Prijzen van goedkoopste auto's stijgen't snelst ertrouwen Turkije in westerse ondgenoten na 'Cyprus' geschokt ilitairen uit op al van Isabel Peron Chrysler vierde zijn gouden jubileum AUTOBIOGRAFIE ussische emier 'Jjsygin I bezoek Prijsvergelijking zestien auto's TETJDAG 30 DECEMBER 1975 BINNENLAND-AUTO TROUW/KWARTET RH 15 aret tig ired i de ten Def had iginj lores .inuB it-mi iel' m ui had be be^ ygin vrolijk koutend met de president Koruturk. door Sicco de Jong >mi Ve erna arig >ord n 8 iujT mier Alexei Kosygin van de Sowjet-Unie brengt een bezoek aan 'kije. Het is het eerste bezoek van een hoge Sbwjet-functionaris j Turkije sinds in de zomer van 1974 Turkse troepen een deel het eiland Cyprus bezetten. James Dorsey Invasie vormde een keerpunt Turkse geschiedenis. De enor- ■^Ipolitieke druk vanuit het wes- tW|lom de troepen van het eiland te halen en het daaropvol- Amerikaanse wapenembargo tot een nieuw soort Turks onalisme. Turkije voelt zich zijn oorspronkelijke bondge- a in de NAVO, die naar hun mg in het Cyprus conflict de van Griekenland kozen, be en. De Turken zijn hun buiten- se relaties gaan herzien. Turkse senator Kamran Inan te de Turkse teleurstelling in westen als volgt uit: 'Enkele d geleden zou ik niet over de izaak van een onafhankelijk enlands beleid hebben gespro- Elk land dat vandaag zijn gheid in de handen van slechts mogendheid legt zal tot de :lusie komen dat dit fout is. veiligheidsaangelegenheden onderwerp van compro- en en handelen geworden en bington sluit makkelijker een promis met Moskou dan met ara. Iedereen die belang hecht zijn nationale veiligheid .moet zoveel voor Washington als Moskou oppassen en zijn ei- belangen beschermen.' iuwe bondgenoten gedeeltelijke opheffing van het erikaanse wapenembargo heeft veel bijgedragen tot het weg- ken van het Turkse wantrou- De Turken vinden dat zij door de Verenigde Staten niet als een bondgenoot wortlen behandeld. Hun kritiek luidt: 'Wij genieten als bondgenoot geen voordelen. Het gaat ons niet beter dan een com munistisch land als Joegoslavië. Het gevolg van een en ander is dat Turkije de betrekkingen met an dere landen nauwer is gaan aanha len. Zo hebben zij het principe van de 'ontspanning' op hun relaties met de Sowjet-Unie toegepast. Hun toenadering tot de Sowjet-Unie is geheel op eigen belang gebaseerd. Sinds 1974 heeft Turkije, meer dan een half miljoen dollar aan Sowjet- steun ontvangen. Premier Kosygin zal tijdens zijn bezoek een met Sowjet-hulp gebouwde metallurgi sche fabriek in de Zuidturkse ha venstad Iskenderun openen. In fei te hebben de Sowjets Turkije ln het Cyprus-conflict stilzwijgend ge steund omdat ze vrezen dat een volledig Grieks bestuurd Cyprus uit zou groeien tot een NAVO-lucht- machtbasis. Het Turkse besluit om de Ameri kaanse bases in Turkije te sluiten werd in de Sowjet-pers met in stemming begroet. De Sowjet-Unie heeft zelfs aangeboden om wapens aan Turkije te leveren. Waar het Moskou om gaat is de toegang tot de Dardanellen, die de enige ver binding van de Sowjet-Unie met de Middellandse Zee vormen. Derde Wereld Samen met zijn buurland Bulgarije heeft Turkije ook toenadering ge zocht tot de Arabische staten. In verschillende internationale organi saties heeft Turkije een lijn ge trokken met de Derde-Werekjlan- den. Duidelijk zoekt Turkije haar Arabische steun inzake de Cyprus- kwestie. Desalniettemin heeft Turkije zich tot nu toe verzet tegen Arabi sche druk op Turkije om zijn diplo matieke betrekkingen met Israël te verbreken. Naast politieke zoekt Turkije in de Arabische wereld ook economische steun. Zo is er een overeenkomst met Libië gesloten over de levering van wapens en met Trak samen bouwt Turkije een pijplijn door Turkije heen voor het vervoer van olie naar West-Europa. De Turkse pogingen om het land te Industrialiseren hebben er toe ge leid dat de kloof tussen arm en rijk slechts groter is geworden. De rijk sten, twintig procent van de bevol king, ontvangen 57 procent van het nationaal inkomen, terwijl de arm- sten, twintig procent van de bevol king, slechts 4,5 procent ontvangen. Van de 30.000 dorpen in Oost-Tur- kije hebben maar 3.600 electriciteit. In dit gebied Is tachtig procent van de bevolking analfabeet. Politiek geweld Het politieke geweld in Turkije neemt hals over kop toe. In de afgelopen twee maanden werden meer dan twaalf mensen gedood tijdens rellen en politieke aan slagen. De stafchef generaal Semih Sancar verklaarde onlangs dat de strijdkrachten een voortduren van het politieke geweld niet zullen dulden. Toch wijzen de tekens erop dat het leger de voorkeur geeft om de touwtjes achter de regering-Demi- rel in handen te houden in plaats van om in te grijpen zoals dat ln 1971 gebeurde. Immers een lngrij- uerrilla hitst leger verder op n een onzer redacteuren voornaamste doel van de irrilla-acties in Argentinië, de laatste dagen in hevig- d toenemen, is he£ ten val ngen van de regering van sident Isabel Peron. De guer- abewegingen willen door hun ies het leger, waarin de on- redenheid over de situatie in land met de dag groeit, zien )ewegen de macht over te ne- i. wijzingen dat de drang van het er het heft in handen te nemen ds groter wordt, zijn er te over. onlangs brak er bij een onder van de luchtmacht muiterij uit het doel mevrouw Peron weg sturen. overval van een groot aantal Wllastrijders in de nacht van >P 24 december op een militaire 'agplaats was de grootste actie nu toe. Het 'leger moest met ■ar materiaal en vliegtuigen in- pen om de aanval van de ver sstrijders te weerstaan. Er vielen dan honderd doden bij de echten. Maar liefst 85 van de aanvallende guerrilla's, onder opvallend veel vrouwen, kwa ll om ree bewegingen opereren twee guerillabewegln- ln Argentinië. De ene, die van links-peronistische Monteneros, reert vooral in de stedelijke ge- den. Deze Monteneros voerden 5 oktober een spectaculaire rval uit op een kazerne in de geving van het in het noorden Argentinië gelegen Formosa, or Italo Luder, de senaatsvoorzit- die president Peror. tijdens haar he verving, was dit aanleiding bevoegdheden van het leger uit breiden. Het kreeg vrijwel blan- volmacht' om de guerrilla te strijden. lert Isabel Peron haar echtge- ot opgevolgd heeft als president, de links-peronistische Monte- begon men met een intensief pro gramma om de bevolking aan de kant van de regering te krijgen door het herstel van scholen en wegen in de provincie Volgens waarnemers is het leger erin geslaagd de guerrilla tot gerin ge omvang terug te brengen. Op 16 december verklaarde commandant van het derde leger, generaal Luci ano Benjamin Menendez dat gedu rende de tien maanden durende strijd 35 soldaten en 140 guerrilla strijders omgekomen waren. Hij voegde er toen aan toe: 'Tucuman zal het Stalingrad van de ERP wor den; het heeft door dit gebied uit te zoeken een slechte keus gedaan*. Samenwerking ISABEL PERON neros weer in de illegaliteit ge drongen. Zij beschouwen zich als de enige echte Peronisten. Omdat ze het huidige bewind als een af dwaling van het echter Peronisme zien, bestrijden ze het te vuur en te zwaard door aanvallen op banken, politieke moorden, ontvoeringen en sabotage. De andere verzetsbeweging, het trotskistische revolutionaire volks leger (ERP) is vooral in de lande lijke streken actief. Hun actiege bied is met name gelegen in de noordwestelijke provincie Tuciman. Deze streek wordt door de ERP als het ideale gebied beschouwd voor het uitvoeren van aanvallen, omdat het het meest beantwoordt aan het door Che Guevara omschreven ide ale strijdtoneel. De eerste acties van de ERP in Tucuman dateren van 1974. In dat Jaar werd daar een bataljon ge vormd van revolutionaire strijders, die eerder gevangen zaten en die geprofiteerd hadden van de amnes tie van mei 193, toen de peronist Hector Campora president werd. Het doel van de activiteiten is to tale bevrijding van gebieden. In februari van dit Jaar is het leger krachtdadig gaan optreden tegen de ERP door het afsnijden van de verbindingslijnen. Tegelijkertijd Sinds enige tijd -worden de acties van de Monteneros en de ERP ge coördineerd. De ERP heeft daar door zijn acties uitgebreid tot de stedelijke gebieden. De intensiteit van de vijandelijkheden tegen het regiem is toegenomen Daarbij pro fiteren beide bewegingen van de ineffectiviteit van het regiem en de sociale onrust. Men wil door de opbreking van de samenleving een situatie scheppen die rijp ls voor de revolutie. Het leger heeft de afgelopen tijd de activiteiten uitgebreid De militai ren controleren de wegen en door zoeken wijken om op die manier een einde te maken aan de subver sieve activiteiten. Men neemt daar bij een voorbeeld aan de manier waarop Uruguay de bestrijding van de Tupamaros heeft aangepakt. Het moment waarop de situatie ln Argentinië openbreekt, ls moeilijk te voorspellen. Het is niet te zéggen wanneer het leger de regering van president Peron beu'is De tegenzin tegen de ondoelmatigheid van haar bewind groeit bij het leger. Het succes van de guerrilla werkt deze tegenzin verder in de hand. Maar ook als het leger er in slaagt de guerrillabeweging totaal te on derdrukken wordt de positie van presidente Isabel Peror met de dag onzekerder De militairen zullen zich dan zo zeer heer en meester van de situatie voelen dat het ein de van de regering-Peron niet meer ver af kan zijn. pen van het leger zou het aanzien die het na de succesvolle invasie van het eiland Cyprus heeft verkre gen teniet doen. Doch wanneer de politieke partijen niet ln staat zijn de situatie onder hun controle te krijgen, dan zouden de generaals van mening kunnen veranderen. De onrust in het land concentreert zich met name op de universiteiten. Terwijl linkse studenten hun eisen door demonstraties en stakingen naar voren brengen, organiseren rechtse studenten boycots om de politieke activiteiten van de linkse studenten te ondermljnefi. Het een en ander heeft er toe geleid dat de helft van de Turkse universiteiten gesloten is. Turkije verkeert duidelijk in een moeilijke positie. Enerzijds moet het oplossingen vinden voor de schrijnende binnenlandse misstan den. Door middel van industrialisa tie hoopt het uit de economische malaise de werkloosheid wordi tussen de dertien en twintig pro cent geschat en anderzijds zit het in buitenlands dilemma. De stichter van het moderne Tur kije Attatürk zocht het heil van zijn land al meer dan 52 Jaar geleden in het westen. Voor At tatürk was de onderontwikkeling in Turkije een gevolg van de gods dienst en dus werden staat en kerk konsekwent gescheiden. Om een 'progressieve/ staat' te zijn en om 'deel uit te maken van de bescha ving' moest Turkije volgens Attatürk en westerse staat zijn. Daarom moest bijvoorbeeld de fez (een Turkse muts) worden afgeschaft, want anders zou de Turk er volgens westerse maatstaven belachelijk uitzien. Alhoewel er steeds opnieuw sinds dien voorstanders van een terug keer van Turkije naar de Islam op de voorgrond traden heeft Turkije de eenmaal door Attatürk ingesla gen pro-westerse koers niet meer verlaten. Maar juist toen Turkije de steun van zijn westerse be schermheren verwachtte waren zijn bondgenoten niet te vinden. De Turken lijken de les hieruit te wil len trekken, hoe moeizaam dat ook is. Terwijl ze enerzijds nog steeds een volwaardig lidmaatschap van de Europese Gemeenschap nastre ven proberen zij toch hun eenzijdi ge afhankelijkheid van het westen te doorbreken. In de afgelopen zeven jaar zijn de autoprijzen met meer dan vijftig procent gestegen. Maar voor enkele kleine modellen, die in grote getale gekocht worden, bedraagt de prijsstijging wel ruim zeventig procent. Dit geldt met name voor de Citroen 2 CV- 4, de Ford Escort, de Renault 4 en de Volkswagen-kever. In de jaren zestig bleef het prijs peil van auto's vrijwel stabiel. De automobielindustrie slaagde er toen in de kostenstijgingen bij de produk- tie op te vangen door forse vergro tingen van de omzet. Bij hogere omzetten is immers niet alleen de grotere serie kostenbesparend, maar kunnen ook éénmalig te maken kos ten met name ontwikkeling en machines over grotere aantallen auto's worden verdeeld. Tegen het einde van de jaren zestig is echter aan de snelle groei van de auto-in dustrie een einde gekomen. Boven dien nemen sindsdien de kosten voor veiliger constructies en schonere uitlaatgassen steeds meer toe. Eind 1969 begonnen de fabrikanten en in Nederland de importeurs hun prijzen fors te verhogen. Pon's Auto mobielhandel nam toen met een prijsverhoging van 9,4 procent voor VW het initiatief. Later zijn echter de prijsverhogingen steeds kleiner geworden, maar ook steeds vaker voorgekomen. Een vergelijking tussen de prijsstij gingen bij zestien modellen, die sinds 1969 zonder radicale verande ringen in produktie bleven, leert dat de gemiddelde prijsverhoging daar van op bijna 55 procent uitkomt. Hierbij is steeds één model per merk verkozen als die keuzemoge lijkheid bestond, waarbij we onze voorkeur dan hebben gegeven aan het meestverkochte model. Wel zijn aan verscheidene van die zestien mo dellen veranderingen aangebracht: de Datsun 1600, Ford Escort, Opel Kadett en Vauxhall Viva kregen zelfs een geheel gewijzigde carros serie. Maar zulke wijzigingen hou den doorgaans verbeteringen in. Juist dit jaar zijn radiaalbanden en achterruitverwarming standaard ge worden. Dat is nu wel bij de prijs inbegrepen en zeven jaar geleden was dat niet het geval: iets om bij vergelijkingen aan te denken. Winnaar Een vergelijking tussen een aantal huidige prijzen en de prijzen uit fe bruari 1969, toen een prijslijst in de catalogus van de RAI-tentoonstel- ling werd afgedrukt, levert als win naar de Peugeot 504 op. Dit model is slechts 30,9 procent duurder ge worden en daarmee het minst in prijs gestegen van alle vergeleken modellen. De Peugeot 504 is overi gens in Nederland de meestverkoch te auto in de hogere prijsklasse: bo ven vijftien-mill. In ons overzicht wordt de Peugeot 504 op de voet gevolgd door de Al- fa Romeo Giulia 1600 S met 31,8 Peugeot 504: de inflatie maar voor goed de helft doorberekend en nu de bestverkochte auto boven 15.000 gulden. procent. Het meest in prijs verhoogd is de VW 1200, het kevermodel, dat nu nog altijd de goedkoopste Volks wagen is: een prijsstijging van 77,8 procent. Gemiddeld blijven alle autoprijzen vrijwel in de pas met de Inflatie: het prijsindexcijfer van de gezins consumptie is van 100 in 1969 dit jaar tot circa 156 gestegen, zo blijkt uit de berekeningen van het Cen traal Bureau voor de Statistiek. Dit ondanks enige kwaliteitsverbetering van de auto's, die dus binnen de nor male stijging van het prijspeil wor den gerealiseerd. Maar toch valt op, dat de goedkoop ste modellen die juist het meest door particuliere rijders wordeh ge kocht sneller in prijs gestegen zijn dan het inflatitempo. Arbeidskosten De oorzaak hiervan is dat de ar beidskosten zwaarder drukken op kleine dan op grote auto's: iedere auto moet nu eenmaal gemaakt wor den uit geperst staalplaat, waar mankracht aan te pas komt, bij el ke wagen moet iemand de wielbou- representatief is. ten vastdraaien, enzovoorts. Wel is in de auto-industrie enige voortgang bereikt met het automatisch las sen, maar de lonen blijven de voor naamste kostenpost. En juist de loonstijgingen zijn in de auto-indus trie de laatste jaren zeer sterk ge weest. Het gevolg was dan ook, dat de fa brikanten op kleine auto's te weinig verdienden uiteindelijk bepaalt ook de concurrentie de prijs waardoor bij de goedkoopste model len de speling ontbrak om kosten stijgingen ook maar enigszins op te vangen. Vele autofabrikanten heb ben vorig en dit jaar trouwens ver lies geboekt. In de tabel onder dit artikel hebben we steeds de goedkoopste uitvoering gekozen (bij de Öitroën 2 CV bij voorbeeld de nieuwe Spécial,, waar door de prijsstijging daarvan nog onder de zestig procent blijft). In enkele gevallen zijn de typebena mingen van 1969 en 1975 naast el kaar vermeld. De twintig belang rijkste merken zijn in deze opsom ming voor tachtig procent vertegen woordigd, zodat de vergelijking zeer Citroën 2 CV prijs *75 prijs '69 stijging 6.888 4.350 58,3% Br. Leyland Mini 850 7.190 4.995 43.9% Renault 4 8.100 f 4.603 76,0% Volkswagen 1200 8.526 f 4.794 77,8% Fiat 124/124E 9.482 1 6.720 41.1% Opel Kadett 1100/1200N 9.495 f 5.995 58.4% DAF 44/46 9.615 f 5.964 61,2% Ford Escort 1100 9.680 s 5.533 75.0% Vauxhall Viva 1.2/1.3 9.999 s 5.995 66,8% Simca 1100 10.175 f 6.595 54,3% Datsun 1600/160B 13.350 8.495 57,2% BMW 1600/1502 1 14.065 9.975 41.0% Peugeot 504 -1800 15.695 f 11.990 30.9% Alfa Romeo Giulia 1600 15.790 f 11.980 31.8% Volvo 142/242 19.970 12.990 53,7% Mercedes-Benz 220D 25.172 17.248 45.9% De Chrysler bestaat dit jaar vijftig jaar. Maar met oog op de moeilijke financiële situatie heeft dit Amerikaanse concern zijn gouden jubileum niet gevierd. Toch heet het door Walter P. Chrysler opge richte concern in de loop van zijn historie vele stormen kunnen trotseren. jaar later trok Walter Chrysler zich uit de dagelijkse leiding terug, hoe wel hij chairman bleef tot zijn dood in 1940. Hij was 65 jaar, toen hij stierf. Compact cars Chrysler is het derde autoconcern in de Verenigde Staten, maar ook in de wereld. Het grootste is nog altijd General Motors, waar Walter Chrys ler in 1912 zijn loopbaan bekroonde als fabrieksdirecteur van Buick; op de tweede plaats komt Ford. Chrys ler is hoewel veel minder bekend dan de legendarische Henry Ford één van die fameuze Amerikanen geweest, die met niets begonnen en miljonair werden door een indu strieel imperium op te bouwen. Walter Chrysler werkte eerst als treinmachinist en kreeg op 33-jarige leeftijd een leidende functie bij de Chicago Great Western Railway. Dat was in 1908. Hij kocht toen ook zijn eerste auto: een Locomobile. Twee jaar later werd hij bij de Locomo bile-fabriek in Pittsburgh directeur en nog twee jaar later bij Buick, sinds 1908 opgenomen in de General Motors-groep. Bij GM maakte De introductie van Plymouth in Nederland in juli 1931: André Ceur- vorst liet de wagen met eenzijdig doorzichtige ruiten over het Rem- brandtsplein te Amsterdam rjjden (foto: topografische atlas van het gemeente-archief) Chrysler zijn carrière, waardoor hij in 1920 op 45-jarige leeftijd finan cieel al sterk genoeg stond om alleen verder te gaan. Hü zette zich toen in voor de minder sterke autofabriek Maxwell, waarmee hij succes had. In 1925 kon hij de Maxwell-fabriek overnemen en vormde hü de Chrys ler Corporation. Zün Chrysler-auto's bleken in deze tyd van de T-Ford zeer concurre rend: het waren klassewagens, die goed verkochten. Daardoor kreeg Walter Chrysler de financiële arm slag om in 1928 de Dodge-fabriek over te nemen. Tevens introduceerde hij dat jaar de merken Plymouth en De Soto, welke laatste evenals Max well thans verdwenen is. In 1929 was zün concern het derde van de Ame rikaanse auto-industrie en dat zou het bhjven. Populair In Nederland is na een korte periode van import door 'Willgo' te Amers foort Chrysler vooral populair ge worden dank zü de Amsterdamse auto-importeur André J. H. Ceur- vorst. Hü bracht in 1928 de Chrysler 52, 62, 72 en 80 uit, waarvan de eerste een viercilinder was, die toen 2.900,kostte. Later bracht hü ook de goedkopere Plymouth in Neder land. In 1931 reed hü met zo'n auto van 2.570,over het Amsterdamse Rembrandtsplein en trok hü veel be- Idjks: hü had de Plymouth Voorzien van ruiten, waardoor men wel naar buiten doch niet naar binnen kon zien. Chrysler's reputatie werd wereldwüd bevestigd door de introductie van de Airflow in 1934: de eerste aërodyna misch gevormde carrosserie. Een Na de tweede wereldoorlog heeft het Chrysler-concern zich vooral een sterke positie weten te verwerven met de in 1960 uitgebrachte 'com pact cars': de Dodge Lancer (later Dodge Dart) en Plymouth Valiant. Hierdoor versterkte het concern zün positie in Amerika, waardoor het fi nancieel ruimte kreeg zich ook meer op Europa te gaan richten. Assemblage In 1960 begon ook de assemblage van de Chryslers in de oude Kaiser-fa- briek te Rotterdam, die tien jaar la ter werd beëindigd. In 1963 nam Chrysler de Franse fabriek Simca Automobiles van Fiat over en kocht het concern de speciaal voor assem blage van Dodge Parts gebouwde fa briek Barreiros in Spanje: tevoren had Chrysler in beide fabrieken te Parijs en Madrid al een minderheids belang verworven. In 1965 volgde de gedeeltehjke en in 1967 de gehele overname van de Engelse Rootes Group, thans Chrysler United King dom. Deze fabriek is, terwül het Amerikaanse concern nu z'n slechtste jaar aller tijden heeft doorgemaakt, een voortdurende twistappel tussen de Britse regering en Chrysler: van wege de enorme verliezen op de merken Hillman en Sunbeam. De Franse Simca darentegen weert zich goed: in Nederland bereikt dit merk in de verkoop de derde plaats na Opel en Renault. Chrysler in Amerika heeft lang ge aarzeld zelf een auto van Europese afmetingen uit te brengen. Op het ogenblik importeert Chrysler in de VS de Japanse Mitsubishi's: in de Mitsubishi-autofabriek neemt het Amerikaanse concern voor vüftien procent deeL Maar voor 1977 staat een nieuwe kleine Chrysler vermoedelük een Dodge of Plymouth op het pro gramma.' De naam Chrysler zelf is namelijk alleen bestemd voor de gro tere klasse: ook met de Franse Chrysler 160-180, al noemen de Fransen die geen 'Kraisler1, maar 'Krieslèr'.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1975 | | pagina 15