li] staan in voor Miele
japers aanvaarden consequenties
I
i
lllSlllallI
;rhalen over illegalen
l\ het Westland mogelijk
leen politieke stunts
Compromis over abortus
hopen dat zoiets nooit meer hoeft te gebeuren"
Zuidmolukse zaak
blijft doorgaan
Nieuwe boeken
onden onderzoeken status buitenlanders
Brand na explosie
in fabriek DSM
!"&G 13 MAART 1976
BINNENLAND
TROUW/KWARTET 9
Een Miele is tot en met gekeurd Streng gekeurd. Door neutrale instanties. Op doelmatigheid,
betrouwbaarheid en veiligheid Neem bijvoorbeeld de Miele wasautomaat en trommeldroger.
De enige die in Nederland onderscheiden zijn met de keurmerken van lO
èn Kema èn Wolmerk èn de Nederlandse Vereniging van Huisvrouwen.
er is geen betere
UIT
«Jan Sloothaak
„We hebben onschuldige mensen gedood, maar zonder enig tikkeltje haat. We zouden
(voel hebben als we daar geen berouw over hadden, maar het is de Nederlandse regering die
j moordenaars heeft gemaakt. We zijn geen slijmballen en zullen de consequenties
den. We hopen dat zoiets nooit meer hoeft te gebeuren en dat het gesprek tussen de
fridse regering en de Zuidmolukse afvaardiging resultaten zal opleveren. Onze zaak
om recht. We zullen altijd doorgaan, met Gods hulp zullen we doorgaan."
jrklaring legde Paul S. gisteren af voor de rechtbank in Assen. Hij deed dat namens de zeyen
faan de trein bij Wijster.
•ocesdagen die gisteren een
iden zijn zonder veel uiterlij-
verlopen. Ook gisteren
l emotie, toen de officier
[tie van twaalf tot achttien
lerende gevangenisstraffen
ir beheerst ging het ook toe,
:apers elkaar gistermorgen
j eerst sinds hun actie in
r van vorig jaar weerzagen.
andere kapers legden nog
iring af: één om te zeggen
n ogen niet alleen de Neder-
jgering schuldig is, maar ie-
4|ie zwijgt. „Wat 'wij hebben
Jfd komt eens," zei hij.
len wisselen
Ij.irte pauzes konden de ver
soms even een paar woor-
d schouderklopje of een
iek wisselen met de Zuidmo-
nfp de publieke tribune. Ook
)e. gijzelaars die als getuigen
A gaven hen een vrienden-
I l afscheid. Eén van hen, me-
Kruiswijk-Christiaans uit
ZW 's morgens in haar getui-
ring gezegd begrip te heb-
egen voor de Zuidmolukse
zeer zelfs dat ze op de vraag
Jesident, mr F. C. Fliek, of zij
ln|levenissen in de trein waard
>niitwoordde: „Jazeker". Me-
sis uiswijk was in 1950 zelf bij
jgfliort van de Zuidmolukkers
erland. „Ze dachten na een
Veer terug te kunnen. Ik heb
gd, dan breng ik je terug",
m wrouw Kruiswijk. Daarna
iding
osjfc getuige uit de gijzeltrein
'arter K. Wielinga, eveneens uit
lupeze was samen met, zijn
p eerste kerstdag naar de
ikkers in Smilde gegaan,
-i toen was opgevallen was
Suidmolukkers diep geroerd
it er iemand uit de Neder-
'olking uit zichzelf tot hen
poging deed verbinding te
'ond dat de kapers bij het
adelozer naar voren zijn
an ze, voor zijn gevoel, in
werkelijkheid waren. De
Ivroeg: „Kan het zijn dat er
naar voren kwamen,
toen onkundig was?"
Wielinga gaf dat toe. Ir. Manusama,
president van de RMS in ballings
chap, herhaalde als getuige-
deskundige nog eens dat een ge
welddadige actie volgens hem geen
oplossing kan brengen. Hij vond ech
ter dat ook wel eens gezegd mocht
worden dat de kapers zo opkwamen
voor hun ideaal dat ze daar hun leven
en vrijheid voor over hadden. „Dat
mag ook wel eens gezegd worden in
deze materialistische tijd".
Inzicht verschaffen
Als getuige-deskundige trad ook op
de student O. Matulessy uit Cappelle
aan de IJssel, die probeerde inzicht te
verschaffen in het reageren van de
Zuidmolukkers. Uit zijn verklaring
bleek niet alleen dat het gezag van ir.
Manusama als Zuidmoluks leider
steeds wankel is geweest, maar voor
al ook dat de gedachten over gewa
pende acties zich in de Zuidmolukse
gemeenschap nog niet hebben uitge
kristalliseerd. Er is een stroming die
geweld als oplossing ziet. Er zijn er
ook die dat niet willen, onder wie
Manusama. Deze is wel uitgemaakt
voor „slaaf" van de Nederlandse re
gering, toen hij volhield de kaping af
te keuren. In ieder geval voelt de
gehele Zuidmolukse gemeenschap
zich mede verantwoordelijk voor de
gijzel-actie en staat ze daar achter,
ook al worden de doden „betreurt".
Uit zijn en andere verklaringen is
gebleken dat de Zuid-Molukken hoe
dan ook voor hun zaak zullen blijven
vechten. Alle getuigen waren opge
roepen door de verdediging.
Eisen
De officier van justitie, mr. C. J. van
Oldenbeek, zei in zijn requisitoir, dat
men niet moet onderschatten dat in
de eisen van de kapers al over het
doden van gijzelaars werd gesproken.
Dat was voorbereid. „Er is wel gezegd
dat ze over dat punt gauw zijn heen
gelopen, omdat ze verwachtten dat
de dreiging voldoende zou zijn, maar
het stond duidelijk in de eisen, dat
als er niet aan die eisen zou worden
voldaan er op dat en dat tijdstip drie
doden zouden zijn". Lafhartig vond
hij het van de gijzelaars om het
zoals ze eerst deden voor te stellen
of machinist J. H. Braam de „helden
rol" had willen spelem en dat daar
aan zijn dood te wijten zou zijn. „Het
is heel normaal dat Braam de deuren
dicht gooide en terug wilde vluchten
toen hij de kapers zag".
Meedogenloos
De officier noemde het doodschieten
volkomen zinloos en sprak van een
meedogenloos optreden. Hij wilde
elk van de kapers individueel bena
deren omdat het Nederlandse recht
nu eenmaal geen collectief da
derschap kent. Ieder moest voor zijn
eigen deel in de actie verantwoorde
lijkheid dragen en zijn straf onder
gaan. Het was op dit punt dat de
verdediging hem later weersprak. De
officier beschouwde het drie
manschap Eli H., Paul S. en Kobus T.
als de kerngroep, waarbij Kobus de
laagste in rangorde was. Essentieel
achtte de officier dat alle verdachten
hadden meebesloten en daadwerke
lijk hadden meegewerkt aan de uit
voering van de moorden deels door er
aan mee te doen of door op wacht te
staan.
Verder legde hij onder meer vrij
heidsberoving (de dood van Braam
tengevolge hebbende), alsmede vuur
wapenbezit ten laste. Als ach
tergrond van hun daad zag hij een
uiterst militante opstelling, gecombi
neerd met een Spartaanse opvoeding
en de van jongs af aan bijgebrachte
trouw aan het ideaal, waarbij de bui
tenwereld vanuit de gesloten Zuid
molukse gemeenschap al gauw de rol
van zwart schaap kreeg toebedeeld.
De kapers taxeerden de Nederlandse
samenleving verkeerd in hun veron
derstelling dat hun eisen meteen wel
zouden worden ingewilligd.
Opoffering
Mr. H. W. J. Droesen, raadsman van
de kapers, vond de veronderstelling
dat de kapers inderdaad hadden ge
dacht dat dreigen voldoende was om
aan hun eisen te voldoen en dat er
dan geen doden hoefden te vallen,
nog niet zo gek.De oorzaak van de
hele situatie weet hij aan de Neder
landse regering. De laatdunkende
uitlatingen van premier Den Uyl, Ka
mervoorzitter Vondeling en minister
Van Doorn hebben een belangrijk
escalerend effect gehad. Hard kwam
het aan toen koningin Juliana bij de
soevereiniteitsoverdracht aan Suri
name zei dat alle volken recht heb
ben op een eigen staat. Nederland
maakt zich drukker over de Koerden
en Basken dan over de minderheden
in eigen land. Nederland offerde het
Zuidmolukse volk op aan een poli
tiek doel. De Zuidmolukkers werden
voor de keus gesteld, of opgaan in de
Nederlandse bevolking of Indone
siërs worden. Hun strijd voor de RMS
werd vanaf een vliegtuigtrap wegge
wuifd als een droom. „Maar zoals een
Zuidmolukse dominee al zei. als je
het woord droom omdraait staat er
moord", aldus de raadsman. Volgens
hem is het vonnissen met verschillen-,
de straffen niet eerlijk, dat stoelt op
het recht in een Westerse cultuur
waar het individu centraal staat. De
Zuidmolukkers stammen uit een an
dere cultuur en treden op als een
collectief. De één zou niet tot zijn
daden gekomen zijn zonder de ander.
De raadsman deelde ook nog mee dat
er na „Wijster" slechts vijftien be
dankjes zijn binnengekomen bij de
stichting „Door de eeuwen trouw"
(die de Zuidmolukse strijd steunt) en
Drie Zuidmolukse meisjes de mid
delste gehuld in de vlag van de RMS
praten bij de afzetting met enkele
politiemannen.
dat er 50 nieuwe aanmeldingen kwa
men. In de tijd na „Wassenaar" kwa
men er 500 bedankjes.
„Beleidsvoering door werkoverleg"
door J. H. Kuipers Uitg. Samson te
Alphen a/d Rijn. 80 blz. Prijs 12,
De bedrijfssocioloog drs. J. H. Kui
pers (Vrije Universiteit) heeft in
opdracht van de commissie opvoe
ring produktlviteit van de SER een
bijdrage geleverd aan het breed op
gezette Trendonderzoek medezeg
genschap. Hij biedt zijn rapport aan
als een handreiking aan diegenen,
die in de praktijk van het bedrijfsle
ven zijn betrokken bij werkoverleg
en werkstructurering. Volgens drs.
Kuipers is de belangrijkste barrière
voor het ontwikkelen van werkover
leg het gebrek aan geloofwaardig
heid van het beleid dat wordt ge
voerd. De werknemers hebben het
gevoel ingezet te worden voor andere
doeleinden dan die waarmee het
werkoverleg werd ge "ntroduceerd en
zij stellen zich daarom afwachtend
en afwijzend op. Deze houding ver
leidt de bedrijfsleiding dan weer ge
makkelijk tot kwalificaties als „apa
thie en onge'nteresseerd." In een
reeks aanbevelingen bepleit drs.
Kuiper onder andere een grotere
deelneming van alle betrokkenen
aan het werkoverleg. Procedures
moeten met inbreng van alle deelne
mers worden afgesproken en eventu
eel worden bijgestuurd. Bij de ont-
-,Hans W. Ledeboer
IJK Drie bonden voor voedings- en agrarische werknemers hebben hun leden gevraagd
s te verzamelen over buitenlandse werknemers die in het Westland werken. Het gaat er om
d te krijgen op vragen als hoe het staat met illegaal verblijvende buitenlandse werknemers,
dit er zijn, of ze in het Westland wonen of elders en naar hun werk heen en weer trekken.
elde Henk van Dam, be-
van de voedingsbond-CNV.
rens moeten ingediend wor
de voedingsbond-NKV in
Daar in Haarlem verwacht
r een dag of veertien over
Ie gegevens te beschikken,
ig tot het gesprek dat we met
Van Dam hadden waren de
eruchtmakende berichten,
d in de Westlandse tuinders-
veel illegale buitenlandse
lers zouden werken tegen
onen", vaak via koppel-
atie was voor de drie bonden
ig om eind februari in Poel-
gemeenschappelijke leden-
Ing te houden. In de discus
dat het heel moeilijk zal zij n
uiste aantallen te komen,
cwaardige uitspraak kregen
een van onze leden, die als
punt de kennis van de Ne-
e taal van een buitenlander
en buitenlandse arbeider die
eerd is, kent een aantal Ne-
e woorden, omdat hij hier de
aren woont. Als een buiten-
ten enkel Nederlands woord
lie man volgens dat lid hier
omdat hij nog te kort in ons
m ook maar een enkel Neder-
ïord te hebben kunnen op-
aldus de heer Van Dam.
erhalen van „werk voor een
len" is hij heel voorzichtig:
oet eerst nog worden be-
len?
—Ming „Pro Gastarbeiders" in
Rotterdam gelooft niet in grote aan
tallen illegale buitenlanders in de
Westlandse tuinbouw. „Voor zover
wij de situatie kunnen overzien zijn
er veel buitenlanders werkzaam in
het Westland", meent bestuurster
Nel Soetens, „maar voor het overgro
te deel gaat het om legalen. Een
aantal mensen, waarvan het verblijf
niet kon worden gelegaliseerd is naar
hun land terug. Enkelingen zijn ille
gaal gebleven, voor een aantal daar
van loopt een herzieningsprocedure,
dat weet ik omdat wij daar bemoeie
nis mee hebben. Er zijn veel mensen
zonder werk in de tuinbouw en ik
weet dat tuinders heel bang zijn voor
tegen hen te nemen maatregelen als
zij illegalen in dienst nemen. Natuur
lijk zijn er koppelbazen, ik weet ook
dat er koppelbazen zijn die met ille
galen werken maar dat zijn er niet
zoveel."
Mevrouw Soetens legt uit. waarom
grote aantallen illegale werkers in de
tuinbouw onmogelijk zijn: „Iemand
die ontslagen wordt ten behoeve van
een illegale buitenlander komt me
teen bij ons sputteren. Een legaal
hier verblijvende buitenlander laat
zich niet van zijn plaats dringen. Die
weet nu precies wat zijn rechten zijn,
dat hebben wij en andere organisa
ties hem heus wel geleerd en de
mensen zijn niet dom!"
Er is volgens mevrouw Soetens nog
een ander, indirect bewijs tegen de
aanwezigheid van vele illegalen in
het Westland: „De cijfers van het
gewestelijk arbeidsbureau geven een
goede aanwijzing. Er weken in de
tuinbouw in het Westland nu vrijwel
evenveel buitenlandse arbeidskrach
ten als een half jaar geleden, toen de
legaliseringsprocedure inzette. Als
er veel illegalen zouden zijn, zou,
omdat die natuurlijk niet kunnen
worden geregistreerd, het aantal in
geschreven buitenlandse tuinbou-
warbeiders veel lager moeten zijn,
dan een half jaar geleden. En dat is
niet zo. Maar er is zelfs wat anders:
het is nu heel moeilijk voor tuinbou-
warbeiders in het algemeen om aan
werk te komen!"
Mevrouw Soetens ziet in de hele af
faire een politieke stunt van een aan
tal vakbondsleden: „Het zou wel
eens kunnen zijn, dat deze stunt is
opgezet om de wet-Boersma er door
te helpen drukken. En die wet vin
den wij een afschuwelijke, discrimi
nerende slavenwet, alleen al omdat
een buitenlandse arbeider door de
contingentering niet van bedrijf kan
veranderen en dus ook geen promo
tie kan maken."
Misstanden zijn in het Westland nog
mogelijk in de huisvesting. „Die
huisvesting is heel verschillend",
meent Nel Soetens, „sommige men
sen zijn ondergebracht in caravans.-
Daarbij zijn goede, maar ook heel
slechte. Sommigen moeten wonen in
schuren en daarbij zijn er ook, die
heel slecht zijn gehuisvest, maar veel
mensen wonen ook uitstekend, bij
voorbeeld in kamers bij de tuinders
thuis."
De heer M. v. d. Sar uit 's Gravenzan-
de. voorzitter van de Kring Westland
van de Christelijke Boeren- en Tuin-
dersbond, kent zelf geen tuinders,
die illegaal in ons land verblijvende
gastarbeiders in dienst hebben: „Na
tuurlijk zit er kaf onder het koren,
De huisvesting van de gastarbeiders is soms niet onaardig.
maar de georganiseerde tuinders
zijn bang voor tegen hen te nemen
maatregelen als zij illegalen in
dienst zouden hebben. Tomatenpluk
en slasnijden gebeurt in aangeno
men werk, waaraan koppelbazen te
pas komen. Maar de mensen in
dienst van die onderaannemers zijn
Nederlanders, het aat om vakkundig
en heel snel werk. Misschien dat er
een enkele Turk bij loopt, die dat
hoge tempo kan bijhouden. In de
tijd dat we handen te kort hadden
waren er inderdaad illegale werkers,
maar het merendeel van de tuinders
had er ook toen geen behoefte aan.
Het verblijf van al die mensen is
uiteindelijk gelegaliseerd".
De heer Van der Sar geeft ronduit
toe, dat er in het tuinbouwbedrijf in
het Westland veel buitenlanders
werken: „Anders krijgen we het werk
niet klaar. Volgens de opgaven van
17 februari waren er in e tuinbouw
geen vaste krachten werkloos. Er
was wel een aantal losse werklozen.
Dat is al een bewijs: als er veel
illegalen aan het werk waren, waren
er veel meer werklozen!"
Tenslotte een waarschuwing uit de
vakbeweging, dat wij heel voorzich
tig moeten zijn met cijfers van de
gewestelijke arbeidsbureaus. Als ie
mand bijvoorbeeld lasser is en ille
gaal in de tuinbouw werkt, komt hij,
zo meent de vakbeweging, na legali
satie terug in zijn oude beroep. En in
Rotterdam is het aantal ingeschre
ven buitenlanders toegenomen en
een aantal gelegaliseerde buitenlan
ders is nu waarschijnlijk bij het Rot
terdamse GAB ingeschreven omdat
deze mensen vanouds al in Rotter
dam woonden. En bewijzen omtrent
illegaal in ons land verblijvende gas
tarbeiders zijn heel moeilijk te vin
den. omdat deze mensen zich
zorgvuldig buiten ieder bewijs
houden.
Korte, duidelijk geschreven, liefst
un één kant getypte, brieven
kunnen worden gestuurd naar:
Secretaris Hoofdredactie Trouw/
Kwartet, Postbus 859, Amsterdam.
BIJ publikatle wordt de naam van
de schrijver vermeld.
VAN LEZERS
wikkeling van werkoverleg dient te
worden aangesloten bij hetgeen door
de deelnemers als belangrijk en ac
tueel wordt ervaren: opmerkingen,
suggesties, problemen die naar vo
ren komen dienen serieus te worden
genomen. Tenslotte dient werkover
leg zijn vertrekpunt te nemen in de
bestaande verdeling van ver
antwoordelijkheden en bevoegdhe
den. E.
Van een verslaggever
SITTARD In de ammoniakfa-
briek 1 van de Unie van
kunstmestfabrieken (waarin DSM
een aandeel heeft van 75 procent) is
gistermorgen brand uitgebroken na
een ontploffing.
Een aantal personeelsleden werd
licht gewond door rondvliegende
glasscherven, maar zij konden in de
verbandkamer van het bedrijf wor
den behandeld. De oorzaak van de
ontploffing is dat uit een lek uit de
aftapleiding van een hogedruk-
afscheider een mengsel van olie. wa
terstof en stikstof was gestroomd.
De ontsteking van het gasmengsel
kwam voordat het bedieningsperso
neel, dat de lekkage inmiddels had
geconstateerd, er in geslaagd was
het systeem volledig drukvrij te ma
ken. De bedrijfsbrandweer was hier
na de brand snel meester.
WAARHEID
„Klinkenberg suggereerde in relatie
met spionage-activiteiten dat de
prins voor de oorlog als inspecteur
van de strijdkrachten een unieke
kennis bezat van onze weermacht en
defensie. De waarheid is dat de prins
toen slechts kapitein was en pas na
de oorlog in zijn functie werd be
noemd. Op 13 september 1945 als
inspecteur-generaal van de
landmacht, op 15 Januari 1947 voor
de marine en op 11 maart 1953 voor
de luchtmacht. „Wanneer de heer
Hydra hetzij goed geluisterd hetzij
correct gecommentarieerd had. dan
zou hij hebben moeten vermelden,
dat ik de prins „officieus inspecteur-
generaal" noemde. En dit niet op
losse gronden. Mijn bron is namelijk
„een geautoriseerde biografie door
Alden Hatch", getiteld: „Prins
Bernhard zijn plaats en functie in
de moderne monarchie" (Amster
dam. MCMLXII), een niet geheel on
bekend werkje hier te lande. Op pag.
93 schrijft Hatch: „Kort na het
uitbreken van de vijandelijkheden
(sept. '39 - K) benoemde koningin
Wilhelmlna Bernhard tot haar verte
genwoordiger voor de inspectie van
alle leger- en marine-installaties,
waarover hij wekelijks aan haar per
soonlijk rapport moest uitbrengen,
met vermelding van „wat fout was
en waaraan iets moest worden ge
daan." Ofschoon hij toen nog steeds
kapitein was, werd de prins op deze
wijze een soort onofficiEle inspec
teur-generaal van de Nederlandse
strijdkrachten. Hij nam deze taak
zeer ernstig op. In de acht maanden
die volgden reisde hij voortdurend in
Nederland rond om leger- en marine
installaties te inspecteren en hij
bracht elke week rapport uit aan de
koningin. Aan het einde van deze
periode had hij elke eenheid ten
minste eenmaal bezocht."
Amsterdam Wim Klinkenberg
Angola (4)
Op mijn brief „Angola (3)" (Trouw 25
februari) kreeg ik zoveel reacties, dat
ik mij genoodzaakt zie te reageren.
Op enigszins simplistische manier
heb ik trachten duidelijk te maken,
dat het eigenlijk te gek is, dat de
regering pas tot erkenning van de
MPLA overging, toen deze aange
toond had de sterkste te zijn. Ik zou
het „menselijker" vinden, als men op
andere gronden tot erkenning zou
overgaan. De regering heeft weer
eens getoond, dat politiek niet hu
maan is. maar keihard en zakelijk.
Den Haag Simon Kamper
Dierenliefde (2)
Het ingezonden stuk van D. Coppes
heeft mij niet bevredigd. Hij schrijft
te eenzijdig. Hij is erg ontstemd dat
er zoveel graan nutteloos verbruikt
wordt. Hij moet ook eens informeren
hoeveel tonnen graan verstookt wor
den tot bier en genever. Dat vind ik
veel erger. De regering is bezorgd
voor het abnormaal gebruik van al
cohol, maar zij lusten het zelf ook. U
moet eens kijken wat er voor brood
en middageten wordt weggegooid.
De mensen vragen zelf om de straf
van Boven; wat ook niet uit kan
blijven.
Den Haag E. deMunnik
De Biddag (1)
Een kostelijk stukje meneer Westra.
Ik heb er geen woord aan toe te
voegen. Alleen zou ik de mensen die
vinden dat de biddag maar moet
worden verschoven naar de Nieuw
jaarsdag wel willen vragen of zij dan
altijd trouw naar de kerk gaan en als
dat zo is of zij dan ook werkelijk fit
zijn of nog duf van de oudejaars
avondviering. En zou de bidstond op
deze dag (1 jan.) wel tot zijn recht
komen?
Stadskanaal G. RuiterSchuring*
Biddag (2)
Het artikel van lr. Westra „We zitten
met de biddag in onze maag" komt
nogal tweeslachtig op mij over.
Enerzijds de zorg voor de groepen
werklozen en hongerenden, ander
zijds het eenzijdige gebed voor eigen
werk en eigen brood. Een schou
derklopje voor de boer. een verwijt
aan mensen die pleiten voor een
veelzljdiger voeding (wat minder
dierlijk en wat meer plantaardig ei
wit). Zijn degenen die spreken over
meer plantaardig voedsel en minder
kunstmest persé huichelaars en
mensen met oogkleppen voor? Bid
niet zonder je te bezinnen of we het
individueel en gezamenlijk wel Juist
doen voor onszelf en voor Gods grote
wereld. Het kan evenmin zonder
voorbede voor de anderen.
Zevenaar H. Herstel
Het verhaal In de krant van gasteren over het voorstel van het
PvdA-bestuur aan de WD om een compromis te treffen over de
abortuswetgeving is tot onze spijt in verkeerde volgorde afge
drukt, waardoor verwarring kon ontstaan: bepaalde uitspraken
zouden nu aan de verkeerde personen toegeschreven kunnen
worden. Wij laten daarom vrijwel het gehele bericht hier opnieuw
volgen.
„Verwerping van alle drie de wet
sontwerpen zal," zo schreven de
PvdA-Kamerleden Lamberts en Roe
thof (de indieners van het PvdA-
abortus-ontwerp) „tot grote schade
zijn van de Nederlandse vrouwen en
de Nederlandse artsen, die dan op
nieuw geconfronteerd kunnen wor
den met de huidige strakke wetge
ving."
Het PvdA-compromis houdt in dat
de ruime PvdA-abortusregeling zal
gelden voor alle ingrepen, die binnen
drie maanden plaatsvinden. Voor in
grepen n& die periode zou dan „in
grote lijnen", de WD-regeling kun
nen gelden. Het voorstel kwam nadat
van VVD-zijde al verscheidene maan
den op overleg was aangedrongen.
De VVD-reactie was zoals gezegd ge
reserveerd. Mevrouw Veder-Smit, die
samen met mr Geurtsen het WD-
voorstel heeft ondertekend, verklaar
de zich in een voorlopige reactie be
reid zich over het PvdA-voorstel te
beraden.
Problemen
Zij zag echter direct al enige proble
men. ZIJ wijst erop dat het in de
praktijk moeilijk is de zwan-
gerschapsduur vast te stellen. Een
moeilijk punt is ook dat de in het
VVD-ontwerp opgenomen waarborg
voor een zorgvuldige besluitvorming,
behandeling en nazorg, alleen bij ab
ortussen na drie maanden tot hun
recht zouden komen, indien het
PvdA-compromis zou worden aange
nomen. Van WD-zijde wordt erop
gewezen dat de meeste ingrepen juist
binnen de periode van drie maanden
plaatsvinden. Men vraagt zich af of
de door de PvdA voorgestelde ter
mijn niet wat korter zou kunnen. Van
PvdA-zijde werd gisteren echter be
nadrukt dat hierover niet „gesjoe
meld" kan worden. „Het is een finaal
aanbod," aldus een PvdA-
woordvoerder.
Toetsing
Lamberts en Roethof zeggen in hun
brief aan de VVD dat voor hen de
aanvaarding van hel liberale abor
tus-wetsontwerp voor ingrepen na
drie maanden ook nog problemen
geeft. De PvdA heeft grote bezwaren
tegen de in het WD-voorstel opgeno
men regelingen voor de toetsing van
de beslissing tot aborteren, de regi
stratie van de abortussen en de straf
baarheid van de arts. De PvdA er
kent wel dat ingrepen na drie maan
den een wat ander karakter krijgen,
waarbij de afweging van belangen, zo
mogelijk nog zorgvuldiger moet
plaatsvinden dan binnen die drie
maanden. Men is tot op zekere hoog
te bereid voor deze uitzonderlijke in
grepen een wat zwaardere procedure
te aanvaarden.
„Abortus na drie maanden vraagt
meestal een operatieve ingreep. Zo'n
ingreep kan niet anders dan in zie
kenhuizen worden uitgevoerd. De
abortusklinieken zijn daarvoor niet
uitgerust. Het is ook niet onaan
vaardbaar dat de behandelende arts
voor zo'n ingreep andere deskundi
gen raadpleegt. Tegen registratie
van deze ingrepen blijven we aanhik-
ken, maar registratie van enkele
tientallen gevallen is makkelijker te
accepteren dan registratie van de
duizenden abortussen die binnen de
drie-maanden periode worden ver
richt. zegt een PvdA-ingewijde. De
PvdA zal. indien een compromis met
de VVD werkelijk van de grond
komt. eerst overleg plegen met de
meest betrokkenen en deskundigen
om hun mening te vragen.
Gepikeerd
De PvdA-fractle is nogal gepikeerd
over de opmerking van mevrouw Ve
der-Smit dat zij nog wil bekijken of
een gesprek met de PvdA nog voor of
tijdens de behandeling van de abor
tus-wetsontwerpen in de Kamer
(waarschijnlijk in mei) moet
plaatsvinden. „Wij willen een ge
sprek vooraf, zoiets regel je niet op
een namiddag tijdens de behande
ling. Als de WD dat niet wil hoeven
we er verder niet over te praten",
zegt de PvdA-woordvoerder.
„Opzienbarend"
Mevrouw Van Leeuwen (ARP) die
samen met het Kamerlid Van Schalk
(KVP) het confessionele abortus-
wetsontwerp heeft ingediend, noem
de de toenadering van de PvdA tot de
VVD in deze zaak „opzienbarend".
„Hieruit blijkt opnieuw dat socialis
ten en liberalen elkaar over dit soort
zaken makkelijker kunnen vinden
dan ons. De christen-democraten
hebben hierover een geheel eigen
standpunt. PvdA en WD wijzen het
hoofdpunt uit ons wetsontwerp, de
normstelling dat abortus alleen is
toegestaan bij ernstige bedreigeng
van de lichamelijke of geestelijke ge
zondheid van de vrouw af. Voor ons
zou daarom een compromisgesprek
met de VVD weinig zin hebben", al
dus mevrouw Van Leeuwen.
