^an praktische burenhulpveel behoefte
Wat zal ervan onze kleuters worden?
POP OP
de plaat
Lktie Graag Gedaanvan gewone mensen vóór gewone mensen
Samenvoeging van scholen heeft voordelen maar ook gevaren
Werkbladen
kunnen een
obsessie zijn
door Willem-Jan Martin
Ennylou
stelt teleur
'ET 11
fERDAG 17 JANUAR11976
BINNENLAND
TROUW/KWARTET 17
nor Kees de Leeuw
ÏfRECHT Aan concrete praktische hulp van mens tot mens
jkt behoefte te bestaan. Dit is niet in alle stads- of dorpswij-
n in gelijke mate het geval, maar hangt af van het karakter
n de wijk en de samenstelling van de bevolking.
mensen spreekt het aan, dat zij in het
Ier van de Actie Graag Gedaan iets voor
ander kunnen doen zonder dat zij
irvoor meer bekwaamheden behoeven
verwerven dan zij bezitten. De Actie
Bag Gedaan haalt vooral jonge vrouwen
hun huis en brengt ze in contact met
leren.
zijn twee conclusies uit het rapport
Bag Gedaan over de periode 1 juni 1973
uni 1975. dat de stichting landelijke
■kgroep 'Actie Graag Gedaan' onder het
itto „Van meeleven naar meedoen" heeft
ubliceerd. In het eerste deel van dit
port wordt ingegaan op het ontstaan, de
et en de ontwikkeling van de actie; het
ede deel bevat uitkomsten en conclusies
een enquête, die het landelijk bureau
ft gehouden.
(bag Gedaan is een veel gebruikte uit-
ikking, niet het minst door de actie, die
er dezelfde naam in 1970 in Rotterdam
d gelanceerd. De belangstelling, die de
e veroorzaakte in een aantal plaatsen
;rs in Nederland, leidde tot het oprich-
van een landelijke stichting met een
reau in Utrecht. Het ministerie van CRM
wel iets in deze nieuwe vorm van "bu-
hulp" en was bereid dit landelijk bu-
bij wijze van experiment voor
eëneenhalf jaar te subsidiëren. Het
bond hieraan onder meer de voorwaar-
dat er een evaluatierapport over het
leriment zou worden uitgebracht, toe-
pitst op de gang van zaken in de vijf
atsen Apeldoorn, Alkmaar, Maastricht,
■uw Lekkerland en Veldhoven. De lan-
jke werkgroep hoopt met het rapport,
nu is verschenen een bijdrage te leve-
aan de discussies over de toekomst van
vrijwilligerswerk in Nederland,
de actie heeft van het begin af voorop
taan, dat het niet om professionele
pverlening ging. maar om hulp van ge-
le mensen aan gewone mensen. Dit alles
er het motto "Graag Gedaan", als een
pele reactie van iemand, die een be-
ikje krijgt van een ander, omdat hij zo
ar iets heeft gedaan. Daarnaast hebben
twee andere doelstellingen een rol ge-
eld, namelijk het beïnvloeden van de
ntaliteit op dit terrein en het leveren van
bijdrage tot het ontdekken van nieuwe
men van hulpverlening.
De Stichting Ideële Reclame (SIRE), die
zich ten doel stelt „door middel van adver
tentie (reclame) campagnes te communice
ren met Nederlanders, teneinde dezen te
wijzen op maatschappelijke en sociale
misstanden en hen op te wekken tot mee
leven" heeft vooral in het begin van de actie
ervoor gezorgd, dat Graag Gedaan be
kendheid kreeg en bij de mensen ging aan
slaan. In advertenties werd een bepaalde
hulpsituatie uitgebeeld met daaraan vast
gekoppeld een bon, die zowel hulpvragers
als hulpbieders konden opsturen naar een
centraal adres.
Verzoeken
Als gevolg van de actie in Rotterdam kwa
men er uit andere plaatsen verzoeken bin
nen om documentatiemateriaal en dit leid
de er toe, dat nu ook op landelijk niveau
met deze actie kon worden begonnen. In de
loop van 1974 groeide het aantal plaatsen,
dat wil meedoen uit tot vijftien. Enkele er
varingen van mensen, die dan al aan de
'actie meewerken zijn: Graag Gedaan
maakt veel los aan problemen, maar ook
aan goedwillendheid en gesprekken; Graag
Gedaan voorziet in een behoefte; er komen
veel aanvragen voor meer dan eenvoudige
hulpverlening, waardoor verwijzing nodig
is
Van belang
Het bestuur van de stichting, door dit alles
gestimuleerd, besluit bij CRM aan te klop
pen voor subsidie voor het landelijk bureau
voor 1974. Hierop .wordt ingegaan, omdat
men het bij het ministerie mogelijk acht,
dat „Graag Gedaan inzichten kan opleve
ren, die van fundamenteel belang zijn voor
het denken over de organisatie van het
welzijnswerkBij het verlenen van de
subsidie gaf het ministerie dan ook te ken
nen het in deze fase belangrijk te vinden of
de actie niet alleen een aanzet kan geven tot
een mentaliteitsverandering (in die zin, dat
mensen meer bereid worden gevonden el
kaar hulp te vragen en te bieden) maar ook
dat welzijnsorganisaties gaan beseffen, dat
in een deel van de grote behoefte aan hulp
Illustratie uit het rapport van de stichting landelijke werkgroep Actie Graag
Gedaan
van uiteenlopende soort voorzien kan wor
den door hulp van mens tot mens. Hierdoor
zou de rol van welzijnsorganisaties beperkt
en gewijzigd kunnen worden. Daarnaast
vond CRM het van belang ook te weten te
komen of door middel van publiciteit de
welzijnsmarkt verkend kan worden
Proefgebieden
De al eerder genoemde vijf plaatsen Apel
doorn, Alkmaar, Maastricht, Nieuw Lek
kerland en Veldhoven verklaarden zich
bereid om voor dit alles als „proefgebieden"
te fungeren. Dit gedurende één jaar, waar
in bepaalde gegevens systematisch werden
vastgelegd. Tijdens deze periode werd van
tijd tot tijd over het verloop uitgebreid
verslag gedaan aan het landelijk bureau.
Aan de hand van de beschrijving van de
Actie Graag Gedaan in de vijf proefgebie
den zijn een aantal conclusies getrokken,
waarvan de belangrijkste zijn: in de oude
dorpskernen is spontane onderlinge hulp
verlening nog een vrij grote vanzelfspre
kendheid; door het wegvallen van familie
en vrienden en door het wegtrekken van
kinderen naar elders zijn in de oorspron
kelijke dorpskernen ouderen aangewezen
op hulp, zoals ook Graag Gedaan die biedt:
in grote nieuwbouwwijken - met of zonder
hoogbouw - biedt Graag Gedaan de men
sen de mogelijkheid om met elkaar in con
tact te komen en in kleine nieuwe wijken
met laagbouw en tuinen, waar veel, jonge
gezinnen wonen, kennen de mensen elkaar
en is helpen van elkaar geen probleem.
Nog één meer algemene conclusie: wel
zijnsorganisaties, professonele en vrijwil
lige, vinden elkaar rondom een praktisch
project en bevorderen de doelmatigheid
van de hulpverlening en de onderlinge sa
menwerking
Ook kinderen?
Tot slot is het aardig nog enkele uitspraken,
die in het rapport vermeld staan, te citeren.
Een veertienjarige. „Mogen kinderen ook
helpen bij Graag Gedaan of is dat alleen
maar voor grote mensen?" Een notaris:
„Als het nodig is, mag u een hulpvrager
naar mij verwijzen. Ik stel me beschikbaar
voor Graag Gedaan". Een tachtigjarige: „Ik
ben blij, dat Graag Gedaan hier is. Nu kan
ik weer tuintjes opknappen". En een arts:
„Kunt u deze mevrouw inschakelen als
hulpbiedster? Ze heeft een gilletje Graag
Gedaan* nodig."
loor Piet Hagen
IIJMEGEN Als de kleuterschool opgaat in de
ieuwe basisschool, wat zal er dan van de kleuters
rorden? Dat is de bange vraag die een werkgroep
an kleuterleidsters stelt. Hun vrees is dat de
irestatie-moraal van de huidige lagere school dan
iok het spel van de kleuters zal overschaduwen.
ella Stickelbroeck en Toos van
tgen behoren tot de initiatiefne-
ers van de werkgroep. Hella is
en jaar kleuterleidster geweest
lis er vorig jaar mee gestopt toen
haar eerste kind kreeg. Ze hoopt
a verloop van tijd wel weer in
aar werk terug te keren. Toos van
ngen is kleuterleidster aan een
atholieke kleuterschool in Bem-
lel, zeven kilometer van Nijme-
:n. Op het contactadres van de
mdelijke werkgroep (Malder-
iirchtstraat 572, Nijmegen) pra-
n we over de gevaren die de
inwording van kleuter- en ba-
sschool met zich mee zou kunnen
rengen.
lit de eerste reacties die we krij
st merken we dat er in het kleu-
ronderwijs veel opgekropte ge
lelens zitten. In het contact met
;ere scholen blijkt dat kleuter-
dsters niet gewend zijn hun ei-
n mening naar voren te brengen,
hebben nog veel te weinig na
dacht over hun eigen inbreng in
i nieuwe basisschool. Ze voelen
ïh vaak de mindere van de 'ho-
r' opgeleide onderwijzers."
ilgens Hella en Toos is het sa-
ïngaan van kleuter- en basis-
lool op zichzelf niet verkeerd.
>k zij vinden dat de kloof tussen
euterschool en lagere school in
It verleden veel te groot was. „Je
Inde elkaar niet eens. je wist
éts van eikaars werk af. het eni-
contact dat je had was op het
oment dat de kinderen over-
Ipten naar de lagere school. Dan
if je een lijst met namen door met
at summiere gegevens."
veel scholen is dat de laatste
wel verbeterd. Men weet dat
minister een wet voorbereidt
irin fusie van kleuterscholen
lagere scholen mogelijk wordt
laakt (het zal niet verplicht
len) Daarom beginnen veel
scholen zelf al in die richting te
werken.
Contact
Op de school van Toos van Engen
in Bemmel is dat ook het geval.
„Wij hebben nu een goed contact
met een basisschool", zegt Toos.
„De onderwijzeressen van de
eerste klas(sen) van de lagere
school komen geregeld bij ons in
de klas om te kijken hoe wij wer
ken en om de kinderen te leren
kennen. Dat werkt veel beter dan
alleen maar een mondeling of
schriftelijk verslag. Al vertel je
over een kind een heel verhaal en
zeg je maar één keer dat het ook
wel eens lastig kan zijn, dan blijft
dat ene hangenJantje is lastig. En
zo komt hij de lagere school bin
nen. Maar als de onderwijzeres
Jantje zelf heeft kunnen observe
ren, krijgt ze een veel beter beeld
van hem."
Contact tussen kleuter- en basis
school is dus zeer zinvol en ook de
samenvoeging van beide scholen
kan haar voordeel hebben. Maar
de werkgroep vindt dat je daarbij
wel moet oppassen voor het op
dringen van de werkwijze van de
lagere school aan de kleuterschool.
Stempel
Ook al voordat er experimenten
begonnen met de eenwording van
kleuter- en basisschool en voordat
er sprake was van een nieuwe wet.
merkte je dat de lagere school
steeds meer haar stempel ging
drukken op het kleuteronderwijs.
Kleuterscholen gingen werkbla
den bestellen voor voorbereidend
lezen en rekenen. Op zichzelf zijn
die werkbladen niet verkeerd. Je
kunt ze in een kast leggen, en kin
deren die er zin in hebben kunnen
ermee werken. Je kunt die werk-
Kinderen van de Maria Kleuterschool in Nijmegen
bladen ook door groepjes laten
doen. Maar op veel kleuterscholen
zijn de werkbladen een obsessie
geworden. Iets dat af moest. Kin
deren werden opgejaagd in on
derlinge concurrentie. En aan het
eind van de kleuterschool worden
de kleuters dan 'getest' om te kij
ken of ze 'schoolrijp' zijn. Dan
worden ze gemeten aan de unifor
me eisen die de lagere school aan
een zesjarige stelt.
Hella Stickelbroeck en Toos van
Engen vinden het vanzelfsprekend
dat kleuters spelenderwijs kennis
maken met begrippen als kleiner
en groter, voor en achter, eerder en
later, enzovoorts. Maar het kleu
teronderwijs heeft talloze manie
ren om dergelijke begrippen dui
delijk te maken. Je kunt een ver
haaltje vertellen over groot en
klein, je kunt dingen laten aan
wijzen die groot of klein zijn, je
kunt de kinderen zichzelf groot en
klein laten maken, er zijn liedjes te
bedenken, en in dat geheel van ac
tiviteiten kun je dan ook werk
bladen gebruiken, bijvoorbeeld in
groepjes. Als het maar niet ge-
beurt op die wedstrijdmanier. En
toch is dat de manier waarop veel
scholen ermee werken. Vanuit de
lagere school, vanuit schoolad
viesdiensten en zelfs vanuit de
ouders wordt dat aan de leidsters
opgedrongen. Dan moet je wel
sterk in je schoenen staan om te
zeggen: ik doe daar niet aan mee.
In je opleiding krijg je ook te wei
nig scholing in kritisch denken,
vinden Hella en Toos, waardoor
het moeilijk is je eigen standpunt
te bepalen.
Toets
Het ergste van alles is de school-
rijpheidstoets. zegt Toos van En
gen. „Ik heb dat wel meegemaakt
op andere scholen en het heeft me
zo in mijn hart aangegrepen. Die
toets wordt in februari, maart, ge
maakt. Zogenaamd in het belang
van het kind om te kijken of het
aan de lagere school toe is en hem
voor onnodige teleurstelling te be-
noeden. Of misschien wel om hem
alsnog bij te spijkeren: in die
laatste drie maanden voor de va
kantie zeker. De toets is helemaal
gericht op taal en rekenen. De
creativiteit van een kind. zijn li
chamelijke ontwikkeling, zijn so
ciaal gedrag, zijn spel, zijn proble
men thuis, daarover gaat die toets
niet. Er komt een score uit en dat
cijfer zegt dan of je schoolrijp bent
of niet. Terwijl elke goede leidster
ook zonder die hele zenuwen-
toestand moet kunnen zeggen ot
een kind aan de lagere school toe
is of niet.
De werkgroep wil niet de schuld
geven aan de lagere school. Ook
die staat weer onder druk van het
vervolgonderwijs, van de presta-
tiemoraal van de ouders en van de
maatschappelijke eisen. Het gaat
de groep erom dat in heel het on
derwijs, zeker tussen het vierde en
twaalfde jaar, meer vertrouwen
gesteld wordt in de natuurlijke
ontwikkelingsdrang van het kind.
Niet alles voor de kinderen klaar
zetten, lesjes afdraaien, toetsen
afnemen, allemaal op dezelfde
manier. Je moet kinderen een om
geving aanbieden waarin ze zich
zelf kunnen ontwikkelen. Als ze
klein zijn gebeurt dat vooral via
het spel. Ook als volwassenen het
'nut' van dat spel niet inzien, kan
het voor kinderen de manier zijn
om de wereld te ontdekken en
zichzelf te ontwikkelen.
Het kleuteronderwijs heeft grote
ervaring op dit gebied. Het zou
zonde zijn als die ervaring werd
weggewalst door een vooral op de
intellectuele ontwikkeling gerich
te nieuwe basisschool. Vandaar
dat de werkgroep alle kleuter
leidsters oproept mee te denken
over de inbreng die de kleuter
school kan hebben in de nieuwe
school voor vier- tot twaalfjari
gen. Niet om het eigen hachje te
redden, maar om de lagere school
van nu te verrijken met (speelse)
werkvormen die daar nu nog vaak
verwaarloosd worden.
Bereikte Emmylou Harris het
afgelopen jaar met haar
debuut-elpee Pieces Of The Sky 1
moeiteloos de eerste plaats van
t Trouws popklassement (zie de
krant van 27 december j.l.) en
streed zij bovendien ook in de
voorste linies in een door tal van
muziekfanaten ten behoeve van
het muziekperiodiek Oor
vervaardigde, soortgelijke
rangschikking: het lijkt niet
waarschijnlijk, dat Emmylou
met haar tweede, zojuist
verschenen werkstuk Elite Hotel
(Reprise REP 54060) die prestatie
dit jaar zal gaan evenaren. Ik
voor mij althans, ben bereid
daar azijn op in te nemen.
Maar, laten we bij het begin
beginnen: men kan zich
voorstellen, dat het even stil i
werd, toen het pakketje met
Elite Hotel bij de afdeling
popmuziek van deze krant werd
bezorgd. Wederom zouden wij
een quantum prachtmuziek
gaan aanhoren van deze
breekbare jongedame, die nog
maar zo kort geleden op zo'n
overtuigende wijze van haar
kwaliteiten had doen blijken.
Daar zouden tranen gaan vallen,
dat kon niet missen.
Echter, reeds bij het zien van de
hoes begonnen de eerste twijfels
de kop op te steken. Waar Pieces
of The Sky nog een onschuldige,
ternauwernood tegen het leven
opgewassen schat in beeld
bracht, werden wij hier vanaf de
trappen van het (kennelijk
bestaande) Elite Hotel uitdagend
aangeblikt door een soort fataal
vrouwspersoon, compleet met
eigentijds plateau-schoeisel en
van franje voorziene jurkbloes
dan wel bloesjurk. Al met al een
constructie, die nauwelijks leek
te passen bij de bekroonde,
wanhopig-emotionele muziek en
de meest schrijnende
damesvocalen van het ogenblik.
Stil-aan daagde de vrees, dat
Elite Hotel wel eens minder zou
kunnen uitpakken dan werd
verwacht en gehoopt
Een ruim aantal keren draaien
heeft die vrees helaas alleen
maar bewaarheid. Met name
mist Elite Hotel de spanning en
de variatie, die zijn voorganger
kenmerkten. Daartegenover
leunt de elpee te veel op routine
en heeft zij te lijden onder een
serie betrekkelijk gelijkvormige
country-stukken, die zeer
gladjes en voorspelbaar, met
halverwege de verplichte solo,
naar een eind gespeeld worden
(Amarillo, Ooh Las Vegas,
Jambalaya, Feelin' Single -
Seein' Double). Aan de
overbekende
Burrito-klassiekers Sin City en
Wheels wordt voorts te weinig
toegevoegd om een zoveelste
uitvoering te rechtvaardigen,
terwijl Emmylou toch in staat is
om zelfs de meest versleten
nummers tot juweeltjes „op te
blazen". Dat bewijzen althans
ontroerende versies van Buck
Owens' aloude Together Again
en het Beatle-nummer Here,
There And Everywhere. Door de
een of andere oorzaak (is de
plaat te haastig gemaakt?
verdraagt acceptatie in bredere
kring, roem, zith niet met
onbevangen musiceren? of was
het misschien juist het gevoel
zich te moeten waarmaken, dat
Emmylou in deze parten
speelde?) is de hier bereikte
intensiteit verder echter
grotendeels afwezig, zodat in de
vorm van de twee netgenoemde
songs alsmede het minstens even
schitterende One Of These Days
en het door vriend Rodney
Crowell bedachte Till I Gain
Control Again slechts een smalle
kwaliteitsbasis overblijft.
Wat ouder is Hollywood Be Thy
Name (United Artists UAS 29902
XO), het jongste produkt van de
fameuze Dr. John. De 'dokter'
heeft Allen Toussaint als
producer ingeruild voor het
muzikaal ietwat warhoofdige
fenomeen Bob Ezrin, en of dat
het nu is. of iets anders: in elk
geval is Hollywood maar een
merkwaardig werkstuk
geworden dat mager afsteekt
tegen Dr. Johns vorige platen.
Gezellig is het allemaal wel (de
elpee is grotendeels 'live'
opgenomen, John houdt tussen
de nummers door fantastische
conferences), maar tegelijk ook
zo ontzettend rommelig, zo
volslagen loszanderig, dat de zin
van deze elpee ten enenmale in
het duister blijft
Tot slot dan nog Joni Mitchell
(The Hissing Of Summer Lawns;
voor de liefhebbers) en 'onze
eigen' Slumberlandband, waarin
we diverse ex-CCC'ers
aantreffen. Ietwat
'vaudeville-erige' muziek, meer
dan gemiddeld tekstwerk met
een regelmatige kritische noot,
maar - gelijk CCC Inc. - vooral:
meer nadruk op sfeer dan op
perfectie.
