Twaalfduizend leraren
lieten hun tanden zien
Vijftien straalkacheltjes
diep onder Afrika's bodem
chipiollijn
|ia aider tracé
|ten lopen
Ik vraag:
'Waarom zou ik
een rekening
bij de ABN nemen?'
SEKADF, OOüh
CHU wil commissies de
baan vrij laten maken
voor één CDA-fraktie
WEK UU EK Htï üKOEffm tCT"' fitffiW
VAN BE mEHSCHOOk ;- HivrMr
Diep wantrouwen jegens minister Van Kemenade
Politie mocht niet
doorrijden van
soldaten in Beilen
Socio-therapeut
dreigt rijkelijk
zijn zin te krijgen
Oudste kernreactor: twee miljard jaar
NSDAG 10 DECEI3ER 1975
BINNENLAND
TROUW/KWARTET 9
ndrang' van vrschillende kanten in Kamer
rd
onze parlemetsredactie
HAAG \n verschilende zijden uit de Tweede Kamer is
geren aangedmgen alsnog de mogelijkheden te bezien om de
2j ipholspoorlijriangs een ander tracé te laten lopen dan onlangs
minister wsterterp (verkeer en waterstaat) is vastgesteld!
Schiphol zal de nieuwe
'fcfiijm via Leiwn langs de be
tide venbindir naar Den Haag
Tijdens d gisteren begon-
behamdalingvan de begroting
verkeer en aterstaat vroeg de
~er van Zeifcan minister Wes-
rp op kort termijn de voor-
ladelen en o ok de kosten te
en van ea alternatief tracé,
angs de niawe rijksweg tussen
Haag en msterdam loopt en
Amsterdamdiirect met Rotter -
verbindt. ")ok vroeg hij te
n of de lii, die volgens de
ge pfl&nnenedndigt in Amster-
zuid. kan nrden doorgetrok-
naar het Gntraal Station. De
diende nutsteun van D'66 een
l, wann om een studie
t gevraagl iaar hetzelfde alter-
ve tracé.
kswegi
progressive partijen spraken
uit oven (e aanleg van een
al rijksveen. In een motie
i »n zij de anleg van rijksweg
oor midiiter Delfland uit te
n, ondieame* omdat deze weg
andechap éistig aantast. Ook
fcben PvdA, PR en D'66 zich
rijksweg 1 de zogenaamde
scheiidingswe bij Den Haag.
voor mmniisti Westertierp het
inde jaar c werkzaamheden
laten beginm. In een- motie
t voorgestelpier miljoen gul
die voor rij!weg 14 is uitge-
cen. te gebruen voor een ver-
aanleg vt de autosnelweg
Amsterda en de Afsluit-
Om financle redienen is de
eg van he wegvlak tussen
rwoude en Den Oe ver ver-
;d. Ook de GU'er Tolman ver-
zich tegej deze vertraging,
hij toondeiich wel voorstan-
ran de aank van rijksweg 14.
IVD en de adere oppositiepar
tijen waren ook ongelukkig met de
lagere uitgaven voor de aanileg van
wegen. ARP-woordvoerder Schakel
zei wel akkoord te kunnen gaan
met het feit dat de regering zich
heroriënteert over de noodzaak en
het tempo van de aanleg van we
gen. Tevens ging hij akkoord met
bevordering van het openbaar ver
voer. Hij vroeg zich echter af of
niet al te drastisch wordt ingegre
pen. Bus en fiets zijn geen tover
woorden waarmee alles ineens kan
worden opgelost, aldus de heer
Schakel.
De socialist Van der Doef zli dat
het baledd met betrekking tot het
openbaar vervoer weinig reden tot
enthousiasme geeft. Er bestaat een
tegenstelling tussen wat minister
Westerterp zegt en het feitelijke
beleid, waarin het openbaar vervoer
niet wordt bevorderd en waarin
slechts een negatief beeld ten aan
zien van de auto wordt opgeroepen,
aldus Van der Doef, die verder zei
ernstig te twijfelen aan de geloof
waardigheid van het beleid.
Actiegroepen
Voor de derde achtereenvolgende
keer vroegen de PvdA, PPR en D'66
opnieuw aan de minister om finan
ciële steun te verlenen aan actie
groepen op het gebied van verkeer
en vervoer. Minister Westerterp
heeft dat steeds van de hand gewe
zen, omdat de actiegroepen daar
gen behoefte aan zouden hebben
en zij van ambtelijke zijde vol
doende geïnformeerd zouden wor
den. Volgens de PPR is uit een
onderzoek van de PvdA en de PPR
gebleken dat er wel degelijk be
hoefte aan steun, gebonden aan
enkele voorwaarden, is. De KVP-er
Van Zeil stelde voor subsidie te
verlenen aan de actie groep 'stop
de kindermoord' het gelid hiervoor
zou verkregen kunnen worden uit
de opbrengst van kinderpostzegels.
Twaalfduizend leraren van liet voortgezet onderwijs hebben gisteren een demonstratie gehouden in de Brabant-
hallen in Den Bosch. Een overzicht van de verzamelde demonstranten.
Van onze onderwijsredactie
DEN BOSCH Het Nederlands Genootschap van Leraren heeft gisteren zijn tanden laten zien. Op
een massale demonstratie van twaalfduizend leraren van v.w.o.-havo-mavo in de veemarkthallen
van Den Bosch bleek diep wantrouwen jegens de minister van onderwijs.
(ADVERTENTIE)
BLOEDIGE URGEROORLOG IN LIBANON
De bezitsloa in Libanon (Libanezen en Palestijnen) moeten nu
al maandemen offensief van extreem rechtse falangisten weer
staan.
DE DUIZNDEN GEWONDEN MOETEN GEHOL
PEN WQDEN.
Onze eersteending van 10.000 is verregaand onvoldoende. Voor
meer hulp an Rode Halve Maan en Libanese Secours Populair:
MEDISCI KOMITEE PALESTINA
GIRO 3168300 UTRECHT
Het NGL telt zestienduizend leden
en vertegenwoordigt daarmee het
merendeel van de leraren aan
scholen voor havo en v.w.o. en een
klein deel van de mavoleraren.
Tienduizend NGL-leden waren gis
teren in Den Bosch aanwezig,
waardoor de meeste scholen plat
gingen. Nog eens tweeduizend leden
van de r.k. vereniging van mavo
leraren had zich bij de demonstra
tie van de NGL aangestoten.
De kritiek van de demonstranten
richtte zich zowel op de aantasting
van de rechtspositie van de leraar
als op de aangekonidigde bezuini
gingen op het onderwijs. Ook het
vernieuwingsbeleid van minister
Van Kemenade werd fel aangeval
len.
Beroepstrots
NGL-vo or zotter P. J. Roefs: 'De le
raar moet zijn beroepstrots hervin
den om zich te kunnen verzetten
tegen de v er deel -en-heer s -politiek
van de regering. De leraar heeft de
samenleving iets te bieden en hij
hoeft niet toe te staan dat de
kwaliteit daarvan wordt aangetast.
De minister speculeert erop dat het
parlement alles zal slikken, omdat
het van toeten noch blazen weet.
We moeten het parlement duidelijk
maken dat de leraren, de ouders en
de leerlingen dit niet zullen toe
staan'.
De kritiek van Roefs en andere
sprekers richtte zich met name op
de volgende punten:
TT- vergroting van de klassen in
verschillende vormen van het on
derwijs;
mogelijke uitbreiding van de
lestaak van de eerstegraadsleraar of
een dienovereenkomstige salaris
vermindering;
achterstelling van mavo-scholen
en mavo-leraren;
afschaffing van de tien procent
toeslag op avondlessen;
vermindering van het aantal
wekelijkse lessen im het middelbaar
beroepsonderwijs
mogelijke verkorting van de les
uren tot 45 minuten.
Uit de verschillende redevoeringen
en de vele ovaties van de aanwezi
gen bleek ook ergernis over de
vernieuwingsstrategie van minister
Van Kemenade. De experimenten
krijgen steeds meer geld, en dat
gaat ten koste van het bestaande
onderwijs. Alsof er in het bestaan
de onderwijs sinds 1968 niets ver
nieuwd is. En alsof alles wat ons
nu als nieuw wordt aangeprezen
'dus' goed is.
'We moeten alle weldenkende Ne
derlanders mobiliseren tegen de
hersenschimmige plannen van de
minister', zei Roefs Hij wilde wel
meewerken aan vernieuwing, maar
niet als dat ging ten koste van het
bestaande onderwijs. Als er bezui
nigd moet worden dan ook op de
nieuwe activiteiten.
Jos en Jos
Het onbehagen van de leraren werd
duidelijk vertolkt door drs. Ed.
Koster, oud-rector van het Pius X
College in Amsterdam. 'De firma
Jos en Jos (waarmee bedoeld wordt
Jos van Kemenade en diens publi-
citedtsman Jos Ahlers) wil ons via
de televisie doen geloven dat het
heil nabij is. Individualisering
wordt beloofd, maar de klassen
worden groter. De leerlingen zullen
beter doorstromen, totdat ze op
de studentenstop stuiten. De leer
plicht wordt verlengd, maar de
wekende jongeren zelf willen niet.
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG De CH-fractie in
de Tweede Kamer heeft gisteren
aan KVP en ARP schriftelijk
voorgesteld om de belangrijkste
onderlinge meningsverschillen
ovei; het kabinetsbeleid in apar
te commissies te bespreken.
In een brief aan de fracties van
KVP en ARP, schrijft het fractiebe
stuur van de CHU dat over een
aantal actuele onderwerpen die be
trekking hebben op het beleid van
het kabinet 'zo spoedig mogelijk
een zo goed mogelijk nader overleg
tot stand zou moeten worden ge
bracht'. Dit met ais doel, een zo
groot mogelijke eenheid van opvat
ting te bereiken. De CH fractie
noemt als voorbeelden de volgende
onderwerpende collectieve lasten
en overheidsuitgaven, het beleid
ten aanzien van de ondernemingen
(Ondernemingsraden, vermogens-
Van een onzer verslaggevers
BEILEN Vier politiemensen in
uniformen en in een surveillance
wagen zijn door een militaire
wachtpost tegengehouden. Ze
mochten niet doorrijden omdat ze
geen pasje hadden. Na veel heen en
weer gepraat en gesprekken over de
mobilofoon konden ze tenslotte
hun opdracht toch uitvoeren. Dit
incident illustreert de rivaliteit tus
sen militairen en politiemensen,
die hier bij het gijzelingsdrama
soms ook minder opvallend zicht-
Zo werd bijvoorbeeld een perskaart
van de verslaggever van Trouw op
een gegeven moment 'verdacht' be
vonden door een politieman. Deze
vroeg toen aan een soldaat of hij
als geleide mee wilde gaan om de
aanwezigheid van de betrokken
journalist op zijn juistheid te laten
toetsen. Gaat u zelf maar even,
vond de soldaat. Zo geschiedde.
saanwasdeling, Jnvesteringebesffli-
singen), het zelf sta ndigenibeledd
(midden- en kleinbedrijf en land
en tuinbouw), onderwijs, Inkomens
politiek en bezitsvorming, volks
huisvesting en 'onderwierpen van
meer specifieke aard, aoaüs die
grondpohtiefc en het mediabeleia9.
De CH fractie stelt de volgend»
procedure voor: er zou per onder
werp een commissie moeten wor
den benoemd bestaande uit één IM
per fractie. Deze commissies zouden
op zo kort mogelijke termijn moeten
proberen gemeenschappelijke
standpunten te formuleren. De»
conclusies zouden daarna eerst aan
de afzonderlijke fractie en tenslotte
aan een gemeenschappelijke frac
tievergadering moeten wtortien
voorgelegd.
De fractieledldera van KVP en ARP
dn de Tweede Kamer mr. F. H. J. J.
Andriessen en mr. W. Aantjes heb
ben gistermiddag positief op dit
voorstel gereageerd. Aantjes ver
wees daarbij naar zijn eigen voor
stel tot integratie van de Werk
zaamheden van de drie fracties dat
hij op de AR-partijraad van 24 mei
had gedaan, Andriessen noemde het
CH voorstel 'een pittige stap voor
waarts naar één lijst en één frac
tie.'
Van een verslaggever
MAASTRICHT Als de officier
van justitie zijn zin krijgt., zal d»
socio-therapeut J. C. uit Nijmegen,
die zo graag de gevangenis Inging,
rijkelijk zijn zin krijgen.
De 32-jarige C. zat zo in de moei
lijkheden dat hij de gevangenis ta-
wilde om daar de hulp te krijgen
die hij niet op een andere manier
kreeg. Om zijn doel te bereiken
gooide de man een steen door de
etlageruit van een juwelier, stal
een portemonnale en meldde zich
direct bij de politie.
De officier van justitie eiste giste
ren tien maanden tegen de socio-
therapeut. De rechtbank doet 23
december uitspraak.
Er worden experimenten opgezet,
maar niemand maakt zich druk
over de kosten'.
Jo Lauvenberg, leerling van het
Bernardtauscollege in Heerlen; 'Wij
hebben recht op een goede, brede
opleiding. In dit beeld passen geen
grotere klassen, vermindering en
verkorting van lessen, overbelaste
leraren en studentenstops'.
Op een persconferentie na afloop
van de demonstratie deelde het be
stuur van het NGL mee, dat het de
actie van leraren in Venray die
salarisverlaging voorstéllen om de
bezuinigingen op het onderwijs te
voorkomen afkeurt. Als er iets aan
de salarissen gedaan moet worden,
dan niet bij één groep, maar voor
alle vergelijkbare groepen tegelijk.
Op de demonstratie van het mid
delbaar technisch onderwijs in Den
Haag zei pater Leopold Verhogen,
bestuurder van een m.t.s. in Eind
hoven, dat de bezuinigingen op het
m.t.o. het onmogelijk maken een
leerling de vereiste kennis bij te
brengen. Dan krijg je gespeciali
seerde robotten, waarschuwde hij.
De voorzitter van het actiecomité,
ir. P. van Rijn, overhandigde daar
na een petitie aan de voorzitter
van de vaste kamercommissie van
onderwijs, de heer Masman.
(ADVERTENTIE)
Masja Gevers heeft twee kinderen op de lagere
school en een part-time baan. Voor haar salaris
heeft ze een eigen bankrekening bij de ABN. Dat
is fiskaal overzichtelijker en bovendien is het
haar geld, nietwaar? Waarom bankiert ze bij de ABN?
Masja Gevers: 'Ik had het eens met een collega
over de keus van een bank. En die was erg tevreden
over de ABN. Ze nemen de tijd voor je. En als je
met een financieel probleempje
zit, komen ze met een nuttig
advies. Wel, dat trok me aan,
want een groot financieel
genie ben ik niet. En steeds
bij m'n man aankloppen met
vragen wil ik ook niet.'
Algemene ttank Nederland
'Maar als het nu zomaar aan de boom groeit, dan kan er toch nooit veel kwaads achter steken?' Het
moet zo ongeveer het oudste argument ter wereld zijn. Dat wil niet noodzakelijk zeggen dat het ook
het beste argument zou zijn, maar het heeft door de eeuwen heen een zekere charme behouden. Reden
dus voor extra oplettendheid wanneer dat argument hier en daar opduikt om het bestaan van kern
reactoren een vertrouwenwekkende achtergrond te verschaffen.
cies weten waar het spul blijft.
Herkomst
Het werd in Pierrelatte al gauw dui
delijk dat er niemand geknoeid of
geblunderd had, en er moest dus iets
heel merkwaardigs aan de hand zijn.
De herkomst van het afwijkende
monster werd teruggespeurd naar de
uraniummijn van Oklo in Gabon.
Daar werden in de lopende produk-
tie nog veel lagere gehalten aan U-235
gevonden, tot 0,62 procent. En na
gericht zoeken was er nog wel 0,30
procent te vinden ook.
Het 'ontbrekende' U-235 was een
kleine twee miljard jaar geleden
'opgestookt' als brandstof in kleine
natuurlijke kernreactoren, onder bij
na dezelfde omstandigheden als het
nu in Dodewaard en Borsele gebeurt,
om maar eens dicht bij huis te blij
ven. Het natuurlijke percentage U-
235 bedroeg toen nog ongeveer drie,
net als in onze reactorkernen, nadat
wij de verarming van twee miljard
jaar door verrijking weer hebben
teruggeschroefd.
En als je dan genoeg uranium bij
elkaar brengt en er zitten rijke
ertslagen in Oklo en er is genoeg
water in de buurt, dan begint er een
kettingreactie. Het U-235 wordt ge
spleten, en er komt warmte vrij. On
geveer een miljoen jaar lang, de
warmte van gemiddeld zo'n vijftien
straalkacheltjes (40 kW), schat men
na vrij ingewikkelde berekeningen.
Weliswaar groeien kernreactoren
niet aan een boom, maar zo'n 1800
miljoen jaar geleden zijn er in Afri
ka, diep onder 'de bodem van wat
nu Gabon heet, wel een stuk of wat
door een toevallige samenloop van
omstandigheden ontstaan. En zie:
daar ging alles goed, dus wat zeuren
we nu nog over risico's?
Zo simpel heeft, bij mijn weten, nie
mand het ooit voorgesteld, maar dat
neemt niet weg dat de ontdekking
van het 'Oklo-fenomeen' hier en
daar enige blijmoedigheid over de
gevolgen van toepassing van kern
energie heeft teweeggebracht. Daar
om alleen al was het passend en nut
tig dat prof. dr. J. A. Goedkoop, we
tenschappelijk directeur van het Re
actorcentrum Nederland, deze week
in een vergadering van het Konink
lijk instituut van ingenieurs (sectie
kerntechniek) en het Atoomforum
(de industriële club op dit terrein)
helder op een rijtje zette wat er wel
en niet aan de hand was.
Het was bovendien een buitenge
meen boeiend verhaal. Dat begon in
1972 bij een analist van de Franse
fabriek voor uraniumverrijking in
Pierrelatte! die het gehalte aan ura-
nium-235 in de aangevoerde grond
stof bepaalde. Dat is gewoonlijk on
dankbaar werk, want dat gehalte be
draagt 0,720 procent en dat is dat.
Voor de preciezen is het aardig te
weten dat het percentage nog wel
schommelt tussen 0,7196 en 0,7208,
maar daar is het mee bekeken ook.
Verval
Daar zijn goede historische redenen
voor. Wat er bij de vorming van het
zonnestelsel, zo'n zes miljard jaar
geleden, aan uranium in de buurt
was, bestond voor ongeveer de helft
uit U-235 en voor de^andere helft uit
U-238, dat iets zwaarder is maar er
verder meer dan sprekend op lijkt,
wat betekent dat elk atoom ooit een
Beide atoomsoorten zijn radioactief.
keer een deeltje uitstoot ('straling',
noemen we dat wat slordig) en 'ver
valt' tot een heel ander metaal met
heel andere eigenschappen.
Het geval wil dat U-235 nogal wat
sneller vervalt dan U-238, hoewel
beide processen zelfs voor biologi
sche begrippen erg langzaam gaan.
De vervalsnelheden liggen binnen zo
nauwe grenzen vast dat er in ura-
inum dat we nu bij elkaar schrapen
nog 0,720 procent U-235 over is. Niet
meer en niet minder. Daarom moet
het die Franse analist een niet ge
ringe moed hebben gekost, te rap
porteren dat hij in zijn laatste mon
ster 0,717 procent had gevonden. En
dat er ook echt niet meer in zat.
Dit verwekte grote opschudding.
Men is in de kerntechniek namelijk
gevoelig voor percentages U-235. Ten
eerste lévert nu juist die magere
0,7 procent de feitelijke brandstof
voor kernenergiecentrales, nadat het
in peperdure verrijkingsinstallaties
moeizaam tot bij de drie procent is
opgekrikt. Er is dus een economisch
belang.
Ten tweede is U-235 ook de grond
stof voor puike atoombommen, mits
het gehalte tot boven 90 procent is
opgeschroefd. Dat is 1 de diepere re
den waarom die percentages tot in
vier cijfers achter de komma wor
den bepaald: men wil graag erg pre-
Regeling
De voor de hand liggende vraag is,
waarom dat niet uit de hand liep.
Door de zelfde natuurlijke veilig-
heidsfatcoren, zei prof. Goedkoop,
die meehelpen om te zorgen dat Do
dewaard en Borsele niet uit de hand
lopen. Bij temperatuurstijging wordt
de reactie vanzelf afgeremd. En als
het op een gegeven moment zo warm
wordt dat het water gaat koken,
werkt dat als een tweede rem, want
zonder genoeg water loopt de zaak
helemaal niet meer.
Aardig om de beginselen der reactor
kunde ook in de natuur te zien wer
ken, maar de schaalverschillen zijn
van dien aard dat het ons weinig
leert over de problemen van onze
eigen kerncentrales. Borsele, om de
gedachten te bepalen, is goed voor
honderdvijftigduizend straalkachel
tjes.
Iets dichter bij de realiteit staat mis
schien de les van Oklo voor de men
sen die moeten bedenken wat we met
radioactief afval aanmoeten. Twee
miljard jaar geleden was er niemand
om zich daarover zorgen te maken,
en radioactieve produkten kwamen
ter plekke in de grond terecht waar
ze ontstaan waren.
Hun lot is des te boeiender omdat
die grond twee miljard geleden klets
nat moet zijn geweest anders had
de reactor niet gewerkt. Die grond
is nu nog kletsnat er siepelt water
uit omhoog. En geologisch is aan
nemelijk dat de zaak in de tussentijd
ook kletsnat moet zijn geweest.
Sommige splijtingsprodukten blijken
inderdaad in die twee miljard jaar
volledig te zijn weggespoeld, andere
zitten er nog steeds. Dank zij die
laatste kon de gang van zaken juist
gereconstrueerd worden.
Plutonium
Maar de grootste belangstelling ging
uit naar het lot van het gevormde
plutonium, het gevaarlijkste bijpro-
dukt van de kernenergie. Het is er
zelfs niet meer: elke 24.000 jaar ver
valt de helft tot onschuldiger produk
ten. Maar uit de reconstructie blijkt
dat het tot het eind netjes op zijn
plaats is blijven zitten.
Prof. Goedkoop was niet verwonderd.
Plutonium is in water uiterst onop
losbaar. In kleiachtige aardlagen als
in Oklo wordt het bovendien sterk
aan de grond gebonden. Bekeken za
ken. Alleen nog eens bevestigd. Niet
te veel conclusies willen trekken: in
een zandlaag was het misschien wèl
gaan zwerven.
Het Oklo-fenomeen bewijst niets
nieuws. Maar het was een boeiend
experiment.
