Doctorian ijvert voor
reveil in Nabije Oosten
II
Jammer, Salomo, heel jammer, ik had
nog zoveel goeie raadgevingen.....
Vandaag 9
Canadese
menisten
stichten
tarwe-bank
Palestijnen belangrijker
dan heilige plaatsen
UIT
Actie baptisten
voor Angola
VOORBUGANGERSai
ie:
NDE
DONDERDAG 29 JANUARI 1976
KERK-BINNENLAND
TROUW/KWARTET
Van een onzer redacteuren
AMSTERDAM 'De bekering van Joden en Arabieren tot Christus is de enig mogelijke oplossing van
de problemen in het Nabije Oosten. Wij, Armeense christenen, zien het als onze speciale opdracht tussen
beiden te staan en hen samen te brengen'.
Dat zegt de bekende Libanese evan
gelist Samuel Doctorian, die twee
weken op bezoek in Nederland is.
Sinds het barbaarse bloedbad in 1913
toen meer dan zeshonderdduizend
Armeniërs door de Turken vermoord
werden, leven grote groepen Arme
niërs buiten hun stamland in alle
landen van het Nabije Oosten.
Ze zijn, wat dat betreft, wel te ver
gelijken met de Palestijnen, met dien
verstande zegt Doctorian dat
wij er niet over denken, ons te bewa
penen om de strijd tegen de Turken
weer op te vatten en zelfs tegen
ónze gastheren te gaan strijden.
Doctorian (wel de Billy Graham van
het Nabije Oosten genoemd) is pre
sident van de Bijbelland-zending, een
organisatie van Armeense en andere
christenen uit vele kerken in het Na
bije Oosten, die in nauwe samenwer
king met de kerken ijvert voor reveil
en evangelisatie. In veel Arabische
landen is het moeilijk tot onmogelijk
voor buitenlandse zendelingen om er
te werken. Wij zullen het zelf moe
ten doen, zegt Doctorian. Zijn orga
nisatie telt vooral evangelische chris
tenen, maar ook orthodoxen en
katholieken.
Daarnaast doorreist hij de hele we
reld voor evangelisatiecampagnes en
het wekken van belangstelling voor
de christenen in het Nabije Oosten.
Zo was hij ook enkele malen in Rus
land en preekte in Armenië, waar hij
met de meeste hartelijkheid door ka-
tholikos Vazgen (de 'paus* van de
Armeense orthodoxe kerk) werd ont
vangen. In Nederland komt Doc
torian al jaren.
Reverend Doctorian, hoe ziet u het
conflict in Libanon?
Op de lange duur zie ik de toekomst
voor Libanon somber in. Te veel par
tijen (de Palestijnen, de Syriërs en
ook de Israëli's) hebben er belang
bij, dat de oude toestand in Libanon
niet meer terugkeert De strijd in Li
banon is niet een godsdienststrijd tus
sen de christenen en moslims. De
oorzaken zijn primair de aanwezig
heid van de Palestijnen in ons land
en ten tweede de afgunst van omlig
gende landen op de relatieve wel
vaart in Libanon.
De Palestijnen konden eerder niet in
vrede leven in Jordanië en werden
na een bloedige strijd van moslims
tegen moslims in 1971 dat land uit
gegooid. Nu willen ze Libanon naar
hun hand zetten.
In Syrië zouden ze het niet in het
hoofd halen. Het sterke leger daar
zou ze er binnen 48 uur uitgegooid
hebben. De echt Libanese moslims
willen in vrede met de christenen
leven en verdedigen Libanon tegen
vreemde interventie. Natuurlijk zijn
er wel moslims, die menen dat het nu
tijd is om de grondwet te veranderen.
Maar dat is voor ons, christenen, het
punt niet. Het maakt voor mij geen
verschil van welke religie de presi
dent van Libanon is, als hij maar Li
banees is en de orde handhaaft
Heeft de strijd directe konsekweitties
gehad voor uw werk?
Ons belangrijkste werk in Beiroet is
de Licht-school, een middelbare
school met 250 leerlingen, waaraan
verbonden een weeshuis en een bij-
belschooL Vanuit dit complex, dat
nog maar vier jaar oud is, aan de
rand van Beiroet, heb je een com
pleet overzicht over een van de be
langrijkste kampen van de Palestij
nen. Tijdens de Kerstdagen zijn wij
vanuit het kamp beschoten en heb
ben wij zeer zware schade opgelopen,
gelukkig zonder verlies van mensen
levens. Ook de inwijding van onze
nieuwe Salem-kerk, die de grootste
kerk van Beiroet zal worden, in
april zal uitgesteld moeten worden.
Hoe ziet u uw specifieke bijdrage
aan de oplossing van de problemen
in het Nabije Oosten?
Ik kom uit een orthodox Armeens
gezin in Jeruzalem. Ik haatte de
moslims en de Turken, omdat zij zes
tig jaar geleden mijn familie bijna
helemaal uitmoordden. Daardoor kon
ik niet de volle zegen van Gods
Geest ontvangen. God brak mijn haat
weg. Alleen liefde kan de tegenstel
lingen in het Nabije Oosten overwin
nen. Verder kan ik niet geloven, dat
God in speciale zin aan de kant van
het Joodse volk staat en dat als ge
volg daarvan drie miljoen Palestijnen
in ballingschap gedreven zijn en Li
banon daarvan nu de wrange vruch
ten plukt.
Dat zullen vele Nederlandse chris
tenen niet met u eens zijn.
Dat weet ik. Voor mij is de speciale
rol van het Joodse volk vervuld met
het voortbrengen van de Messias.
Joden en Arabieren zijn beiden zo
nen van Abraham. Beiden weigeren
nog steeds Christus te aanvaarden
als hun Messias en Zaligmaker. Zij
zullen elkaar blijven bestrijden. Ik
verwacht op grond van de bijbelse
profetieën, dat steeds meer volken
bij deze strijd betrokken zullen
worden, die zich zal toespitsen rond
Samuel Doctorian
Jeruzalem (Zacharia 12). Gods oor
deel zal zich daarin voltrekken over
de mensheid, omdat zij de boodschap
van zyn liefde niet aanvaardt.
Maar Christus heeft gezegd: wanneer
gij zult zien, dat Jeruzalem door de
volken omsingeld wordt,N ziet dan
omhoog en heft uw hoofden op
waarts, omdat uw verlossing nabij is.
Dan zal Hij wederkomen. Dan zal
blijken, dat niet Kissinger, maar al
leen Christus in staat is werkelijk
vrede in het Nabije Oosten te stich
ten.
RICHMOND Het doopsgezin
de centrale comité (MCC) van
Canada heeft besloten een 'tar
we-bank' te stichten, waaraan
men in vijf jaar tijd twintig mil
joen dollar wil besteden.
Met dit bedrag van omstreeks 52,5
miljoen gulden gaat het om het groot
ste hulpverleningsproject in de ge
schiedenis van het comité. De 'bank'
zal tarwe inkopen en in geval van
hongersnood ter beschikking stellen.
Voorts zal ook meer op langere ter
mijn worden gewerkt door bij te dra
gen aan het beter tot ontwikkeling
brengen van gebieden met een
voedseltekort.
Het plan voorziet in toezicht op het
verkrijgen van tarwe van graanboe-
ren, de opslag ervan onder auspiciën
van de bestaande Canadese tarwe-
raad en het vervoer naar een haven
voor verscheping naar gebieden met
voedseltekort. Ook zullen suggesties
voor de doeltreffende distributie on
der de behoeftigen worden uitge
werkt.
In eerste aanleg staat de bank ten
dienste van internationale hulpacties
van het MCC, maar zij zal ook be
schikbaar zijn voor andere hulpver
lenende instellingen met doelstellin
gen die met die van het MCC oveK
eenkomen
MCC-woordvoerder Leonard Siemens
heeft het besluit een grote gelovige
stap genoemd, gezien de financiële
en andere consequenties, die voor de
doopsgezinden aan het plan zyn ver
bonden.
jn o
BLIJ
wy waren al boven en hadden 't t
helemaal meegemaakt hoe de kleint
jarige Christiaan z'n cadeautjes vateer
Bonma en Bonpa had uitgepakt ou
met kirrende kreten z'n voldoening
te uiten over de rails en wat er b|
hoorde. Wij hadden ze ook al geir^ m
casseerd, de pakkerds, en nog eei
en nog eens, met z'n kleine armpj<
om je heen en Je bril naar boven g® ge
schoven. En toen kwamen de anden
grootouders. Hij stormde naar bi®®1
neden. Nog voordat hij ze zelf aam*»®1
keek had hij al geconstateerd d#"^
hem ook hier weer iets te wachte
stond, zoals hij mij verwelkomPlra
had met de woorden: Je hebt tocJS®
wel een cadeautje bij je? Andei1
mocht ik er zeker niet in. Gelukldf d
heeft hij geen ouders die dan meiim£
een opvoedkundig worden en zegge lge
dat hij daar niet om vragen ma roe
m(
Alsof hl) dat «elf niet bUt«da sra/Vp
ontdekken. De andere oma bad lnder0^
daad een pakje by zich. En
hoorden we hem zeggen: 'Ik
niet wat er in zit, maar ik ben i
vast erg biy mee'. Dat had nog noo
iemand hem voorgezegd. En dat hal
hy dus zelf al ontworpen als een. in
troïtus waarvan een liturgische com
missie nog iets kan leren. Dat blee^
me die dag toen bij en ik ben he
nog steeds niet kwyt. Je hoeft hc
niet te weten om toch biy te zyr
't Was net alsof hy z'n dankbaar
heid, die hy ook toen met z'n uir
bundige betuigingen niet onder stotf
len of banken stak, op een andc
vlak tilde. Al§ hy straks ouder f
zal hy vast wel eens zeggen: ik bel ."Ti
al zo biy dat je er'bént.
VAN LEZERS -
Kerkbalans (1)
Met instemming heb ik het artikel
van dr. Buskes gelezen over de ak-
tie Kerkbalans. Myn Instemming
geldt vooral zyn opmerkingen be
treffende de traktementen voor pre
dikanten. Ik schrijf deze brief van
uit de hervormde kerk, die ik als
predikant dien.
81echts een enkele opmerking wil ik
maken ter ondersteuning van het ar
tikel van Buskes vanwege het be
lang van de zaak.
a. Waarom inderdaad geen waarde
vaste salarissen voor dienstdoende
predikanten?! Een goed idee.
b. De indeling in groepen zo u
wilt klassen voor de hoogte van
het traktement ga ik steeds minder
waarderen. In de praktijk bestaat
er niet veel relatie tussen de aard
van het werk en de hoogte van het
traktement. Verder: gemakkeiyke'
gemeenten die weinig arbeid vragen,
worden steeds zeldzamer, zowel in
de stad als op het platteland. Zie
respectieveUJk de uitbreiding van
de wyken in de steden en de vor
ming van streekgemeenten of com
binaties op het platteland.
c. De vergoeding voor vrijwillige
preekbeurten is mUns inziens veel te
hoog (77 gulden plus eerste klas
reiskoeten).
d. In myn naaste omgeving hoor
ik meer en meer by collega's, dat
de traktementen voor ons predikan
ten erg goed zyn. Een stap(je) te
rug is best mogeiyk. Overigens ben
ik van mening, dat suggesties dien
aangaande niet buiten medeweten
van de predikantsvrouwen om beho
ren te worden gedaan.
Lent (O.B.) P. S. A Lefeber
Korte, duidelijk geschreven, liefst
aan één kant getypte, brieven
kunnen worden gestuurd naar:
Secretaris Hoofdredactie Trouw/
Kwartet, Postbus 859, Amsterdam.
BIJ publikatie wordt de naam van
de schrijver vermeid.
Kerkbalans (2)
Ook de Kerkbalans-initiatiefnemers
en -uitvoerders richten zich van
daag aan de dag in duldeUJke en
niet-er-omheen-draaiende taal tot
het gehele Nederlandse volk. Het
ïyki wel alsof, zodra het kerkeiyke
aangelegenheden betreft, men zich
mom, bedienen van ouderwetse bena
deringen zoals bedelen, bedreigingen
en pllchtsverwyzingen naar bepaal
de Bybel-teksten. Duldeiyk zeggen
waar het om gaat is toch niet het
alleenvertoningsrecht van de heden
daagse polariserende groeperingen?
Als bepaalde leuzen of uitdrukkin
gen. die de Kerkbalans-redactie lan
ceerde, niet zo prettig by dr. Bus
kes overkwamen, waarom dan die
redactie niet op de vingers getikt
van 'jongens moet dat nou zo?'
(Was het niet Paulua die zei 'als
uw broeder zondigt? enz.'). In hun
enthousiasme om bepaalde bedoelin
gen over te brengen en om bepaalde
doelen te bereiken mogen zy toch
ook wel eens een steek laten vallen?
Waar gehakt wordt vallen spaan
ders. dr. Buskes. U heeft ditmaal
wel de spaanders gezien, maar niet
de hakkers.
over de wyze waarop men in deze
folder om geld vroeg. 'Per slot van
rekening, stond aan het eind van
deze folder, is Christus zelf ons
daarin voorgegaan.' Het grote ge
heim van heel het leven is niet: ont
vangen, maarons zelve ge
ven. Draag ook by dit jaar'. Bij my
kwamen toen dezelfde gevoelens
naar boven welke ds. Buskes in rijn
artikel verwoordt. De woorden in de
Bybel zoals 'schuld' worden in deze
opwekkingsfolders van een andere
betekenis voorzien. Ik heb de ker-
keraad dan ook profaan (dezelfde
fout makend) geantwoord: Christus
droeg de schuld voor my, dus voor
de delging van de schuld van de
kerk kunt u by Hem terecht! Ver
der heb ik in deze brief de lyn
doorgetrokken naar de aflaathan
del: voor geld kon men vergeving
van zonde (schuld) verkrijgen ter-
wyi tevens de St. Heter gebouwd
kon worden.
Hoorn Jelle de Vries
Kerkbalans (4)
Jammer en laakbaar, dat ds. Buskes
dit artikel voor Trouw schreef. Ik
ervaar het als een ongemotiveerde
aanval op die mensen, die zich met
overtuiging inzetten voor een betere
sociale positie van de predikanten.
Zelf kom ik uit een pastoriegezin,
waar armoe troef was. Myn ouders
zouden hun ogen uitwrijven als ze
dit verhaal van Buskes hadden kun
nen lezen. Het is slechte theologie
als de geiykheid geprezen moet
worden. De bybel kent verschil van
beloning naar de mate van de per-
sooniyke inspanning. Waarom zou
dat niet voor de predikanten gelden?
Onder hen zyn er gelukkig velen,
die zich grote inspanning getroos
ten om cultureel niet achterop te
geraken (dat kan nl. heel gemakke-
ïyk), of om hun kinderen een rede
lijke toekomst te openen. Dat zyn
eeriyke, bybelse, mensehjke zaken.
Onbegrijpeiyk dat Buskes daar
geen oog voor heeft. Hy verzwygt
bovendien, dat tot de eerste ingrij
pende besnoeiing op de predikants
salarissen en pensioenen al besloten
is. Welke bevolkingsgroep volgt?
de journalisten? of de Hilversumse
clan?
Emmen A. Faber, Ned. Herv. pred.
Burgemeesters Aan drs. F. J.
Gijzels (oud-staatssecretaris van
economische zaken in het kabinet-
De Quay) is per 31 januari 1976 op
zijn verzoek eervol ontslag verleend
als burgemeester van Heerlen. Aan
de heer P .J. Bliek is per 1 april
op zijn verzoek eervol ontslag ver
leend als burgemeester van Spljke-
nisse.
STUTTGART (KNA) De Arabi
sche vicaris-generaal Elias Chacour
van het aartsbisdom Galilea heeft
de Westeuropese christenen opgeoe-
pen om by him toeristische bezoe
ken aan Israel niet alleen aandacht
te hebben voor de heilige plaatsen,
maar ook voor het lot der honderd
duizend Arabische christenen in het
land. Mgr. Chacour brengt momen
teel een bezoek aan West-Duitsland
op uitnodiging van de Westduitse r.k.
vredesbeweging Pax Christi.
Hy verklaarde een fervent tegen
stander te zyn van elke vorm van
geweld. Maar zo verklaarde hy
de burgeroorlog in de Libanon laat
zien, dat ook in Israel de vlam in de
pan zou kunnen slaan, wanneer het
lot der half miljoen Palestynen in
Israel niet verbetert. Het wordt vol
gens hem hoog tyd, dat de Palesty
nen niet langer in alle opzichten als
tweederangsburgers worden behan
deld. Wanneer hiervoor een modus
gevonden wordt, dan zou daarmee
tevens een model worden aangebo
den voor het samenleven van Joden
en Arabieren in geheel Palestina.
Vicaris Chacour verzoekt om soli
dariteit der christenen in het wes
ten met de Arabische christenen in
Israel. Wanneer maar een fractie
van het geld, dat nu aan de heilige
plaatsen wordt uitgegeven, ten goe
de zou komen aan de Arabische
christenen, dan zou in de christeiyke
dorpen van Israel een culturele revo
lutie bewerkstelligd kunnen worden.
AMSTERDAM Zondag zal in de
unie van baptistengemeenten een
speciale collecte worden gehouden
ten behoeve van de christenen in
Angola.
De eerste zondag in februari is voor
de baptisten over de gehele wereld
elk jaar de zg. zondag van de bap-
tistenwereldalliantie, waarop specia
le aandacht wordt geschonken aan
het wereldwyde karakter van de
baptistengemeenschap. In Nederland
is het tevens de zondag van het we-
relddiakonaat.
GEREF. KERKEN
Beroepen te Twyzel: P. L. Schudd^r
beurs te Leeuwarden (godsdienstles-
raar); te Voorthuizen: E. J. van EN
Vliet te West-Terschelling-Midsjp.
land; te Baflo: Joh. Knol te OldéVp
kerk (reet.) ae
Bedankt voor Roden: dr. A. R. Plaatfa^
Benoemd tot ziekenhuispred. VOCPn<
zer te Niezyi.irn<
het ac. ziekenhuis v.d. VU: drs. RB-k,
T. van Reenen te Vlaardingen diiler
deze benoeming heeft aangenomen. ne{
Bn.
OUD-GEREF. GEMEENTEN isis
Aangenomen naar Hendrik Ido Amn,
bacht: A. de Waard te Alblasserdam
du:
GEREF. KERKEN i A
Bedankt voor Bellen: A. E. N. dP1^
t. ï0®
Bruin te Paesens en Moddergat.
Rotterdam
M. van der Ham
Kerkbalans (3)
Geachte Redaktie,
Naar aanleiding van de folder
Kerkbalans van vorig Jaar heb ik
de kerkeraad een brief geschreven
(ADVERTENTIE)
tide
^nsi
el
n.
pal
P<
me
«e
door dr. F. Boerwinkel
FAMILIEBERICHTEN
kunnen van maandag tot en
met vrijdag telefonisch tot
16.30 uur opgegeven worden
op nummer 020-913466; en van
16.30-20.00 uur op nummer
020-220383. Dit laatste num
mer geldt ook voor ZONDAG
AVOND en dan van 18.00-20.00
uur.
Onze adressen:
AMSTERDAM:
Dlrektie - commerciële
afdelingen -
administratie:
Wibautstraat 131,
tel. 020-913456,
Postbus 859.
Redaktie:
Nieuwe Zljds Voorburg
wal 280, Amsterdam.
Tel. 020-220383.
Postbus 859.
ROTTERDAM'DORDRECHT:
Westblaak 9. Rotterdam.
Tel. 010-115588.
Postbus 948.
DEN HAAG/LEIDEN:
Parkstraat 22. Den Haag
Tel. 070-469445.
F*ostbus 101.
ZWOLLE/GRONINGEN:
Melkmarkt 56, Zwolle.
Tel 05200-17030.
Postbus 3.
Deze week in
Hervormd Nederland 0-a.r
Interview met
dr. Lon de Jong
Molukkers het gesprek van
de dag in Indonesië.
MP LA de enige echte be
vrijdingsbeweging.
Huisbezoek meer luisteren
dan praten.
Carl Barth - arbeiders be
grepen hem beter dan fa
brikanten.
Ik abonneer
mij op/vraag
een
proefnummer
van
l I Hervormd
Nederland.
NAAM:
ADRES:
WOONPLAATS:
GIRONUMMER:
TELBF.NR.:
ab.prijs 28,50 per halfjaar;
ab.prljs 57.— per Jaar.
Abonnementen kunnen elk
ogenblik ingaan.
Bon Ingevuld in BLOKLET-
TEKS in envelop (zonder
postzegel) verzenden aan:
Ook In de losse verkoop.
Tel 070—81 tl 11.
Hervormd Nederland.
Antw nummer 1776, Oen Haag
Shlomo is bedroefd, want het gaat niet goed met
z'n ganzen. Stuk voor stuk sterven ze. In deze el
lende gaat hij naar z'n rebbe om raad. Die zegt:
'Shlomo, je moet ze koekjes geven, worden ze zó
beter'.
Na enkele weken ziet de rebbe Shlomo weer en
vraagt hem hoe het nu met z'n ganzen gaat. 'Slecht,
zegt Shlomo, ze sterven de een na de ander'.
'Dan moet je ze peper geven', zegt de rebbe. Maar
ook dat helpt niet. Dan raadt de rebbe: 'Je moet
psalmen voor ze lezen'. Als ook dat niet helpt moet
Shlomo koekjes geven met peper erop en tegelijk
psalmen erbij lezen.
Na enkele weken ziet de rebbe Shlomo weer. 'Hoe
gaat het nu?' vraagt hij. 'Zij zijn nu allemaal dood',
antwoordt Shlomo. Waarop de rebbe: 'Jammer
Shlomo, heel jammer, want ik had nog zóveel
goeie raadgevingen.
Dit verhaal werd ons verteld door
de jonge Israëlische novelist Yoram
Kaniuk, toen we van 5 tot 20 janua
ri jl. in Jeruzalem een seminaar
(een cursus, red.) meemaakten over
Israël Jand, volk en staat. Dit se
minaar, waaraan we met dertig
personen, protestantse en katholieke
theologen uit België en Nederland,
deelnamen, was georganiseerd door
het I.CI. (Intcrkerkeiyk Contact
I&raël; in samenwerking met bet
Instituut voor Internationale ex
cursies uit Bergen. De directeur van
dit Instituut, de heer M. Groene-
veld. leidde de reis en de excursies
en gaf daarby uitstekende informa
tie. De leiding van het seminaar be
rustte by drs. C. Schoneveld, die
namens de hervormde kerk in Is
raël is geplaatst voor een grondig
contact met Israël. Nu. dat contact
bleek inderdaad grondig en vrucht
baar te zyn. Zowel aan Joodse als
aan Arabische zyde had hy door
zyn eenvpud en rechtschapenheid ve
le vrienden verworven en daardoor
uitstekende sprekers weten te vin
den om ons voor te lichten. Enkele
indrukken van onze contacten wil ik
op verzoek van de redactie hierby
doorgeven.
1. De hartverscheurende Ingewik
keldheid van het Israëlisch-Ara-
bisch conflict, waarby het met de
dag duideiyker werd, dat raadge
vingen van onze kant evenmin zo
den aan de dijk zouden zetten als die
van de rebbe aan Shlomo.
'Walk humbly in the face of com
plexity' werd ons gevraagd. Alsje
blieft geen oordelen, als Je hier maar
even bent geweest. Erken liever ne
derig dat Je geen oplossing hebt.
dan klaar te staan met: 'ze moesten
dit of ze moesten dat'. De waarheid
hiervan hebben we allen, dikwyis
verscheurend, aan den ïyve onder
vonden. Het is het eerste wat ik hier
door moet geven. Daarover waren
alle deelnemers het eens.
2. De laodgave. Opvallend was dat
niet één. maar meerdere sprekers er
de nadruk op legden dat het land
wel door God aan Israël was gege
ven, maar niet onvoorwaardeiyk.
Een drukte het zo uit: The gift of
the land is eternal, the right to oc
cupy the land is conditional'. Ter
wijl dus de gave een gave voor goed
is. Is het recht om in het land te
wonen aan voorwaarden gebonden,
nl. dat Israël In de weg van God
zou wandelen, recht zou betrachten
en tot zegen zou zyn.
Met Ui van uitspraken uit de Tho
ra en de profeten werd dit toege
licht. Men leze o.a. Amos 3 vers 1
en 2. Heel duideiyk ls ook 2 Konin
gen 21 vers 8 vgl.: 'Ik zal Israëls
voet niet meer doen wyken van het
land. dat ik aan hun vaderen gege
ven heb. indien zy slechts naarstig
doen naar al wat Ik hun geboden
heb'.
3. Van het Zionisme hadden veel
deelnemers, ook ikzelf, de voorstel
ling dat het vooral was ontstaan als
reactie van Theodor Herzl op de
Dreyfusaffaire, en uit zyn overtui
ging dat het voor Joden niet veilig
zou tlfn in Europa. Op ons semi
naar list de secretaris van de Zio
nist nbeweging, Mr. Yaron, zien dat
het Zionisme in eerste instantie was
ontstaan als een verzet tegen de as
similatie van de Joden in de 19de
eeuw aan de westerse samenleving
(sinds ze na de Franse revolutie ge
ëmancipeerd waren). Ten tweede als
een onderdeel van de in die eeuw al-
g mene drang tot nationale eigen
heid en zelfbepaling. In het begin
beslist geen religieuze beweging,
eerder een verzet tegen de volgens
velen verstarde joodse orthodoxie.
Yoram Kaniuk liet ons daarby zien,
hoezeer de herleving van de joodse
literatuur een groot aandeel hierin
heeft gehad.
4. De macht van het woord werd
werd door Kaniuk duideiyk. zyn
voordracht over de rol .van de lite
ratuur in de herleving van Israël
gaf volgens alle deelnemers de
meest essentiële ontmoeting met
het joodse levensgevoel. Ook dit
verhaal van hem: 'Op een dag komt
de engel een zondvloed aankondigen
namens zyn Heer. De moslim begint
direct met een strenge vasten, de
christen begint Intens te bidden:
maar de Jood vraagt: hoe diep zal
het water zyn?
Als de engel dan antwoordt: tach
tig meter, verzucht de jood: Heer
het zal moeiiyk zUn onder tachtig
meter water te leven'.
Uit zo'n verhaal hoor lk van alles:
joodse behoefte aan concrete reali
teit; de wil om ondariks zware druk
te blijven leven; de zekerheid ook
dat ze zullen blijven leven, want de
opdracht ls nog niet vervuld en de
hoop moet gaande gehóudenen niet
te vergeten de zware druk zelf,
waaronder men ook nu ln Israël ge
bukt gaat.
5. Twee kibboetsim hebben we be
zocht. De een was Et-Zion, tussen
Jeruzalem en Hebron. In 1922 voor
het eerst gesticht is hy tot drie
maal toe door oorlog met Arabieren
verwoest. Tot driemaal toe echter
ook weer opgebouwd. De ander was
Hanita, pal aan de grens met Liba
non. Vrijwel een fort, zwaar omge
ven met prikkeldraad, om de 200
meter wachttorens met draaiende
koepel, man erin met telefoon vrij
wel constant aan het oor, met de
andere hand de mitrailleur bedie
nend.
In de kibboets zelf veel spelende
kinderen, een mooi gebouwd mu
seum van daar gedane oude byzan-
tynse opgravingen, voor een consul
tatiebureau een troep kindenwagens.
Op een gegeven moment reeksen le
ge patroonhulzen op de grond: daar
was pas nog geschoten op Indrin
gers die tot dicht by de kibboets
waren genaderd met explosieven.
Iets van dat alles vind je ln heel
Israël: wil tot leven onder de groot
ste druk.
6. Joden en Arabieren in Israël, wy
hebben met christen-arabieren ge
sproken. zyn in hun huizen geweest,
zy zijn bij ons gekomen om ons hun
situatie voor te leggen. Eén ding is
ons duideiyk geworden: mede door
dat hun positie ln dit Israël mate
rieel er zeker beter op is geworden,
ook door de steeds verder gaande
ontwikkeling by hen, is er een
steeds groter arabisch zelfbewust
zijn gegroeid. Een vastberaden wil
om nu ook zelf hun lot te bepalen.
Steeds hebben ze zich tweederangs
burgers gevoeld. Plaatseiyk zelfbe
stuur (ln steden en dorpen) is hun
niet meer genoeg. Hoewel ze het
terrorisme afkeuren, moeten wy
niet denken dat zy de PLO afwijzen,
zy voelen zich wel degeiyk daar
door vertegenwoordigd. Met minder
dan echt zelfbestuur kan hun ge
voel van altijd achtergesteld te zyn
niet worden genezen. Dat hebben we
goed begrepen. Maar even goed heb
ben we begrepen hoe groot de angst
is by de joden dat men van arabl-
sche kant hen eigeniyk weg wil
hebben. Is dat niet door de PLO met
evenzoveel woorden uitgesproken?
Ziehier onze verscheurdheid als
deelnemers: tussen begrijpelUk
joods wantrouwen en begrijpeiyke
arabische wil tot eigen lot in eigen
hand.
Een ding moet hierbij nog worden
vermeld: In Israël zelf is er ook
een groeiend begrip voor de rechtrisi
matige aanspraken van Arabierennoi
Be fair to both parties, zei een Isst
raëli tot ons. voe
En ook omgekeerd: by de christemtei
arabieren die wy ontmoetten was eiag
zeker geen wil om de joden uit Is zb
rael weg te werken. Het zyn aa* l
beide '-anten echter wel minderhe ei
den die zo denken. Maar zyn het nieem
altyd minderheden geweest diwei
nieuwe wegen wilden gaan? L
Ik vergeet by dit alles niet wat ie
mand me zei"Bedenk dat als in eer
nieuw conflict de Arabieren verlieT^.
zen, ze toch hier zullen biyven wo'
nen, maar als wy Joden verliezen L
het hier met ons gedaan'.
LI»
7. Religie als hindernis. Zo op hei
eerste gezicht een vreemde uitdruk*
king voor theologen. Toch was ooic
dit een algemene overtuiging var
de deelnemers. Religie dan geziet.
als: krampachtig hechter
eigen heilige plaatsen, eigen neiligtp
riten en mythen. Kortom: religie alt"
gesacrallseerde zelfbevestiging var®
de groep. Dit bepaald niet alleen br*
Joden en moslims, maar ook br1
christenen. Willen beschikken over"
die plaatsen. Zélf het daar te zegu J
gen willen hebben. En daardoor if.t
conflict komen met anderen die hep,
ook te zeggen willen hebben.
Daartegenover de behoefte aan be|p
profetische woord, dat ons tot hefï
wezeniyke terugbrengt? Wat is darf
wezenlijke dan? ef1
Iemand die proseliet van het jodenèlii
dom wilde worden zei tegen rabbet
Hillel (die 20 v.C. leefde) dat hip
over wilde gaan tot het jodendort h
'als u, Hillel my de hele Thora leertnJ
terwyi ik op een been sta'. Waarojoo
Hillel antwoordde: "Wat gij niefcs*
wilt, doe dat ook de ander niet aanior
dat is de hele Thora en al het an en
dere is uitleg; ga en leer'. im
We weten dat Jezus dit woord posiét
tief heeft vertolkt: wat ge wilt dakei
de mensen u doen, doet gy hen evenpA
zo. HU voegde eraan toe: want data
is de wet en de profeten. nd
Dit is geen 'oplossing' die wy aan j
de Joden en Arabieren kunnen 'aan 4m
bieden'. Een begin van praktijk idj
deze richting bij onszelf dat 10/
het enige wat ik overhoud. En dfez.
verwondering, de werkelijk stom4ui
me verwondering over het geduld
dat de Eeuwige met ons allen heeft|
