ertig miljoen wel hoge commissie" Jjll Voorstelling Globe Wedekinds „Lulu" komisch-grotesk Nieuwe Komedie met 28 man verder Holtrop H. O. graaf van den Bosch: „De keuze was afschuwelijk" weer weerrapporten W 'J M Man stichtte op verzoek brand Premières van Hindemith en Weill Sneldichter Willy Alfredo overleden i 15 MAART 1976 BINNENLAND/KUNST TROUW/KWARTET 7 uib Goudriaan rke FOORT De nu 69-jarige mr J. H. O. graaf van den Bosch, een van de drie directeuren van ee' :landsche Bank in de jaren vijftig, zegt: „Ik heb toestemming gegeven die dertig miljoen i dollars om te zetten, waarna Werkspoor ze overmaakte naar Zwitserland. Ik zag het wel orm van commissie, die exorbitant hoog was. Maar gezien de keuze, de order te laten lopen r was het onmogelijk als zedenmeester op te treden." prl van 258 miljoen gulden voor 'e ir, die door alle betrokken tsen en bewindslieden werd aanvaard, betrof de van twintig diesel- treinstellen, 25 diesel- st motorrijtuigen, zeventig loned rijtuigen en 400 pas- ,da|en bagagerijtuigen. Prins ging, volgens de toenmali- er-president dr W. Drees, ge; iet ministerie van Buiten- jjken bespreken hoe de con- nden worden gelegd. „Hy de contacten, maar sloot ract af," aldus dr Drees. t jjiautoriseerde biografie van mhard van de journalist Al- l, lezen we dat de reis naar .Srika in 1951, toen het '"door Peron werd getekend, Ie was in opdracht van de zijrise regering. „Werkspoor ,e had al enige jaren naar mIract met de Argentijnse B maatschappij voor twee- "miljoen gehengeld," zegt 'oen kwam er een wenk, dat 'eron zeer gevoelig zou zijn hoge onderscheiding voor r Evita". Hatch legt uit dat iswaar in een kwade reuk [tegenstander van de demo- iar dat de Nederlanders de er hard nodig hadden, ig besloot toen dat het niet as een oordeel uit te spre- de politiek van een land, kon worden gehandeld en ihard ging akkoord om me- te verlenen als goodwill- jeur. In Buenos Aires legde ahard al op de tweede dag ezoek het contract resoluut ident Peron voor. Alden telt: „Zonder omwegen, op f Evita had de decoratie - bracht de prins het spoor- ict ter sprake, ïgeerde toen: „Een echte eerst zakendoen, dan it. Wel er zullen geen pro- jn." Peron tekende zelf en Jg het Grootkruis in de Or- ranje-Nassau en voor dui- ildens aan juwelen als ge- n de Nederlandse regering, ahard antwoordde later op /ragen: „Ik heb gedaan wat ng van mij vroeg," aldus Ischuld a den Bosch, destyds direc- I de afdeling deviezen en Mr. J.H.O. Graaf van den Bosch buitenlands betalingsverkeer van de Nederlandsche Bank. reageert op de opmerking dat het in feite omkoping was: „Nederland stond in die tijd in de schuld bij Argentinië, doordat wij landbouwprodukten in dat land had den gekocht en die schuld moesten wij in dollars betalen. Door export kon Nederland zijn deviezenpositie verbeteren, dus ook door die order van Werkspoor, en ik stond toen voor de keuze. Ik was verantwoorde lijk op de deviezenafdeling en moest ja of nee zeggen, wetende dat deze transactie in Nederland afkeuring zou oproepen, als het bekend zou worden, maar in land,en als Argenti nië gebruikelijk was. Ik heb het niet met plezier gedaan en daarom heb ik er niet met dr Holtrop over gespro ken: Ik vond het een vervelende zaak en meende zelf voor de beslissing te moeten staan. Ik heb er ook niet met dr Holtrop over gesproken." Afschuwelijke keuze Hadden wij die order niet geaccep teerd, dan was een groot stuk werkgelegenheid gemist. Of dr Drees en de andere ministers ervan wisten is mij niet bekend. Wat de beslissing j" tt' In, |n weerkundige medewerker nssage van een depressie- t regen en ten noordoosten jn Den Helder—Hoogeveen ilaatselijk twee centimeter, iperatuur zaterdagmiddag neegevallen. Het hoogst lastricht met elf graden. De Rotterdam negen graden zowaar nog zeven graden, aalf, Salzburg veertien, aan se oostkust... vier graden), kwamen de instrumenten >g een paar streepjes hoger: it, Rotterdam en De Bilt aden, Twente en Schiphol den, Eelde acht graden II had de maximum tempe- net name voor het noorden ïrland tijdens het weekend aag geschat. In Gorredijk, toch zeker tot het noorden and mag rekenen, waren de op beide dagen negen gra- ius en dat was duidelijk de aangekondigde „enkele ïoven het vriespunt" voor .en „maximaal vier graden" lag. Een belangrijke rol in de zon gespeeld. De aan lucht. uiteraard koud van liet uren achtereen zon door wat tot bovengenoem- i hoge maxima leidde. Re- trekkelijk, dat zeer zeker. z< rkelijke voorjaarswarmte ie( we pas bij zo'n veertien en 1 raden beginnen te spreken 'n zit er bij de huidige (verdeling niet in. De baro- taan namelijk op een voor eerde plaats zeer hoog te Noord-Rusland, meer dan ibar nabij de Oeral met uit- 1020 millibar boven Zuid- drukbarriëre, die ook de teraturen in onze omge- I hebben bevorderd, verhin dert oceaandepressies haar normale banen via IJsland naar de Noordelij ke IJszee te volgen. Zo is onlangs een minimum bij Zuidwest-IJsland erg diep geworden (onder 960 millibar). Het was gedwongen op de plaats rust te maken en de bijbehorende fronten met regen en daarachter zachtere oceaanwinden kunnen niet zoals anders met één enkele swieper het Noordzeegebied gaan overheer sen. Ze worden afgeremd ten westen van de Britse eilanden en breiden zich dan noodgedwongen voorname lijk naar Frankrijk of Spanje uit. In ZuidwestrEuropa heeft het de laatste dagen dan ook veel meer geregend dan bij ons. Tegenover tien millimeter in Rotterdam (zaterdag morgen afgetapt) brachten plaatsen in Zuidwest-Engeland het zelfs tot twintig dertig millimeter in 24 uur tijd. langs de Franse westkust plaat selijk tien tot twintig mm. Vandaag onderneemt een depres siefront weer een aanval tegen het continent maar veel succes zien wij er niet in zitten. Het blijft wat het westen van ons land betreft bij een plaatselijke bul. Voor de rest houden we het in de eerste helft van deze week droog met vrij veel zonneschijn en bij zuidoostelijke wind middag- temperaturen tussen 6 en 12 graden Celsius. Om zeven uur gisteravond werd in Sodanhyla (Noord-Finland) min twintig graden afgelezen tijdens mot-sneeuw. De weerrapporten van gisteravond zeven uur. maximum-temperaturen neerslag 7—19 uur. Amsterdam De Bilt Deelen Eelde Eindhoven Den Helder Aberdeen Athene Barcelona Berlijn Bordeaux Brussel Frankfort Genève Helsinki Innsbruck Kopenhagen Lissabon Locarno Londen Luxemburg Madrid Malaga Mallorca MUnchen Nice Oslo Parijs Split Stockholm Wenen Zünch van gisteren an half bew 10 00 half bew 12 00 onbewolkt 11 00 onbewolkt 08 00 licht bew. 12 00 licht bew 07 00 zwaar bew 12 onbewolkt 10 03 geheel bew. 08 00 onbewolkt 12 03 zwaar bew 06 00 geheel bew. 13 00 onbewolkt 18 00 onbewolkt 05 00 regenbul 12 00 regen 11 03 zwaar bew. 11 07 zwaar bew. 10 00 licht bew -5 00 zwaar bew. 14 00 licht bew. 01 00 motregen 14 00 licht bew 10 00 geheel bew. 07 01 licht bew. 12 00 licht bcw. 13 00 onbewolkt 18 00 onbewolkt 15 00 licht bew 09 00 onbewolkt 13 00 onbewolkt -2 00 regen 08 00 zwaar bew. 14 01 regen 11 04 onbewolkt 2 02 zwaar bew 0a 01 zwaar bew 10 00 HOOGWATER, dinsdag 16 maart 1976 Vlissin gen 1 SI 14 15. Haringvlletsluizen 2 10 14 26. Rotterdam 3 48-16.26. Schevenlngen 3 05-15 21, IJmuiden 3 38-15 54. Den Helder 8.18-20.31. Har- Itngen 10.37-22.35, Delfzijl 12 17». y voor de deviezenuitvoer betreft, die is dus op directieniveau van de Ne derlandsche Bank genomen. Ik moest het verzoek van Werkspoor beoordelen vanuit de gezichtshoek of dit gunstig of ongunstig was voor de Nederlandse exportdeviezen. Maar ik heb niet geweten dat het bedrag op vijftig nummerrek^nin- gen in Zwitserland werd overge maakt. Er ging toen ook een verhaal dat het geld in een speciaal fonds van Evita Peron voor minderbedeel den werd gestort. Werkspoor heeft gezegd dat het erom ging de dollars naar Zwitserland over te maken. Nogmaals, ik heb het niet met ple zier gedaan." Vraag aan graaf Van den Bosch: Zag u het toen als omkoping? Antwoord: „Het werd als een vorm van commissie gepresenteerd." „Overigens had de Nederlandsche Bank direct na de oorlog te maken met alle buitenlands betalingsver keer en was het onmogelijk als ze denmeester te gaan optreden." Was het ministerie van Financiën dan niet op de hoogte, vooral wat betreft het aftrekken van belasting? Graaf Van den Bosch: „Of de rege ring het wist of niet, was op zichzelf niet belangrijk. De centrale dienst van in- en uitvoer, die ressorteert onder het ministerie van Econo mische Zaken, kan het geweten heb ben en het ministerie van Financiën ook. maar wat het aftrekken voor de belasting betreft, maakt het wel een verschil. Of je het weet op het mo ment van de transactie of later." Van een verslaggever SOEST De politie heeft de Hage naar T. aangehouden omdat hij vo rig jaar op verzoek van de be woonster, mevrouw A.I., haar villa in Soest in brand had gestoken. Voor dat de brand gesticht werd was me vrouw A.I. naar Engeland vertrok ken, waar zij in antiek ging han delen. Tegenover rechercheurs van het Soester korps heeft zij in Engeland toegegeven dat zij de opdracht tot de brand gegeven had. Door het la ten stichten van de brand had de vrouw gehoopt dat iemand die haar vijandig gezind was als schuldige aangemerkt zou worden. De man zou haar lang geleden geld afgeperst hebben. door Andre Rutten TILBURG. De Duitse schrijver Frank Wedekind (1864-1918) laat in zijn „Lulu" (geschreven in 1892-1894) zien wat er gebeurt als in de burgerlijke samenleving een jonge vrouw naar haar natuur leeft. Hij deed dat niet moralistisch, wel met een kritische kijk op de onchristelijke fatsoensmoraal van die samenleving, waarin mannen vrijheden genieten die vrouwen niet zijn toege staan. Canci Geraedts als Lulu, Hans Hoes als een van haar minnaars In zijn stuk komen alle mannen, die met Lulu het huwelijk in gaan. aan haar om, totdat zij tenslotte zelf het slachtoffer wordt van de lustmoorde naar Jack the Ripper. Het zuidelijk toneel Globe speelt dit stuk, dat uit twee delen bestaat en een tragedie genoemd wordt, onder regie van Adrian Brine, die het als een soort kermisspel laat spelen op een toneel, dat een stadsplein voor stelt. Dat is doorgewerkt uit het voor spel, waarin een dierentemmer het fraaiste exemplaar uitzijn menagerie op dat plein vertoont: Lulu als een betoverende „slang". Uit de huifkar, die hij bij zich heeft, komen de meu bels te voorschijn, die in het eerste bedrijf in een schildersatelier nodig zijn. De figuren, die in het stuk optre den, laat Brine in dat voorspel toeschouwers zijn hij ging niet zover als de Duitse regisseur Erich Engel in 1926, die de figuren deed verschijnen als dieren, waarin zich hun menselijke aard weerspiegelde. Kenners van Wedekinds werk wijzen erop, dat in „Lulu" elementen van het circus, van de grand guignol, van de groteske, van het kabaret met elkaar verbonden zijn. Dat is In Adri an Brine's voorstelling duidelijk, en ook dat hij zich houdt aan Wede kinds voorschrift, dat in geen enkele scene de conversatietoon gebruikt mag worden, dat alles „hoogdrama tisch" moet klinken. En dat blijkt hier dikwijls komisch te werken. Het is een voorstelling vol levendige vari aties. die meestal de aandacht vasthoudt, soms boeit, maar ook wel eens „trekt". Het had best verder „ingedikt" kunnen worden dan er aan de hand van John Ardens bewer king vertaald door Loek Schaare- man, met de originele teksten erbij) gedaan is. Maar afgezien daarvan: beantwoordt deze voorstelling vandaag aan wat Wedekind toen gewild heeft? Ik weet het niet, maar het lijkt mij twijfel achtig. Je onthoudt vooral een reeks verspreide grappige effecten, omdat niet duidelijk is geworden wat er misschien wel aan bittere, tragische dingen onder verscholen zit. Wede kind zeif noemde de beide stukken (Aardgeest en De doos van Pandor- ra). waaruit hij zelf al een stuk „Lu lu" gemaakt heeft, tragedies. Onge twijfeld bedoelde hij daarmee niet de klasssieke. klassicistische, noch een naturalistische tragedie, mogelijk een „groteske", maar dat „tragische" (wat het dan ook moge zijn) is hier vervreemd. door Jac. Kort AMSTERDAM In de C-serie werden zondagmiddag twee premières uitgebracht, een uit 1929, de ander uit 9133 beiden op teksten van Bertold Brecht. Het eerste werk, „Lehrstück" getiteld, is gecomponeerd door Paul Hindemith. Het tweede, „Die sieben Todessünden der Kleinbürger" is een ballet met zang van Kurt Weill. Aangezien beide componisten een gloeiende hekel hadden aan het Hit ler-regime (en die afkeer was weder kerig) was net maar beter, dat zij het „duizendjarig rijk" tijdig de rug toe keerden, hetgeen zij dan ook hebben gedaan. Hindemith is er in veel van zijn wer ken op uit geweest, bij de uitvoering ervan amateurs te betrekken. Het was dan ook goed gezien, dat men de leden va n „De Stem des Volks" en het Toonkunst Koor (beiden uit Den Haag) bij de uitvoering van Van onze kunstredactie DEN HAAG De besprekingen tussen het vormingstoneelge zelschap Nieuwe Komedie en het ministerie van C.R.M. over het voortbestaan van de groep zijn besloten met een toezegging door de minister van een dusdanige subsidie, dat de groep 28 man sterk kan doorwerken. Er was binnen de Nieuwe Komedie, die er toe gekomen was in drie pro ductiegroepen te werken, een situatie ontstaan, die tot het ontslag van de driehoofdige leiding Ben Vos, Wim Odé, Eric Oosthoek had geleid en tot het vertrek van een aantal ac teurs, technici, publieksbegeleiders en enkele werkers in de administra tie. De overblijvende groep, 23 man (dit seizoen waren er 43), wilde op een door hen allen aanvaarde basis door werken, maar wel zoveel anderen aantrekken, dat zij weer op de huidi ge sterkte zouden komen. C.R.M. wil de die overblijvende groep met een duidelijker homogeniteit wel handhaven, maar ook. gezien het door dat ministerie uitgezette beleid, klein houden. Op twintig man. Na een reeks besprekingen, waarin de groep teruggegaan was tot dertig, C.R.M. opgeklommen tot 23. heeft de minister tenslotte de knoop doorge hakt: 28. Inmiddels is het gezelschap geheel gedemocratiseerd. De uiteindelijke verantwoordelijkheid ligt bij de ple naire gezelschapsvergadering, die twee coördinatoren gekozen heeft: Albert van der Baan, die via Proloog stafmedewerker voor toneel gewor den is bij de Nederlandse Stichting voor Kunstzinnige Vorming, en Bart Scheepens, die ook bij Proloog, en nu al enkele jaren bij de Nieuwe Kome die als acteur met vormingstoneel bezig is. Zij hebben Ad Odijk (Otto Dijk), tot dusverre actief bij GLTwee, als dramaturg weten aan te trekken. Twee leden van de ontslagen leiding Wim Odé en Eric Oosthoek proberen een vormingstoneelgroep in Utrecht op de been te brengen, wat misschien mogelijk is. nu door de inkrimping van de Nieuwe Komedie van 43 tot 28 man er minder subsidie gelden naar die groep zullen gaan. vervolg van pag. 1 Ook wordt niet verwacht dat de Werkspoor-affaire consequenties zal hebben voor de positie van dr Holtrop, als lid van de commissie van drie. De uitlating van premier Den Uyl vrijdagavond dat dr Holtrop, indien hij op de hoogte zou zijn geweest, niet meer verweten kan worden dan dat hij zich „als ambte naar niet verzette tegen een opdracht van een minister", wijst daar al op. De premier heeft overi gens ook opgemerkt dat de Neder landsche Bank voor zulke financiële transacties slechts handelde in opdracht van de ministeries van Fi nanciën en Economische Zaken. De heer Van den Brink vindt het. zo blijkt uit een gisteravond afgegeven verklaring, „weinig gelukkig" dat minister-president Den Uyl naar hem heeft verwezen toen de pers om inlichtingen vroeg over de Werkspoor-affaire. De heef Van den Brink heeft premier Den Uyl telefo nisch van dit gevoelen op de hoogte gesteld. De heer Van den Brink zegt dat hij het meer voor de hand lig gend had gevonden als verwezen was naar de toenmalige leiding van de Nederlandsche Bank of de toenmali ge minister van Financiën, die veel meer met deze zaak van doen had den dan een minister van Econo mische Zaken. Om een duidelijk beeld over deze zaak te krijgen adviseert de heer Van den Brink het volgende: vaststellen of de vereiste vergunningen destijds voor Werkspoor bij de Neder landsche Bank zijn aangevraagd en verkregen, vaststellen of de bank op de hoogte was van de transfers, of de bank bij de uitvoering van het devie- zenbesluit slechts placht te werken op eenmalige instructies van een of meer departementale instanties. Verder vindt hij dat nagegaan moet worden of de Nederlandsche Bank in dit geval voor het afgeven van de vereiste vergunningen een of meer toenmalige bewindslieden heeft be naderd en zo Ja. welke. Ook moet worden bekeken of een of meer be windslieden tevoren de Neder landsche Bank over deze zaak heb ben benaderd en zo ja, welke. Van de bij deze onderzoekingen opgedane bevindingen zal volgens dr Van den Brink een duidelijk verslag gemaakt en gepubliceerd moeten worden. Verder vindt hij het raadzaam voor alle huidige en toenmalige ge zagsdragers om zich tot dan van verder commentaar te onthouden. Onder een borrel De heer Sidney van den Berg, Jaren lang voorzitter van de centrale ka mer van handelsbevordering en uit nemend ingevoerd in Nederlandse handelskringen, zei zaterdagavond in KRO's actualiteitenrubriek Brandpunt: „Ik hoorde onder een borrel veel van Nederlandse zaken lieden, maar zelden van dergelijke praktijken. In het geval van de order van Werkspoor, die de toen broodno dige werkgelegenheid voor duizen den mensen opleverde, acht ik het wel begrijpelijk dat men de commis sie wat ruim wilde bekijken." De econoom prof. Heertje zei gistermid dag in AVRO's Radiojournaal het wat huichelachtig te vinden dat ex- bewindslieden nu „gewetensbezwa ren met terugwerkende kracht" to nen. Het is volgens prof. Heertje sinds Jaar en dag bekend dat om bekende orders te krijgen, met „geld. vrouwen, drank, geschenken en di ners" moet worden gewerkt. „Lehrstück" onder het publiek had verspreid. Ook het instrumentale ge deelte van de partituur is zo geschre ven, dat het kan worden aangepast aan de beschikbare spelers. Het werk behandelt de situatie van een neergestorte piloot, die hulp vraagt aan het koor op het toneel en aan het publiek en houdt verband met de solovlucht van Charles Lindberg over de Atlantische Oceaan in 1927. Die hulp wordt geweigerd omdat de piloot het menselijk leed niet heeft verlicht met zijn prestatie. Hem wordt voorgehouden, zich te onderwerpen aan de dood. Als intermezzo treden drie clowns op in een vrij gruwelijke scène. Kortom, een stuk Brechtiaans realisme, waar bij zich Hlndemiths opzettelijk rauw en grauw gehouden muziek voortref felijk aansluit. Anton Trommelen, tenor, en Henk Smit. bas, vertolkten de solopartijen en Deo Sacrum voer de het koorgedeelte op het podium uit. Het op het podium opgestelde vliegtuig was niet functioneel en de vertoonde dia's slecht. Lukas Foss leidde het geheel uitstekend en kreeg een groot deel van het talrijke publiek tot meezingen van enige kor te fragmenten. Na de pauze Weills Todsünden. gedi rigeerd door Lex Veelo. waarin twee zusters optreden, een zangeres en een danseres, die beiden Anna heten en in wezen dezelfden zijn. Zij trek ken door Amerika's steden, teneinde geldt te vergaren voor de bouw van een huis voor hun familie. Zij berei ken hun doel, maar ten koste van veel, dat zij te verdragen hebben. Anna I en II zouden aanvankelijk zijn gezongen door Doris Bierett. Nu deze op korte termijn door ziekte verstek moest laten gaan nam Doro thy Dorrow haar plaats in. Een redster in de nood, maar toch een stem, die niet de kracht bezit om tegen het nogal luid spelende orkest opgewassen te zijn, vooral niet, door dat Weill tamelijk zwaar orkestreer de. Zelfs de twee tenoren en bassen van het Ned. Vocaal Ensemble gin gen dikwijls roerloos ten onder in de ongenuanceerde orkestklank, het geen niet nodig ware geweest, indien Lex Veelo erin geslaagd was, het instrumentale en vocale deel beter tegen elkaar af te wegen. Al met al een interessante manifes tatie van wat avant-gardisten van ongeveer een halve eeuw geleden heeft beziggehouden. Zij hebben reeds toen aan muziektheater in praktijk gebracht, wat men anno 1970 als splinternieuw heeft gean nonceerd. Van een verslaggever DEN HAAG De sneldichter Willy Alfredo is zaterdagavond op 77-jarige leeftijd plotseling overleden in zijn woonplaats Dan Haag. Willy Alfredo, die in het burgerleven Willem Jue heette, zat zaterdag avond thuis te kaarten met een vriend, toen hij een hartaanval kreeg. Hij werd onmiddellijk naar het zie kenhuis Leyenburg overgebracht, waar hij kort na aankomst overleed. Donderdagavond had hij nog opge treden in Dordrecht. De sneldichter Willy Alfredo, die de laatste tijd weer een come-back maakte (hij trad ook weer vaak voor de televisie op) werd vooral bekend door zijn aanmoedi ging aan het publiek ..roept u maar". Hij was getrouwd met Meddy Alfre do. die na een afwezigheid van veel jaren op de planken de laatste tijd weer optreedt als toneelspeelster In het gezelschap van Lou Geels. Alfredo begon zijn loopbaan meer dan vijftig jaar geleden als tenor en ontdekte eigenlijk bij toeval, dat hij in staat was als sneldichter het pu bliek te amuseren. Aanvankelijk combineerde hij zijn zang met het sneldichten, maar na zijn 25-ste Jaar trad hij alleen nog maar als sneldich ter op. De laatste maanden was zijn gezichtsvermogen erg slecht na een verkeersongeval. Vijf weken geleden overleed de laatste dochter van Willy Alfredo, op 33-jarige leeftijd. Zeven Jaar geleden kwam zijn eerste dochter met haar hele gezin om bij een brand.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1976 | | pagina 7