togingen in twee rtugese steden ins op roodgloeiende volle maan Ij totale maansverduistering Blanke huurlingen in Angola rukken verder op Libanese christenen positief tegenover wijziging grondwet Israël zet plan op Jordaanoever door Algerije waarschuwt Spanje isatie opnieuw versterkt fttige Kissinger dagvaarding svaar gebracht iieuw doden Noord-Ierland SPD-congres achter Schmidt Belangrijke haven veroverd Ondanks Palestijns verzet Fretilin eens met onderhandelingen over Oost-Timor KWART] 1G 17 NOVEMBER 1975 BUITENLAND TROUW/KWARTET 5 30N (AFP, Reuter, UPI, AP) In Portugal kwam gisteravond de polarisatie tussen ener- e aanhangers van de gematigde regering Azevedo, de socialisten en de Volksdemocraten en ijds de felle tegenstanders van deze regering, de communistische partij en de extreem-linkse Liingen, weer tot uiting. senden mensen hadden ge- ;even aan de oproep van de icjusten en linkse bewegingen .issabon te gaan demonstre- uisttor de verdediging van de en tegen de 'rechtse rege- in het noorden (de polari- ook geografisch) in de stad tentamen op dezelfde tijd dui- flocialisten en Vo lksdemo- '2|bijeen in een tegendemon- om hun steun te betuigen »lfde regering van Azevedo, ook de revolutie moest en en op moest passen linkse staatsgreep'. "febon hadden de betogers, oor de organisatoren was d, vrachtwagens, tractors, rijdende kranen en Idozers meegenomen. De hief van tijd tot tijd revo- e liederen aan en liet ho- het volk geen angst heeft' ngendi NGTON (UPI. Reuter) :hten wegens minachting Congres kunnen het presti- de Amerikaanse minister itenlandse zaken Kissinger buitenland schaden, zo ver- het Amerikaanse ministerie litenlandse zaken gisteren. :d van de afdelingen in- en en onderzoek van het rie noemde het 'ongelooflijk congrescommissie tot drie •dagingen wegens minach- jen de minister van buiten zaken komt precies aan de van een belangrijke top- i (die van Rambouillet). eken voor het presidentieel aan China en nog geen voor een belangrijké Navo- ;t.' De commissie voor de iensten van het Con- esloot vrijdag dagvaarding finger aan te bevelen om- i geweigerd had geheime nten over CIA-operaties te eken. Eerder al had presi- >rd de dagvaarding van Kis- suitend' genoemd en gezegd er te hebben bevolen de ge- documenten niet aan het te overhandigen. 6T (AP) Gisterochtend is litieman omgekomen en zijn ideren gewond geraakt toen to door een bom werd opge- I De aanslag was zaterda- nd gepleegd bij de grens tus- jter en de Ierse Republiek, had de politie in Belfast al [dat er twee schutters daar jé waren binnengestormd en p-jarige protestant hadden Schoten. Een katholieke man fens de autoriteiten zaterdag en aan de gevolgen van een plosie in een bar een jaar 1. letal doden brengt het aantal •IE) jffers van de interne strijd in ia zes jaar op zeker 1.361. ;EV Itie deelde mee dat de 45- politie-agent die is omgeko- [lU iet de vier anderen een on- wilde gaan instellen naar lerzaal van een brand in n toen er een bom onder ito ontplofte toen die over ïg reed. De brug werd totaal ld. De agenten werden kort £|0i gevonden door een brand en dat 'het volk op straat is'. De betogers werden uit de omgeving van Lissabon en uit de provincie met autobussen aangevoerd en luis terden de naar de redevoeringen van de communistische leiders. Niet aanwezig was partijleider Al- varo Ounhal, die op bezoek is hi Boedapest. De demonstratie in Lis sabon ging later op de avond rustig uiteen terwijl de deelnemers het Portugese volkslied en de internati onale zongen. Toch was de eenheid niet volkomen, de extreem-linkse democratische volksunie trok zich op het laatste moment terug met de beschuldiging dat de demonstra- MANNHEOM (Reuter. UPI) Het congres van de Westduitse sociaal democraten (SPD) heeft vrijdag Willy Brandt met bijna unanimiteit herkozen tot voorzitter. Bondskan selier Helmut Schmidt werd even eens bijna unaniem, tot vice-voor zitter gekozen, dus met aanzienlijk meer stemmen dan op het vorige congres, dat in 1973 in Hannover werd gehouden. De jonge minister president van de stadstaat Bremen, Hans Koschnick is tweède vice- voorzitter. Koschnick heeft het in het verleden meermalen aan de stok gehad met de rechtervleugel van de SPD. De grootste terugval in populariteit was voor Herbert Wehner, de frac tievoorzitter van de SPD in de Bondsdag. Werd Wehner in 1973 nog met 419 stemmen in het par tijbestuur gekozen nu was het aan tal nog maar 355. Twee kandidaten van de linkervleugel, burgemeester Rudi Arndt van Frankfort en de Noordduitser Jochen Steffen, haal den maar ternauwernood genoeg stemmen om in het bestuur te wor den gekozen. tie op een communistische partij- manoeuvre uitliep. Ook in de Noord-Portugese stad Viseu was echter niet alles koek en ei. Daar beschuldigden de socialis ten de volksdemocraten PPD ervan de demonstratie te willen omvor men tot een partij-aangelegenheid, door er op te staan dat de PPD- secretaris-generaal Francisco sa CaineLro de menigte zou toespreken vanaf het balkon van het stadhuis. Hoewel de man tenslotte geen toé- spraak hield was de socialistische leider Mario Soares niet versche nen. Het Portugese staatshoofd, Franci sco da Costa Gomes, had zich za terdag via de televisie al tot het Portugese volk gewend om te pro beren moeilijkheden bij de komen de demonstraties te voorkomen. Ook zaterdag vroeg PPD-leider sa Caineiro de regering en de grond wetgevende vergadering naar de Portugese havenstad Oporto te ver huizen. Oporto is een bolwerk van gematigde krachten. De communis ten en andere radicale krachten in Portugal zijn fel tegen het idee gekant. óBij de demonstratie in Viseu voerde in plaats van de door ziekte ver hinderde premier Azevedo, de mi nister van arbeid Thomas Rosa het woord. Hij zei dat deze regering niet toe zou geven aan chantage of aan opruiende manouevres. 'Veran deringen kunnen niet worden afge dwongen door, geweld uit Lissabon', aldus de minister. De bevelhebber van de veiligheid stroepen Copcon, generaal Otelo Saraava de Garvalho, zond de beto gers in Lissabon een boodschap waarin nij verklaarde dat de socia listische - revolutie 'nooit zal ster ven'. Het Portugese volk zou de socialistische maatschappij en de nationale onafhankelijkheid vero veren. De generaal besloot met: 'Dank. geliefd volk, Otelo is met u'. Het Portugese volk kon gaan sla pen. BEIROET (AP, UPI, Reuter) De Libanese Falangisten heb ben dit weekeinde met voorzichtige instemming gereageerd op de voorstellen van premier Karami tot grondwetswijzigingen, dié de overheersende positie van de christenen binnen de Libanese sa menleving moeten terugdringen. UI) De Falangische krant Al Arnal schreef dat K arami's voorstellen gematigd zijn en de kans bieden om de crisis waarin Libanon sinds zeven maanden verkeert op te los sen. Krachtens de huidige politieke ver houdingen hebben de christenen, die in Libanon een minderheid van 40 pet. vormen, een overwicht van zes tegen vijf in het parlement. Bovendien worden de Libanese strijdkrachten door christenen ge- leid. Het 99 leden tellende Libanese parlement kiest de president, die een Maronietisch christen dient te zijn. De president wederom be noemt dan een Soeni-moslem als premier. Earami heeft nu een gelij ke verdeling van de macht tussen christenen en moslems voorgesteld. Volgens zijn plannen moet onder anderen de president voortaan rechtstreeks door het volk worden gekozen. Bemiddeling mislukt Inmiddels is met het vertrek uit Beiroet gisteren van kardinaal Pao lo Bertoli een nieuwe bemiddelings poging in de Libanese burgeroor log mislukt. De pauselijke bemidde laar verbleef een week in Libanon, waar hij besprekingen voerde met alle betrokken partijen. Ondertussen is de Libanese rege ring begonnen aan een nieuwe po ging ome en einde te maken aan de ongeregeldheden in Beiroet en aan de ontvoeringen door moslems en christenen. Libanese legereenhe den hebben evel gekregen om zonder pardon I op alle gwapende personen te schieten. Blanke huurlingen met hun pantserwagen, die aan de zijde van de UNITA meevechten in Angola rusten uit op de weg naar Lobito, dat dit weekeinde veroverd werd. ALGIERS. MADRID (AP. UPI, Reu ter) Het Algerijnse weekblad 'Revolution Africaine' het orgaan van het Nationale Bevrijdingsfront, de enige politieke partij in Algerije heeft Spanje gewaarschuwd voor de gevolgen van bilaterale afspraken over de toekomst van de Spaanse Sahara. Het blad schreef: 'Madrid, dat grote belangen heeft in de Arabische we reld. zou getuige zijn van de ineen storting van een beleid tegenover de Arabische wereld, dat het in meer dan tien jaar heeft opge bouwd'. Algerije zal, volgens het blad, nooit instemmen met eenzij dige regelingen voor de Sahara en. 'bovendien geen vriendschapsban den onderhouden met degenen die er wel mee akkoord gaan'. Algèrij is de grootste handelspartner van Spanje in de Arabische wereld. Deze publicatie viel samen, met het bezoek van de Spaanse minister van economische zaken aan Alge rije. om de Algerijnse regering in te lichten over het akkoord dat --Spanje met Marokko en Maure- tanië over de Spaanse Sahara heeft gesloten. De verkoeling in de betrekkingen tussen Algerije en Spanje viel af te lezen aan het feit dat de Spaanse minister niet door president Boumedienne maar door de Algerijnse minister van indus trie en energie ontvangen werd. Er zijn geen nadere mededelingen ge daan over het gesprek van de twee ministers. De secretaris-generaal van het door Algerije gesteunde Frente Polisario. de beweging die onafhankelijkheid nastreeft voor die Spaanse Sahara, PRETORIA, LOEANDA LOBITO (Reuter. AFP. UPI, AP) - De opmars van het blanke huur- ÏLSÏÏPSTbiÏSE lingenleger in Angola, dat aan de zijde van de FNLA en de UNITA meevecht, is het afgelopen week- Marokko en Mauretandë en een on- 3 3 Jderzoek van de Verenigde Naties naar de 'Marokkaanse aggressie' geëist. Inmiddels is gisteren in de Maretaanse stad Nouakchott een nieuwe bevrijdingsbeweging voor de Spaanse Sahara, het Front voor de Bevrijding van de Spaanse Sa hara en de Aansluiting bij Maure- tanië (FLRSM) opgericht. einde onverminderd doorgegaan. De Zuidafrikaanse pers beschrijft, geboren Portugezen, die aan de zij ondanks de officiële opdracht tot terughoudende berichtgeving, de vorderingen van wat de geallieerde strijdmacht genoemd wordt. Het le ger, dat gestart is in het zuiden van Angola is via Lobito, Benguela, No va Lisboa naar het noorden getrok ken en zou de steden Novo Red on- do en Porto Amboim ook veroverd hebben. Sinds 9 november zou deze strijdmacht, die uitgerust is met pantserwagens en helicopters, on geveer duizend kilometer zijn opge rukt. De val van Lobito en Benguela is zaterdag door een woordvoerder van de derde partij, de Volksbewe ging voor de Bevrijding van Angola (MPLA) toegegeven. De berichten dat de stad Novo Radondo, onge veer 500 kilometer ten zuiden van Loeanda, eveneens geyallen zou zijn, werden echter tegengesproken. Lobita is een van de belangrijkste havens van Angola, onder meer door de Zambiaanse koperuitvoer. 'Technici' Kort na de verovering van Lobita zei de leider van de UNITA, de nationale Unie voor de totale onaf hankelijkheid van Angola, Jonas Savimbi, dat zijn troepen steun on dervonden van blanke huurlingen. Hij voegde eraan toe dat het slechts 'technici waren die de pant servoertuigen bedienden'. Savimbi zei geen gewetensbezwaren te heb ben bij het in dienst nemen van blanken omdat 'de MPLA wordt ge steund door een groeiende strijd macht van Cubanen en bovendien Russische militaire uitrusting ont vangt'. Het bureau van de UNITA in Ioesa- ka gaf een verklaring uit waarin ontkend werd dat blanke Zuidafri kaanse soldaten met de UNITA en het FNLA, het nationale front voor de bevrijding van Angola, mee vechten. 'De blanken die men in Angola gezien heeft, zijn in Angola de van de UNITA meevechten', al dus de verklaring. Ook de berichten dat Savimbi een bezoek gebracht heeft aan premier Vorster van Zuid-Afrika werden tegengespro ken. Op haar beurt heeft de MPLA, die in Angola bij de onafhankelijk heid op 11 november de Volksrepu bliek Angola (VRA) stichtte, de aanwezigheid van Cubaanse en Russische militairen heftig ont kend. 'Er is geen enkele geregelde eenheid van welk land dan ook dat aan onze zijde vecht'. Nieuwe huurlingen Volgens de in Johannesburg ver schijnende Sunday Times worden er nog steeds nieuwe huurlingen vanuit Johannesburg naar Sa Dan Bandeira in het zuiden van Angola overgevlogen. Het blad zegt dat de meeste huurlingen Portugezen zijn. maar dat er ook Zuidafrikanen bij zijn. De Zuidafrikaanse minister van defensie. Pieter Botha zei gis teren dat zijn land slechts bezig was zijn grrenzen te verdedigen. Eerder had een Britse verslaggever gemeld dat geregelde Zuidafrikaan se troepen meevochten in Angola. De minister waarschuwde tegen het oprukkende communisme in zuide lijk Afrika. Voorts noemde hij het 'onzinnig als het westen niet op ruimere schaal gebruik zou maken van de strategische faciliteiten van Zuid-Afrika'. Intussen zijn gisteren de ministers van buitenlandse zaken van Kame roen, Tsjaad, de Centraal-Afrikaan se Republiek, Kongo, Sao Tome, en Principe, Zaire. Gabon, Boeroendi, Roeanda en Oeganda in de Gabo- nese hoofdstad Libreville bijeenge komen om over Angola te praten en te proberen een oplossing voor de problemen te vinden. President Amin van Oeganda heeft verschei dene Afrikaanse landen opgeroepen een 'vredesmacht' te vormen voor Angola. Deze zou de strijd tegen de Russen in Angola moeten aanbin den en de bevrijdingsbewegingen beschermen. Vanuit Moskou werd gisteren mee gedeeld dat de Sowjet-Unie en de VRA beslaten hebben betrekkingen op ambassadeursniveau aan te gaan. TEL AVIV, DAMASCUS (AP, UPI, Reuter) Ondanks Palestijns verzet heeft de Israëlische minister van defensie Sjimon Peres op nieuw dit weekeinde verklaard het zelfbestuur van de Palestijnen in de door Israël bezette gebieden te willen uitbreiden. Volgens Peres ós het Israëlische ka binet eenmeer akkoord gegaan om een groot aantal hogere bestuurs functies aan Palestijnen op de wes telijke Jordaanoever en in de Ga- zastrook over te dragen. Eerder deze week waren honderden Palestijnse scholieren op de weste lijke Jordaanoever de straat op ge gaan om tegen het plan van _Peres en vóór een onafhankelijke tijns-AraJbische staat te demonstre ren. Tijdens de demonstraties wer den Israëlische soldaten met stenen bekogeld en werden er wegver sperringen opgericht en leuzen ge kalkt op schoolgebouwen. Op som mige plaatsen werd ook de Pales tijnse vlag gehesen, die dan snel door Israëlische militairen werd ver wijderd. In de afgelopen twee we ken zijn 250 scholieren gearresteerd en werden er reeds meer dan 100 veroordeeld tot hoge geldboetes. Gisteren werden opnieuw twintig scholieren door de Israëlische politie opgepakt. Palestijnse kringen in de door Israël bezette gebieden om schrijven het plan van Peres als een poging de positie van die Pales tijnse bevrijdingsbeweging (PLO) ■te ondermijnen. In zijn verklaring stelde Peres ver- dier dat er geen werkelijke oplos sing van het Palestijnse vraagstuk door geweld, demonstraties of be dreigingen kan worden bereikt. pato Golanhoogvlakte zus inze astronomische medewerker ,£l t! oodgloeiende volle maan valt morgenavond omstreeks elf uur te bekijken voor zover de wolken eweioelaten. De juiste kleur kan trouwens nogal variëren: roestrood, grijs-rossig, misschien met heel Buringen van een bepaald maangebied naar oranje, paars of zelfs IJslands blauw, rden maak van dit alles: een totale evfverdu is tering, die zich van tot eind hoog aan de hemel spelen. Voor West-Europa is ng« nds 18 december 1964 niet >eL gebeurd. De volgende gele- s. vihcl doet zich pas op 16 sep- tred*r 1978 voor. Al om half tien uur aavond zal aan de linker he iran de volle maan een zekere tod feid zijn te zien; gevolgd door uidelijke 'hap' uit de maan- don >m 21.39 uur. De maan begint aardje schaduwkegel van de aarde uit te treden. Vanaf ongeveer brellf moeten in de ver opgerukte Vwzone verkleuringen zijn te phoycheiden. Naarmate het laat- ansikkeltje afkalft zullen lengs duidelijker worden. 3.02 uur wordt de verduiste- de otaal. Het kleurenspel is dan i mooist. De maan trekt door nac ïaduw van het zuidelijk half- van de aarde, onder het uwcentrum door. Daardoor zal luioordelijke (bovenste) maan- jn donkerder zijn dan de zuide- di( Die blijft, vooral naar de rand toe, vrij licht, omdat hij >ij de grens van de schaduw lopen de drie hemellichamen geen kegel blijft. De atmosfeer, de 'luchtschil' rond de aarde, buigt namelijk een deel van het zonlicht af, waardoor het toch binnen de schaduwkegel te rechtkomt. Het is dit strooilicht dat de verduisterde maan zo'n rossige gloed geeft. Vooral de doorzichtig heid van de atmosfeer boven zuide lijke streken als de Indische Oce aan, het Zuidpoolgebied en Patago- nië, is bij deze eclips bepalend voor de verduisteringstinten op de maan. Wie er op let, zal tijdens de ver duistering tal van sterren kunnen zien die eerder niet opvielen door het alesoverheersende maanlicht: het zevengesternte 'boven' de ver duisterde maand, de rode ster Alde- baran een stuk links onder en de Melkweg links erlangs gedrapeerd. Dit alles voor zover er geen hinder lijke straatverlichting in de buurt is. Om 23.44 begint de onderste maan- rand meer in het directe zonlicht te komen. En daarmee is de totale verduistering afgelopen. Steeds ver der wijkt de schaduw maar rechts boven en vanaf 1.03 uur zal onze nachtvorstin weer volledig zijn ver licht. De meest recente maansverduiste ring op 25 mei van dit jaar in Amerika waargenomen, was don kerder dan normaal. Misschien was de buitenlaag van de atmosfeer, de stratosfeer, toen minder doorschij nend door zwevend stof. Dat zou afkomstig zijn geweest van de uit barsting van de vulkaan Fuego in Guatemala, in oktober 1974. Zons- en maansverduisteringen zijn een natuurlijk gevolg van de onderlinge haan-beweging. De maan draait in een maand eenmaal rond de aarde. Daarbij zou zij telkens één keer de zon kunnen bedekken: en een halve omloop later door de schaduwkegel van de aarde schui ven. Als het vlak van haar baan maar netjes samenviel met dat van de baan die de aarde om de zon beschrijft. Maar dat mankeert er juist aan: de maan draait in een vlak dat vijf graden scheef ligt. Daardoor komen bij de meeste om- moment goed op één lijn. Zelfs morgenavond is dat maar bij benadering het geval: de maan passeert ver onder het centrum van de aardschaduw langs. Maar de doorsnee van de schaduw is groot genoeg 2,7 maal de middellijn van de maan om de maanbol geheel te omhullen. De verduiste ring is nog juist totaal. Voor een waarnemer op de voorkant van de maan wordt dan de zon 'bedekt' door de aardbol die het direkte licht blokkeert. De achterkant van de maan waar het nu nacht is. maakt, dat nooit mee. Wel schijnt daar twee van de vier weken de zon. maar de aarde komt er nooit boven de horizon; zodat er ook nooit een verduiste ring kan optreden. In het klein is dit verduisterings- spel onlangs gespeeld door twee ruimtevaartuigen: de Russische So- joez en de Amerikaanse Apollo. Die werden aan het eind van hun ver- broederingsvlucht ontkoppeld en voerden als laatste opdracht een experiment met een kunstmatige eclips uit. De Apollo verwijderde zich tweehonderd meter zonwaarts. en de Sojoez manoevreerde zich in de schaduw van de Apollo. Ruimte vaarders Leonow en Koebasow za gen zo een kunstmatige zonsver duistering, waarbij de corona, de 1.03 21.39.^ 23.03 u 23-44 u 18 -19 N O ve -Tt b e r 1975 Zo schuift de naam van rechts naar links door de schaduw van de aardbol. De tijdstippen geven aan: Het begin van gedeeltelijke verduistering (21.39), het begin en eind van de totaliteit (resp. 23.03 u. en 23.44 u.), en het einde van het gehele spektakel (01.08 u.). hete gassluier rond de zon, werd waargenomen rondom de donkere Apollo-gedaante. Hetzelfde effect is trouwens met minder dramatische middelen te bereiken als men eenmaal in de ruimte is. Het Amerikaanse Skylab gebruikte voor dergelijke waarne mingen een vast metalen schijfje op enige afstand voor hetmeetin- strument. waarmee op overeenkom stige manier de zonneschijf werd afgedekt. Een maansverduistering kan heel geschikt met het blote oog worden bekeken. Hoewel het schouwspel met een verrekijker natuurlijk heel wat 'dichterbij' te halen is. Voor bezitters van een maankaart volgen hier de verduisteringstijdstippen van een paar kraters. Krater in uit Grimaldi 21.46 0.04 Aristarchus 21.48 0.22 Coperenicus 22.03 0.29 Plato 22.04 0.45 Tycho 22.31 0.05 Langrenus 22.49 0.53 Israël staat er op dat Syrië het man- da at van de vredesmacht van de VN op de Golan hoogvlakte, dat aan het einde van deze maand, afloopt, verlengt, alvorens de vre desconferentie van Geneve bijeen wordt geroepen, aldus een bekend making na de kabinetszitting van gisteren. Volgens het Libanese blad Al Ho la arrer is Syrië bereid om het man daat van de VN met twee maanden te verlengen. Dot bericht werd in Damaskus niet bevestigd, alhoewel waarnemers aldaar eerder verklaard hadden dat de Syrische regering haar uiteindelijke standpunt bin nen enkele dagen bekend zou ma ken. Diplomaiitke kringen in Cairo zeiden dit weekeinde dat er 'een grote mogelijkheid' is dat de Syri sche president Assad deze week een ontmoeting zal hebben met de Amerikaanse president Ford. Deze ontmoeting zou dan waarschijnlijk donderdag in Parijs plaats vinden. Tegenover ai deze bemoedigende aanwijzingen staat een een dit weekeinde door de in Syrië regeren de Baath-pairtij uitgegeven verkla ring. waarin gezegd wordt dat Syrië het Egyptische voorbeeld niet zal volgen en geen tweedie troepen scheidingsovereenkomst met Israël zal sluiten. Deze week zal de secretaris-gene raal van de VN, Kurt Waldheim, naar het Midden Oosten vertrekken om over een vernieuwing van het mandaat van de vredesmacht van de VN te praten. LISSABON (Reuter) Volgens een officiële bekendmaking in Lissabon zullen zeer waarschijnlijk op 24 no vember in Australië besprekingen worden geopend over de toekomst van Portugees Timor. Het linkse revolutionaire front voor een onaf hankelijk Oost-Timor (Fretilin) heeft zich volgens Lissabon bereid verklaard met Portugese vertegen woordigers plaats te nemen aan de onderhandelingstafel. Maar er is nog geen antwoord ontvangen van de pro-Indonesische democratische volksveren iging van Timor (Apode- trt) en haar bondgenoot, de demo cratische unie van Timor (UDT), nu herdoopt in die anti-communis tische beweging (MAC). De drie bewegingen voeren sinds augustus een burgeroorlog.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1975 | | pagina 5