lowjet-economie maakt ias op de plaats ïen peloton kandidaten zonder aanvoerder AMERIKA IE 1ST ZUN Rl ES DENT Beloften aan partijcongressen bleken te hoog gegrepen Partijcongres in Moskou JIRDAG 21 FEBRUAR11976 BUITENLAND TROUW/KWARTET* 11 jr J. den Boef bakkers in de Sowjet-Unie hebben onlangs opdracht ge en, kleinere broodjes te bakken. Dat stond te lezen in de isomolskaja Prawda, het orgaan van de jeugdorganisatie van jmmunistische partij van de Sowjet-Unie. Met deze maatre- ïoet een eind worden gemaakt aan de verspilling van brood, name in kantines van fabrieken en scholen. woners van dorpen in verschil- delen van de Sowjet-Unie heb- ich in brieven tot hun Sowjet- Landleven" gewend, omdat er winkels geen brood te koop )e mensen konden niet werken, zij naar de stad moesten om el te kopen. Overigens bleek roodtekort niet tot de dorpen kt te zijn: ook in grote steden jrki en Omsk deden zich voed- iblemen voor. ere broodjes, soms geen brood up: het betekent niet dat er te voedsel voor de Sowjetbur- ook al bracht de graanoogst jaar een derde minder op dan id was: 140 in plaats van 215 in ton. Er hoeft geen honger i te worden. De Verenigde en andere westelijke landen >n de tekorten aanvullen. De ng in Moskou heeft daar een g ter grootte van drie miljard (bijna acht miljard gulden) litgetrokken. te oogsten doen zich in de Sow- lie wel meer voor. In 1964 was slukte oogst van 1963 mede aan- g tot de val van premier Nikita istsjew. Dit jaar wordt echter nd in het Kremlin het misluk- an de oogst van 1975 persoon- ingerekend. De grote droogte als voornaamste oorzaak ge il. En de boeren worden gepre- ndat zij onder bijzonder moei- imstandigheden nog zoveel wis- innen te halen. Een feit blijft dat er ook zonder de langduri- >ogte problemen geweest zou- jn. kou kan men horen vertellen landbouw in de Sowjet-Unie iroblemen kent: de lente, de de herfst en de winter. Aange- le boeren min of meer met deze ""^-problemen te maken hebben problemen is de bedoeling van deze „verklaring" duidelijk: er is altijd wel een andere dan de ware oorzaak te bedenken, als de oogst tegenvalt. Er was vorig jaar bij voorbeeld ook een tekort aan ma chines, waarmee gemaaid en gedorst moest worden. De produktie daarvan was ver onder de maat gebleven (1700 minder dan in 1970). Tichon Sokolow, één van de topmen sen die verantwoordelijk zijn voor de produktie-planning in de Sowjet- Unie, bestreed tegenover een weste lijke correspondent, dat het in zijn land bestaande systeem voor een be langrijk deel de schuld draagt voor de tekortkomingen. Hij verwacht veel van de inzet van nóg sterkere tractoren, landbouwmachines en maaidorsers (combines). Meer kunst mest, meer irrigatiewerken en meer droogleggingen zouden ook uitkomst bieden. Tegenover de Opperste Sowjet (te vergelijken met een parlement) sprak Nikolai Baibakow, voorzitter van de Staatsplan-commissie, andere taal. Hij klaagde niet alleen over de ongunstige weersomstandigheden, jnaar ook over een slecht gebruik van oevloeid land, het gebruiken van te weinig kunstmest en een tekort aan machines. Niet uitgekomen Het ligt nu in de bedoeling in de komende vijf jaren een bedrag ter grootte van meer dan 600 miljard gulden uit te geven om aan de tekort komingen in de landbouw een eind te maken. Zonder wijziging van het systeem der produktie-planning kunnen zich echter soortgelijke moeilijkheden blijven voordoen als nogal eens het geval was, sinds Chroestsjew meer da|n vijftien jaar geleden zijn groot scheepse plannen bekendmaakte om de Verenigde Staten in alle opzich ten voorbij te streven, ook vooral wat de landbouwproduktie betreft. Vijftien jaar geleden publiceerde de economische theoreticus Stroemilin van de Sowjet-Academie der Weten schappen een studie, genaamd „Ge dachten over de toekomst". Hierin beschreef hij een beeld van de Sow jet-Unie in de jaren zeventig. Dit jaar (1976) had zij het stadium van de „communistische maatschappij" moeten bereiken. De Verenigde Sta ten hadden voorbijgestreefd moeten zijn. De voorspelling kwam echter niet uit. En het kan nog tientallen jaren duren, voordat de Sowjet-Unie het punt bereikt, waarop de Verenig de Staten zich thans bevinden. Het op het 22e partijcongres in 1961 aangenomen program beloofde met veel overtuiging evepeens dat de „huidige generatie van Spwjetmen- sen in het communisrrie/zal leven". In 1970 zou de Sowjet-Uhie: dé- Ver enigde Staten al hebben ingehaald wat de produktie pert-.hg.Qtfd van de bevolking betreft. En'^iï'de periode daarna tot 1980 zou de Sowjetbur- gers een overvloed aan materiële en culturele goederen ter,- beschikking staan. De overgang naar het veelge roemde principe van-de „verdeling naar behoefte" zou dan voltooid zijn. Nu het 25e partijcongres voor de deur staat treft de bey diking echter eén heel andere situtie aén. Het industriële groeipercentage voor 1976 is veel geringer dan dat van voorgaande jaren. Het" bedraagt slechts 4,3 procent, terwijl in 1974 h«?t: nog 8 procent was.. Daarbij ligt het'zwaartepunt op de vervaatHliging van produktiemiddelen. De toch al bescheiden produktie van consump tiegoederen mag met slechts 2.7 pro cent stijgen. Dat is volgens de Lon- dense Times één van de laagste per centages sinds de hongersnood van 1933. Het is echter hogëf dan- dat in de westelijke industriestate verzadigingspunt hebben bé Toekomstmuziek Op het 24ste partijcongres in 1971 werd beloofd dat de coqsumptiegoe- deren-industrie meer aandacht zou krijgen dan de zware industrie. Hét lukte echter niet, dezejjelofte waar te maken. En voor de groeiende be volking van de Sowjet-Uhie blijft een betere levensstandaard ook nu nog toekomstmuziek. De zware in dustrie trekt aan het langste eind en het nieuwe vijfjarenplan wil de meeste nadruk leggen op kwaliteit en effectiviteit. In feite komt dit erop neer, dat de Sowjet-Unie pas op de plaats gaat maken. Intussen is het westerse correspon denten in de Sowjet-Unie niet ont gaan, dat er veel ingezonden stukken in de kranten hebben gestaan, waar in openlijk op hervormingen werd aangedrongen. Drie vragen stonden centraal: 1. Hoe kan het huidige sy steem, dat technologische vernieu wingen belemmert, vervangen wor den om. een snellere modernisering mogelijk te maken? 2. Hoe kunnen plannen gemaakt worden, die op de behoeften zijn afgestemd? 3. Hoe kan de vertragend werkende en zich breedmakende economische bu reaucratie worden teruggedrongen? In één van de ingezonden stukken vertelde de direkteur van een onder neming die betonplaten maakt voor de aanleg van straten, met welke problemen hij worstelde. Hij had uitgerekend dat zijn firma jaarlijks 70.000 roebel en 1400 kubieke meter beton kon besparen, als zij minder staal en beton zou gebruiken, zonder de kwaliteit van de betonplaten te verminderen. Het algemeen belang zou er mee gediend zjn maar aldus de directeur het bedrijf en de werknemers zouden er door gedu peerd worden: de voorgeschreven omzet (in roebels) zou niet worden gehaald en premies zouden uitblij ven, met name het 'dertiende maandloon'. Machtsposities Een ander voorbeeld is dat het voor een firma in Leningrad aantrekkelij ker is om haar materiaal van een bedrijf in de Oeral te betrekken, dan van een onderneming in de eigen stad. De lange transportweg maakt het materiaal duurder en jaagt de omzetcijfers omhoog, zonder dat ie mand in Leningrad er extra moeite voor hoeft te doen. Dit euvel heeft in de Sowjet-Unie altijd bestaan. Om er een eind aan te kunnen maken, moe ten echter politieke beslissingen worden genomen. Het ziet er niet naar uit dat op het partijcongres van volgende week op dit punt knopen doorgehakt worden. Daar zijn ingrijpende maatregelen voor nodig, die de machtsposities van verschillende ministeries zou den aantasten. Een vakman van het ministerie voor de lichte industrie (dat telkens aan het kortste eind trekt) schreef in een ingezonden stuk: „In feite staan we voor de opga ve. de in de loop der jaren gegroeide plannings-methode volledig af te schaffen". De man wist waarover hij sprak. De bedrijven van de lichte industrie mochten hun produktie afstemmen op de vraag, die op de groothandels beurzen bestaat. Alles liep echter in het honderd, omdat de toeleverings bedrijven niet het nieuwe materiaal wilden leveren. Zij bleven gewoon volgens de oude produktieplannen werken, die op een hogere produktie (en de beloning daarvoor) waren af gestemd. De bedrijven van de lichte industrie moesten verouderd materi aal gebruiken en werden drastisch in hun afzetmogelijkheden beperkt. Niet eenstemmig Het nieuwe vijfjarenplan stelt als eis dat de in 1973 begonnen hervorming van de industrie in 1980 voltooid moet zijn. Over de manier waarop dat moet gebeuren, bestaat geen een stemmigheid, omdat er gevestigde belangen op het spel staan. Hoge partijfunctionarissen, die oog heb ben voor de onverschilligheid onder de arbeiders, die door de huidige gang van zaken in de hand wordt Dinsdag begint in Moskou her 25e congres van de communis- tische partij van de Sowjet-- Unie, van welke partij onge veer acht procent van de be volking lid is. De congresgan gers houden zich bezig met het nieuwe vijfjarenplan, betrek king hebbend op de periode 1976-1980. Partijleider Leonid Brezjnew zal de belangrijkste redevoering houden. Bij vori- ge gelegenheden duurde zo'n toespraak ongeveer zes uur. In verband met zijn zwakke ge- zondheid zal Brezjnew mis- j schien korter spreken. Zijn po sitie als partijleider staat vol gende week niet op het spel. Volgens een ongeschreven wet worden op partijcongressen geen besluiten over personen genomen. Dit jaar vraagt de binnenland se situatie meer aandacht dan de internationale ontwikkelin gen, die behalve successen ook veel tegenslagen hebben ge- bracht. Ter discussie staat al wordt dat niet met zoveel woorden gezegd het tot dus- ver gevolgde systeem van pro- duktieplanning. Voor een deel is dat verantwoordelijk voor de slechte graanoogst van vo rig jaar. En dat terwijl de land bouw in de Sowjet-Unie nog altijd de „Achillespees" van de economie is. gewerkt, zien het belang van hervor mingen wel in. Zij worden echter tegengewerkt door de betrokken mi nisteries en industrieën. De meningsverschillen in de leiding hebben ook betrekking op de vraag of de economische en technologische samenwerking met de westelijke landen moet worden voortgezet, als blijkt dat de Sowjet-Unie daarmee haar onafhankelijke positie in ge vaar brengt. De uitkomst van deze onderlinge strijd kan van beslissen de betekenis zijn voor de houding die de Sowjet-Unie tegen-over de Verenigde Staten zal aannemen, vooral wat het streven naar beper king van de strategische wapens aangaat. De Sowjet-Unie is nogal eens j&r neigd geweest, haar buitenlandse be* leid te verscherpen als er binneni landse problemen waren. Het ziet er echter niet naar uit dat Brezjnews' politiek van toenadering zal worderj beëindigd. De Sowjet-Unie kan bij het zoeken van oplossingen vooij haar problemen niet langer zonder samenwerking met de westelijke in-, dustrielanden stellen, wil zij zich nietj in nog grotere moeilijkhederi werken. inry Jackson: ^inig bezieling itor Henry Jackson (63 uit de staat Washington in verre westen wil al jaren- president worden en ct daar al een hele tijd naar In 1972 deed hij ook mee de voorrondes voor de pre- ïtsverkiezingen, maar hij n toen laat en slecht voor- id. Die fouten heeft hij de- eer niet gemaakt. Hij be lt nu over een uitgebreid oed georganiseerd verkie- iapparaat, dat bovendien eg geld om handen heeft, son heeft daar jaren aan :rkt en verwacht daarvan de vruchten te kunnen ken. anks al deze voorbereidin- it Jackson toch nog met "^grote handicap: hij is een Zijn redevoerin- :ijn degelijk en deskundig r nooit bezielend. Hij mist ermogen om een grote me- in vuur en vlam te zetten. politieke ervaring ont- kt het Jackson allerminst, s 1952 zit hij in de Senaat de loop der jaren heeft hij een naam verworven als degelijk en ijverig politi- Op binnenlands gebied is iet uitgesproken conserva- t; Hij is niet afkerig van soci- verzekeringen, pleit wel voor meer sociale wo- bouw eh zou de overheid r controle willen geven op jrote ondernemingen. Op Dfenlands terrein is hij een andere Jackson. Hij be- t tot één van de felste anti- i munisten in de Senaat, een zachtere houding tege- r de Sowjet-Unie moet hij i hebben. Hij is een voor der van een krachtige de- waarvoor volgens hem mg niet genoeg wordt uit en. Verder is hij door dik een supporter van Is- waarmee hij zich verze- weet van de steun van joodse Amerikanen. Morris Udall: onbekende liberaal Morris Udall (53 jaar) komt uit Arizona en is veertien jaar lid van het Huis van Afgevaar digden. Slechts weinigen zagen wat in hem toen hij zich ruim een jaar geleden al kandidaat stelde. Daarin is op dit moment nog niet veel verandering geko men. De pers heeft Udall in middels ontdekt als een aardi ge en integere man met genoeg geroel voor humor om zich niet bespottelijk te maken met zijn hoge ambities. Ook Udall behoort tot de libe ralen. Hij maakte zich sterk voor de sociale verbeteringen, die president Johnson door voerde en was tegen de oorlog in Vietnam. In het Congres zelf vocht hij tegen het systeem waarbij de oudste afgevaardig den automatisch de sleutelposi tie in handen hebben. Hij is nu zelf een man met invloed in het Huis, maar pogingen om frac tieleider van dc Democraten te worden mislukten. De Ameri kaanse milieubeschermers hebben in hem een krachtig pleitbezorger. Voor het grote publiek is deze lange politicus uit Arizona (zoon van een opperrechter) échter een grote onbekende. En met zijn ietwat afstandelij ke benadering en droge humor lijkt hij ook niet de man die op korte termijn de grote massa in beweging kan krijgen. Udall lijkt trouwens ook te liberaal voor zo'n rol. Hij heeft overigens wel doorzet tingsvermogen. Als zesjarige ver loor hij een oog, maar deson danks blonk hij later uit uit in de sport. Hij was zelfs een tijdje beroepsbasketball-speler. Fred Harris: eerlijk delen Fred Harris. (45 jaar) uit Okla homa is een wat vreemde vogel onder de Amerikaanse politici. Hij pleit consequent voor sprei ding van rrigcht en welvaart. „Te wéinig flensen in dit land hebben de macht en het geld in handen," is één van zijn gelief koosde slogans. Daarmee (plaatst hij zich in de verre lin kervleugel van de partij. Voor velen is dat reden om hem al bij voorbaat als kansloos te be stempelen. Zelf hoopt hij de stemmen van de zwarten, de arme blanken en gewone fa brieksarbeiders, die het zwaarst hebben geleden onder de economische moelijkheden van de afgelopen twee jaar. Van deze groèpen zegt Harris: „Ik weet het, zij mogen elkaar niet, maar zij hebben één ding gemeen: ze worden allemaal uitgebuit;" Fred Harris groeide in Oklaho ma op in een milieu van landar beiders en boeren. Hij kreeg de kans te gaan studeren (rechten) ging daarna in de regionale, politiek. Op zijn 34ste verover de hij een zetel in de nationale Senaat in Washington. Diepe indruk maakten op hem de ras- senrellen die in 1967 in ver schillende grote steden woed den. Sindsdien werd hij een stuk radicaler en sprak hij zich openlijk uit tegen blank racis me en de sociale wantoesten in zwarte stadswijken. Dat maak te de kans op herverkiezing in de Senaat in 1972 erg klein en daarom stelde Harris zich (bij wijze van stunt) kandidaat voor het presidentschap. Zon der enig succes: hij ging bankroet. Nu reist hij in een kampeerwagen door-het land om campagne te voeden. Zijn- verkiezingskas is steeds prak tisch leeg. Harris moet het vooral hebben van Vrijwilli gers, en die melden zich de laatste tijd steeds meer. Het begin van een nieuwe bewe ging met grote, gevolgen voor de Democratische partij? door Rimmer Mulder De voorrondes voor de Amerikaanse presidentsver kiezingen beginnen volgen de week dinsdag in de staat New Hampshire. Bij de Re publikeinen is het strijdveld nog erg rustig: president Gerald Ford tegen uitdager Ronald Reagan. Bij de De mocraten is het veel inge wikkelder. Er is een hele reeks officiële kandidaten zonder duidelijke koploper, terwijl anderen (Hubert Humphrey en Frank Church bij voorbeeld) achter de schermen gereed staan. Van de oorspronkelijke kandida ten hebben zich inmiddels twee in feite teruggetrokken: Terry Stanford en Lloyd Bentsen. Twee anderen (Mil ton Shapp en Robert Byrd) voeren nauwelijks campag ne. De andere zeven worden hierbij voorgesteld. Birch Bayh: vitale indruk Senator Birch Bayh (48 jaar) uit Indiana ziet er goed genoeg uit om populair te kunnen zijn. Hij heeft iets jongensachtigs en vitaals over zich en misschien dat daarom velen voorspellen dat hij een grote rol gaat spelen bij de voorverkiezingen van de Democratische partij. Op dit moment is zijn campagne nog nauwelijks van de grond geko men. Voor de meeste Amerika nen is hij nog een onbekende, zoals uit de talrijke opiniepei lingen blijkt. Bayh stamt uit een boerenmi- lieu en studeerde eerst landbouw en later rechten. Hij is bezig aan zijn vierde termijn (van zes jaar) in de Senaat. Bayh wordt, net als Edward Kennedy, gerekend tot de libe ralen binnen zijn partij. Hij leidde in het Congres de actie voor verlaging van de kiesge rechtigde leeftijd tot achttien jaar; hij roerde zich fel (en met succes) toen president Nixon tot tweemaal toe een zeer con servatieve rechter in het Hoog gerechtshof wilde benoemen, en hij is nu auteur van het amendement op de grondwet dat vrouwen dezelfde rechten als mannen moet garanderen. Bayh verzet zich ook tegen ho gere defensieinspanningen. Zijn taktiek is duidelijk. Hij hoopt dat hij in de voorverkie zingen net iets meer aantrek kingskracht zal hebben dan de andere liberale kandidaten. Dat moet hem dan genoeg be kendheid en steun bezorgen om in juli de meerderheid van de partij achter zich te kunnen krijgen. „Ja, hij kan het," is de leuze waarmee hij zijn campag ne is begonnen. Zijn aanhangers hebben al een aardige bijnaam voor hem ge vonden: de Kennedy uit het Mid den-Westen. Jimmy Carter: nieuwe zuiderling James Earl Carter (51 jaar), oud-gouverneur van de zuide lijke staat Georgia, wordt mo menteel het meest getipt als de kandidaat voor het vice- presidentschap bij de verkie zingen in november. Voor de Democraten is hij vooral aan trekkelijk omdat hij uit het zuiden komt. Het zuiden stem de tientallen jaren vrijwel auto matisch op de Democratische kandidaat, maar de laatste ke ren liep dat mis. In 1968 gingen de zuidelijke staten voor de De mocraat Humphrey verloren door het optreden van George Wallace uit Alabama. In 1972 verkoos ook het zuiden Ri chard Nixon boven de ver lichte McGovern. De Democra ten moeten dit gebied dus terug winnen en daarbij kan Jimmy Carter als tamelijk populaire zuiderling waarschijnlijk goe de diensten bewijzen. Eerst moet hij in de voorverkie zingen echter laten zien wat hij in het open veld waard is tegen zijn streekgenoot George Wal lace. Als Carter er in slaagt de invloed van Wallace terug te dringen, zullen de Democraten hem zeer erkentelijk zijn. Politiek gezien lijkt Carter ver der niet zoveel te kunnen bie den. Hij is vier jaar gouverneur geweest van Georgia en heeft in die tijd geen wonderen ver richt. Carter werd geboren in een heel klein dorpje, waar zijn vader pinda's verbouwde. Aan vankelijk begon Carter na de middelbare school aan een loopbaan bij de marine, maar toen hij een jaar of dertig was ging hij terug naar het mooie Georgia om er pinda's te gaan verbouwen en te verhandelen. Als zakenman deed hij het niet slecht. Hij is nu een man in goede doen met genoeg vrije tijd om een dergelijke organi satie voor zijn campagne op poten te zetten. George Wallace: oude denkbeelden Gouverneur George Wallace (56 jaar) van Alabama is voor lopig verreweg de bekendste van de Democratische kandi daten. Het is de vierde keer dat hij naar het presidentschap dingt. Hij leidt zijn campagne nu vanuit een rolstoel, een pijn lijke herinnering aan de voor verkiezingen van 1972. Wallace werd toen tijdens zijn toernee in Maryland neergeschoten. Hij overleefde de aanslag, maar hield er twee verlamde benen aan over. Wallace heeft geen kans om door de Democraten als kandi daat te worden aangewezen. Wel rekent hij op voldoende aanhang om in juli op de partij- conventie een hoofdrol te kun nen spelen. Wallace predikt al jarenlang eenvoudige conser vatieve denkbeelden en dat zal deze keer niet anders zijn. Hij gaat tekeer tegen de geldverslindende bureaucratie in Washington en de hoge be lastingen die de hardwerkende Amerikanen bijna wurgen. Hij waarschuwt voor de commu nisten en pleit voor een goede defensie. Hij heeft zijn aanhang vooral te danken aan zijn kernachtige manier van uitdrukken en zijn onfeilbaar gevoel voor wat de mensen graag willen horen. Hij werpt zich op als de verdediger van de „gewone man" en schijnt diens gevoelens goed te kunnen vertolken. Wat hij in dertien jaar als gouverneur in Alabama voor die gewone man heeft gedaan houdt niet over. Alabama was en is een arme en achtergebleven staat. Voor de liberale Democraten is Wallace met zijn conservatisme onverteerbaar. In die kringen herinneren ze zich nog erg goed dat hij in de jaren zestig fel op trad tegen zwarten die voor gelij ke berechtiging streden. Sargent Shriver: beroemde zwagers Sargent Shriver (60 jaar) wordt altijd aangeduid als de „zwager van de Kennedy's". Hij is ge trouwd met Eunice, de zuster van John, Robert en Edward. Shriver begon zijn loopbaan in het zakenleven in dienst van vader Joseph Kennedy, voor wie hij jarenlang een han delscentrum leidde in Chicago. Met zo'n schoonfamilie moet je wel politieke belangstelling hebben, maar Shriver heeft zich tot 1972 nooit verkiesbaar gesteld voor een hoge publieke functie. In dat jaar koos McGo vern hem als kandidaat voor het vice-presidentschap. zodat Shriver nu toch op enige ver kiezingservaring kan bogen. Daarvoor (van 1968 tot '72) had hij president Johnson gediend als ambassadeur in Parijs. Ook in zijn huidige campagne heeft Shriver zich niet ontpopt als een politicus. Hij heeft zich fel gekeerd tegen abortus, maar houdt zich verder opval lend op de vlakte. In zijn rede voeringen haalt hij graag één van zijn beroemde zwagers aan. maar over zijn eigen denkbeelden laat hij zijn ge hoor veelal in het ongewisse. Op grond van zijn relaties en belangstelling wordt hij meest al in het liberale kamp ge plaatst. Hij is een verwoed le zer en een verzamelaar van mo derne kunst en heeft nogal wat kennissen in intellectuele krin gen. Maar dat lijkt een te smal le basis voor een presi dentschap. Zelf lijkt hij ook niet zo zwaar te tillen aan zijn kandidatuur. Tegen zijn medewerkers heeft hij gezegd dat zij er wel voor moeten zorgen wat plezier te beleven aan de campagne. Vol gens sommigen is Shriver voor al kandidaat omdat hij moet van zijn vrouw.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1976 | | pagina 11