grafici vechten voor werkgelegenheid
de plaat
mnesty heeft faam van betrouwbaarheid
Pop 09
■jjlsnelle automatisering dwingt tot omschol ing
te
Zorgvuldigheid en onpartijdigheid gaven beweging internationaal gezaghebbende stem
door Willem-Jan Martin
Een sudderjaar
IRDAG 27 DECEMBER 1975
BINNENLAND-POP
TROUW/KWARTET 9
orHuub Elzerman
STERDAM. Alleen grafische werknemers mogen grafi
ci arbeid verrichten. De grafische bonden zullen zich ter be-
fming van de werkgelegenheid in hun bedrijfstak tot het ui-
te verzetten indien op deze regel een uitzondering wordt ge-
kt.
k wanneer een journalist bij voorbeeld „het laatste nieuws"
ville van de snelheid rechtsstreeks naar de door de computer
ide fotozetmachine wil leiden, verricht hij grafische arbeid,
r zijn we keihard tegen."
Aan het woord is de jongste bonds
voorzitter in Nederland, de 30-jari-
ge Nicolaas Frederik Kruijff, eer
ste man van de grafische bond
CNV. Kruijff staat voor de moeilij
ke taak het beroep van de grafi
sche werknemer voor uitsterven te
behoeden. In zijn bedrijfstak vol
trekt zich momenteel een drama
tisch snelle automatisering, die zo
wel van de bedrijven als van de
werknemers en hun bonden de no
dige aanpassing vergt
In het grafische bedrijf en met
name in de krantensector is al
enige tijd van alles te koop. Niet al
leen letterkasten die lagen tien
jaar geleden al bij de antiquair
maar ook matrijzenkasten, gietma-
chines, loodzetmachinesde
hele santenkraam is of wordt er uit
gegooid. De tijd van de dampende
loodpotten, het geratel van ver
trouwde zetmachines, het geroep
om het allerlaatste zetsel, het is al
lemaal voorbij. Elektronica, elek
trische schrijfmachines, die zijn
verbonden met computers, geruis
loze fotografische zetmachines, vi
deo-schermen, papierstroken,
plastics en stofvrije werkruimten
hebben het machinepark van giste
ren definitief verdrongen. Geen
loodzetmachines meer die zestien
regels per minuut produceren,
maar elektronische fotozetters, die
tweehonderd regels per minuut
uitspuwen.
De automatisering in het grafische bedrijf gaat de laatste jaren pijlsnel. De vertrouwde loodzetmachine
links heeft ook in de opleiding het veld moeten ruimen voor computer en fotozetmachine, rechts.
las Frederik Kruijff, 30 jaar, is sinds
tober voorzitter van de grafische
CNV. Hij trad in 1970 In dienst van
jbond. Zijn portefeuille bevatte onder
^sociale verzekeringen, onderwijs en
werk. In *74 leende zijn bond hem
Jeen jaar uit aan de Werkende Jeugd
Twaar hij het voorzitterschap op zich
I Kruijff komt uit een familie, die al
Igrafici heeft voortgebracht. Hij zelf
negen jaar als lithofotograaf in
istede gewerkt
Onrust
De onrust van de grafische bonden
over de overgang van het ambach
telijke grafische werk naar hoog
waardige technologische produk-
tiesystemen is overigens allerminst
van romantische aard. Momenteel
verliest de grafische bedrijfstak,
vier tot achthonderd arbeidsplaat
sen per jaar. En ook al zal het gra
fische bedrijf op de wat langere
termijn nog menigeen een goede
boterham opleveren de behoefte
aan drukwerk stijgt nog steeds
voorlopig is het aanpassen, bij
scholen en omscholen geblazen.
Van principieel belang bij de ver
dediging van de werkgelegenheid
is de vraag wat nu precies grafi
sche arbeid is. Momenteel houdt
de journalistieke arbeid zo'n beetje
bij de typemachine op. Daarna
gaat zijn kopij naar de zetterij,
waar vakbekwame grafici zich er
over ontfermen.
De nieuwe fotozetmachines zijn
echter via computers verbonden
met elektrische schrijfmachines,
die zowel door een meisje met een
type-diploma, door een journalist
als door een hooggekwalificeerde
graficus kunnen worden bediend.
Het meisje met type-diploma wil
len de grafische bonden mits zij
het verplichte lidmaatschap van de
bond accepteert nog wel aan
vaarden, maar de journalist dient
zich overigens tot groot genoe
gen van veel journalisten te ont
houden van elke grafische arbeid.
Met andere woorden: hij mag niet
zelf zijn stukjes rechtstreeks aan
de computer doorgeven. Over deze
kwestie is allerminst het laatste
woord gesproken, maar menen de
grafische bonden nu werkelijk dat
zij de technische ontwikkeling
kunnen en moeten tegenhouden?
„Nee," zegt Kruijff. „De bonden
willen de technische ontwikkeling
in het geheel niet tegenhouden. Ze
willen werkgelegenheid bescher
men. Dat is heel wat anders." Vol
gens Kruijff is er in de grafische
wereld de laatste jaren niet altijd
even verantwoord geïnvesteerd.
Vaak is de vervanging van verou
derde apparatuur noodzakelijk,
maar veel ondernemers kopen in
hun drang om „modern" of „bij" te
blijven geavanceerde apparatuur
zonder daarbij voldoende op de
markt te letten.
„Er is op dit ogenblik al overcapa
citeit," zegt bondsvoorzitter
Kruijff. En de- gevolgen daarvan
laten zich raden: verscherpte con
currentie, elkaar naar het leven
staan en de wet van de jungle
zal er wel voor zorgen dat alleen de
financieel sterksten overblijven.
Hij ontkent overigens dat de sterk
gestegen arbeidskosten tot de uit
stoot van arbeidsplaatsen heeft ge
leid. „Iedereen heeft recht op een
stukje welvaart en welzijn. Ook de
grafische werknemer, van wie het
reële loon de laatste jaren overi
gens nauwelijks is gestegen. Niet
de menselijke arbeid is te duur,
maar die machines worden steeds
goedkoper."
Greep
De grafische bonden werken mo
menteel aan een poging om enige
greep te krijgen op de investerin
gen. Per 1 augustus van dit jaar
geldt er al een meldingsplicht bij
fusies, reorganisaties en liquida
ties, maar ook bij investeringen,
die werknemers hun baan kunnen
kosten. Ondernemers zijn er vol
gens deze regeling aan gehouden
om arbeidsbesparende investerin
gen aan te melden bij het Centraal
bureau voor de grafische bedrij
ven in Nederland, bij de onderne
mingsraden of personeelscommis
sies en bij de bonden. Maar er
wordt momenteel ook gewerkt aan
een regeling die verder gaat dan de
verplichte aanmelding. De bonden
willen dat er een begeleidingscom
missie komt bestaand uit werk
gevers, werknemers en onafhanke
lijke deskundigen die de onder
nemer tijdig kan adviseren over de
aanschaf van nieuwe apparatuur.
Investeringsbeslissingen van enige
omvang zullen moeten worden ge
toetst op bijvoorbeeld rendement,
werkgelegenheid, marktbehoefte
etc. Aan de hand van het advies
van de commissie zouden werkge
vers en werknemers vervolgens sa
men moeten beslissen of de inves
tering doorgang kan vinden. Het is
de bonden en waarschijnlijk
ook de werkgevers niet ontgaan
dat hier de essentie van het vrije
ondernemerschap in het geding is.
Samen verantwoordelijk
„Daar willen we ook vanaf," zegt
Kruijff laconiek. Dat de wettelijke
verantwoordelijkheid nu nog bij
de kapitaalverschaffers ligt, kan
niet als argument ter verdediging
van de huidige situatie worden ge
hanteerd, omdat de werknemer op
die situatie geen enkele invloed
heeft gehad. Waar wij naar toe wil
len is de situatie dat kapitaalver
schaffers en werknemers geza
menlijk het beleid van de onderne
ming bepalen, ofwel dat er een sa
menwerkingsverband ontstaat van
verantwoordelijke en gelijkwaar
dige mensen. De essentie van het
christelijke sociale denken is niet
de omdraaiing van de macht zoals
de klassenstrijd die predikt, maar
de gelijkwaardigheid van alle be
drijf sgenoten. Dat is voor ons geen
vrijblijvende zaak. We willen geza
menlijke verantwoordelijkheid
dragen, inclusief de consequenties.
Maar dan moeten de werkgevers -
- en met name de christelijke
werkgevers de werknemers ook
uit eigener beweging bij het beleid
betrekken. Nu hoor ik van sommi
ge werkgevers nog wel eens sym
pathiebetuigingen met bijvoor
beeld het CNV-standpunt over de
ondernemingsraad. Maar aan sym
pathiebetuigingen heb ik niets. Ik
verwacht van die werkgevers dat
zij het christelijke ideaal van de sa
menwerking ook in de praktijk
zullen realiseren," aldus de voor
zitter van de grafische bond CNV.
door Kees de Leeuw
ti: LU hoeft uw krant maar open te doen en u vindt wel een bericht
mepat ergens ter wereld iemand gevangen wordt gezet, gemarteld
L?»fcf doodgeschoten, omdat zijn opvattingen of godsdienst voor
,4'ie regering onaanvaardbaar ^ijn. De krantelezer geeft dat een
lisselijkmakend gevoel van machteloosheid. Toch zou hier
ts tegen gedaan kunnen worden als die gevoelens van af-
:huw tot gemeenschappelijke actie in de hele wereld zouden
nnen leiden."
)it schreef de Britse jurist Peter
lenenson op 28 mei 1961 in het
Engelse weekblad The Observer,
daarin hij zijn bezorgdheid uitte
0 ver de duizenden mannen en
rouwen, die over de gehele we-
sld om redenen van politieke of
eligieuze aard gevangen worden
I ehouden. In zijn artikel: „Een
iproep tot steun" geheten, wees
lij ook op het groeiende verschil
ussen theorie en praktijk van de
techten van de Mens en de nood-
aak de publieke opinie te mobili-
eren ten behoeve van politieke
-Jq [evangenen.
ct
dffcnel resultaat
at
ve lenenson zelf kon nauwelijks
lebben vermoed, dat zijn „op-
oep" al zo snel resultaat en te-
'ens zulke gevolgen zou hebben,
mmers, twee maanden later
ichtten vertegenwoordigers van
vijf landen in Luxemburg de in-
0j ernationale beweging Amnesty
nternational op om te komen tot
iraktische hulp voor dit soort ge
hangenen. Nu, bijna vijftien jaar
ia die 28-ste mei in 1961, die
rdt beschouwd als oprich-
igsdatum, is Amnesty Interna-
>nal een organisatie met 40.000
ien in 65 landen en met natio-
afdelingen in 33 van deze
inden, waaronder Nederland,
•gericht op 18 april 1968 onder
naam „Nederlandse vereni-
ing ter bescherming van de vrij-
•id van meningsuiting Amnesty
iternational" heeft deze afde-
ing een stormachtige ontwikke-
ng doorgemaakt. Het aantal le
ien bedraagt bijna 19.000, van
ie er velen meewerken in de 196
optiegroepen en 150 werkgroe-
•n. En elke dag komen er nog
lieuwe leden bij.
Het internationaal secretariaat is
gevestigd in Londen en telt een
staf van zeventig medewerkers,
die zich bezighouden met de
schending van mensenrechten in
zeker honderd landen. De bewe
ging zetelt nog hoofdzakelijk in
Noordwest-Europa met als be
langrijkste steunpunten Scandi
navië, West-Duitsland, Neder
land en Groot-Brittannië, maar
ook in Afrika, Azië, Latijns-Ame-
rika en de Verenigde Staten zijn
afdelingen in oprichting of al op
gericht.
Het uitgangspunt, zoals dat in
1961 is vastgelegd, is dat ieder
mens het recht heeft een eigen
overtuiging te hebben en voor
zijn overtuiging open uit te ko
men, welke rechten erkend en ge
formuleerd worden in de Univer
sele Verklaring van de rechten
van de mens, vastgesteld in de al
gemene vergadering van de Ver
enigde Naties op 10 december
1948.
Vast in systeem
In het dit jaar verschenen Gids
nummer over martelen en geweld
vat beleidssecretaris Herbart
Ruitenberg de benadering van
Amnesty zo samen: „Mensen mo
gen niet opgesloten worden om
het uiting geven aan hun overtui
ging. Mensen mogen nooit gemar
teld worden. Geen enkel politiek
stelsel garandeert dat deze mis
standen niet voorkomen, al loopt
de situatie van land tot land sterk
uiteen. Machthebbers zijn slechts
gedeeltelijk aansprakelijk voor
misdaden die onder hun verant
woordelijkheid gebeuren; ook zij
zitten in een systeem vast. Maar
ze hebben altijd de mogelijkheid
althans kleine verbeteringen
door te voeren. De keus is meest
al tussen een kleine verbetering
en geen verbetering: het eerste
heeft de voorkeur. Duurzame
lichte druk is doeltreffender dan
kortdurende zware druk. Het
druk uitoefenen op regeringen
van zeer verschillende politieke
richting is een voorwaarde om ef
fectief te kunnen werken. De
Illustratie uit het jaarverslag van Amnesty 1974/1975.
principiële voordelen van het
werken voor vrijlating van ge
vangenen, die om politieke rede
nen geweld hebben gebruikt zijn
misschien groter dan de princi
piële nadelen, maar ze wegen
minder zwaar dan de praktische
nadelen. Overeenstemming uit
spreken met de inhoud van de
overtuiging van allen die om het
uiten van de overtuiging gevan
gen zitten is behalve onmogelijk
ook niet in het belang van de ge
vangenen. Als veel mensen wordt
gevraagd een kleine hoeveelheid
werk te doen komt meer tot stand
dan wanneer een klein aantal
mensen wordt gevraagd veel te
doen."
Het werk van Amnesty wo rdt, in
hoofdzaak op twee niveaus ge
daan: in het internationaal secre
tariaat in Londen, waar een on
derzoeksbureau deel van uit
maakt, en in 1600 over de hele we
reld verspreide plaatselijke groe
pen, die werken op basis van ge
gevens. verzameld en gecontro
leerd door het onderzoeksbu
reau. Dit bureau produceert
naast gegevens voor de plaatselij
ke adoptiegroepen ook rappor
ten, (zoals onlangs nog het rap
port over de behandeling en toe
stand van politieke gevangenen
in de USSR, een klein maandblad
met kort nieuws) en geeft achter
grondinformatie voor het bena
deren van regeringen en interna
tionale organisaties.
In de loop van zijn bestaan heeft
Amnesty een reputatie van be
trouwbaarheid opgebouwd. Dit
op grond van het feit, dat de rap
porten en gegevens, die deze or
ganisatie verstrekt, eerst nauw
keurig worden nagegaan, voor
dat deze in de publiciteit worden
gebracht. En dat is ook de reden,
dat veel mensen deze rapporten
en verklaringen serieus nemen en
als maatgevend beschouwen.
Amnesty is een oriëntatiepunt
voor verdrukten geworden en
vele gevangenen putten hier hoop
uit. Niet geheel ten onrechte ove
rigens als men weet, dat sinds
1961 Amnesty-groepen zijn opge
komen voor 11.000 gevangenen,
van wie ruim de helft mede
dank zij het werk van die groe
pen is vrijgekomen.
Amnesty streeft zijn doeleinden
langs twee wegen na. De ene be
staat uit het uitoefenen van poli
tieke druk, de andere uit het ge
ven van morele en materiële
steun. Ruitenberg: „Om invloed
te kunnen uitoefenen moest bin
nen Amnesty een min of meer
reëel idee over de aard van poli
tieke verhoudingen ontstaan.
Voornamelijk op basis van prak
tijkervaringen is een concept ge
groeid, dat zo zou kunnen worden
samengevat: De mensen maken
zelf hun geschiedenis, maar zij
maken die niet vrijwillig, niet on
der omstandigheden die zij zelf
hebben uitgekozen, maar onder
omstandigheden die zich op een
bepaald ogenblik voordoen, die
er nu eenmaal zijn en die traditie
zijn geworden. Hiermee worden
twee uitersten vermeden. Ener
zijds wordt verhinderd dat ver
volging alleen aan een slecht ka
rakter van machthebbers op
hoog en laag niveau wordt toege
schreven. Anderzijds kan vervol
ging ook niet alleen uit bepaalde
maatschappelijke structuren
worden verklaard."
Als uitgangspunt staat bij Am
nesty de vrijheid van meningsui
ting centraal, maar men kan zich
afvragen waar de grenzen van
die vrijheid liggen en volgens
Ruitenberg wordt ook binnen
Amnesty daarover weinig nage
dacht. De een vindt, dat oorlogs
propaganda en racistische uitin
gen niet mogen en een ander
heeft bezwaar tegen ondermij
nende anarchistische of commu
nistische propaganda. Dit al naar
gelang iemands, politieke overtui
ging en die verschilt bij de leden
onderling nogal.
Met name speelt die overtuiging
ook een rol bij de vraag of Am
nesty ook moet opkomen voor
diegenen, die hun politieke doel
einden met 'geweld willen door
zetten als zij althans in een situa
tie verkeren, dat htm tegenstan
ders .ook in ruime mate geweld
toepassen. De principiële pacifis
ten onder de Amnesty-leden zeg
gen op deze vraag, die steeds
weer binnen de organisatie op
duikt, nee, terwijl er ook leden
zijn, die geweld in sommige situa
ties gerechtvaardigd vinden om
het geweld van machthebbers te
niet te doen, aldus Ruitenberg.
Hij vindt dat Amnesty geen prin
cipiële redenen heeft om de ge-
weldsclausule te handhaven,
maar alleen praktische.
Immers, als de clausule zou ver
vallen, zou zeker de meerderheid
van de pacifisten uit Amnesty
stappen, terwijl veel energie van
de overblijvcnden besteed zou
moeten worden aan het beslissen
in welke situaties geweld wél en
in welke het niet gerechtvaardigd
is. Het afschaffen van deze clau
sule betekent ook, dat in elke po
litieke situatie waarmee Amnesty
te maken krijgt een keuze gedaan
moet worden welke partij gelijk
heeft. Een keuze, die Amnesty
zich niet kan veroorloven, omdat
dan zijn „aureool" van onpartij
digheid in hoge mate in het ge
ding zou komen en zijn rapporten
niet meer die mate van gezag
kunnen afdwingen, zoals dat nu
gebeurt. Om al deze praktische
redenen wordt de geweldsclausu-
<le toch maar gehandhaafd.
Verkeerde indruk
Ruitenberg tot-slot: de beperkte
reikwijdte van de doeleinden en
de nadruk op onpartijdigheid
maken misschien de indruk, dat
Amnesty helemaal niet zoveel
wil. Dat is niet juist. De vrijheid
van meningsuiting is van groot
belang voor de maatschappelijke
ontwikkeling. Juist omdat Am
nesty zoveel wil, zijn de doelein
den beperkt gehóuden. Het is de
enige manier om iets te bereiken,
als het werkterrein zo uitgebreid
is. Onpartijdigheid is daartoe een
voorwaarde. Deze zelfbeperking
maakt, dat Amnesty nog steeds
_bestaat en niet in discussies over
principes verzand is. Bij alles wat
gedaan wordt is de centrale
vraag: zijn de mensen die om hun
overtuiging vervolgd worden er
mee gebaat of niet?
Het adres v^n Amnesty is: 3e
Hugo de Grootstraat 7 in Am
sterdam.
Het einde van dit veelbewogen
jaar staat voor de deur, en dat
betekent gewoontegetrouw het
opmaken van de balans op
velerlei gebied. Het pop wezen
"blijkt zich dan te onderscheiden
van bijvoorbeeld het terrein der
politieke ontwikkelingen door
een betrekkelijk rimpelloos
verloop, het afgelopen jaar.
Zeer opzienbarende
gebeurtenissen vallen er in feite
niet te melden, voor wat betreft
de popmuziek heeft 1975 zich
doen kennen als een typisch
„sudderjaar", waarin iedereen
op tijd zijn plaatje maakte en de
nieuwigheden zich praktisch
beperkten tot ruimere
erkenning van reeds lang
bestaande activiteiten: de
Damespop, zoals belichaamd in
onder meer Linda Ronstadt,
Emmylou Harris en Maria
Muldaur, alsmede de doorbraak
van het fenomeen Bruce
Springsteen, die eindelijk de
vruchten lijkt te gaan plukken
van jarenlang geduldig
musiceren in de obscuriteit.
Geen nieuws dus eigenlijk.
Nu hoeft het ontbreken van
opzienbarende nieuwe
ontwikkelingen niet
noodzakelijk een slecht popjaar
in te houden. Geen nieuws, goed
nieuws is een uitdrukking, die
zich niet voor niets in een
aanzienlijke populariteit mag
verheugen. Een en ander vereist
echter wel, dat de oude
vertrouwde krachten tenminste-
een produkt van behoorlijke
kwaliteit afleveren, en juist
daaraan heeft het dit jaar nu en
dan toch wel enigszins
ontbroken. Men herinnere zich
de wat gereserveerde
commentaren in deze krant ten
aanzien van bijvoorbeeld The
Eagles, Eric Clapton, Little
Feat, Rod Stewart en The
Allman Brothers. Soms ook
lieten de vaste klanten
simpelweg verstek gaan (Ry
Cooder, Randy Newman) of
lieten zich vertegenwoordigen
via een gemakzuchtig „live" of
anderszins herformuleren van
bekende koek (Lou Reed, John
Lennon, Roy Buchanan* The
Rolling Stones).
Voegt men hierbij, dat dankzij
de budgettaire besnoeiingen
van sommige
platenmaatschappijen de
recensie-desk van uitgerekend
deze krant verschillende platen
werden onthouden
(Commander Cody, Pink Floyd*
Leo Kottke, George Harrison,
Bonnie Raitt, David Blue, Nitty
Gritty Dirt Band en vele andere;
de aangevraagde Dr. John,
Hollywood Be Thy Name, blijft
ook alweer verdacht lang weg,
te lang in elk geval om nog in
deze beschouwing te kunnen
worden betrokken), en het zal
een ieder duidelijk zijn, dat het
rijtje met de twintig beste elpees
van '75, dat zo dadelijk zal
worden onthuld, niet zonder
moeite tot stand is gekomen.
Slapelozcnachten, schele
hoofdpijn en meer van dat,
maar niettemin, het is toch weer
gelukt. Ik zou zeggen, bekijk het
op uw gemak en doe er uw
voordeel mee. Daar gaan we.
1. Emmylou Harris - Pieces Of
TheSky
2. The Band - Northern
Lights/Southern Cross
3. Bob Dylan/The Band - The
Basement Tapes
4. Bob Dylan - Blood On The
Tracks
5. John Fogerty-John
Fogerty
6. Little Feat - The Last
Record Album
7. Little Feat - Electrif
Lycanthrope (wit)
8. Eagles - One Of These
Nights
9. Dr. Feelgood - Malpractice
10. Lou Reed - Live
21. Outlaws - Outlaws
12. Elvin Bishop-Juke Joint
Jump
13. Dan Fogelberg - Souvenirs
14. Streetwalkers - Downtown
Flyers
15. Neil Young/Crazy Horse -
Zuma
16. Electric Light Orchestra*
Face The Music
17. The Frankie Miller Band*
The Rock
18. The Kinks-Schoolboys In
Disgrace
19. Atlanta Rythm Section -
Dog Days
20. Blntangs - Genuine Bull
Zo. En nu maar op naar
oliebollen, appelflappen,
champagne en pils. De tent gaat
op slot tot het volgende jaar. We
zien elkaar daar terug.
