vrijlating loopt
men immers de kans dat een aantal
van de slachtoffers een hele tijd van
streek zullen zijn", aldus prof. Basti
aans.
Onmenselijk
Hoofdaalmoezenier van het gevan
geniswezen E. J. Schravenzei dat de
drie van Breda niet meer in staat zijn
om hun straf op menselijke wijze te
doorstaan. „Het is onmenselijk ge
worden". aldus de aalmoezenier, die
ook zei dat de raad van kerken zijn
pleidooi niet op de wijze, als is ge
daan, had moeten poneren. „Het ge
val van de drie van Breda is een
politiek gebeuren", meent hij.
Aalmoezenier Schraven heeft in het
verleden gepleit voor een tussenop
lossing voor de drie mannen, opne
ming in inrichtingen. Hij heeft ook
geconstateerd dat bij aalmoezeniers
en personeel van de Bredase gevan
genis de vraag opkomt of zij nog wel
langer aan het instandhouden van
de bestaande situatie mogen mee
werken.
Kamerdebat
De laatste openbare discussie over
de drie oorlogsmisdadigers was be
gin 1972, tijdens het kabinet-
Biesheuvel. Daaraan vooraf gegaan
was in 1970 een mededeling van mi
nister Van Agt (ook toen minister
van justitie) dat hij uit humanitaire
overwegingen niet afwijzend stond
tegenover gratie voor de drie
mannen.
De regering besloot in maart 1972, de
drie „althans op dat moment" niet
tegelijkertijd vrij te laten. Het recht
van de kroon individueel gratie te
verlenen, bleef ondanks dat besluit
echter gehandhaafd.
Een klein beetje luxe. V-VCv-* ^2^
Je kinderen die het wat verder moeten schoppen dan jezelf
Zonder geld kom je niet ver. Als je geld hebt kun je-
doen en laten wat je wilt. Daarom willen we altijd meer.
Maar dan zit er dik in, dat we Jezus laten vallen.
"Je kunt God en het geld niet tegelijk dienen.
(Lucas 16:13)
Deze publikatie wordt u ter discussie aangeboden door een paar duizend christenen in
uw omgeving. Spreek hen er eens over aan. Landelijk adres: Postbus 203, Leusden-C.
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG De Tweede Kamer
heeft gisteren nog niet of nauwelijks
gereageerd op de verklaring van de
Raad van Kerken over de drie van
Breda, die aan de leiders van de frac
ties gericht was. In christendemocra
tische kring valt te beluisteren, dat
men er dc voorkeur aan geeft het
initiatief van de raad bedachtzaam te
bezien voordat eventueel een reactie
zal volgen. Bij PvdA en WD is men
geneigd voorlopig het overleg af te
wachten, dat minister Van Agt met
psychologen en vertegenwoordigers
van het voormalig verzet, de oor
logsslachtoffers en de joodse ge
meenschap voert over de gevolgen
van eventuele afzonderlijke vrijla
ting van de oorlogsmisdadigers.
Ten tijde van het KaDineu-
Biesheuvel, in februari 1972, heeft
minister Van Agt zulk overleg be
loofd nadat hij zijn voornemen tot
gratiëring van de drie had opge
schort.
door Aldert Schipper en Johan van Workum
DEN HAAG „Ik zie in de verklaring van Buthelezi en Beyers Naudé geen oproep om niet meer te
investeren in de centrale economie van Zuid-Afrika. Het is een politiek manifest, bedoeld om de
positie van de zwarte „thuislanden" tegenover de regering-Vorster zo sterk mogelijk te maken. Wij
wachten af".
Dit zegt drs. A. van der Meer, alge
meen secretaris van het NCW (Neder
lands Christelijk Werkgeversver
bond), in een gesprek over de ver-
kiring die Buthelezi, bijgevallen door
Beyers Naudé. vorige week uitgaf.
Gatsha Buthelezi is leider van Kwa
Zulu, een van de acht Bantoe
thuislanden in de Zuidafrikaanse
apartheidspolitiek. Op den duur
moeten de thuislanden staatskundig
geheel onafhankelijk worden van de
republiek Zuid-Afrika. Ds. Beyers
Naudé is directeur van het christelijk
ihstituut in Zuid-Afrika.
Van een onzer verslaggevers
ROTTERDAM In een ontspannen
sfeer hebben ongeveer 900 studenten
van de Rotterdamse Erasmusuniver-
siteit in de aula van het universi
teitsgebouw geluisterd naar een
„praatje bij de haard" door prins
Bernhard over de activiteiten van het
Wereld Natuur Fonds. Bij het bin
nenkomen van de prins kwam er een
ovatie, waarna deze vertelde over zijn
reis van vorig jaar door Zuid-
Amerika en Azië als voorzitter van
het WNF. Prins Bernhard zei ook dat
hij tevens, omder meer in Venezuela,
op verzoek van de regering, van Phi
lips van de scheepsbouwindustrie en
andere firma's op reis was voor de
Nederlandse industrie. „In Columbia
werd ons weer om hulp gevraagd
voor het uit de grond halen van ko
len", aldus de prins.
Hij vertoonde een door hem in
wildparken gemaakte film en onder
streepte daarbij het belang van het
voortbestaan van het tropisch regen
woud. Op een vraag van een student
of hij zich namens het Wereld Natuur
Fonds ook bezighoudt met projecten
dicht bij huis, zoals bijvoorbeeld de
Waddenzee, antwoordde de prins: „Ik
heb al ik weet niet hoeveel brieven
geschreven aan harer majesteits re
gering over de Waddenzee^'. De bij
eenkomst was georganiseerd door de
economische faculteitsvereniging
van de Erasmusuniversiteit.
DEN HAAG Het aanbod van Ne
derlandse slachtvarkens zal dit jaar
iets kleiner zijn dan in 1975, en niet,
zoals enige maanden geleden nog
verwacht werd. groter. De oorzaak
daarvan is de „ziekte van Aujeszki",
een virusziekte die vooral onder jon
ge biggen slachtoffers maakt en die
de afgelopen maanden vooral in het
zuiden van het land heeft gewoed.
Van der Meer organiseerde twee jaar
geleden een drieweekse studiereis
van de NCW-top naar Zuid-Afrika.
Aanleiding was de oproep van de
Wereldraad van Kerken in 1972, om
alle buitenlandse investeringen uit
Zuid-Afrika terug te trekken. Er zijn
in Zuid-Afrika nogal wat investerin
gen van Nederlandse bedrijven, hoe
wel samen niet meer dan enkele pro
centen van de totale investeringen
vanuit Nederland in het buitenland.
Het overgrote deel van de buiten
landse investeringen in Zuid-Afrika
komt van Britse en Amerikaanse on
dernemingen.
Twee jaar geleden sprak de NCW-
delegatie uitgebreid met Buthelezi
en Beyers Naudé. Zij waren het toen
niet zonder meer eens met de oproep
van de wereldraad. Het NCW heeft
zich vaak op hun standpunt beroe
pen in de discussie over al of niet
investeren in Zuid-Afrika.
Immoreel
Volgens Van der Meer die overi
gens met ons niet formeel namens
het NCW-bestuur sprak wordt de
jongste verklaring van Buthelezi
door tegenstanders van investeren in
Zuid-Afrika ten onrechte uitgelegd
als een uitspraak dat zulke investe
ringen immoreel zijn. Het gaat om de
volgende passage in de verklaring:
„Als de thuislanden slechts bestaan
om arbeidskrachten te leveren ter
handhaving van de markt-economie
en de levensstandaard van de elite
(zwart, blank of beide) en om een
buffer te vormen van thuisland eco
nomieën, die de centrale economie
moet beschermen en voordeel moet
opleveren voor de weinig bevoorrech
ten, dan kunnen wij slechts tot éousie
komen: investeren vanuit
het buitenland en de centrale econo
mie is van ieder moraal gespeend".
Van der Meer: „Er staat dus: als dit
en dat zo is. dón pas is investeren
immoreel". De verklaring van Bu
thelezi was een reactie op een uit
spraak van Botha, minister voor
Bantoezaken in de regering-Vorster.
Die zei dat de ontwikkeling van de
thuislanden niet ten koste van
centrale economie van Zuid-Afrika
mag komen. „Met hun verklaring
willen Buthelezi en Beyers Naudé
juist bestrijden dat de thuislanden
ondergeschikt zijn aan de centrale
economie. Het is een oproep aan de
regering-Vorster", aldus Van der
Meer. Hij moet ook nog zien of de
uitspraak van Botha wel het officiële
regeringsbeleid weergeeft. „Botha is
maar een minister. Vorster is eerste-
minister".
Bevestiging
Hoewel het voor een aantal deskun
digen duidelijk is dat de uitspraak
van Botha het werkelijke beleid van
de regering-Vorster weergeeft, wil
Van der Meer nog even afwachten.
Maar als ook Vorster officieel de
Ujn-Botha zou bevestigen, is de
NCW-secretaris het dan ermee eens
dat voortzetting van investeringen
in Zuid-Afrika immoreel is?
Van der Meer: „Mijn standpunt hou
ik voor me. Eerst moeten de zwarten
zelf zich erover uitspreken. Buthelezi
en Beyers Naudé roepen op tot een
conventie van zwarte leiders over
deze zaak. Als die zwarte conventie
zou uitspreken dat doorgaan met de
investeringen immoreel is. dan zou
den wij als NCW die uitspraak zeer
ernstig nemen."
Vindt ook Van der Meer dat die
zwarte conventie er moet komenA
„Dat moeten de zwarte leiders daar-
zelf uitmaken. Daar geef ik geen
oordeel over".
Voorwaarden
Het NCW heeft na de reis naar Zuid-
Afrika vijf voorwaarden opgesteld
waaraan investeringen ln Zuid-
Afrika moeten voldoen:
zwarte, blanke en kleurlingen-
werknemers moeten dezelfde moge
lijkheden hebben voor scholing en
opleiding;
gelijk loon voor gelijk werk, onge
acht huiskleur;
gelijke rechten voor zwarte en
blanke vakbonden;
geen werkreservering waarbij be
paalde baantjes aan blanken worden
voorbehouden;
geen lonen beneden het aanbe
volen (niet verplichte) minimumloon
(dat overigens, ook volgens Van der
Meer, niet meer inhoudt dan het
uiterste bestaansminimum).
vestering een positieve inbreng in de
bevrijding van de zwarten."
Van der Meer herinnert aan een uit
spraak van Buthelezi, een jaar gele
den. Hij zei toen dat het onmenselijk
is om buitenlandse investeringen te
rug te trekken met als gevolg dat de
zwarten verhongeren, omwille van
de theorie dat dan de apartheid wel
in elkaar zal storten.
Als een Nederlands bedrijf in Zuid-
Afrika niet in staat is te voldoen aan
deze voorwaarden, moet het zich te
rugtrekken. aldus Van der Meer.
„Word ik als onderneming gedwon
gen onderscheid te maken tussen
blank en zwart, dan moet ik me
terugtrekken. Maar kan ik in mijn
onderneming bijdragen aan meer ge
lijke behandeling, dan heeft de in
De NCW-reis heeft ook geleerd dat
juist op de werkvloer in de bedrijven
de gelijke behandeling het verst is
voortgeschreden. Daarentegen
wordt door de kerken, de plaatselij
ke gemeenten, aan de apartheid het
felst in orthodoxe vorm vastgehou
den. Vandaar dat Van der Meer in
buitenlandse bedrijfsvestiging juiste
mogelijkheden ziet om geleidelijk de
apartheid op te ruimen. „Terugtrek
ken van investeringen is een teken
dat een geweldloze oplossing niet
meer kan, dat de gewelddadige revo
lutie voor de deur staat. Het is het
laatste redmiddel."
Maar moeten de ondernemers zich
niet aantrekken dat hun activiteit
meehelpt het apartheidssysteem in
stand te houden, met name door de
inkomsten voor de overheid?
(Winstbelasting is de belangrijkste
inkomstenbron voor de regering-
Vorster).
Van der Meer: „Dus de ondernemers
moeten nazien wat er gebeurt met
hun belastinggeld? Dat is volstrekt
buiten de werkelijkheid, natuurlijk.
Dat kón gewoon niet. U wilt zeggen
dat de Amerikaanse boeren die
graan verkopen aan de Sowjet-Unie,
het communisme steunen? Nee, dc
politieke neutraliteit van de onder
neming is een goed ding. Dat moet
blijven. De ondernemer is ver
antwoordelijk voor het gebeuren
binnen zijn bedrijf, en niet voor de
politiek van het gastland."
Heeft het NCW zekerheid dat zijn
leden met vestigingen in Zuid-Af rika
de vijf NCW-voorwaarden daadwer
kelijk nakomen?
Van der Meer „WIJ doen met aan
inquisitie. We hebben geen enquêtes
gehouden met formulieren. Wel heb
ben we met onze leden voortdurend
contact over ons beleid ln deze als
NCW. We hebben van niemand ge
hoord dat ze het met met onze vijf
voorwaarden eens waren, ook met
bij ons bezoek aan Zuid-Afrika. We
hebben evenmin signalen gehad
over Nederlandse bedrijven die de
voorwaarden met nakomen. Ik ken
zo'n bedrijf dus met, en ik neem aan
dat ze er ook met zijn. Maar nog
maals, we zijn geen politie. De voor
waarden zijn aanbevelingen aan on
ze leden."
