Afscheid van
de Nieuwe
In het begin was het
&en chaotische situatie
'rouw' verdwijnt als laatste uit wat eens de Amsterdamse krantenwijk was
Indrukken van
ruim dertig Einde van De Tijd
boeiende jaren
Straatarmer Amsterdam
TERDAG 21 FEBRUAR11976
BINNENLAND
TROUW/KWARTET 17
AMSTERDAM Wie zich kan vinden in de uitspraak van
Prediker, dat alles zijn bestemde tijd heeft, zou kunnen aanvaar
den, dat er telkens in een bestaan hoofdstukken worden afgeslo
ten. Het nu geëndigde verblijf van de landelijke redactie van onze
krant aan de Nieuwe Zijds Voorburgwal in Amsterdam was zo
een hoofdstuk. Wij verlaten de gebogen straat, die in het verleden
de „Fleetstreet" van Amsterdam werd genoemd, in verband met
de aanwezigheid van het produktiecentrum van de meeste lande
lijke dagbladen, van een levendige journalistieke en typografi
sche presentatie. (De bijnaam Fleetstreet verwijst naar de ver
maarde Londense dagbladwijk).
i laatste verhuisactie Trouw-Kwartet neemt afscheid van de
mwezijds, waar het bedrijf tot wasdom is gekomen.
Die tijden zijn voorgoed voorbij nu
Trouw-Kwartet als laatste krant, die
er grotendeels haar produktiebedrijf
had, volledig verhuist naar de nieuwe
dagbladconcentratie in de Wibaut-
straat, waar de dagbladen Het Parool
en de Volkskrant, die reeds eerder de
Nieuwe Zijds verlieten, zijn geves
tigd. Beide kranten behoren tot de
Perscombinatie, waarvan Trouw-
Kwartet sinds 1 januari 1975 ook een
onderdeel is en als gevolg waarvan
het zijn bestaan in het eigentijdse
krantenpaleis in Amsterdam Oost
voortzet. Alle afdelingen van ons be
drijf, met uitzondering van de lande
lijke redactie, waren reeds vertrok
ken uit het pand Nieuwe Zijds Voor
burgwal 280, aan de Postzegelmarkt,
onderdeel van de burgwal.
De redactieploeg sluit dezer dagen de
deuren en een boeiend hoofdstuk in
het ruim dertigjarige legale bestaan
van onze krant.
Vaarwel aan de vertrouwde Nieuwe
Zijds, waar Trouw een wisselend le
ven heeft geleid als een der jongste in
de rij van (gerenommeerde) dagbla
den. De Nederlandse journalistiek is
voor een groot deel aan weerskanten
van de Nieuwe Zijds en omgeving
bedreven. De sfeer van de voormali
ge gracht deze burgwal is in de
jaren 1883-1884 gedempt werd
overwegend bepaald door de draai
ende rotatiepersen, het vrachtver
voer der kolossale papierrollen, een
bedrijvigheid, die generaties in de
herinnering zal blijven.
De geur van drukinkt, van Hekelveld
tot Sint Luciënsteeg, met tussen de
bedrijven door de verpozing in nabu
rige stamcafés, waar dagbladschrij
vers, novellisten, dichters en teke
naars hun sociale toevlucht vonden,
zoals bij „Scheltema", naast het Al
gemeen Handelsblad, „Hoppe" en bij
het ook inmiddels verdwenen „Po
len" in de Kalverstraat.
In het Handelsbladgebouw is enkele
na oorlogse jaren De Waarheid ge
vestigd geweest, later verhuisde de
krant naar Felix Meritus" aan de
Keizersgracht. Het
Algemeen Dagblad had er tijdelijk zijn
bijkantoor.
De vooroorlogse concentratie van
dagbladbedrijven, toen ze er nog alle
maal waren, begon na de bevrijding
allengs schril af te steken bij ontwik
kelingen die door verhuizing en ver*
dwijning werden gekenmerkt.
Dagblad-tragiek
Het doet de oude SDAP-ers nog
steeds pijn, dat de publiciteitsburcht
van het socialisme aan het Hekelveld,
waar het toonaangevende Het Volk
van weleer, alsmede de weekbladen
werden vervaardigd, waar Het Vrije
Het nieuwe onderkomen Trouw/Kwartet is vanaf maandag geheel
gevestigd op de bovenste verdieping van het Paroolgebouw.
>or Jan Roelfs
e vijfde mei 1945 bevrijdingsdag was een zaterdag. Ik zie
g de heren Bruins Slot en De Pous, ik meen ook dat de heer
lallenbroek erbij was, de marmeren trappen in het Standaard-
louw aan de Nieuwe Zijds opkomen. Ze kwamen het gebouw,
:t zetterij en drukkerij, voor Trouw overnemen. Op maandag 7
ii rolden er de eerste legale exemplaren van Trouw van de pers.
gingen in stapels, her en der het land door, naar de contact-
ressen van de voormalige illegaliteit. Een administratie was er
it, abonnementsgeld kwam niet of nauwelijks binnen. Het was
die begintijd een chaotische situatie, die ik van nabij kon
oordelen, omdat ik toen tijdelijk de telefooncentrale be
nde".
an het woord is de nu gepensio-
lerde mej. Ans Noordstar, die se-
etaresse is geweest van de toen-
alige chef-redacteur van De
landaard, T. Cnossen en de drie-
ar-artikelen van de vroegere
jofdredacteur, dr Colijn, opnam,
iens secretaris gaf die iedere mor-
in uit Den Haag telefonisch door.
e Standaard werd in 1944 verbo-
in, er was sprake van dat de krant
de oorlog zou terugkomen, maar
it is niet gebeurd (Colijn had des-
jds tegen Cnossen gezegd: „Zorg
it je de persen in je bezit houdt"),
at was gebeurd en in de eerste
eken na de bevrijding kwamen
ouw-koeriers op ronkende mo-
rfietsen met berichten de Nieuwe
jds oprijden.
rouw was op slag een toonaange-
nde krant geworden en een legaal
staan gaan leiden, wat aanvanke-
k zeker niet in de bedoeling had
legen
e grootste oplaag die Trouw tij-
ns de bezetting heeft bereikt
f encilprodukties op tal van plaat-
was 400.000. De oplaag na de
irlog heeft maximaal 200.000 be-
agen, doch men betaalde het a-
innementsgeld slecht, waardoor
i oplaag geleidelijk aan tot 160.000
,1 aide)
Ans Noordstar, die later directiese
cretaresse van Trouw en Trouw-
Kwartet is geweest: Al spoedig had
onze krant veel te weinig armslag in
het gebouw van De Standaard, we
verhuisden (1947-1972) in mei naar
het verderop aan de Nieuwezijds
gelegen gebouw van De Telegraaf-
Het Nieuws van de Dag, aan welke
bladen een verschijningsverbod
was opgelegd. Er werden in die tijd
tal van bijkantoren in het land op
gericht en allengs werd orde op
zaken gesteld. Economisch direc
teur werd de heer H. de Ruig, de
latere algemeen directeur, afkom
stig van het Rottersammer Kwartet,
dat in 1941 op last van de Duitsers
moest verdwijnen. Gedurende de
eerste tien jaar na de bevrijding
leidde de directie van uitgevers
maatschappij Zomer en Keuning,
Wageningen, het Trouw-concern.
Het Wageningse bedrijf was voor
de tweede keer door oorlogshande
lingen verwoest en nam aanvanke
lijk ook zijn intrek in het Telegraaf-
gebouw. Trouw verscheen met och
tend- en avondedities.
„Wilde tijd"
Er werken nog maar weinigen in
ons bedrijf, die de eerste uren van
Trouw in de legaliteit hebben mee
gemaakt. Die enkelingen kunnen
stuk voor stuk schilderachtige ver
halen vertellen, vooral uit die begin
periode, „een wilde tijd". Zo moes
ten er op de toen schaarse auto
markt vervoermiddelen worden ge
organiseerd. het Nederlandse be
drijfsleven, en dat niet alleen,
moest geïnformeerd worden over
Trouw als waardevol advertentie
medium, inspecteurs moesten het
abonnementenbestand, de groeien
de bezorging begeleiden, een eigen
garagedienst ontstond, consolide
ren van bijkantoren, er kwam een
personeelsvereniging. De krant
werd verspreid in de nanacht en
overdag, een jaar na het legale be
gin waren er ongeveer driehonderd
mensen in dienst.
De onstuimige groeiperiode heeft
tal van anecdotes doen voortleven.
We maakten in die begintijd kleine
kranten, weinig groter dan servet
ten, er moest met de ruimte worden
gewoekerd.
Een persoonlijke herinnering. De
redactiechef stuurde mij naar het
gebied van Overdinkel, achter En
schede, daar werd nogal veel ge
smokkeld. Voor het eerst van mijn
leven kwam ik in die streek, vond er
een grensweggetje. genaamd „De
„dubbele buurt". Ik schreef twee
kruimelverhalen, getiteld: „Dubbel
spel aan de Dubbele Buurt". Een
week later werd ik bij de directie
geroepen. Mijn knipsels lagen op
het bureau van mr. Van Houten.
„Dat werk is van u? Ik bevestigde
het. „Er is nogal wat ontstemming
over ontstaan in dat gebied".
Ik draaide wat onrustig op mijn
stoel. „Enkele tientallen abonnees
hebben bedankt", aldus deze direc
teur.
Volk voortzetting van een traditie
was toebedeeld, onder sloophamers
is gevallen. Een hotel Sonesta
heeft de plaats waar eertijds ruim
veertig miljoen rose kranten van de
persen rolden, ingenomen. In de ja
ren na 1945 presenteerde deze arbei
derskrant opgericht in 1900 zich
als de grootste krant van Nederland.
Een betreurenswaardige verschra
ling ontstond in de opiniërende sec
tor van de publiciteit, ook al ging dit
bedrijf verder in Rotterdam (1970).
Ans Noordsbar
Terwijl ik haastig aan een verweer
sleutelde, ging hij verder: „Nou ja,
ze waren toch moeilijk te bezor
gen". Daarmee was de zaak afge
daan. Dat kon allemaal nog in die
tijd.
Trouw stichtte als eerste krant een
journalistenschool. De praktijk van
latere jaren was dat tal van jonge
journalisten van Trouw „wegspron
gen" naar functies elders. Zo heeff
ons dagblad in de loop der jaren
heel wat talent aan onder meer de
NCRV en voorlichtingsdiensten
van de ministeries, geleverd.
We duiden slechts aan, maar deze
weinige voorbeelden bewijzen dat
Trouw, jarenlang redactioneel ge
leid door dr. Bruins Slot, al spoedig
een vooraanstaande plaats in de
vaderlandse journalistiek had inge
nomen.
Terug naar de derde verdieping in
het Telegraafgebouw. Daar heerste
een goede verstandhouding met de
benedenburen, Het Parool, die me
de steunde op een gezamenlijk oor
logsverleden: Het Parool, ook een
krant uit het verzet.
Trouw met zijn vele streekedities in
de nacht, en overdag, kon, toen de
dagbladen De Telegraaf en het
Nieuws van de Dag terugkwamen
op den duur niet langer in het kran
tengebouw blijven. Men raakte
overigens in niet geringe moeilijk
heden, er moest naar noodoplossin
gen worden gezocht. In 1962 ver
trok de redactie naar een pand in de
Nieuwe Nieuwstraat, een gebouw
op de hoek van de Nieuwe Zijds.
Directie en administratie namen
hun intrek in het gebouw Heren
gracht 170, een stedelijk monu
ment. Onder moeilijke omstandig
heden werd er gezet in het verou
derde gebouw van Spin, gelegen
naast het Telegraafgebouw. Trouw,
verdeeld over drie punten in de
stad, vergde veel coördinatie. Het
was een moeilijke periode, die
echter uitzicht bood toen Trouw, in
1959, drukkerij Spin kocht, met het
oogmerk de produktie van de krant
veilig te stellen. Daarna werd het
Spingebouw grondig gemoderni
seerd, de verbouwing en vergroting
waren in mei 1967 gereed. Drie jaar
tevoren nam Trouw zijn intrek in
het oude gebouw van De La Mar,
aan de postzegelmarkt, Nieuwe
zijds, zijn laatste vestigingsplaats in
de binnenstad, waar nu het „Vaar
wel aan de Nieuwezijds" heeft ge
klonken.
Ochtendblad
Een uitermate belangrijke ontwik
keling maakte de krant mee, toen
reorganisaties op grond van nood
zakelijke bezuinigingen, inkrimpin
gen van de veel te kostbare edities
vergde. In die periode stond de heer
ing. O. Postma aan het directionele
roer. De overgang naar landelijk
ochtendblad was op 10 april 1964.
De Kwartet-bladen (Rotterdam,
Den Haag, Dordrecht, Leiden) di
rectioneel geleid door de heer F.
Diemer, werden op 3 april 1972
ochtendblad. Trouw stond sinds
1946 in nauwe relatie met de Kwar
tetbladen.
Het „Kasteel van Aemstel" aan de
nabije Nieuwezijds de lage num
mers was sinds 1903 de dagelijkse
geboorteplaats van het dagblad De
Tijd en zijn kopbladen. Een gedistin
geerde rooms-katholieke kwali
teitskrant. Er bleek op den duur geen
ruimte te zijn voor twéé roomse
dagbladen. De Tijd en De
Volkskrant. (Eerder was de Maasbo
de ter ziele gegaan). De Tijd, met de
fiere spreuk „Dieu et mon Droit"
(God en mijn recht) deed hardnekki
ge pogingen te blijven voortbestaan.
Het mocht helaas niet baten. Het
weekblad De Tijd, waarvan de redac
tie aan de Nieuwezijds is gehuisvest,
is een bescheiden, maar hoopvolle
erfenis van een gróót dagbladver
leden.
Een gang van zaken, die niet zonder
een gevoel van weemoed moet wor
den geboekstaafd, omdat hier sprake
is van het gróótste verlies dat de
Nieuwe Zijds heeft geleden.
De Volkskrant
Het (ochtendblad) De Volkskrant
(opgericht 1921) van oorsprong een
niet-Amsterdamse krant, draaide
aan de Nieuwe Zijds van de bevrij
dingsdagen van mei 1945 tot daags
voor kerst 1964. Dit dagblad, aanvan
kelijk de spreekbuis van de Katholie
ke Arbeidersbeweging, had zijn kin
derjaren in Den Bosch doorgebracht,
zijn jongelingsjaren in Utrecht. Na
tijdens de bezettingstijd gedurende
vier jaar niet te zijn verschenen,
kwam de Volkskrant in Amsterdam
boven water en tot bloei in het „ei
landgebouw" nabij de Sint Luciën
steeg. De Volkskrant besloot aan het
eind van de jaren vijftig de
Amsterdamse binnenstad te verlaten
om zich te vestigen in de Wi-
bautstraat. Het Parool kwam later tot
dit besluit, maar het won de race om
de voltooiing van de nieuwe gebou
wen, die tegenover elkaar in deze
metrostraat verrezen. Binnen vijf
jaar na hun verhuizing stichtten Het
Parool en de Volkskrant de
Perscombinatie; waarbij nu dus ook
Trouw-Kwartet is aangesloten.
Ook het Financieel Dagblad verhuis
de, redactie en administratie gingen
in 1964 naar een nieuw pand in de
herboren Weesperstraat. Tot 1963
was dit dagblad bij drukkerij Spin
aan de Nieuwezijds vervaardigd, de
redactie was telkens elders in de bin
nenstad gevestigd.
Parool verhuist
In 1964 verliet Het Parool zijn dubbe
le vestiging in de binnenstad, het
Bungehuis, aan de Spuistraat, en het
Telegraafgebouw. In dit laatste pand
had het avondblad in 1945 zijn intrek
genomen. Aanvankelijk waren er se
rieuze plannen om een torengebouw
te stichten in de binnenstad (terrein
Amrobank, tussen Rokin en O.Z.
Voorburgwal), een opzet waartegen
de gemeente terecht bezwaar heeft
gemaakt. De plek. waar het Parool-
gebouw nu staat, was aanvankelijk
gereserveerd voor de gemeentelijke
sociale dienst. Voordien bevond zich
hier het rangeerterrein van de NS en
de Gooise Tram. Zowel Het Parool
(opgericht in het oorlogsjaar 1940),
verzetskrant, als Trouw (ontstaan in
1943) deelden enige jaren de ruimte
in het Telegraafgebouw, tot aan de
terugkeer van De Telegraaf Het
Nieuws van de Dag, welke bladen in
1949 herverschenen. (De Telegraaf
stamt uit 1893)
Telegraaf vertrekt
Rondom het eind van de jaren zestig
besloot het Telegraafconcern tot een
nieuwe vestiging in het industriege
bied Sloterdijk, omdat het gebouw
aan de Nieuwezijds niet voldoende
ruimte meer bood en het verkeer de
eveneens groeiende aanvoer van
krantepapier en afvoer van kranten
te zeer bemoeilijkte.
Handelsblad:
Rotterdam
Het aloude 'Algemeen Handelsblad',
opgericht in 1828, dat geleidelijk aan
op de dagbladmarkt aan invloed ver
loor, zag zijn bestaan gered door een
fusie met de NRC (Nieuwe Rotter
damse Courant) en werd onderdeel
van de NDU (Nederlandse Dagblad
Unie). Het werd stil in het forse Han
delsbladgebouw omdat de krant op
Rotterdamse bodem haar dagelijkse
wordingsproces onderging.
De fusie tussen NRC en Algemeen
Handelsblad kwam in 1970 tot stand,
de krant ging NRC-Handelsblad he
ten. Andermaal een duidelijk verlies
voor de Amsterdamse dagbladwe
reld. Het is rustig geworden aan de
Nieuwe Zijds Voorburgwal.
Eigen plaats
Trouw is na het samengaan met de
Perscombinatie zijn redactionele
zelfstandigheid niet kwijtgeraakt.
Van grote betekenis moet worden
genoemd, dat de eigen identiteit
volledig is gehandhaafd. Redactio
neel blijft ons dagblad een onafan-
kelijk en eigen bestaan leiden. Ook
de commerciële afdelingen blijven
zelfstandig voortbestaan, zoals de
afdeling advertentie-acquisitie, ei
gen advertentiebedrijf, eigen abon-
nementenbedrijf en een eigen ad
vertentie-sector. De administratie
ve sector, hoofd- en subadmi
nistraties, dc zet- en druktechniek
en het vervoer zijn opgenomen in
de organisatie van de Perscombi
natie.
Trouw is nu gevestigd in het ge
bouw van Het Parool, waar het over
accommodaties beschikt, die zeer
verschillen van de oude huisvesting
aan de Nieuwezijds. De modern in
gerichte werkruimten vormen een
aanwinst: in alle opzichten een sti
mulerend werkmilieu. Trouw fun
geert nu andermaal als goede buur
van Het Parool, met welk bedrijf
het destijds, aan de Nieuwezijds, in
het Telegraafgebouw zulke goede
relaties onderhield.
Een nieuw tijdperk in het bestaan
van onze krant is ingegaan. De me
dewerkenden van Trouw zien de
toekomst met enig optimisme tege
moet Er blijven kleurrijke herinne
ringen aan het afwisselende ver
blijf in de binnenstad, inzonderlijk
aan de vestigingen aan de Nieuwe
Zijds Voorburgwal, waar Trouw
zich heeft waargemaakt. Voor van
daag en de dag van morgen.
Dag Voorburgwal, waar eens de kranten waren
Ach. Nieuwezijds, jij hebt thans afgedaan.
De nieuwsstroom kwam van hier sinds jaren
In vierentwintig uur niet tot bedaren
En is naar alle kanten heengegaan.
Dag bruine kroeg, waar steeds de journalisten
Op houten stoel zich laafden aan veel vocht.
Waar zij van iets van alles wisten
Vaak urenlang eikaars primeurs betwistten.
Waar hoog tot laag zo graag zijn koffie kocht.
Dag zetterij, vol toffe typografen
Machinepark, gedoemd tot roest en schroot.
Nooit wordt daar meer getild aan staven
Die dag en nacht gepaste regels gaven.
Het lood was warm, dat blijft nu koud en dood.
Gegroet galei, matrijs en magazijnen
Vaanwei aan els, de broodjes en de prage.
Vernieuwd oud ambacht, dit verdwijnen
Roept weemoed op, het vak voor interlijnen
Staat met de groene zandzeepbak reeds leeg.
Wij gaan in oost geheel opnieuw beginnen,
Diep in ons hart heeft elk hetzelfde zeer,
Wij moeten fotozetters minnen
Maar voelen saam ontroerd eén brok van binnen:
Nieuwstraat van Mokum, Fleetstreet is niet meer
Broodjes en interlijnen zijn loodregels ven verschillende dikte, die het wit tussen de tekst
verdelen. Een prège Is de mschlne, wssrop ksrtonnen efdrukken ven pagina's worden
