Lange, leerzame les
over Vietnam-tragedie
.blij met blik]
Humor vaak grof in
Nederlandse Archie
Radio- en televisieprogramma's
Even
puzzelen
GIRO 50500
DCLLy
VAN
ARNHEM
VPRO met eigentijdse geschiedenis
1
1
1
KRO-serie 'Met goed fatsoen'
Overstappen
Nieuwe formule van
journaal bevalt
helft van kijkers
Italië-Nederiand
rechtstreeks
WOENSDAG 19 NOVEMBER 1975
BINNENLAND - RADIO EN TV
Van één onzer redacteuren
AMSTERDAM - De VPRO
brengt vanavond een lange les
eigentijdse geschiedenis. In een
televisie-film van twee uren
wordt nog eens de oorlog in Viet
nam diepgaand behandeld.
De film 'Hearts and Minds' (zeg
maar: hart en ziel) is vervaardigd
door de Amerikaan Peter Davis, na
het 'vredes-akkoord van Parijs' en
vóór het vertrek van de Amerikanen
uit Saigon. De afloop van de Viet
namese oorlog is er aus niet meer in
opgenomen. Dat is nauwelijks een
gemis, want de film van Davis is
geen historisch overzicht. Je zou zijn
produkt misschien nog het best kun
nen omschrijven als een 'overzicht
van de mentaliteit', achter het Ame
rikaanse optreden ,in Vietnam.
De titel is ontleend aan een rede
voering van de vroegere president
Lyndon Johnson. In één van zijn vele
verklaringen over de Vietnamese
oorlog zei hij dat voor de afloop niet
het materiaal, maar de 'hearts and
minds' van de Amerikaanse man
schappen uiteindelijk beslissend zou
den zijn. De Amerikanen hebben in
Vietnam de zo vaak beloofde zege
niet behaald en een voor de hand lig
gende vraag is daarom wat er dan
wel mankeerde aan 'de harten en
zielen' van de Amerikanen.
Een beeld van de oorlog in Vietnam.
Fragmenten
Davis draagt in zijn film eigenlijk
alleen maar materiaal aan, zonder
zelf enig commentaar te geven. Hij
geeft een aaneenschakeling van beel
den van de oorlog zelf, gebeurtenis
sen in Amerika die daarmee te ma
ken hebben, verklaringen van poli
tici en vraaggesprekken met betrok
kenen. Uit die fragmenten moet de
kijker zelf maar het verhaal smeden.
Dat zal bepaald niet iedereen kunnen
opbrengen. 'Hearts and Minds' is ze-
ker geen film voor het grote publiek.
Daar komt bij dat de film nogal
traag begint met enkele lange inter
views.
De echte geïnteresseerde kijker zal
uit de documentaire niet direct veel
nieuws halen. Het fiasco van het
Amerikaanse beleid in Indochina is
al vaker uit de doeken gedaan. De
meeste gruwelen van de oorlog daar
zijn wel eerder op de Nederlandse
televisie vertoond. De film van Da-
vis is wel een uitstekend hulpmiddel
bij de verklaring van de Vietnamtra-
gedie. Davis geeft een aardig ant
woord op de vraag hoe het mogelijk
was dat de Amerikanen zolang kon
den geloven dat hun oorlog in Viet
nam een soort heilige missie was en
dat zij zeker zouden zegevieren. De
film bevat onthullende staaltjes van
(ADVERTENTIE)
1
2
r~
i
5
6
7
vanavond: TV Nederland-2 20.25 u.
NEDERLANDSE STICHTING VOOR LEPRABESTRIJDING
Tropeninstituut Amsterdam
HILVERSUM Hoewel de KRO de zesdelige televisieserie
'Met goed fatsoen' niet eerder dan 7 januari uitbrengt zijn giste
ren al alle afleveringen aan de pers vertoond, zeer waarschijnlijk
om te peilen hoe de inhoud, waaruit de scherpste anti-joodse
humor al werd geschrapt, nu overkwam. Vooral van joodse zijde
is kort geleden geprotesteerd tegen enkele fragmenten, waarna
totaal 68 seconden film werden weggeknipt.
In 'Met goed fatsoen' heeft de Brit- mensen beginnen altijd te zeggen:
se schrijver Johnny Speight, ont- ik ben zo goed geweest in de oorlog
werper ook van 'All in the family' enz. Jan van Dijk gespeeld dooi
en diens geborneerde Archie Bun- Rijk de Gooyer kraamt echter van-
9. ore, 10. ker van regisseur Berend Boude- daag de dag heel wat onaange-
ras, 11. rio, 12. nestel, 14. kam, 15. wijn namens de KRO de vrije hand naams uit over de joden. Mooi aan-
til. 16. non, 17. el, 19. kalorie, 22. gekregen om een serie te maken knopingspunt is de Arabische olie-
rag, 24. tot, 25. gei, 27. militie, 30. van zes halve uren.. Nu was het boycot, maar hoe verandert zijn
st, 32. toe, 33. TEE, 35. raak, 37. Speight opgevallen, dat Nederlan- houding als hij een joodse schoon-
sintel, 39. Ada, 40. Ate, 41. Uri, 42. ders zo racistisch over Surinaraers zoon dreigt te krijgen, een rijk
merite, 43. rite. dachten, maar om daarover te
Vert.: 1. monter, 2. are, 3. rest, 4. schrijven zou een open deur intrap-
pal, 5. os, 6. tranig. 7. oir, 8. none, pen zijn. Speight, die geen Neder-
10. relatie, 13. tik, 14. kor. 16: no- lands spreekt, leerde onze landge
noten kennen in een paar dagen
tijdens een bezoek aan volkstuin
tjes, campings en Jordaancafé's.
Zijn keus viel op de joden. De
Horizontaal: 4. werelds, 5. slank to
rentje bij een moskee, 6. waarheid.
7. vermaning.
Verticaal: 1. bevestiging, 2. geloof
aan het zedelijk ideaal, 3. ellendig.
Oplossing van gisteren
Hor.: 1. mars, 4. ponton,
title, 18. lam, 20. lot. 21. Ees, 23. gi
taar, 26. Italië, 28. lok, 29. een, 31.
tram, 34. etui, 36. adé, 37. sté, 38.
ert, 40. at.
(ADVERTENTIE)
fËxotische
bruine bonenschotel
Smakelijk Eten uit Blik
j Recept no. 19
Voor 4 personen. Bereidingstijd ca. 20 minuien.
2 (liter) blikken bruine bonen, 1/2 zakje gedroogde nasi-kruiden,
100 gr. mager rookspek in blokjes gesneden, 1 grote ui. 1 eetlepel
kerrie. 1 winterwortel. 1/2 selderij knol. keijap manis. peper en zout.
De nasi-kruiden weken in weinig warm water,
intussen het spek voorzichtig uithakken en hierin
-i de kleingesneden ui aanfruiten, plus de kerne. I
i\ De schoongemaakte wortel en selderijknol m
blokjes gesneden meebakken m het spekvet.
'samen met de nasi-kruiden, gedurende i
10 min. De bruine bonen verwarmen.
daarna alschenken en bij het kruiden-
mengsel doen.
Hei geheel goed door elkaar
scheppen en op smaak almaken. I
mei ketjap, peper en zout.
Serveren'met augurken, zure uitjes en gebakken banaan.
Mijn kijk op blik:
I Groenten in blik zijn minstens zo vers als groenien die eerst in de
I winkèl gekocht worden en daarna thuis worden klaargemaakt.
I Dat komt omdat voor groenten in blik de besle kwaliteit word!
I gekozen. En deze groenten worden vers - zo van het land - binnen i
24 uur na de oogst direct schoongemaakt en daarna veilig ingeblikt.
l Vragen? Schrift postbus 103. DeventerJ
zakenman in het bezit van een
Rolls Royce met chauffeur. Nogal
erg opgelegd draait hij om als een
blad aan de boom.
Overigens werd de familie Van Dijk
al voortdurend geconfronteerd met
Joden, in de vorm van hun buren,
de Rosenblatts (Wiesje Bouwmees
ter en Rien Kouwenhoven), die re
gelmatig over de vloer komen en
soms met humor de aanvallen in
casseren. Pa Rosenblatt tijdens zo'n
visite: 'Onze muizen zouden hier
niet eten, zijn ze te jiddisch voor'.
Samen zetten pa Rosenblatt en
Jan van Dijk zich in het café weer
af tegen de vrouwen in het alge
meen. die met honden worden ver
geleken. Desgevraagd werd van
KRO-zijde toegegeven, dat voor de
aflevering 'Vrouwen' niemand van
een feministische organisatie werd
uitgenodigd vooraf. En zo zou je
wel door kunnen gaan. want Jan
van Dijk reageert zich af op ieder
een die hem voor de voeten komt.
Zijn agressie kent geen grenzen en
dat vormt de basis voor een grote
serie.
GOEDE BEDOELINGEN
Berend Boudewijn verzekerde giste
ren dat de bedoelingen van de
KRO goed zijn. Door de uitspraken
van Jan van Dijk moeten de men
sen aan het denken worden gezet
over het onjuiste ervan. Televisie-
directeur Richard Schoonhoven
verzekerde, dat alles wat de man
zegt in tegenstelling is tot wat de
KRO wil.
Reacties op deze uitspraken waren
dat nadenken nooit lang en te wei
nig gebeurt en men vroeg zich af
of ledereen doorzag, dat deze man
een 'onzindelijke geest' zou hebben.
Speight zou zelf over hem gezegd
hebben, dat je aan het eind van de
serie e^n machinegeweer op hem af
zou schieten. Maar dan vraag je jc
voor die tijd wel af of je nog met
een komische serie te maken hebt.
Rijk de Gooyer drenst met een
eeuwige schreeuwerige ruzietoon alle
zes halve uren door. al moet als
mager excuus gelden dat het geluid
bij de voorvertoning verschrikkelijk
slecht was. Enig leuk tegengas
geeft tenm'nste nog Wiesje Bouw
meester met haar twee bijen in een
doosje tegen reumatiek.
Amerikaanse eigenwaan en onkunde,
maar ook van oprechte zelfkritiek.
Bepaald onthullend is het om een
Amerikaanse luitenant anno 1973
tegen een klas schoolkinderen te ho
ren zeggen: 'Die Vietnamezen zijn zo
achterlijk, zo primitief. Zij maken
overal een rotzooitje van.' En gene
raal Westmoreland legt uit dat een
mensenleven voor een oosterling
maar goedkoop is, terwijl de kijker
juist hartverscheurende beelden van
een begrafenis in Zuid-Vietnam heeft
gezien. Daar tegenover staat dan de
zelfkritiek van een ex-piloot die ver
telt over het absurde van de moderne
oorlogvoering. Zo zitten er veel meer
opmerkelijke stukjes film in 'Hearts
and minds'. Maar het is een hele zit
voor wie het van begin tot eind mee
wil maken.
HILVERSUM Afgaand op het
onderzoek onder een representatieve
groep Nederlanders mag het NOS-
joumaal ontkoppeld blijven voor de
helft van de kijkers.
Aan 901 personen werd gevraagd
'Op Nederland 1 en 2 zijn de
nieuwsuitzendingen niet meer ge
lijktijdig. Vindt u dat dat zo moet
blijven of moet het weer terug naar
het nieuws van acht uur, op beide
zenders?'
Van de televisiebezitters vond 49
procent, dat het huidige systeem
goed was. Voorstander voor hand
having van het oude systeem was
26 proeent. Voor een kwart van de
kijkers maakte het niets uit.
HILVERSUM De NOS-televisie
brengt zaterdagmiddag een recht
streekse reportage van de voetbal
wedstrijd, die het Nederlandse elf
tal tegen Italië speelt in het Olym
pisch stadion in groep vijf van het
toernooi om de Europa Cup voor
Landenteams.
De reportage begint om 14.27 uur
op Nederland 1. Commentator is
Koen Verhoeff. De NOS-radio zendt
de wedstrijd tegelijk uit op Hilver
sum 3. Commentaar van: He in ze
Bakker en Kees Jansma.
KARELTJE KNETTER
Het NCRV spel De Koperen Tuin is
ongelukkig geplaatst. Wanneer je
eerst hebt gekeken naar De Palli-
sers waarin qua spel, aankleding en
regie zoveel te bewonderen valt,
vergt het overstappen naar het an
dere net een bijzonder aanpas
singsvermogen. Je wordt tot verge
lijken gedwongen, terwijl je weet
dat het geen zin heeft omdat het
kwaliteitsverschil te groot is.
Praat je daarover met Nederlandse
mensen van het vak, dan wordt al
gauw gezegd: Engeland heeft nu
eenmaal veel meer spelers dan wij.
Maar, daarmee kan je niet wegpra
ten dat die Britten het vak beter
beheersen en minder moeite heb
ben om in een vertolking voor
honderd procent geloofwaardig te
worden. En daaraan mankeerde het
in de tweede aflevering van De
Koperen Tuin. De reconstructie van
het antieke ijstafereeltje was wel
aardig, maar van de chaotische
vervoering van de Carmen zingende
en spelende Cuperus maakte Leo
Beyers een houten kla zennummer.
Jan Kelder en zijn medewerkers
hebben de mogelijkheden van het
medium televisie goed uitgebuit om
enig inzicht te verschaffen in
ideeën en experimenten met
betrekking tot de middenschool.
Wat er van de naar onderwijs
vernieuwing zoekende
scholengemeenschappen op het
scherm verscheen, gaf mij af en
toe het verlangen er aan mee te
kunnen doen. Plus het gevoel dat
oudere generaties heel wat minder
ontplooiingskansen kregen.
Vergeleken met een nog zeer recent
verleden worden de scholieren nu
In de watten gelegd. Pas over
enkele decennia zal men kunnen
afmeten volgens welke methode de
beste vorming wordt bereikt.
Het AVRO-pro gramma verstrekte
geen informatie over de financiële
consequenties bij invoering van de
middenschool. Slechts terloops
werd opgemerkt dat in kringen van
het bijzonder onderwijs de vrees
bestaat dat de middenschool het
levensbeschouwelijke element in de
verdrukking zal brengen. Op de
aard van de bezwaren werd echter
•niet ingegaan. Ook de zuiver
onderwijstechnische bedenkingen
kregen weinig reliëf.
Dat er over een bepaald probleem
verschillend wordt gedacht, Is met
een paar zinnen aan te geven.
Maar het hoe en waarom van die
afwijkende meningen wordt pas
goed duidelijk als hoor en
wederhoor wordt toegepast. Wij
hebben op de televisie gehoord hoe
de AKZO-leiding denkt over
premier Den Uyl. Deze heeft in een
solovoordracht gereageerd en
maandag hervatte Aktua het
eenrichtingsverkeer met
ontboezemingen van de AKZO-
directie, die vindt dat de heer Den
Uyl zich onvoldoende in de materie
heeft verdiept. Zo kunnen we nog
wel een poos doorgaan zonder ook
maar iets prijs te geven van het
eigen gelijk.
TON HYDRA
213 Crygert liep nu met vaste tred
naar het poortje toe en begon daar
zo ijselijk te kermen, dat het elke
luisteraar door merg en been moest
snijden. Het duurde dan ook niet
lang of het deurtje ging weer open
en Ruprecht stak er zijn hoofd door
naar buiten. 'Ligt er nou alwéér
een?' riep hij boos uit. 'Maar er lag
niemand. De persoon, die veronder
steld werd gekneusd in het stof te
liggen stond gewoon om het hoekje,
plat tegen de muur geleund. 'Dan
heb ik het me zeker verbeeld', mom
pelde Ruprecht. 'Ik dacht ook al: ik
heb toch geen klap gehoord?'
'Steek de handjes maar omhoog,
goede man', klonk toen de snijdende
stem van Crygert.
'En vlug een beetje, anders hoor je
die klap nü! En dan zal het een klap
op je domme rij kop zijn, begrijp je?'
Als door een wesp gestoken, zo
snel draaide Ruprecht zich om. Zijn
handen vlogen als stalen veren om
hoog en hij slaakte een kreet van
schrik. 'Da's niet eerlijk!' zei hij.
'Jij bent hier een vijand!' 'Dat
klopt,' ginnegapte Crygert. 'Maar die
andere kerels zijn ook vijanden. Dat
wist jij blijkbaar niet. T(
bloedeigen mevrouw Reym
uitsloofde om ze uit het k£(
smijten, haalde jij ze weer
binnen. Dat spaart me eenHe!c
moeite, vind ik. Wel bedan
kerel! En ga me nu maar gair
Crygert hield de punt
zwaard op Ruprecht's hals gew
dwong de arme kerel naar b der
gaan. Daar was een gewelf eun
gewelf zaten nu reeds drie
op een bankje bij te komen
schrik.'Het spel is uit,
grijnsde Crygert. 'Kneutjeb oev
weldra in onze handen zijn.
L0
aëli
Oi
•ïjns
ah
PELLI, PINGO EN HUN VRIENDEN
Radio vandaag
Speciaal
TV vandaag
HILVERSUM I
TROS: 7.00 Nws. 7.02 (S) Ontbljt-soos:
lichte- en populair klassieke muziek.
(7.30 Nws. 7.41 Akt. 8.30 Nws. 8.36 Gymn.
voor de huisvrouw.) 9.00 Toer-aktua. 9.30
(S) Van heinde en verre. '10.00 (S) Ka-
boutertijd. 10.30 Nws 10.33 (S) Sphinx,
progT. voor do vrouw. 11.45 (S) Cafe-
chantant: liedjes en muziek uit de goede
oude tijd. 12.26 Meded. voor land- en
tuinbouw. 13.30 Nws. 12.41 Akt. 13.16 (S)
Sport na sport, sportprogr. voor Jongens
en meisjes. 13.45 (S) Lichte koorzang.
14.15 (S) Close-Up. 15.30 Nws. 15 33 (S)
After-Sesjun. NCRV: 16.00 Middagdienst.
16.20 (S) Een uur natuur. OVERHEIDS
VOORLICHTING: 17.20 Tekst en uitleg.
NCRV: 17.30 Nws. 17.32 (S) Akt.
NCRV: 18.00 Nws. 18.41 Kunst en vlieg
werk 18.46 (S) Met Uw Instemming, lied
van de week. 19 00 Populair klassieke
muziek (gr.pi.) 19 30 Theologische ether
leergang. TROS: 20.00 Eight o'clock spe
cial. 21.15 (S) Specialiteiten a la carte:
gavond-magazine23.55-24.00 Nws.
HILVERSUM II
VARA: 7.00 Nws. 7.11 Ochtendgymn.
7 20 (S) In de Roode Cirkel (8.00 Nws).
9.00 (S) Licht orkest met zangsollsten.
9 35 Waterstanden. 9.40 (8) Schoolradio.
10.00 (S) Radtoweekblad. NOS: 11.00
Nws. 11.03 Bobthema's en swingsessions,
Jazz uit de Jaren 1935-1955. 11.30 Spiegel
van Duitsland. VARA: 12.00 Reuver-Cen
traal. 13.00 Nws. 13.IJ Dingen van de
dag. 13.25 (S) Een middagje Stoomradio:
een progr. vol goede Jeugdherinneringen.
16.00 Nws. 16 03 (S) Moordbrigade Stock
holm, serie-hoorspel (8).
melodieuze muziek. R.V.
tdef progr. 17.55 Meded.
VARA: 18.00 Nws. 18.11 Dingen van de
dag. P.P.: 18.20 Boeren Partij. VARA:
18.30 (S) Cabaretprogr. 18.55 Brassband
magazine. NOS: 19.40 Openbaar Kunstbe
zit. 19.50 Den Haag vandaag. 20.00 Nws.
20.05 (S) Woensdagavond Muzlekmagazl-
ne. 22.10 Diskussle subsldlegeschll. 22.40
(5) Hobbyscoop. met uitgebreide stereo
test. 23.55-24.00 Nws.
HILVERSUM in
KRO- 7.02 (S) Drie op Je boterham,
met inf. voor de werkende Jongeren. 9.03
(6) Pep-op-drie. 11.03 (S) Drie draalt op
verzoek 12.03 (S) Drie tussen de mid
dag KRO's pauzeprogr. van 12 tot 2.
14.03 (S) Pop-Kontakt: de Theo Stok
kinkshow. 16.03 (S) De Hltmeestere: de
Vincent van Engelen6how.
NOS 18 03 De Vakaturebank. 18.10 (S)
Joost mag niet eten. 19 0G (S) De Rock
Roll-methode. 20.02 (S) Lichte muziek
en sport. 0.02 (S) Metro's Midnight Mu
sic. 1 02 (S> Take it easy. 2 02 (S) De
Meurders Methode. TROS: 6.02-7.00 (S)
Drie op Je boterham.
De VPRO vertoont een film over
de verdwijnende cultuur van de Sa-
kuddei op het Indonesische eiland
Siberut.
Ned. 1/17.00
Na de IKOR-documentaire Sulei
man, een Turkse jongen, volgt Ken
merk. waarin een interview met
president Nyerere van Tanzania, een
gesprek met prof. dr. S. L. Parmar
over de vergadering van de Wereld
raad in Nairobi, en aandacht voor de
gereformeerde synode, die de blan
ke en zwarte kerken uit Zuid-Afri-
ka uitnodigde voor een gesprek over
het programma ter bestrijding van
het racisme van de Wereldraad.
Ned. 2/19.05
In een programma over de droom
en het ontwaken van de 200 jaar be
staande Verenigde Staten, draait de
VPRO o.m. films over het geëxecu
teerde echtpaar Rosenberg en de
ontnuchtering na de oorlog in Viet
nam.
Ned. 2/20.30
Panoramiek laat zien hoe slecht
de uit Angola teruggekeerde Portu
gezen in hun vaderland worden op
gevangen.
Ned. 1/22.30
Duitslandkijkers kunnen de film
musical West Side Story volgen.
Duitsl. 2/16.00
Speciale gast in Een middagje
stoomradio is de actrice Wiesje
Bouwmeester.
Hilv. 2/13.25
In het NCRV-programma kan
men luisteren naar populaire muziek
van Bizet, von Suppé en Glinka, ge
speeld door het NBC Symfonie-or
kest o-l.v. Arturo Toscanini (1867-
1956).
Hilv. 1/19.00
Vóór de Hobbyscoop wordt ge
discussieerd over het toewijzen van
subsidies.
Hilv. 2/22.10
NEDERLAND I
NOS-NOT
10.00-11.10 Schooltelevisie
AVRO
15.30 Toppop-t/ips
15.45 Kies je sport
16.10 De laatste neushoorn
VPRO
17.00 De Sakuddei, prog.
over verdwijnend©
kuituren
NOS
18.00 Voorlichting
Schooltelevisie
TELEAC
18.15 Computerkunde,
les 27 en 28
NOS
18.45
18.55
19.05
Ipc
19.50
20.00
20.55
21.35
21.50
22.05
22.30
23.15
Staatsloterij
Journaal
Van gewest tot
gewest
PP. DS'70
Boeren, Bonzen
en Bommen
Muziek om naar
te kijken
Journaal
Den Haag vandaag
Studio sport
Panoramiek
Journaal
NEDERLAND H
NOS
18.45 Brigadier Dog
18.55 Journaal
KOR
19.05 Heeft de regen
een vader
IKOR-KRO-RKK
19.30 Kenmerk
20.00 Journaal
SOCUTERA
20.25 Het nationaal
jeugdfonds
4^
Het is alsof met één slag de hele
gemeenschap In 't Huis en op de
plaats veranderd is, alsof de verhou
ding van iedereen iets verschuift, de
gewoonten, die de samenleving or
denen, worden niet meer gevoeld, bij
de dagelijkse bezigheden heeft nie
mand zijn habituele gedachten. 'Me
vrouw is ziek. heb je iets gehoord?
Hoe is de nacht geweest?' Dat zijn
haast de enige zinnen die nog ge
sproken worden. Van maandag af
slaapt Willem Hendrik op de grote
logeerkamer, de slaapkamer van
hem en Jacoba is in ziekenkamer
veranderd, er staat een tafel met
medicamenten, er is een zitje voor
de diacones in orde gemaakt, een
scherm staat tussen deur en bed en
een ander tussen raam en bed, de
zieke ligt zo ongestoord mogelijk,
zo kan ze geen last hebben van de
zacht in- en uitlopende mensen.
Woensdag is er een consult met een
chirurg uit Arnhem, een Dr. Israël.
Dolly ontmoet hem in de gang. hij
kijkt haar aan en vraagt Willem
Hendrik, of zij zijn dochter is. Dan
zegt hij haar met zulke vriendelijke
en warme geluiden in zijn stem goe
dendag. dat het door Dolly heen-
RIET DIEMER flitst, dat haar moeder ernstig, heel
door
Henriette L.T. de Beaufort
ernstig ziek is. Die man heeft nu al
meelij met me, voelt ze.
De tantes van Klein Beukenloo zijn
de hele dag in huis. Clementine gaat
nu en dan weg om het eigen huis
houden te doen, maar Christine blijft
op het grote huis om het bestier
voor Jacoba waar te nemen. Zij, Wil
lem Hendrik, Fraulein Speer en het
hele personeel praten met gedemp
te stemmen, dat ook geeft Dolly een
voorgevoel, dat het niet goed met
haar moeder gaat. Vrijdag, in de
loop van de ochtend, gaat tante
Christine in de bus, Jan met een be
zorgd gezicht op de bok, naar Arn
hem. Als ze terugkomt, stappen Ca-
rel, Jan Joost en Clemens achter
haar uit het rijtuig. Ze hebben ver
baasde en verstoorde gezichten en
kijken alle drie op naar boven,
rechts, daar waar de ramen van de
ziekenkamer zijn. Willem Hendrik
neemt ze dadelijk mee naar de ka
mer van Jacoba, maar ze blijven er
niet meer dan enkele minuten. Te
gen de avond komt Jaap uit Utrecht,
hij is telegrafisch ontboden. Zondag
morgen haalt Christine haar pete
kind, ze moet haar moeder toch
weer eens zien, ze is al die dagen
ver van de ziekenkamer gebleven.
'Zieke mensen zien er altijd iets
anders uit, dat is natuurlijk,' waar
schuwt ze Dolly, die haar verschrikt
en ontdaan aankijkt. Achter tante
Christine aan is ze de ziekenkamer
binnengekomen. Ze heeft haar moe
der zien zitten in bed, hoog in de
kussens, die achter rug en hoofd zijn
opgestapeld, 't hoofd is wat terzij
gevallen en 't lijkt alsof ze slaapt,
de ademhaling is zwaar, 't is geen
ontspannende slaap en 't gezicht ziet
er geteisterd uit.
'Moeder dommelt wat, dat komt van
de morphinespuitjes.' legt Christine
sussend aan Dolly uit.
Diezelfde zondagavond, h(
achtste dag, worden alle
gehaald om hun moeder g(
te zeggen. Nu ligt Jacoba m
heldere en bolle ogen eigen!
zittend in bed. Het gezicht
vallen en ze lacht vreemd. Ja
zijn moeder op het voorhoof
en Jan Joost knikken haai}
maar goedendag.
'Jullie moet je moeder ook e
geven,' maant Christine hen.
gens doen het werktuigelij
mens is de enige, die niet
veld is geslagen, hij strijk
zijn hand over Jacoba's koud
voorhoofd, dan buigt hij zich
haar hand en dan nog het lal
coba's ogen registreren elk i
bewegingen en iets dat een g
lijkt, sleept over haar gez
doet de lippen bewegen. Dol
laatste, die aan de beurt kon K
midden in de kamer blijven
ze voelt dat haar benen haaga;
ven. Straks tuurt ze naar ee
ren inhaleertoestel.dat naast
van haar moeder staat, ze st
naar om de blik van dat
gezicht te ontwijken. CipS-
neemt haar bij de hand
zachtjes:
'Nu je moeder goedenacht
kindje.'
on
I
