Toer-in'werd toeristisch
paradepaardje van Noord-Holland
Utrecht zet kasteelpoorten
'open voor vakantiegangers
Allerlei tochten door de provincie mogelijk
TROUW/KWARTET 27
Noord-Holland heeft er sinds een paar jaren een in
faam groeiende toeristische trekpleister bij: de Toer-
in. Een toertocht langs allerlei toeristisch-culturele
activiteiten, die gedurende de zomermaanden 'in de
provincie worden gehouden. De Toer-in wordt wel
een „totaalgebeuren" genoemd, een visitekaartje van
Noord-Holland.
Het raadhuisje van De Rijp, waarvoor Jan Adriaanszoon
Leeghwater het ontwerp maakte.
ete buiten werking gestelde vaarveiling van Broek op
Bngedijk wordt mede door de impulsen van de
oer-in nu gebruikt als toeristische attractie. De
«zoekers kunnen zelf achter de knoppen plaats nemen
hun eigen groenten en fruit kopen.
De Toer-in 1976 zal ongetwij
feld ook de rest van het jaar
een stempel drukken op toe
ristische gebeurtenissen. Zo
hebben in de afgelopen jaren
ingeslapen attracties als de
vaarveiling van Broek op
Langedijk, het Mi-
chaëlskerkje van Oosterland
op Wieringen, het Betje
Wolffmuseum in Midden-
Beemster en poppenspeler
Hinderik de Groot uit Beets
van de Toer-in stevige impul
sen ondervonden en zijn nu
veelbezochte objecten. Hon
derdduizenden belangstellen
den toerden de laatste jaren
aan de hand van speciaal uit
gestippelde toertochten door
Noord-Holland: in 1974 bij
voorbeeld op zoek naar
..groen", het thema van dat
jaar. In 1975 stonden paral
lel aan het Monumentenjaar,
de Noordhollandse monu
menten centraal.
Dit jaar vertoont Noord-
Holland zijn „verbindingen"
en worden tentoonstellingen
en evenementen rondom dit
thema de body voor het toe
ristische pakket. Voor de pro
vincie zijn verbindingen van
groot belang. De meest opval
lende zijn twee waterwegen:
het Noordhollands Kanaal en
het Noordzeekanaal. Het
Noordzeekanaal, dat dit jaar
een eeuw bestaat, wordt in
een grote expositie deze zo
mer in IJmuiden belicht; het
Noordhollands Kanaal, dat al
een historie van meer dan an
derhalve eeuw heeft, wordt
voor het voetlicht gebracht in
het Marinemuseum van Den
Helder en op een tentoonstel
ling, die een aak deze zomer
Amsterdam vervoert.
Trektocht
De twee vaarwegen kunnen
als leidraad fungeren voor
een toeristische trektocht
door de provincie. Het Noord
hollands Kanaal begint in de
stad, waarvoor het eigenlijk
gegraven is: Amsterdam.
Daarna slingert het kanaal
zich door Waterland met zijn
karakteristieke dorpjes als
Broek in Waterland en langs
het weidse, nog onaangetaste
polderland van de Purmer. In
het hart van Noord-Holland
sluimeren de dorpen, waar
Jan Leeghwater eeuwen gele
den zo'n invloed op de
architectuur heeft gehad: De
Rijp, Graft, Jisp. Schattige
dorpjes, waar de razende
stroom auto's nog weinig
schade heeft aangericht.
Het Noordhollands Kanaal,
dat wel een van de grootste
Nederlandse „kunstwerken"
wordt genoemd, maar bij het
gereedkomen te lang, te smal
en te bochtig bleek, loopt
voorbij Alkmaar (waar de
Edammer kaas vandaan
komt) tussen twee fraaie na
tuurgebieden door: het duin
gebied van Bergen en Schoorl
aan de ene zijde. de
Geestmerambacht en de Lan
gedijk aan de andere kant.
Rondom dit Westfriese land
kruipt de Omringdijk, die ze
ker onder het motto „verbin
dingen" gerekend mag wor
den: een imposant dijkli-
chaam, dat onder meer langs
historische stadjes als Hoorn
(Oudhollandse markt), Enk
huizen (sprookjesnjarkt)<?n
NOORD-HOLLAND
Medemblik voert.
Het volgen van het Noord hol
lands Kanaal is in feite al het
bekijken van een enorm lan
ge ..openlucht
tentoonstelling". Voor het
Noordzeekanaal geldt dat
veel minder: deze vaarweg,
eveneens bedoeld om de
Amsterdamse haven gemak
kelijker bereikbaar te maken
voor zeeschepen, heeft vele
buitenplaatsen in het -JJ-
mondgebied verjaagd, een
aanzienlijk deel van oud-
Velsen vernietigd en sterk in
gegrepen in het duin en
strandgebied. Hoewel het
Noordzeekanaal mede ge
zorgd heeft voor een splitsing
van Noord-Holland in twee
delen (nog steeds is het ka
naal met drie in de spitsuren
vollopende tunnels een grote
barrière), is het leven op en
rondom het kanaal voor de
toerist bijzonder boeiend. Het
bekijken van de drukte bij de
IJmuidense sluizen is een
kostelijke en kosteloze bezig
heid, waar kinderen en
droomgrage vaders ongetwij
feld genieten.
Toer-in
„Een Noordhollander heeft
elke dag met verbindingen t^
maken", zegt Mart Groentjes
van de Culturele Raad
Noord-Holland, die meewerkt
aan het opzetten van de Toer-
in. „We willen die verbindin
gen ook voor de toeristen dui
delijk maken, zowel oude als
nieuwe verbindingen worden
getoond. Zo proberen we dit
jaar in Medembik een beeld
te geven van de oude tramlij
nen. die door Noord-Holland
hebben gelopen. Er zijn er
tientallen geweest, die meren
deels door de concurrentie
zijn verdwenen. In kasteel
Radboud wordt een expositie
over deze vorm van verbin
ding gehouden; we betrekken
het inmiddels weer in leven
geroepen stoomtrammetje
tussen Medemblik en Hoorn
er bij en haken verder in op
de traditionele „stoomdag" in
Hoorn, waar stoomboten,
stoomwalsen, trams en draai
molens het stadje onder
stoom brengen,"
Oude trams
Vermeldenswaard in dit ver
band is ook het nieuwe lijntje,
dat achter het Haarlemmer
meerstation in Amsterdam
begint en waarop oude trams
ritjes in de richting van het
Amsterdamse Bos maken.
Krijgen de Noordhollandse
kanalen dit jaar speciale aan
dacht. voor het IJsselmeer en
de Zuiderzeestadjes is dat
nauwelijks nodig: het pose
ren in Volendamse kledij is
niet de enige populaire
attractie, ook de monumenta
le kerken, speeltorens en ge
veltjes in Monnickendam.
Edam, Hoorn en Enkhuizen
trekken een steeds breder pu
bliek van geïnteresseerden.
In die stadjes liggen vaak
rondvaartboten of (zoals in
Enkhuizen) schepen, waar
mee een overtocht over het
IJsselmeer naar Staveren en
Urk gemaakt kan worden,
een praktische en tegelijk toe-
nstisch-aantrekkelijke boot
verbinding.
Het Gooi-gebied. dat sinds
een jaar volwaardig mee
draait in het Toer-in-
gebeuren. draagt in verband
met het thema een steentje bij
met een trekschuitmanifesta
tie over de Muidertrekvaart.
In Kennemerland in
Castricum, Egmond en Bak-
kum rijdt dit jaar weer een
kinderexpres: ritjes in een ou
de paardetram. Al deze acti
viteiten zullen aan het begin
van de zomer verschijnen in
de speciale „Toer-in-krant".
die gratis verkrijgbaar zal
zijn op alle VVV- en ANWB-
kantoren in de provincie en
op de grote toeristische bu
reaus elders in het land
Kerken
Naast de vele evenementen,
die in het kader van de Toer-
in zullen plaats vinden onder
de noemer „verbindingen",
biedt Noord-Holland een sca
la aan mogelijkheden om
tochten te maken. Zo kunnen
liefhebbers van kerken en or
gels hun hart meer dan opha
len. Om maar een paar voor
beelden te geven: de Grote
Kerk van Monnickendam, het
kerkje met de stompe toren in
Ransdorp, de monumentale
Grote Kerken van Alkmaar
en Haarlem, het Ruïnekerkje
van Bergen en vooral niet te
vergeten het verrukkelijke
kerkje in Oosterland (vlakbij
het begin van de Afsluitdijk),
waar onder leiding van can
tor-organist Kees Klein veel
en verrukkelijke muziek ten
gehore gebracht wordt. Ook
molentochten kunnen ge
maakt worden lahgs de mo
lens aan de Zaan (met de
Zaanse Schans: een groot
aantal historische gebouwen
en huizen) of in de Schermer-
polder bij Schermerhorn. Er
zijn wandel- en fietstochten in
vrijwel alle duingebieden van
Noord-Holland uitgezet:
plaatselijke WV's kunnen
daar nu al uitgebreide infor
matie over geven. Tenslotte
kan men ook in het hart van
de provincie varen: in Broek
op Langedijk bijvoorbeeld,
vlakbij de vaarveiling. Op de
Westeinderplas bij Aalsmeer
of op het Alkmaarder- en Uit-
geestermeer. In Broek in Wa
terland kunnen roeibootjes
gehuurd worden om daarmee
tot diep in het stille Waterland
door te dringen. Boottochtjes
zijn verder te maken vanuit
IJmuiden en Den Helder de
Noordzee op om mee te doen
aan de steeds populairder
wordende spprtvisserij of
vanuit Den Oever de Wadden
zee op. Steeds meer be
roepsvissers gaan op deze
manier in hun levensonder
houd voorzien; de gelegen
heid om de enerverende
uitstapjes te maken, wordt
dan ook ruimschoots
geboden.
Noord-Holland biedt natuur
lijk nog veel meer. vooral
voor de dagtrippers. Niet
voor niets is de Toer-in-krant
al zestien bladzijden dik en
wordt er slechts een summier
overzicht gegeven.
VVV-bureaus
Voor meer inlichtingen kan
men zich het beste in verbin
ding stellen met de VVV-
bureaus. In Amsterdam is
dat kantoor gevestigd op het
Stationsplein en op het Ro-
kin (telefoon 020-66444), in
Haarlem op het Sta
tionsplein 1 (tel. 023-319059),
in het Gooi op het Stati
onsplein 1 te Hilversum (tel.
02150-11651). De Federatie
van Noordhollandse WV's
ten noorden van het Noord
zeekanaal is gevestigd in
Alkmaar, Bierkade 7, tel. 072-
19841. De Culturele Raad van
Holland, die verantwoorde
lijk is voor de Toer-in en die
in de zomerperiode de Toer-
in-krant uitgeeft, zetelt in IJ
muiden, postbus 163, tel.
02550-16941.
Wie van kastelen houdt kan daarvoor zeker in de
provincie Utrecht terecht. Onze meest centraal ge-
jegen provincie is er nog vele rijk. Wat uiterlijk en
Dmvang betreft verschillen zij sterk van elkaar. Dat
3-kan ook worden gezegd over hun historie. Elk kasteel
-heeft zijn eigen geschiedenis. Soms gaat die terug tot
ten ver verleden, zo ver dat de juiste stichtingsdatum
l.hiet meer is te achterhalen. In andere gevallen levert
flat minder problemen op.
lenvan de Utrechtse kastelen
lie niet zo bekend zijn, maar
och de moeite van een be-
oek meer dan waard, is kas-
eel Sypesteyn in Oud
<oosdrecht. Hoewel de histo-
ie van dit kasteeltje met zijn
eel-rood geschilderde luiken
etwat dubieus moet worden
enoemd, is het een charmant
leheel met een poortgebouw,
it en toren en een slotgracht,
n de huidige vorm dateert
lypesteyn uit het begin van
eze eeuw. Dat heeft het ge-
leen met een beroemder
'trechts kasteel: het in Tom-
oes-stijl gebouwde „De
laar" in Haarzuilens, dat
ond de eeuwwisseling werd
ipgetrokken op de plaats
caar vroeger een ander kas
tel stond.
Jia
Zonderling
i 1
n
lypesteyn dankt het ontstaan
an jonkheer Catharinus
lenri Cornells Ascanius van
lypesteyn. Hij kwam tijdens
en bezoek aan Loosdrecht,
n april 1884. op het idee de
Haam Sypesteyn nieuwe luis-
1- er te geven. In Loosdrecht
lerinnerde slechts een boer-
Jerij. die de naam Sypesteyn
«oeg, aan het feit dat een van
ajn voorouders in de zeven-
iende eeuw korte tijd eige-
'aar was geweest van een be
huizing die bij een schermut-
eling tussen Franse troepen
Ti militairen van stadhouder
"illem de Derde in 1673 in
*®n puinhoop veranderde en
niet werd herbouwd. Jonkh
eer Henri, zoals hij werd ge
noemd. was sterk geïnteres
seerd in zijn voorouders.
Trouwens de meeste Van Sy-
pesteyns waren trots op hun
familie. Het was dan ook een
groots moment toen koning
Willem de Eerste, kort na de
Franse tijd. de familie in de
adelstand verhief.
Jonkheer Henri woonde in
Den Haag, waar hij bekend
stond als een zonderling, die
alles verzamelde wat hij te
pakken kon krijgen, zowel
wat zijn eigen familie aangaat
als andere zaken. Onder de
rariteiten die hij aankocht,
bevond zich ook een stuk met
bloed bevlekte kleding, dat de
befaamde Van Speyck in zijn
laatste ogenblikken omhulde.
Dit souvenir aan de Belgische
onafhankelijkheidsstrijd is
op de zolder van Sypesteyn
opgeborgen.
Om kleding gaf jonkheer
Henri niets. Hij liep jaar in
jaar uit in een lakense jas, die
op de duur zo vaal werd dat
de bijnaam die hij in Den
Haag kreeg „de dood in 't
jasje" wel verklaarbaar is,
vooral als men weet dat hij
bijzonder mager was. Na zijn
bezoek aan Loosdrecht en de
ontdekking van wat oude fun
damenten, restanten van het
huis Sypesteyn dat er eeuwen
geleden stond, had Henri nog
maar een verlangen en dat
was het voorvaderlijk kasteel
te herbouwen.
Hij begon daar kort na de
eeuwwisseling mee door suc
cessievelijk de boerderijen
die op het vroegere kasteel-
rerrein stonden aan te kopen
en te slopen. Een oude teke
ning van Jan de Beyer was
het uitgangpunt voor zijn her-
bouw-plannen. Historici heb
ben altijd betwist of die teke
ning inderdaad het oude Sy
pesteyn voorstelt. Het eige
naardige is dat er geen offici
eel stuk bestaat waarin het
kasteel Sypesteyn wordt ge
noemd. Alleen in papieren
van de familie zelf, documen
ten die uit later tijd afkomstig
zijn, duikt de naam Sypes
teyn op.
De ondernemende jonkheer
liet zich er niet door weerhou
den zijn plannen uit te voe
ren. De gracht, die ter plaatse
moet zijn geweest werd in ere
hersteld en op de fundamen
ten die men vond werden een
toren en wat bijgebouwen tot
stand gebracht.
Het materiaal dat daarvoor
werd gebruikt was groten
deels authentiek. Het werd
overal vandaan gehaald,
vooral uit historische bouw
werken die werden afgebro
ken, iets waar men driekwart
eeuw geleden sterk in was. Zo
haalde de jonkheer de fraaie
gesmede hekken uit Voor
burg, Nieuwersluis en Lent.
Dat ging zo door tot 1923.
Toen moest de bouw wegens
geldgebrek worden stilge
legd. Het hoofdgebouw was
op dat moment nog maar ge
deeltelijk gereed. Geld was al
tijd een moeilijk punt voor
jonkheer Henri, mede omdat
hij een groot deel van zijn
inkomsten gebruikte voor het
uitleven van zijn verzamel-
hobby.
Porselein
Vooral zijn collectie porselein
is de moeite waard, met name
het Loosdrechts porselein. In
Loosdrecht werd in de jaren
1772-1782 porselein gefabri
ceerd. Bij zijn dood in 1937
liet de jonkheer, omdat hij
geen nakomelingen had, zijn
hele bezit na aan een stichting
en die beheert Sypesteyn
sindsdien als museum. Met
het regelmatig houden van
exposities was jonkheer Hen
ri overigens al begonnen. Re
gelmatig stelde hij nieuwe
aanwinsten ten toon voor ie
dereen die maar wilde komen
kijken. Degenen die nu naar
Sypesteyn komen (het kasteel
is uitgezonderd op maanda
gen van 1 mei tot 15 septem
ber geopend en in het winter
seizoen af en toe. zoals aan
staande zondagmiddag van
half twee tot vijf uur) kunnen
behalve van het porselein ge
nieten van een verzameling
zilver, een unieke collectie
klokken en diverse herinne
ringen aan de gebroeders De
Witt, die neven waren van de
Van Sypesteyn die in de ze
ventiende eeuw Loosdrechts
historie binnenstapte.
Dit voorjaar zal in het kasteel
een expositie komen over de
geschiedenis van het kasteel,
zodat het bezoekersaantal
van het afgelopen jaar. ruim
8200, in 1976 wel zal worden
overschreden.
Zij die de smaak te pakken
hebben van de kastelen in het
Utrechtse moeten uiteraard
kasteel Amerongen niet ver
geten. In de maanden juni t/m
KASTEEL SYPESTEYN. dubieuze historie en mooi porselein
september worden er elke
woensdag om half elf en half
drie rondleidingen gehouden.
In dit kasteel deed keizer Wil
helm de Tweede van Duits
land afstand van de troon tij
dens-zijn verblijf bij de fami
lie Bentinck, dat ruim ander
half jaar duurde. Huize
Doorn, dat Wilhelm in 1920
betrok en dat 21 jaar zijn wo
ning was. is ook open voor het
publiek en wel van 15 maart
tot en met 31 oktober. Andere
kastelen die kunnen worden
bezichtigd zijn: slot Zuylen.
bij Utrecht (van 15 maart tot
15 november, maar niet op
maandagen); het slot in Zeist
(elke zaterdag en zondagmid
dag om half drie en vier uur
en tussen 1 juni en 31 augus
tus bovendien op maandag
en dinsdagochtend om half
elf) en kasteel Gunterstein in
Breukelen (na schriftelijk
verzoek aan de eigenaar
jonkheer Quarles van
Ufford)
Hollandse Loire
Een groot aantal minder be
kende Utrechtse kasteeltjes
kan slechts aan de buitenkant
worden bekeken. Vooral in
Langbroek is er op dat gebied
veel te beleven. Een autoritje
door deze streek, wel eens
aangeduid als de „Hollandse
Loire" is de moeite waard,
vooral in het voorjaar als de
fruitbomen in bloei staan. De
tocht voert langs het schilder
achtige kasteel Sandenburg,
waar de vroegere commissa
ris van de koningin in Utrecht
woont en het enige jaren gele
den prachtig gerestaureerde
Lunenburg.
In Baarn kan men gratis wan
delen in de bossen bij het
achttiende eeuwse-kasteel
Groeneveld. Vooral de beek
die daar door de bossen
stroomt zorgt voor verrassen
de plekjes. Als men de pick
nick-mand meeneemt, kan
men er eèn zomerse dag aan
genaam doorbrengen. Een
ideaal plekje daar is de Wijn
berg. zo genoemd omdat de
kasteelbewoners lang gele
den druiven gingen kweken
op deze plaats, een experi
ment dat mislukte
Voor het op vakantie gaan in
de provincie Utrecht zijn de
mogelijkheden talrijk Was
Utrecht vroeger bij uitstek in
gesteld op vakantiegangers
met gevulde beurzen die
vaak voor lange tijd neer stre
ken in de hotels of er zelfs
beschikten over grote buiten
huizen. waarin ze gedurende
de zomermaanden gingen wo
nen om de stad te ontvluchten
tegenwoordig biedt
Utrecht elk wat wils.
Natuurlijk zijn de hotels er
gebleven, maar daarnaast
vindt men in alle delen van
deze provincie kampeerter
reinen, campings en luxe-
bungalowparken. Bij de
V.V.V. in Utrecht/Tunnelweg
3, telefoon 030-314132 kan
men een lijst aanvragen,
waarop alle adressen en ac
commodatiemogelijkheden
voor vakantiegangers staan
vermeld. De plaatselijke
V.V.V.'s geven verdere infor
matie.
