- Zeeland heeft veel meer dan zeventig kilometer strand
Wie
Zuid-Hollands
volle
kust wil ontvluchten
kan vele kanten uit
IJDAG 13 FEBRUAR11976
TROUW/KWARTET 25
Overal waar je in Zeeland gaat of staat, laat de 'zeé
zijn aanwezigheid voelen. Aan die zee heeft de pro
vincie veel te danken. Maar er moest wel zwaar voor
worden gevochten en
hartverscheurend verlies
Nog altijd zitten de Zeeuwen
vol zorg over de verraderlijk
heid van het water. Beter dan
het legioen recreanten, dat in
de vakantiemaanden het zie
lental van hun provincie met
een derde vergroot, weten zij
hoe die 's zomers zo kalme
Noordzee in winterse
stormperiodes kan toeslaan.
Sinds de ramp van 1953 zit de
angst daarvoor er in Zeeland
ingebrand.
De watersnood heeft veel in
het Zeeuwse doen veranderd.
Kon je de provincie vroeger
alleen per boot of via de
Kreekrakdam of per spoor
binnenkomen, mede dank 2ij
de Deltawerken is zij nu van
alle kanten te bereiken. Tot in
het hart van Zeeland kun je
doorstoten via de Ha
ringvlietbrug, de Grevelin-
gendam en de even lange als
ranke Zeelandbrug.
In een brandpunt van recrea
tie de kop van Schouwen-
Duiveland kun je vlotweg
komen over de Ha-
ringvlietsluizen en de Brou-
wersdam. die de Grevelingen
afsluit. In de toekomst
maar wanneer? zal het
over de Oosterschelde dan
wellicht verder kunnen gaan
naar de samengesmolten ei
landen Noord- en Zuid-
Beveland en Walcheren.
Die betere verbindingen heb
ben het recreatieverkeer naar
Zeeland zo enorm doen stij
gen. dat men op een punt ge
komen is. waarop gekozen
moet worden. Maar daarover
straks.
Waar en hoe men dit riante
vakantiegebied ook ingaat,
altijd wordt men getroffen
door de weidsheid van het
landschap en de boeiende
wolkenluchten. Dat ruimtege
voel is een van de aantrekke
lijkheden van Zeeland. De
prachtige polders, het uitzicht
over de stromen, de steden,
stadjes en dorpen, meestal
met een heel apart karakter,
het is van een bijzondere
schoonheid.
Maar veelal slechts voor de
fijnproevers, die speur
tochten ondernemen om Zee
land werkelijk te leren ken
nen. De meeste mensen trek-
op winst volgde vaak
ken direct naar de badplaat
sen, gelegen aan de in totaal
70 km lange stranden aan de
zeezoom van de' eilanden.
Ook daar is echter ruimte in
overvloed. Het begint op
Schouwen-Duiveland bij
Scharendijke en loopt dan
door tot Westerschouwen.
Daar heeft men een uitzicht
op de drie in de Oos-
terschelde-monding liggende
werkeilanden Roggenplaat,
Neeltje Jans en Noordeiland.
Vervolgens komt er een fijn
strandgebied de Banjaard
op Noord-Beveland. dat
zich via de Veersegatdam
voortzet aan de bovenkant
van Walcheren tot aan het
landingsmonument bij
Westkapelle. Daarna komt
het meest beschutte, want in
de luwte gelegen strand van
Zeeland, het 'zuiderstrand'
van Westkapellle tot Vlissin-
gen. Ten slotte is er het strand
van Breskens tot Cadzand op
het alleen via de veren Vlis-
singen-Breskens en Kruinin-
gen-Perkpolder of via
Antwerpen te bereiken
Zeeuws-Vlaanderen.
Stranden
Er zit verschil in al die
strandgebieden. Het meest in
trek is dat van Schouwen-
Duiveland. waar dan ook de
meeste campings zijn. Het
strand daar is het breedst en
ligt bovendien voor een uniek
bos- en duingebied van 1100
ha met schitterende wandel
paden en stilgebieden waarin
het niet zo moeilijk is weer op
adem te komen. Aan de bo
venkant van Walcheren lig
gen ook bosgebieden, waarin
wandelingen kunnen worden
gemaakt. Door het langgerek
te duinlandschap achter het
'zuiderstrand' (waarvan al
vroeg in het voorjaar is te
genieten) loopt tussen Zoute-
lande en Vlissingen een slin
gerend pad. dat ongekende
vergezichten biedt over de
Westerschelde.
De Zeeuwse stranden zijn
over het algemeen schoon,
maar dat tussen Breskens en
Cadzand spant de kroon. Hier
zijn twee interessante natuur
gebieden. Het ene is de 'Zwar
te Polder' bij Nieuwviiet,
waar men een dijkdoorbraak
gelaten heeft voor wat hij was
en de natuur haar gang heeft
laten gaan. Het andere ligt pal
op de Belgische grens en heet
'Het Zwin', ontstaan in en na
bij de vroegere Zwingeul.
Wie een unieke strandwande
ling wil maken moet even re
kening houden met eb en
vloed om de Zwingeul te kun
nen doorwaden en loopt dan
de acht kilometer van Cad
zand naar Knokke. Desge
wenst kan het met de bus
terug. Een bijzonderheid hier
is ook een stuk strand (op de
strook Cadzand-
Retranchement) waarop fos
siele haaietanden zijn te
vinden.
Door een of andere stroming
spoelen die dingen aan en
voor een goed speurder zijn
ze te vinden. Dat is dan weer
eens iets anders dan
schelpjes! Dan zijn er verder
nog nieuwe stranden, die zich
aan het vormen zijn, bij voor
beeld aan de voet van de
Brouwersdam.
Deltawerken
Over die dam gesproken, de
Deltawerken hebben aan de
recreatie in Zeeland twee
nieuwe dimensies toege
voegd. Met name op het Veer-
semeer heeft de watersport
zich stormachtig ontwikkeld.
Dat werd volgens plan in de
hand gewerkt door de aanleg
van verscheidene
jachthavens en andere voor
zieningen. ook voor dagrecre
atie.
De Piet en de Schotsman-
Ruiterplaat zijn onder meer
aantrekkelijke plaatsen om te
vertoeven. Is het Veersemeer
met het bijzondere stadje
Veere als leukste thuishaven
op het ogenblik het voor
naamste centrum van de wa
tersport, eenzelfde ontwikke
ling is begonnen in de Greve
lingen. al zullen daar met het
oog op het natuurbeheer be
perkingen gelden. Bruinisse
is met zijn Aqua Delta al be
zig een watersportplaats van
betekenis te worden.
Tweede en derde groeipoot
zullen worden Brou
wershaven en Scharendijke.
Er zijn in Zeeland 4500
ligplaatsen voor de plezier-
vaart, maar dat worden er
nog veel meer Ook de hen
gelsport heeft de laatste jaren
een grote vlucht genomen.
Ontelbare Nederlanders en
vooral ook Belgen gooien
waar maar water is en dat
is overal hun simmetje uit.
De vangsten zijn vaak van
dien aard dat op de afgeslo
ten Grevelingen een verbod
moest worden uitgevaardigd
om met meer dan twee haken
aan één hengel te vissen.
Monumenten
Mogelijkheden genoeg in Zee
land. Neem de aantrekkelijk
heden van Middelburg met
als onverbiddelijke toppers
van de 1100 monumenten, die
de stad telt, het Abdij
complex en het majestueuze
raadhuis. Zie op de befaamde
boulevard van Vlissingen de
zeeschepen op de Wes
terschelde als het ware rake
lings aan je voorbij gaan.
Bekijk Zierikzec met zijn ge
restaureerde gebouwen en
poorten en Brouwershaven,
dat een eigen sfeer ademt. Ga
naar de markt in Goes, naar
Dreischor met de best be
waarde dorpsring van het
land. naar Sluis met het enige
belfort van Nederland, naar
Hulst, dat nog gaaf binnen
zijn wallenring ligt
Wie het om rust te doen is
haaste zich naar Tholen, wie
geschiedkundige belangstel
ling heeft begeve zich naar
het door de toerist nogal eens
veronachtzaamde Zeeuws-
Vlaanderen. Het oostelijk
deel daarvan is het land van
de vestingen en de forten, alle
herinnerend aan de 80-jarige
oorlog. Je kunt er een forten-
route rijden, die begint bij
Sas van Gent.
Het is maar een greep. Het
historische karakter van de
provincie Zeeland komt over
al wel tot uiting. Waarbij
moet worden aangetekend
dat op de eilanden nog veel
folkloristische gebruiken in
ere worden gehouden, maar
dat de klederdrachten (daar
ging je vroeger voor naar de
markt van Middelburg) in on
bruik raken Je vindt ze nu
eigenlijk alleen nog op Zuid-
Beveland en Walcheren.
Attracties
Zeeland heeft ook zijn speci
fieke toeristische attracties,
zoals Miniatuur-Walcheren
en het Klank- en lichtspel in
de Abdij te Middelburg. Er
zijn kastelen, molens, boerde-
rijen en vismijnen te bekij
ken. Legio zijn de torens, die
te beklimmen zijn. Wandelen
onder leiding kan eveneens
en ook hier zijn „zwerfkaar-
ten" te verkrijgen voor wie
het gemakshalve per bus wil
doen. Boottochten zijn te ma
ken van uit Burghsluis, Co-
lijnsplaat, Goes, Vlissingen,
Zierikzee en Scharendijke. In
laatstgenoemde plaats ligt het
vroegere Rotterdamse Dolfi-
rodam. Een belevenis is een
ritje met de stoomtram van
Goes naar Borssele. Over al
deze attracties zijn in
lichtingen te verkrijgen bij de
Provinciale WV. Ook over
de arrangementen die moge
lijk zijn.
Zeeland trekt veel vakantie
gangers, maar het land is zo
ruim dat het er nooit over
druk is. Overigens we zei
den het al staat men voor
de keus de als een storm over
de provincie heengekomen
toeristische ontwikkeling in
weliswaar verminderde mate
te laten voortgaan óf beper
kingen te gaan stellen en te
houden wat men heeft maar
de kwaliteit ervan te verbete
ren. De keus lijkt niet moei
lijk, temeer omdat voor het
opvangen van de dagrecrea
tie gunstige mogelijkheden
bestaan of geschapen kunnen
worden. Zeeland heeft met
150 kampeerterreinen, ruim
6000 vakantiewoningen en
appartementen en 200 hotels
en pensions (met dan ook nog
de particuliere kamerver-
huur) zijn zomergasten
167.200 slaapplaatsen te bie
den. Dat is veel op een bevol
king van circa 330.000. Er zijn
voorts veel tweede woningen,
maar ook in deze sector van
de recreatie wil men geen
wildgroei meer. Een verstan
dig beleid, zo redeneert men
in Zeeland, is nodig om het
voor de Zeeuwen zelf en voor
de vakantiegangers fijn te
houden.
Informaties over zeeland be
halve bij de plaatselijke
VVV's te verkrijgen bij de
Provinciale Zeeuwse VVV,
Postbus 123 Middelburg, tel.
01180-28051.
Musea
Wat dat laatste betreft: Zuid-
Holland met zijn vele oude
steden biedt daar legio moge
lijkheden voor. En dan hoeft
men zich zeker niet te beper
ken tot de bekende grote mu
sea, ook de kleinere zijn soms
verrassend interessant. Wel
ke niet-Hagenaar kent bij
voorbeeld het kostuummu
seum met een collectie kos
tuums van 1760 tot heden, of
het museum Bredius met o m.
schilderijen van Rembrandt
en Jan Steen, of het
Postmuseum, waar de ge
schiedenis van de telecommu
nicatie wordt uitgebeeld,
waar alles wordt gedemonstr
eerd over de PTT en waar
bovendien een rijke we
reldcollectie postzegels in de
vitrines is tentoongesteld? En
slechts een paar bushalten
daar vandaan, in
Leidschendam, kunnen lief
hebbers van antieke auto's
hun hart ophalen in het auto
mobielmuseum.
Leiden heeft naast zijn musea
voor volkenkunde en van
oudheden en zijn we
reldbekende Hortus Botani
cus ook zijn legermuseum,
een museum van geologie en
mineralogie en een museum
voor de geschiedenis van de
natuurwetenschappen. De
provincie heeft meer van zul
-4—
-j
-j
Twee beelden van Zuid-Holland: overvol strand, maar
ook de rust van het verlaten polderlandschap.
ke steden, waar het weinig
moeite kost de dag door te
brengen. Delft met zijn Prin
senhof en Oude en Nieuwe
Kerk bijvoorbeeld en
Dordrecht, Hollands oudste
stad met 800 eeuwenoude
bouwwerken. En niet te ver
geten Rotterdam (havens zien
per boot). Wie een dagje van
het strand af wil, hoeft zich in
Zuid-Holland niet direct te
vervelen.
Polders
Trouwens voor zo'n dag er
tussenuit is men lang niet
aangewezen op de steden.
Maak bijvoorbeeld ook eens
een tocht door een van de
weinige streken, waar het
groene hart van de provincie
nog werkelijk groen is: (een
trip van Boskoop, via Zwam-
merdam, de Nieuwkoopse
plassen. Noorden, Bodegra
ven, Reeuwijk. Woerden
(langs de Oude Rijn),
Linschoten en Oudewater
(langs de Lange Linschoten),
Haastrecht naar Gouda.
Daar ervaart men nog puur
Hollands polderland, evenals
trouwens in de Krimpener- en
Alblasserwaard (de laatste
polder met zijn befaamde mo
lens aan de Kinderdijk, die
vanuit het dorpje Kinderdijk
per boot kunnen worden be
zocht).
Over boottochten gesproken:
die kunnen ook worden ge
maakt naar de Biesbosch
(vanuit Dordrecht en Drim-
melen): wel minder interes
sant sinds de getijwerking er
is verdwenen, maar toch al
tijd nog de moeite waard, als
men van ruig natuurschoon
houdt.
Eigen vervoer
Wie dat alles op een rij zet,
komt dan tot de conclusie, dat
Zuid-Holland meer biedt dan
het kust-imago zou doen ver
moeden. In ieder geval heeft
de toerist, die voor zijn va
kantieverblijf toch het strand
kiest, keuze genoeg wanneer
hij er op een regenachtige dag
even tussenuit wil.
Alleen: hij zal dan wel over
eigen vervoer moeten be
schikken als hij meer wil dan
stedenbezoek alléén. Want
kant-en-klare dagtochten zijn
er nauwelijks. Maar
misschien komt daór dit jaar
verandering in.
Doorkijkje in Middelburg met de Abdijtoren.
«jw?
natuurlijk niet alleen uit kust.
al was dat sinds jaar en dag
de belangrijkste toeristische
trekleer van de provincie.
Aarzelend begint dat nu ook
de provinciale VW in te zien.
Bekommerde zij zich tot nu
toe maar weinig om de toerist
die ook wel eens wat anders
wilde dan strandvermaak al
léén een samenvattende
brochure, zoals veel andere
provincies die kennen, met
tips voor tochten, speciale ar
rangementen enz. ontbrak
komende zomer voor het
eerst gaat zij daar wèl werk
van maken.
Het feit, dat de kuststreek uit
de gratie dreigt te raken, en
bovendien nauwelijks be
schikt over veel gevraagde
akkommodatie (appartemen
ten en zomerhuisjes), zal daar
niet vreemd aan zijn.
De WV-bestuurderen heb
ben ingezien, dat wil je
toeristen blijven trekken je
ook alternatieven moet bie
den. Vandaar hun dezer da
gen genomen initiatief rond
de tafel te gaan zitten, alle
attracties op een rijtje te zet
ten en die dan straks te bun
delen in een in grote oplage te
verspreiden vakantiekrant.
Met idee n voor tochten, me t
arrangementen, me t tips
voor museum-bezoek.
Wie voor zijn vakantie Zuid-Holland kiest of, daar
wonend, er zomaar eens een dag uit wil, krijgt een
harde dobber. Althans als hij rust zoekt. De stranden
zijn vol wie stilte zoekt moet daar kilometers langs
19 de vloedlijn voor lopen doordat het aantal afslagen
I gering is en de plassen (ook zo'n trekker, waarop
toeristen bij tienduizenden tegelijk toezwermen) la-
ter nauwelijks meer ruimte voor een ontspannen
«ft pleziervaart.
Zuid-Holland heeft een hoop
tegen doordat het nu eenmaal
randstad is, waar om vrijwel
elke meter vrije riumte ge
vochten moet worden, waar
in dehoogzomer de Ruhr lijkt
leeg te stromen, waar cam-
raj pings vaak nee moeten verko
pen en waar men niet zelden
alleen nog terecht kan in dure
m pensions.
Wie zijn weken vrijaf aan
S Zuidhollands 60 km lange
kust wil doorbrengen, dient te
beseffen waar hij aan begint.
Hij moet kunnen incasseren,
niet morren als hij op het
>r| strand maar over een paar
meter zand kan beschikken
en niet kwaad worden als hij
na zijn zonnebad zich 's a-
vonds niet eens meer, net als
vroeger, kan amuseren. Want
badplaatsen als Schevenin-
gen en Noordwijk bestaan in
feite niet meer. Scheveningen
wordt gesloopt, en ook in
Noordwijk zijn al verscheide-
ta ne etablissementen, die tien
jaar terug nog een klinkende
naam hadden, met planken
dichtgetimmerd. Hollands
kust is in verval geraakt en al
mogen projectontwikkelaars
dan met veel fanfares aan
kondigen, dat aan een nieuwe
toekomst wordt gebouwd, ko
mende zomer zal de toerist
daar nog weinig of niets van
merken.
Vakantiekrant
Maar Zuid-Holland bestaat
