ang niet alle
urinamers blij
et eigen taal
f
ABN
Paramaribo vierde
uitbundig feest
Stichting wil ontslag
directie V ulcaansoord
2&€
Beheer uw geld goed, zorg
dat u de hoogste rente maakt.
De spaarvormen van de ABN
maken't u gemakkelijk.
CNV-bond wil broekriem wat aanhalen
'maar dan moet iedereen bijdragen'
3 S~T' z
JT I
jl
ring ertegen
EG-landen uit
N te stappen'
PPR en PSP
willen illegalen
Wat krijgt uw vrouw
voor haar 60e?
Finalgon'
©irim©
Congres snijdt in
defensiebegroting
Algemene Bank Nederland
Spaans parlement
akkoord met
ontruiming Sahara
Aanhouden Neptunes
geeft problemen
Ook klacht tegen de accountant
Franse bemiddeaar in Beiroet
/var)dac
iag 20 november 1975
binnenland
trouw/kwartet 9
de
erlands blijft nog wel even domineren
[ederlands is nog steeds de dominerende taal in Suriname
it zal nog wel even zo blijven. Maar het is duidelijk dat
Vej het bewind van deze regering al de aanzetten zijn gegeven
en'* iet straks met het Surinaams het Sranan Tongo te
ewde
vair'
eisjeWt over de radio steeds vendien was het Nederlands door
Surinaams gesproken (de de eeuwen heen beproefd en ge-
kse voorlichtingsprogram- schikt bevonden om alle gedach-
over de onafhankelijkheid ten en gevoelens redelijk duidelijk
regeringspublicitedtsdienst te kunnen uitdrukken.
Sn? i helemaal in het Suri-
1 DU* gegeven) en de minister CfeOOlS imperialisme
ljn 1 ndêrwljs, Venetiaan, heeft
jjeis het Nederlands al tot
Idy
een
werk
j. di
ing
hij
:e ndf
cultatief vak in de hoogste
de kweekscholen ge-
citaa
'De
at
:t positief: het zou de
•Ing van een eigen Suri-
cultuur bunnen beteke-
w l3en bevrijding van het toch
-iT..,, er zware bes lag dat Neder-
schier elk gebied lm dit
het leven van zijn bewo-
il SpL
zwak Jang niet alle Surinamers
te d( mee Ingenomen. Natuurlijk
de groep, die zo verneder -
is, zo doordrenkt van de
wdse cultuur, dat in hun
door het terugdringen van
ederlands de eenzaamheid,
i eilandipositie van
••••%d nog eens zal worden ver-
aat niemand zich iets wijs-
Het Nederlands is welis-
ten opzichtige uitzondering
talenkaart van het Cari-
febied; het Sranan Tongo
ook zijn een mini-taal
oogstens een paar honderd
l man in de hele wereld.
Suriname met zijn Neder-
dan geen toegang hebben
omringende landen; men
in elk geval die taal met
rintig miljoen mensen. Bo-
Maar toch zijn dit niet de groot
ste bezwaren. Deze leven bij de
hlndoestaanse intellectuelen hier,
die in het protegeren van het
Surinaams een uiting zien van
het culturele imperialisme van de
creool, dat naar zij vrezen
straks het land zal onderwaisen.
Sranan Tongo immers is de taal
van de negerbevolking en nage
noeg vreemd voor de hindoestaan.
De stadshdndostaan verstaat en
spreekt wel Surinaams, maar de
grote meerderheid van de hln
doestaanse plattelandsbevolking
staat er helemaal buiten.
Nederland heeft zich steeds buiten
de problemen van de taal voor
Suriname gelaten. In het begin
was dat heel eenvoudig: er werd
niet eens over nagedacht en het
Nederlands werd gewoon van bo
venaf opgelegd. Het was lange
tijd ook een praktische kwestie:
het onderwijs was in Nederlandse
handen en werd daarom in het
nederlands gegeven. .De kennis
van de eigen landstalen was bij
de uit Nederland geïmporteerde
onderwijzers niet groot en ver
fijnd genoeg.
De huizen in de Gravenstraat in Paramaribo krijgen, nu de 25e
november met rasse schreden nadert, een extra kwastje verf.
Geen keuze
De Surinamers zelf hebben de
-N
V
Bij 'het scheiden
van de markt
SURINAME
Aantekeningen
uit Suriname
door Jan Kuijk
1 zigfcr- f''-Jifff- -
BRAZILIË
foto-
Idea-
zaak aan de orde gesteld. Een
neiging om zich meer op de eigen
onmiddellijke omgeving in Zuid-
Amerika te oriënteren, bracht al
lerlei losse en noodt ergens syste
matisch uitgesproken wensen
naar een andere taal met zich.
Nederland heeft niet gekozen
als de neiging om te kiezen al
aanwezig zou zijn geweest. Elke
keus die Nederland dan had ge
daan, zou ons als 'fout' worden
aangerekend; precies als ons nu
kwalijk genomen wordt dat wij
niet hebben gekozen.
Elke keus immers van een taal.
een oriëntatie is een poldtieke
keus. Spaans voor Latijns-Ameri-
ka, Portugeès voor Brazilië, Engels
voor het Caribisch gebied. De Su
rinamers hebben in de twintig
jaar van het stutuut, toen zij zelf
de mogelijkheden hadden, de keus
evenmin gemaakt.
Evenzo heeft Nederland of Suri
name zelf niet gekozen voor een
van die kleine, mimiatuurtaien die
in Suriname worden gesproken:
het Sranan Tongo van de negers
of het Saranam Hindi (de Suri
naamse versie van de talen uit
India, waar de hindostanen van
daan komen), het Javaans of heel
oorspronkelijk maar van een on
haalbare kunstmatigheidhet aro-
waks de taal, die nog leeft bij
een paar duizend Indianen, de
oorspronkelijke bewoners van het
land.
Stimulerende dichter
Het merkwaardige van het Suri
naamse nationalisme, zoals zich
dat nu manifesteert in de rege
ring-Arron; is niet alleen dat het
vooral steeds geleefd heeft bij de
creolen (één van de narigheden
van nu is dat Lachmon zelfs niet
de geringste poging in die rich
ting heeft gedaan binnen zijn ei
gen partij) maar vooral ook dat
het Creoolse nationalisme de laat
ste jaren sterk gestimuleerd werd
door dichters en mensen, die de
waarde van de taal kennen.
Het waren die dichters en
schrijvers als Bruma (nu minister
van economische zaken). Veneti
aan (de al eerder genoemde mi
nister van onderwijs) en Dobru
(nu onder zijn eigen naam Rava-
les lid van het parlement), die in
hun nationalisme en een zich af
zetten tegen Nederland de taal
herontdekten, die zij als kind
thuis geleerd hadden, het wat
meewaarig behandelde en sociaal
gedeclasseerde Taki-Taki.
De dichters van toen zijn nu aan
de macht. En 'macht' in Suriname
betekent meteen 'erg veel macht',
zodat de idealen van toen de poli
tiek van vandaag is of kan wor
den.
Sranan Tongo is nog niet ge
schikt om de functie van het Ne
derlands over te nemen. Het heeft
nog geen geschreven grammatica
en voor abstracte begrippen zijn
er nog geen woorden.
Een paar maanden geleden dook
in het Surinaams nog steeds het
onvervalste Nederlandse woord
'onafhankelijkheid' op. Nu heeft
een anonieme taalschepper
opeens het woord 'sfrefidemsi' ge
vonden. Niemand weet waar het
vandaag komt ('strefi' is 'eigen',
maar dan houden de mogelijkhe
den voor verklaringen ook op),
maar iedere creool accepteert het
gretig als een mooi en goed
woord.
Deze ontwikkeling zal na de onaf
hankelijkheid nog sneller gaan.
De grondwet is nog in het Neder
lands geschreven en bij de pro
clamatie van Suriname's souverei-
niteit zal er nog Nederlands wor
den gesproken. Maar die taal
heeft dan dezelfde functie als de
smokings en de jacquetten, die
opperceremoniemeester Eric Hef-
ford aan de gasten heeft voorge
schreven om te voorkomen dat de
nafhankelijkheid door safarai- en
afro-bekleding een louter creoolse
manifestatie zou worden.
(ADVERTENTIE)
e parlementsredactie
AG De Nederlandse re-
niet van plan om stappen
ondernemen om samen
!G-landen uit de Verenigde
stappen. Premier Den Uyl
ren in de Eeerste Kamer
stap nog erger zou zijn,
aniti-zionisme-resoluitie die
eek in die V.N. is aamgeno-
Van onze sociaal-economische redactie
UTRECHT De voedingsbond CNV is bereid in het komende
jaar de buikriem wat aan te halen, zodat het bedrijfsleven meer
lucht kan krijgen.
alle
ij of
icu's
ver-.
°P" 1 antwoordde dit op een
in het CHU-Eerste Kamer-
Hulst, die een dergelijk
had geopperd. 'Met een
:e stap is niemand gediend,
el in de laatste plaats. Bo-.
zal Israël zelf ook niet uit
treden', zei Den Uyl. De
vult volgens hem nog een
ingrijke taak inzake de vre-
igen in het Midden-Oosten,
ad ere door de troepen die
linaï zijn gelegerd en die
moeten houden op het be
ten Uyl wees er ook op dat
ltstreekse aanval op Israël,
land uit de V.N. uit te
niet is geslaagd. Hij bena-
tog eens dat de regering het
ins is met de anti-zinonis-
esolutie. 'Deze resolutie is
lig in opzet, strekking en
aad-
ook
jjec-
a in
voï-
isea
aan,
ima-
1 de
250
af-
jsel-
aps-
oare
ueel
af-
Pi-
een
>aar
and-
'Maar wij eisen dat ook de zelf
standige beroepsbeoefenaren een
pas op de plaats maken. Wij kun
nen niet toestaan dat de werkne
mers de last van een gehele natie
zullen moeten dragen. Iedereen
moet zijn bijdrage leveren', aldus
de voorzitter van de Voedingsbond
CNV (CVAT), de heer M. D. den
Hollander, gisteren op de algemene
vergadering van deze organisatie in
Utrecht.
De nullijn mag volgens de heer
Den Hollander niet betekenen dat
de werknemers er volgend jaar zo'n
vijf tot tien procent in koopkracht
op achteruit gaan. Met name aan
de laagstbetaalden en aan de zelf
standigen die beneden het minimu
minkomen zitten, zal extra aan
dacht moeten worden besteed.
Den Holander gaf toe dat de eco
nomische situatie slecht is, maar
anderzijds leggen de ondernemers
wat te veel nadruk op de arbeids
kosten als bron van aJle kwaad. In
dit verband wees hij op de sanering
in de broodindustrie, die noodzake
lijk was 'omdat enkele grootmach
ten in deze bedrijfssector elkaar op
het scherp van de snede beconcur
reerden' Uiteindelijk moest er als
dacht moeten worden besteed. 1*1
De bondsvoorzitter noemde het on- (TO n ld hp QTp I pi rj p7|
aanvaardbaar dat de werkgevers
Isea ng', zei hij.
het hele bestaande systeem van
prijscompensatie overboord willen
gooien. Aangezien de werknemers
de prijsstijging achteraf gecompen
seerd krijgen, zouden de werkgevers
er naar zijn mening beter aan doen
zelf de prijzen in de han dte houden.
(ADVERTENTIE)
Dank zij het Risico Waarde-projekt 2 van E&L krijgt een
25-jarige vrouw bijvoorbeeld:
f 14.592,- belastingvrij op haar 60e verjaardag.
(Dit bedrag is berekend volgens reële
prognoses.)
Voor het zover is kan haar echter iets
overkomen. Dan geeft E&L, bij overlijden,
f 100.000,— belastingvrij aan u, uw gezin, om dóór te gaan.
Deze zekerheid kost
f 440,- premie per jaar, gedurende de 35 jaar dat haar
Risico Waarde-projekt 2 loopt.
Wat krijgt üw vrouw voor haar 60e?
Uw verzekeringadviseur kan dat zo nazien.
Benader hem. Ze is immers nog lang niet jarig?
De goede verzekeringadviseur kent E&L. Als de beste.
©,E&LEqu"y&Law
Levensverzekeringen
helder als glas
Korte Voorhout 20 Den Haag
Tel 070-469262*
DEN HAAG De fracties van PPR
en PSP in de Tweede Kamer heb
ben zich gesteld achter de acties
van de Marokkaanse hongerstakers
en andere illegale gastarbeiders om
alsnog een verblijfsvergunning te
krijgen. PSP en PPR willen de 120
Marokkanen begeleiden, die in de
Amsterdamse Mozes en ASronkerk
hebben geprotesteerd tegen de gang
van zaken bij de regularisering van
hun verblijf in Nederland.
Reden daarvoor is het 'onbehoorlijk
bestuur' waaraan vreemdelingen
diensten zich schuldig maken. PSP-
Tweede-Kamerlid Van der Lek
heeft dat gisteren gezegd op een
conferentie in Den Haag. De gang
van zaken bij deze 120 moe t een
voorbeeld worden voor een soepeler
beleid, zoals PPR en PSP dat voor
staan.
De fracties vinden dat justitie te
formeel optreedt tegenover deze
gastarbeiders. Het probleem voor
deze mensen is dat zij wel lang
genoeg in ons land zijn om alsnog
legaal toegelaten te worden, maar
hun aanwezigheid niet kunnen be
wijzen. Zij hebben voor koppelba
zen gewerkt, die weigeren een ver
klaring af te geven dat de gastar
beiders in hun dienst hebben ge
staan.
Volgens PPR en PSP heeft staats
secretaris Zeevalking toegezegd de
Marokkaanse hongerstakers in Am
sterdam soepeler te behandelen.
PSP en PPR zullen nagaan of dit
inderdaad gebeurt en ook het justi
tiële optreden tegen andere gastar
beiders nauwlettend gaan volgen.
(ADVERTENTIE)
Finalgon crème is mild
voor de huid.
is reukloos en vlekt niet.
Uitsluitend verkrijgbaar bij
drogisten apotheker.
WASHINGTON De Amerikaanse
Senaat heeft met 87 tegen zeven
stemmen een wetsontwerp aanv
aard voor defensie-uitgaven van
112.6 miljard dollar voor een perio
de van 15 maanden, gerekend van
af 1 juli. Dit bedrag is 8.3 miljard
dollar lager dan hetgeen president
Ford had gevraagd. Het Huls van
Afgevaardigden was akkoord ge
gaan met een bedrag van 111.8
miljard dollar.
Het ontwerp moet nu aan beide
Kamers van het Congres worden
voorgelegd om tot een vergelijk te
komen.
8%% Spaardeposito
met vaste looptijd 7 jaar
8%% Spaardeposito
met vaste looptijd 6 jaar
8 54% Spaardeposito
met vaste looptijd 5 jaar
8% Spaardeposito
met vaste looptijd 4 jaar
7% Spaardeposito
met vaste looptijd 3 jaar
6%% Spaardeposito
met vaste looptijd 2 jaar
6/4% Spaardeposito met
24 maanden opzegging
554% Spaardeposito met
12 maanden opzegging
454% Spaardeposito met
6 maanden opzegging
4%% Spaardeposito met
3 maanden opzegging
454% Spaarrekening/Spaarboekje
654% Spaar-Extra-Rekening/Boekje
door Jan Kuijk
PARAMARIBO Een ongekende en onbeschrijfelijke vreugde en
geestdrift maakte zich gisteravond meester van Paramaribo toen,
omstreeks kwart over zes plaatselijke tijd, in het Statengebouw
aan de Gravenstraat het Surinaamse parlement met algemene
stemmen de nieuwe grondwet voor de Surinaamse republiek vast
stelde.
Er was vuurwerk op straat, een
steelband en voldoende politie om
de Gravenstraat snel en efficiënt af
te zetten..
Premier Arron en oppositieleider
Lachmon verschenen beiden op het
bordes met één krans om beider Onverwacht
hoofden, terwijl zij vergenoegd el
kaar omhelsden.
teraard voor Arron en Lachmon,
maar toen even later ook Hindorie
op het bordes verscheen, werden er
onmiddellijk spreekkoren aangehe
ven: 'Viva Hindorie, Viva Hindorie'.
gevolg van overcapaciteit en flink
aantal werknemers afvloeien.
De bondsvoorzitter maakte ook be
kend dat de voedingsbonden van
NKV en NW de gemeenschappelij
ke voorlichtingsdagen met de CNV-
bond willen beëindigen. Zij doen
dat met een beroep op de komende
vorming van de federatie NW-
NKV.
De heer Den Hollander waarschuw
de ervoor dat er talrijke tekenen
zijn die erop wijzen dat men er op
uit is het CNV en CNV-bonden te
isoleren. Volgens hem is er geen
reden om aan te nemen dat de
CNV-ledeu zich ook zullen laten
isoleren.
Vergiffenis
George Hindorie, de VHP-er die dit
eigenlijk allemaal met zijn rebellie
mogelijk heeft gemaakt, boog voor
Lachmon en vroeg hem vergiffenis.
Mungra de felle en fanatieke
vechter en demagoog van de VHP.
niet vies om elke tegenstander als
'rascist' en 'terrorist' uit te schelden
stond nu arm in arm met Creool
se Statenleden.
De grootste toejuichingen waren ui-
MADRID (Reuter) Met een
overweldigende meerderheid keurde
gisteren de Cortes, het Spaanse
parlement, de dekolonisatieplannen
van de Spaanse regering voor de
Spaanse Sahara goed.
Hiermee is ook het akkoord van
Spanje met Marokko en Mauretanië
over de toekomst van de Spaanse
Sahara goedgekeurd. Volgens deze
overeenkomst zullen Spanje, Ma
rokko en Mauretanië het gebied
gezamenlijk besturen tot dat Span
je zich op 28 februari volledig te
rugtrekt.
Het akkoord houdt verder in dat de
wensen van de bevolking van de
Sahara In de Jema'a, de door Span
je goedgekeurde plaatselijke volks
vertegenwoordiging, naar voren
kunnen worden gebracht. Deze
volksvertegenwoordiging wordt door
de door Algerije gesteunde bevrij
dingsbeweging van de Spaanse Sa
hara. het Frente Polisario, niet er
kend, onder meer omdat de voorzit
ter van de Jema'a onlangs zijn
trouw aan Koning Hassan van Ma
rokko beleed.
De stemming kwam toch nog vrij
onverwacht, nadat in de middag Ar
ron en Lachmon met elkaar hadden
gesproken over een vijftal amende
menten die de oppositie had inge
diend. Eerder deze week had Lach
mon nog gedreigd naar de rechter te
zullen lopen als zijn amendementen
niet werden aangenomen, maar nu
nam hij kennelijk genoegen met
enige toezeggingen en verwerking
van zijn opvattingen in de toelich
ting bij de grondwet. Daardoor was
de weg vrij voor unanimiteit van re
geringspartijen en oppositie. Ook
mevrouw Liesdek-Clarke stemde
voor. Alleen de heren Dasiman en
Somohardjo (belden ln Nederland)
hebben niet meegestemd.
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG Minister Vredeling
en een deel van de defensiecom
missie van de Tweede Kamer zijn
het niet eens over de verwerking
van het langer in diens t houden
van de marine-Neptunes in de de
fensiebegroting.
In 1976 zullen de Neptunes tegen
de oorspronkelijke plannen in, ge
handhaafd worden en dat kost 21
miljoen gulden. Minister Vredeling
zei gisteren in het overleg met de
kamercommissie dat het niet nodig
is precies aan te geven waar dit
geld binnen de begroting vandaan
moet komen. In het begrotingsjaar
treden altijd wel bepaalde ver
schuivingen in de uitgaven op,
waardoor die 21 miljoen vrij komen,
zei hij.
KVP, AR en de oppositie ter rech
terzijde willen echter precies weten
ten koste van welke andere posten
de 21 miljoen betaald wordt. Zij
hadden al moeten slikken dat het
bedrag niet extra op de begroting
werd toegevoegd. Het overleg over
deze zaak zal vandaag worden
voortgezet.
Minister Vredeling heeft de com
missie gisteren voorts meegedeeld
dat de eerste pogingen om met de
Westduitsers tot taakverdeling te
komen voorlopig op niets zijn uit
gelopen. Het idee was dat Neder
land de aanschaf van zes marine
fregatten van West-Duitsland zou
overnemen en daarvoor landmacht-
taken zou kwijtraken. De Westduit
sers bleken echter zulke speciale
eisen aan de marinefregatten te
stellen dat de zaak voor Nederland
te duur zou worden.
UTRECHT Gezien de gang van zaken bij Vulcaansoord in Ter-
borg (gasverwarmingsapparaten) zal de Stichting voor Sociaal Aan
deelhouderschap (eerder ook actief bij de Holland Amerika Lijn en
bij de Rubber Cultuur Mij. 'Amsterdam') in de morgen te houden
vergadering van aandeelhouders het ontslag van de directie en de
raad van commissarissen van dit bedrijf voorstellen.
Verder wil de stichtin:
een vereenvoudiging van de finan
cieringsstructuur en terugbrenging
van gelden vanuit Engeland, voor zo
ver daar niet nodig
een sanering van Vulcaansoord
met een goede afvloeiingsregeling
een onderzoek door de Vereniging
voor de Effectenhandel naar de stij
gende koersen van het aandeel Vul
caansoord en naar eventuele voor
wetenschap.
BEIROET (AP, UPI, Reuter)
Gisteren is de Franse oud-premier
Maurice Couve de Murville in de
Libanese hoofdstad aangekomen
met een delegatie die wil trachten
te bemiddelen in de oorlog tussen
christenen en moslems.
De Libanese moslems hopen dat de
Fransen de christenen, bij wie zij
een grote invloed hebben, er toe
zullen dwingen concessies te doen
die tot hervormingen in het land
zullen leiden. Aan de andere kant
verwachten de Libanese christenen
een Franse garantie die hen zal
beschermen tegen de moslems die
in Libanon de meerderheid vormen.
Inmiddels zijn vijftien wijken in
Beiroet door de autorijritten 'onvei
lig' verklaard nadat de vijandelijk
heden gisteren opnieuw in aller he
vigheid zijn uitgebroken.
Gisteren viel ook het eerste Engelse
slachtoffer in de al zeven maanden
durende strijd. De 55-Jarlge Britse
zakenman werd door gewapende
mannen in zijn auto doodgescho
ten. Volgens de Britse ambassade
in Beiroet werd door de daders ten
onrechte aangenomen dat hij Ame
rikaans staatsburger was.
Ondertussen werden vier Israëli
sche straaljagers die gisteren van
uit zee boven Beiroet vlogen door
afweergeschut begroet. Het incident
droeg bij tot de toch al gespannen
situatie in de Libanese hoofdstad.
De Stichting heeft voorts bij het Ni-
vra (Nederlands Instituut van Regis
teraccountants) een klacht ingediend
tegen de accountant van Vulcaans
oord, die verzuimd zou hebben te
waarschuwen tegen bepaalde op
waarderingen van de activa. Op
grond hiervan kreeg Vulcaansoord,
volgens de Stichting, eind 1974 van de
ABN een lening van 3,5 miljoen
gulden, waarmede een 'wagenwiel
van internationale geldovermakin-
gen' incl. een reeks 'management-
fees' begon te draaien (beloningen
voor de directie).
De Stichting voor Sociaal Aandeel
houderschap acht een aantal van ge
noemde feiten van zo ernstige aard,
dat zjj hierover contact zal opnemen
met de procureur-generaal bij de
Ondernemingskamer in Amsterdam
cn met de officier van justitie in Arn
hem.
Directeur J. Chr. Breedveld van Vul
caansoord spreekt van een 'betreu
renswaardige actie' van de SVSA,
die alleen maar schade kan toebren
gen aan het bedrijf en tot onrust on
der de mensen aanleiding zal geven.
'En dat', zo zegt hy, 'op anonieme
beschuldigingen, neergeschreven op
enkele vodjes papier.
Het had mij normaler geleken, aldus
de heer Breedveld, als de Stichting
eerst eens met mij was komen pra
ten, alvorens de door niets bewezen
beschuldigingen te spuien.
