leesterwerkjes
n Ton Lutz
Prokofjefs muziek
is te overweldigend
ibe's 'Droomspel'
ilder en eenvoudig
'Niemandsland' van Pinter
perfect, maar raadselachtig
'De andere wereld'
erg teleurstellend
BB&S3I
lie vertolking Sartre en Genet
Koor en orkest redden VARA-matinee
hekoussy nog
ds bekorend
Mozart-concert
smaakvol gebracht
Winterse warmte
Sneeuwberichten
Ziekenauto botst
op twee wagens
iAG 12 JANUARI 1976
KUNST - WEER
TROUW/KWARTET 7
er?
werd
vas.
Heb
ar ze
os. U
heer-
tegen
rrnige
•uk te
t. Hij
f wel
t zijn
at hij
:r uit
tloos
de
t, hij
vork
drie-
rERDAM Ton Lutz heeft, samen met prominente lden van
ubliekstheater, op één avond twee meesterwerkjes afgeleverd,
re voorstellingen van dertig jaar geleden geruchtmakende
[en: Huis Clos' (Met gesloten deuren) uit 1944 van Jean
Sartre en 'Les Bonnes' (De Meiden) uit 1947 van Jean Genet.
André Rutten
keer een (toen opzienbarende
ijdse visie op de hel als een
agelijke toestand, die mensen
en zichzelf aandoen.
1? Sartre plaatst zijn figuren,
tan en twee vrouwen, onder
in een hiernamaals, in een
jterde sailon van de betere
ij, maar hij houdt zoch met
üjke tegenstellingen bezig,
analytische, objectieve filo-
an het existentialisme,
r Sartre zou je bij Genet niet
zo gauw aan 'de hel' gedacht heb
ben, want hiij houdt zich bezig met
voor hem onverdrageliijfce klasse-
tegenstellingen: twee dienstboden
uit de onderste maatschappelijke
laag, die hun meesteres, wier zinle
dig luxe-leventje zij in stand hou
den, naar het leven staan eonder
vat op haar te brijgen, zodat zij er
zelf aan ten onder gaan.
Beide stukken werden indertijd
het duurde even, eer zij in Neder
land opgevoerd werden, 'Huis Clos'
aanvankelijk slechts in besloten
door Jac. Kort
AMSTERDAM Op de VARA-matinee van zaterdag heeft de
hoofdstad kunnen kennismaken met het in de jaren 194345
ontstane oratorium Iwan, de verschrikkelijke, van Sergei Pro-
kofjef.
Annet Nieuwenhuizen en Ann Hasekamp in 'Met gesloten deuren' van Sartre, dat wordt gespeeld
doo het Amsterdamse Publiekstheater.
voorstellingen als schokkend er
varen. Nu worden zij gespeeld als
interessante onderdelen van een
reportoire van een gezelschap van
klasse.
Wel als 'harde' stukken, die onver
bloemd onthullen hoe mensen zijn
in hu nverhoudingen tot elkaar.
Het wordt met groot talent en met
een zekere wellust gespeeld, zeer
reëel, zeer genuanceerd, door Ton
Lutz zelf, hij alleen in Sartre, door
Annet Nieuwenhuyzen en Ann Ha
sekamp in beide stukken, in Genet
ook door Sigrid Koetse. doe een
open doekje kreeg voor de manier
waarop zij de hersenloze, luxe
meesteres speelde.
stor-
>rrel-
te
eens
loeld
ir, o|
/oorl
Mc-I
e (de officier terug in de klas) uit 'Droomspel' van Strind-
|bij Globe: Ans Greidanus, Theo Boermans, Hans Hoes, Henk
André Rutten
iOVEN Voor het zuidelijk toneel Globe heeft Ger Thijs
irstelling gemaakt van 'Droomspel', dat August Strindberg
-1912) in 1901 schreef. Ger Thijs noemt het, zoals anderen
hem, voor de helft schitterend, voor de helft onverteerbaar.
indeof meer In het voetspoor van genoot, heeft Thijs de onverteerba-
:lenV Bergman, Strindbergs land-
'pre'
bur-
re helft geschrapt en een voorstel
ling bereikt, die verrassender want
eenvoudiger en helderder is dan die
van Berman, an 1971 hier in het
Holland Festival vertoond.
ver-J
e in-»—
Ervaringen
Jac. Kort
Tijdens het
ie concert in de Debussy-
ium, weekend in de klei-
ïtcaf11 van het Concertgebouw
ƒ20. gegeven, kwamen werken
ge4tvoering, die deze Franse
vanter in de jaren 1904—1915
JJ*icht deed zien.
blz^
mde L'isle joyeuse (pia-
Le promenoir des deux
(bariton en piano) stam-
^^eiden uit het jaar 1904, waar-
lichJ componist zijn tweede vrouw
kennen. Een buitengewoon
.""jbare periode kent Debussy in
Jge^en 1910-1915, hoewel hij in
vantjd in toenemende mate te
heeft met zijn ongeneeslij-
denikte.
varae jaren ontstonden de Trois-
peries de Francois Villon en de
it zo ballades de Stéphane Mallar-
proJor bariton en piano, zowel als
dajUdes voor piano, waarvan deze
•kenl de laatste werden ge-
j en ook En blanc et noir
j^*twee piano's.
d-3uitengew°on rijk deze schep-
"^Twriode is geweest, kon men
slo1 aan de voordracht van de zes
ïzuris uit boek H waarmee Theo
vans dit concert opende, gevolgd
eestf/isle joyeuse en aan En blanc
ëmJSr. dat hij tezamen met Ge-
van Blerk als slot van de
speelde.
ik de vocalen 6terk in De-
'S belangstelling stonden, kon
horen in de twee groepen
op teksten van Villon en
die Bernard Kruysen, be
door Gerard van Blerk. ten
bracht. Uit dit alles blijkt,
ussy na meer dan een halve
nog niets van zijn raadsel-
bekoring heeft verloren,
in muziek, hetzij vokaal, het-
itrumentaal, nog steeds zowel
(zangers) als luisteraars in
ban houdt. Een bewijs van
grote betekenis.
[de vokale en instrumentale
:ers deze betekenis op over-
wijze op het publiek kon-
rbrengen, is het beste be-
in hun voortreffelijke inter
ne. zowel in technisch als in
ik opzicht.
Strindberg bouwde zijn 'Droomspel'
op volgens de schijnlogica vam de
droom en verwerkte er een aantal
persoonlijke ervaringen in, vooral
die met zijn derde, veel jongere
vrouw, met wie hij in 1901 trouwde
en van wie hij in 1904 weer
scheidde. Ervaringen die hij min
of meer symbolisch uitbeeldde. Het
begin speelt zich bijvoorbeeld af
voor en in 'het groeiende kasteel',
waarin een officier gevangen wordt
gehouden die er voor een groot
aantal paarden moet zorgen. Dat
kasteel verwijst naar de kazerne
der huzaren, waar Strindberg van
zijn werkkamer op uit keek, en de
officier heeft een rol gepeeld in
zijn ervaringen.
Strindberg heeft ingewikkelde de
corwisselingen bedacht om de
vreemde overgangen die zich in een
droom voordoen ook zichtbaar te
maken. Dat vereenvoudigt Ger
Thijs Ingrijpend, en daar begint
ook de suggestieve verheldering.
Hij gebruikt in het geheel geen
decor, laait spelen op een rond
speelvlak met zwarte achterwanden
en geheel omgeven met een ge
spannen tulen gordijn, dat groten
deels onzichtbaar wordt als het
speelvlak belicht is. In Strindbergs
tekst, door Ger Thijs en zijn verta
ler Karat Woudstra zorgvuldig 'In
gedikt', wordt voldoende over de
overgangen aangeduid om in de
verbeelding van de toeschouwer te
laten zien, wat de schrijver in zijn
decorwisselingen wilde duidelijk
maken.
Belichting
Bovendien doen de wijze van spe
len en bewegen en de manier van
belichten overtuigend, en toch niet
te nadrukkelijk, het droomeffect
ontstaan. Die wijze van spelen en
bewegen is eenvoudig-natuurlijk en
toch voorzichtig, nauwkeurig ge-
styleerd. De belichting ook het
uit en aangloeien daarvan laat
werkelijkheids-elementen zien in
een ietwat onwerkelijke ruimte.
Daardoor is er een verrassende,
aangenaam fascinerende voorstel
ling omstaan.
door André Rutten
DEN HAAG De Haagse Comedie speelt sinds zaterdag een nieuw stuk, -Niemandsland' van Ha
rold Pinter, dat het vorig jaar in Londen in pre-mière is gegaan. Het is door Gerrit Kouwenaar ver
taald en door Wim van Rooij geregisseerd.
Het wordt gespeeld door vier man
nen: een welvarende en een niet zo
welvarende zestiger, een man van
veertig en een vain dertig. Het
speelt zich af in de zitkamer van de
welvarende, waarin één clubfauteuil
en twee minder gemakkelijke arm
stoelen, een tafel vol met flessen
drank, twee haf ronde wandtafet-
jes, een jeugdportret van de eige
naar en automatisch suitende en
openende gordijnen voor een groot
raam.
In het begin ls de welvarende zesti
ger (Joris Diels) binnengekomen
met de rainder-welvarende (Eric
van Ingen). Zij drinken samen, de
laatste praat onophoudelijk, de eer
ste luistert verbaasd en vooral ver
veeld toe en wordt snel dronken,
waarna hij op handen en voeten de
kamer uitkruipt. Kort daarop ko
men de man van dertig (Bas ten
Batenburg), Ingetogen modieus ge
kleed, en die van veertig (Kees
Coolen), in stemmig donkerblauw,
ruw in de mond maar butlerachtig
n gedrag, binnen. De eerste uit
voerig pratend, de tweede nogal
zwijgzaam.
"Langzamerhand komt er in het ver
volg over de vier en hun onderlinge
verhoudingen iets aan de dag. zon
der dat te achterhalen ls wat zij
fantaseren en wat reëel ls. omdat
zij leder hun eigen meest gewenste
voorstelling van zaken geven. Wat
dat betreft ls het een reëel stuk.
waarin de mensen zich ook reëel
gedragen, al blijft er in dat reële
iets raadselachtigs: mensen worden
nooit helemaal gekend.
Op het eind wordt de situatie van
de vier, de volgende morgen weer
bijeen in dezelfde kamer, bevroren.
De welvarende zestiger zegt: 'Laten
we van onderwerp veranderen.
Voor de laatste keer.' De dertiger
pint hem daarop vast: 'Als we voor
de laatste keer van onderwerp ver
anderen, verandert er nooit meer
iets. Het is nu zomer, als we over
de winter gaan praten blijft het
winter, en wij zullen altijd bij el
kaar blijven zoals wij nu zijn.'
Het ls een stuk dat perfect gespeeld
wordt in een stijlvol decor van
Hans Christaan en waar Je geboeid
of althans bevreemd naar blijft kij
ken en luisteren: het intrigeert.
Aan enige verklaring waag ik mij
niet.
Het ls een bewerking van A. Stas-
Jewltfij naar de gelijknamige film
van Eisensteln en vraagt, behalve
koor en orkest, de medewerking
van een declamator, een alt en een
bas. Aanvankelijk had de VARA
voor deze solo-partijen drie Russen
gecontracteerd, maar aan het begin
van de week vernam men uit Rus
land, dat de solisten niet konden
komen en dat de uitvoering maar
enige weken moest worden uitge
steld.
Niemand gedupeerd
Toen de VARA terugsetode, dat dit
onmogelijk was. was men ln de
Sowjet-Unie nog wed zo goed, Boris
Morgoenof te laten gaan. maar de
vocalisten niet. Gelukkig hebben
we hier ook nog wel een aantal
voortreffelijke zangers (essen) in
huls. Dank zij dit feit cielen Eliza
beth Cooymans en Lieu we Visser op
korte termijn 20 uitstekend in (en
nog wel in het Russisch) dat nie
mand zich gedupeerd behoefde te
achten.
Wat de declamator betreft, een ac
teur met het pathos anno 1910,
daarvoor had men uit een oogpunt
van verstaanbaarheid en begrip ook
beter een Nederlands verteller kun
nen aantrekken, naar mijn mening.
Indrukwekkend bedoelde gebaren
en gelaatsuitdrukkingen maakten
het Russisch niet begrijpelijker.
Of het veel geholpen had is ook
dan nog de vraag, want historisch
lagen de gebeurtenissen in dit ora
torium ook nogal door elkaar.
'Kitsch'
Was de muziek van Prokofjef dan
misschien in staat om veel te doen
vergeten? Tot mijn spijt niet. Het
is een partituur door en voor
'volksmassa's, stampvol pathetische
en overweldigende toestanden en
afgewisseld door ontroerende om
niet te zeggen sentimentele passa
ges. Edel 'kitsch'.
Hetgeen overbleef: een schitterend
zingend Omroepkoor (ingestudeerd
door Meindert Boekei), een prach
tig spelend Radio Philharmonisch
Orke6t (de alt en de bas heb ik
reeds genoemd en geroemd! en een
briljant dirigerende Italiaanse diri
gent, Richard PutL
door Piet Visser
AMSTERDAM Omdat er, volgen»
een gezaghebbende mededeling,
vooraf te weinig repetitietijd ge
weest was voor Strrawinsky's 'Jeu de
cartes', werden we vrijdagavond
voor de derde maal vergast op de
'Burger-en-Edelman-sulte' van
Rich. Strauss, en zondagmiddag
opende dit stuk waarover we ln
ons blad van vrijdagmorgen duide
lijk het onze hebben gezegd
alweer het abonnementsconcert ln
de Grote Zaal.
Zo gaat dat met gastöirtgenten. La
ten we er meteen bijvoegen, dat
Ferdinand Leitner er ook dit keer
weer van gemaakt heeft wat hij
kon. En dot. was heel veel en vaak
heel mooi. Maar dat lag hem niet
aan Strauss!
Intussen was het een nogal nar»
inleiding op dat prachtige, door on
ze eigen Piet Honingh zo dapper en
smaakvol en sierlijk geblazen Mo
zart-concert (KV622). een der laat
ste en innigste voortbrengsels van
de componeerkunst van het genie-
Mozart. Er bleef een verstilde sfeer
hangen ln de zaal vol luisteraar»
van het Nederlands Theatercen
trum. Een spelen met de dynamiek,
zogoed door de solist als door het
begeleidend orkest, dat door Llet-
ner tot klein proporties was terug
gebracht, zodat geen vanb eide de
ander overspeelde.
Na de pauze werd het concert
het klonk bij wijze van een welge
meend excuus! afgesloten met
de verrukkelijke Symfonie nr. 98 in
Bs uit 1792 van Josef Haydn.
Compleet nu: met de paar maten
piano die Haydn er ln Londen wel
bijgeschreven en zelf gespeeld had.
maar die men later heeft weggela
ten. Een fraaie en aangename
symfonie, lustig en goed voorgedra
gen.
DEN HAAG In het HOT-theater ging donderdag 'De andere we
reld' van Ton Vorstenbosch in première. Het tweede stuk van deze
Nederlandse toneelschrijver, door de Haagse Comedie op het re
pertoire genomen. Zijn eerste stuk 'De Stok' was weinig succesvol,
maar daar het toen een dramatische studie betrof, was hoop op
beter gegrond. Met 'De andere wereld' heeft de schrijver niet aan
deze verwachting beantwoord. Het resultaat is teleurstellend.
Eric van Ingen en Joris Diels als de beide zestigers in 'Niemands
land' van Pinter bij de Haagse Comedie.
In een huis komen een aantal
mensen bijeen, om in contact te
komen met Charlotte de overleden
vrouw des huizes uit 'de andere
wereld'. Aan deze séance nemen
deel dokter Van Eden, die een pla
tonische verhouding met haar heeft
gehad, de huiehoudster, een spiri-
tiste met haar dochter en een
hysterische weduwe.
De séance wordt veratoord door
Blaze, de dochter van de overleden
vrouw, die na een tijd van afwezig
heid thuds komt en verslaafd is aan
verdovende middelen. Met een va
der. die altijd pedagogische studies
schreef en zich niet met haar be
moeide. een moeder met een zwak
zenuwgestel en tot overmaat van
ramp een zwakzinnig broertje, dat
vlak na de geboorte stierf, zijn alle
ingrediënten aanwezig voor een on
gelukkige jeugd en de gevolgen van
dien.
Van onze weerkundige medewerker
Citaat 1. 'Rond het gebied van hoge
druk, waarvan de kern zich naar de
Golf van Biskaje had verplaatst,
stroomde op 19 december warmere
lucht naar ons land. Doordat het
gebied zich op 22 december verder
naar de Middellandse Zee verplaat
ste. kwamen enkele dagen met
maximumtemperaturen van circa
11 graden voor'. Citaat II. 'Aan de
flank van een krachtig gebied van
hoge druk boven Zuidoost Europa
stroomde zachte lucht naar West-
Europa. Op de 13de en 14de januari
werden met krachtige zuidelijke
winden temperaturen van record
hoogte bereikt, maximum 15.4 gra
den Celsius op 15 Januari te Maas
tricht'.
Dit zijn uittreksels uit twee KNMI-
weeroverzichten vanvorige win
ter. Er blijkt uit, dat de positie van
hogedrukgetoieden in hoge mate be
palend is voor het karakter van de
winter. Dit seizoen zien wij het
weer. De luchtdruk is de laatste
dagen zeer hoog geweest (meer dan
1040 millibar) in het zeegebied ten
zuidwesten van Ierland en dat mist
zijn uitwerking op de thermometers
niet.
Bij aanvoer van lucht van subtro
pische oorsprong door westelijke
winden is het gisteren 10 tot 12
graden geworden tegen normaal
4% i 5 graden Celsius maximaal tn
deze tijd van het jaar. Door die
overheersende hogedruksfeer kan er
van een kou-offensief uit het hoge
noorden de eerstkomende dagen
weinig of niets terecht komen. De
Britse eilanden, die de warme oce-
aanlucht uit de eerste hand krij
gen, zien het kwik tot 12 a 14
graden stijgen, op een enkele
plaats in Zuid-Engeland behoort 15
graden niet tot de onmogelijkhe
den.
Ook in de grond stijgt de tempera
tuur! Op Marken werd met. 8 gra-
den Celsius op 10 centimeter diepte
de hoogste temperatuur gemeten
Weerrapportcn van gisteravond 19 uur:
Weer. max Lm urn-tem pcralu ren en neer
slag van 719 uur.
Amsterdam zwaar bewolkt 11 3
De Bilt geheel bewolkt 12
Deelen regen 11 4
Eelde zwaar bewolkt 10 0.4
Eindhoven regen 12 1
Den Helder onbewolkt 10 1
Luchth. R'dam zw. bewolkt 11 0
Twente regen 10 1
Vllsslngen licht bewolkt 10 0
Zuid Limburg motregen 11 1
Aberdeen
Athene
Barcelona
Berlijn
Bordeaux
Brussel
Frankfort
Genève
Helsinki
Innsbrtlck
Kopenhagen
Lissabon
Locarno
Londen
Luxemburg
Madrid
Malaga
Mallorca
München
Nice
Oslo
Oslo
Parijs
Rome
Split
Stockholm
Wenen
Zürlch
Caaa Blanca
Tel Avtv
half bewolkt
onbewolkt
onbewolkt
half bewolkt
motregen
regen
regen
zwaar bewolkt
sneeuw
regen
licht bewolkt
onbewolkt
onbewolkt
geheel bewolkt
regen
licht bewolkt
onbewolkt
licht bewolkt
regen
zwaar bewolkt
onbewolkt
onbewolkt
geheel bewolkt
onbewolkt
half bewolkt
onbewolkt
regenbul
sinds november 1975. Een halve
meter de grond in was het de
laatste drie dagen 6,2 graden Celsi
us tegen daarvoor 4.6 a 6.6 graden
Celslus.
Een naar Zuid-Scandinavië doorge
stoomde stormdepressie (zaterdag
tijdelijk 956 millibar in de kern)
heeft aan de toestand met voor
jaarsachtig winterweer meegehol
pen door de zuidwestelijke circula
tie extra aan te trekken. Doordat
de depressiebaan vrij noordelijk
bleef, ging het bij ons niet echt
stormen, hoogstens waaide er een
harde of stormachtige wind. Ook in
Scandinavië ls het minder koud
geworden, alleen in Lapland wezen
de thermometers gistermorgen nog
-12 graden. Op het eilandje Jan
Mayen in de Noordelljkee IJszee
werd -14 graden Celsius gemeten
bij zware sneeuwverstuivingen uit
het noorden.
In de Alpen is alleen boven 1.000
meter hoogte wintersport nog
mogelijk De sneeuwgrens blijft de
komende dagen op 1.000 tot 1.200
meter. In het Zwarte Woud is ai-
leen in de zuidelijke delen sklëen
nog mogelijk boven 1.100 meter op
een 15 tot 35 centimeter dik pap
sneeuwdek. Bij Feldberg ligt de
sneeuw 70 centimeter hoog. 6terk
opgewaaid. Het beste uit de voeten
komt men op de noordelijke en
oostelijke hellingen en in de bosge
bieden. In de Harz is nauwelijks
wintersport meer mogelijk bij
slechts restanten sneeuw en
geen uitzicht op verbetering. Uit
Zwitserland wordt nog gemeld: An-
dermatt 51 centimeter sneeuw. Aro-
sa 61, Engelberg 83. Montana 2,
San kt Moritz 35 en Trübsee 83 cen
timeter.
vu»-
Hoogwater dinsdag 13 Januari 1976: V
S'.ngcn 10.-56-23.27, Haringvllotalu:.
11.03-23-39. Roterdam 0 29-12.45. Sche-
velngtn 12.10IJmulden 024-12.19.
Don HOI dor 3.19-15.54. Hari Ingen 5.54-
18.36, Delfzijl 8.08-20.57.
Belachelijke vertoning
Centrale figuur is dokter Van Eden,
die uit verlangen naar contact met
Charlotte, de huishoudster mee
sleept in het bedrijven van spiritis
me. Elize verdovende middelen toe
dient omdat zij mediamieke gaven
blijkt te hebben (of zijn het hallu
cinaties?) en de heer des huizes
onmondig probeert te houden, deze
zelfs opsluit als de séances plaats
vinden. wat vooral in het eerste
bedrijf een belachelijke vertoning
is.
Dit stuk is na herschrijving van
een eerste versie ln nauwe samen
werking met de 6pelers tot stand
gekomen, wat er mede de oorzaak
van kan zijn dat het een kunstma
tig en weinig samenhangend geheel
ds geworden. De schrijver heeft zich
duidelijk aan de veelheid van on
derwerpen vertild. Het bejaarden-
probleem met dat van de onbegre
pen Jeugd tegen de achtergrond
van een onbevredigende benadering
van het spiritisme (Vorstenbosch
stelt dit ten onrechte gelijk met
een religie) is te veel om tot een
grondige uitwerking van elk van
deze zaken te komen, waarbij d»
karaktertekening dan wel tot een
minimum beperkt moet bh j ven.
Ad Interim
Van een verslaggever
AMSTELVEEN Een ambulance
van de Amsterdamse GG en GD is
zaterdagmiddag op weg naar een
ongeluk aangereden. De ambulance
reed in Amstelveen met zwaailicht
en werkende drietonige hoorn door
een rood stoplicht.
De ziekenauto werd van links aan
gereden. smakte tegen een andere
wagen aan en kwam liggend op de
zijkant tot stilstand. Hoewel alle
drie betrokken wagens onherstel
baar beschadigd werden, raakte er
niemand gewond.
