e „Ikzoek vooral
verhalen
over mensen
Dimensie
in het christelijk
denken"
Amerika wordt te zwart gemaakt
1PAG15 NOVEMBER 1975
BINNENLAND
TROUW/KWARTET 17
sde maandelijkse pagina Signalement is ge-
an de abonnees van deze krant. De gesprekken zijn
iska Dresselhuys, Huib Goudriaan en Jan Sloothaak,
ikening is van Len Munnik.
,Als man en kinderen 's
lorgens het huis uit zijn,
uik ik in de krant," zegt
levrouw A. Hanegraaf-
an Es, die Trouw vooral
/aardeert om de „verha-
m over mensen" en het
erkelijk nieuws,
levrouw Hanegraaf (40),
uisvrouw en moeder van
ier kinderen in de leeftijd
an elf tot achttien jaar, ou-
erlinge in de hervormde
erk, woont in Eerbeek bij
peldoorn. Het gezin leest
touw nu een half jaar en
aarnaast een regionaal
lad voor het plaatselijke
ieuws. Uit ons gesprek
lijkt al gauw dat mevrouw
anegraaf de krant ziet als
en mogelijkheid voor huis-
rouwen als zijzelf, of voor
oor ziekte aan huis gebon-
en mensen, om een uit-
icht te hebben op de sa-
ïenleving. Of onze krant
eze functie goed vervult?
beantwoordt deze vraag
evestigend, maar niet kri-
ekloos.
levrouw- Hanegraaf: „In
e eerste plaats wil ik zeg-
dat Trouw een goeie
rant is, die ons toen we
en landelijk blad wilden
aan lezen van verschil-
inde kanten werd aanbe-
olen. Ik heb geen vergelij-
ingsmateriaal, omdat ik
een andere landelijke bla-
en lees, maar ik vind in
iuw heel veel dingen, die
ie interesseren. Dat zijn
Doral artikelen over men-
;n en niet zozeer het
.evensstijl
Onderwerpen, die me inte-
isseren en die ook regel-
latig door Trouw worden
ïlicht, zijn de vleesloze
moeten we minder
ee6 gaan eten? de mi-
euvervuiling, de voeding
de zogenaamde Nieuwe
ïvensstijl. Het kerkelijk
ieuws en ook de stukjes
an de heer Klei waardeer
z bijzonder. Ik vind het
iet erg dat Klei wel eens de
raak steekt met bepaalde
irschijnselen in de kerke-
ke wereld. Ik hoef niet al-
id mijn eigen zienswijze te
zen. Ik vind eigenlijk dat
rouw nog te veel tegemoet
)mt aan de zienswijze van
E:ers: je kunt pas je blik
imen door kennis te
n van dingen waar je
J et niét mee eens bent."
levrouw Hanegraaf acht
levensbeschouwelijk
iet gebonden aan een be-
aalde politieke partij. Ze
lat haar keuze bij de ver-
iezingen afhangen van het
program en van de uitvoe
ring hiervan. Ze wil liever
niet vertellen op welke poli
tieke partijen ze in de loop
der jaren heeft gestemd,
maar licht toe: „De partij
van mijn keuze moet vooral
veel doen voor de ontwikke
lingslanden en voor groe
pen en personen, die het
moeilijk hebben. Zo heeft
de stellingname van Aan-
tjes onlangs op het CDA-
congres mij bijzonder
aangesproken."
Overigens komt ze er wel voor
uit, niet bepaald geïnteress
eerd te zijn in het partijpolitie
ke gebeuren. „Ik lees de ru
briek „brieven van lezers"
graag, maar al die CDA-brie-
ven heb ik overgeslagen". Me
vrouw Hanegraaf leest ook de
commentaren in de krant
„haast nooit". „Mijn man wel,
het lijkt me dat vooral mannen
deze rubriek lezen. Zoals.ik al
vertelde, zoek ik in de krant
naar verhalen over mensen. Ik
zou bij voorbeeld meer willen
lezen over het leven van een
wijkverpleegster of over de
leidster van een bureau voor
gezinsverzorging. Ik zou meer
in de krant willen zien over de
natuurgeneeswijze, over men
sen in gevangenissen, over
hoe een gezin de werkloos
heid van de man ondergaat.
U verwacht dus van Trouw
meer artikelen over alge
meen-menselijke problemen,
zoals dat heet?
„Ja, er is bij voorbeeld op het
ogenblik veel discussie over
het samenwonen van jonge
mensen zonder getrouwd te
zijn. Over deze jonge mensen
en ook over de buitenlandse
arbeiders in ons land zijn wij
- en ik noem uitdrukkelijk me
zelf er ook bij geneigd veel
vooroordelen te hebben. Door
voorlichting zou de krant hier
iets aan kunnen doen.
iVerder heb ik als kritiek op
Trouw, en op andere dagbla
den ook, dat er teveel sport in
staat, met name 's maandags.
Wat de kerkpagina betreft,
zou ik meer willen lezen over
het gemeenteleven; bij voor
beeld hoe een gemeente in
Friesland reilt en zeilt. Mijn
dochters hebben als kritiek
dat Trouw te weinig kunst
brengt, vooral te weinig thea
ter-premières; de filmrecen
sies zijn fijn, maar dat kan
best wat meer.
Vindt mevrouw Hanegraaf een
christelijke krant nodig?
„Ja, een van de argumenten
voor een christelijke krant is,
dat bij het wegvallen van de
christelijke pers we geen
nieuws meer over het kerkelijk
en christelijk organisatieleven
zouden krijgen."
Door lezersonderzoeken weten we wel zo'n
beetje in welke hoek onze vaste afnemers zit
ten, maar de dagelijkse post bezorgt ons toch
telkens weer aanzienlijke verrassingen. Niet
zozeer vanwege een reactie zus van „links" of
een ingezonden brief zo van „rechts", want we
zijn er allang aan gewend dat we naar aanlei
ding van een en 't zelfde commentaar van de
één te horen krijgen dat we „de zoveelste knie
val doen voor Den Uyl en zijn rooie kameraden"
en van de ander een krachtige aansporing „ein
delijk eens op te houden met dat zuinige ge
schrijf over het kabinet" <de citaten zijn authen
tiek).
De verrassingen liggen meer in de denkbeel
den die lezers omtrent onze verrichtingen
koesteren. Bij velen leeft de gedachte dat wij al
vorens aan de arbeid te gaan een alternatief
soort avondwijding houden, waarop wij de ver
hitte koppen bij elkaar steken teneinde vast te
stellen wie we nu de volgende dag weer eens
een loer zullen draaien. We kunnen de lezer
verzekeren dat wij deze gewoonte, hoe aantrek
kelijk misschien, er niet op na houden.
We krijgen nogal eens het verwijt van te weinig
frivool te zijn. En inderdaad, we vormen een
ernstig volkje, dat snel de waarschuwende
wijsvinger omhoog steekt. Nu komt dat vooral
hiervandaan dat wij proberen door zorgvuldige
berichtgeving en belichting van het nieuws bij
te dragen tot de meningsvorming, hetgeen vol
strekt iets anders is dan uit tè zijn op een vrien
delijk gemiddelde van wat de lezers denken.
Anderzijds: ais we eens voorzichtigjes op de
luchtige toer gaan, staan er steevast mensen
gereed om ons van zulk een pad af te houden.
En nog is ons getob daarover niet ten einde of
iemand pakt ons bij de lurven met het verwijt
dat we aan sportverdwazing doen, en dat terwijl
onze sportredactie treurend door het leven
gaat omdat zij aanzienlijk minder ruimte ter be
schikking heeft dan zij bij andere ochtendbla
den zou hebben. Een ander teer punt vormen
de moeilijke woorden, want: wat is een moeilijk
woord? Een poos terug was „polarisatie" een
vreemd woord en sloofden wij ons uit met toe
lichtende zinnen tussen haakjes, maar dat is nu
overbodig. Sportliefhebbers begrijpen direct
wat „penalty" beduidt, maar misschien niet wat
„transcendentie" betekent, terwijl liefhebbers
van theologie daarmee geen moeite hebben.
Intussen zijn deze regels niet bedoeld om onze
zorgen uit te stallen, maar om een paar hierbij
geplaatste gesprekken met lezers aan te kondi
gen. Deze zijn gehouden om elkaar beter te le
ren kennen. „Elkaar" wat slaat op de lezers on
derling en op de verhouding tussen redactie en
lezers. Dit is, dunkt ons, nodig en nuttig. Niet
om straks almaar mooi weer te gaan spelen,
maar wel om te verhinderen dat in elke wolk als
eens mans hand een donderbui wordt gezien.
„Trouw geeft ergens wel
voldoende informatie.
Dat wel. Maar als je de
krant uit hebt, krijg je
toch het gevoel dat je het
„net op de rand gehaald
hebt". Jaap van Amstel
(49). maatschappelijk
werker, wil in zijn flat
woning in Amsterdam-
Noord wel wat kwijt
over die krant, die hij
een tijdlang 'spuugzat' is
geweest.
Zijn oorspronkelijke sym
pathie voor het illegale blad
Trouw verdween na de oor
log allengs. Hij was actief
hervormd kerklid en sym
pathiseerde met de PvdA.
Via de doorbraak de evan
gelische waarden inbren
gen in de politiek, dat was
het helemaal. Trouw ging
echter helemaal mee op de
eng christelijke toer. God
wou dit en God Vond dat
Dat had niets meer te ma
ken met het bijbrengen van
noties over het bijbelse den
ken, toegepast in het leven
van alledag. Nee. de door
braak was het toch echt
wel. Het hoefde niet alle
maal zo specifiek christelijk
te zijn.
Ommezwaai
Jaap van Amstel herkent
zich de laatste tijd weer wat
beter in Trouw. De omme
zwaai in de kwestie Nieuw-
Guinea van wijlen dr J. A.
H. J. S. Bruins Slot, AR-Ka-
merlid en hoofdredacteur
van Trouw, was de start
van een nieuwe periode. In
de krant was al eerder
zichtbaar, wat nu zo sterk
naar voren komt in de poli
tiek van mr W. Aantjes: de
koppeling van het evangeli
sche denken aan het opko
men voor de ondervoeden
en de onderdrukten. Bruins
Slot was één van de wegbe
reiders naar deze nieuwe di
mensie in de christelijke po
litiek. Toch houdt Jaap van
Amstel zijn grieven. Als je
in het welzijnswerk iets wilt
bereiken, stap je niet naar
een christelijk politicus,
maar naar iemand van de
PvdA of de PPR. De grote
stuwkracht van de PvdA
heeft een geweldige voor
uitgang gebracht op het ge
bied van het welzijn. Een
materiële vooruitgang,
waar je blij mee moet zijn.
Maar Van Amstel mist iets,
een dimensie. Welzijn is
méér dan een materiële ver
betering, het heeft óók en
vooral te maken met de re
latie tussen mensen. De
koppeling tussen die twee is
mogelijk binnen het christe
lijke denken. In zijn werk
als maatschappelijk werker
merkt Van Amstel steeds
weer, hoe belangrijk juist
dit element is. „Maar als er
iets is dat we willen berei
ken, blijven we naar de
PvdA-jongens lopen. Men
sen van de AR. CHU en
KVP blijven op een af
stand".
Doordouwen
In Trouw vind je die goede
dimensie van een stuk
christelijk denken terug in
de manier waarop het
nieuws wordt gebracht,
vooral het buitenlandse
nieuws. Het binnenlandse
nieuws blijft oppervlakki
ger. De goede bedoelingen
zijn er wel, maar het nieuws
wordt onvoldoende onder
bouwd. Daardoor krijg ik
dat gevoel dat ik het net op
de rand gehaald heb. Het
staat er net wel ergens in.
Trouw geeft wel aardig wat
achtergrondinformatie
en ook wel goed maar net
niet helemaal. Als ik een
grief tegen Trouw heb. dan
is het dat er niet vordt
doorgedouwd. Trouw geeft
dingen vaak alleen maar
aan.
Er zou ook meer gelet kun
nen worden op de plaats
van belangrijke artikelen
en de kop erboven. Trouw
is wél bij de tijd, maar je
ziet het er soms niet aan.
Sommige verhalen zijn ook
wat oubollig, die plaats ik in
de Joop Doderer-sfeer.
Maar ik begrijp dat er le
zers zijn die dat soort ver
halen graag lezen, al hoeft
het voor mij niet.
Ik zou ook nog iets willen
zeggen over de koppen. Je
merkt dat de mensen vooral
de koppen lezen. Voor men
sen waar ik kom als maat
schappelijk werker zijn
koppen vaak angstwek
kend. Ze hebben een opja
gend effect. En er zijn be
paalde kranten die daar op
uit zijn. Als ik Trouw schat,
dan zeg ik, de krant is niet
van een elite, maar toch wel
een beetje voornaam. Ik
denk ook dat de mensen dat
wel willen. Maar je moet de
krant natuurlijk wel bij de
mensen brengen en zorgen
dat je beschaafd zijn niet
afstandelijk is. Ook onder
de sociaal lagere niveaus
zitten veel eenvoudige
christelijke mensen, maar
er is een grote onbekend
heid met wat Trouw biedt.
1 van 1945 af is de nu
1-jarige gepensioneerde
jksambtenaar T. Mui-
er uit Den Haag op
"rouw geabonneerd.
En", zegt hij, „er moe-
in wel vreselijke dingen,
ebeuren, wil ik die
rant ooit opzeggen". Hij
eeft er best af en toe
fat bezorgingsmoeilijk-
eden voor over, wat
en ïinder plaatselijk
ieuws en zelfs regelma-
een bepaalde ergernis
ver wat er allemaal in
lie krant staat. „Ik ben
'eel te blij, dat er nog een
andelij k protestants-
hristelijk dagblad is'"
egt hij.
/al
ie heer Mulder was tot
secretaris van de Voe-
ingsraad. Als jongen
noest hij na twee jaar
fULO van school af, toen
ijn vader stierf. Daarna
'olgde een hele serie baan-
ies en twee jaar werkloos-
'eid in de crisisjaren. Hij is
ereformeerd. stemt AR. is
etrouwd en heeft vier vol
gassen kinderen, die alle-
na?l de deur uit zijn. Ver
der is hij lid van de NCRV
en vroeger vóór een hart
infarct hem tot een rusti
ger leven dwong ook ac
tief als ouderling. Dat laat
ste heeft hij, tot zijn grote
spijt moeten opgeven. „Ik
kan niet meer zoveel, daar
moet je verschrikkelijk aan
wennen. Ik ben veel gauwer
moe, moet 's middags rus
ten en kan niet meer lang
achter elkaar lezen. Dat zijn
zo van die dingen waarmee
je moet leren leven", zegt
hij.
Kritiek
Maar om terug te komen op
de krant: hij moet eerlijk
zeggen, dat hij de laatste
tijd nogal kritiek heeft op
wat daarin geschreven
wordt. Onlangs pakte hij de
pen en schreef een brief
aan de hoofdredacteur met
een aantal bijgevoegde
knipsels (uit het Centraal
Weekblad) die aangaven
hoe het wél zou moeten.
Zijn voornaamste kritiek
komt erop neer. dat hij in
Trouw vaak te weinig het.
wat hij noemt „principieel
protestantse geluid" hoort
doorklinken, met name in
de hoofdartikelen.
Na deze brief aan de hoofd
redactie volgt ons gesprek
voor deze pagina, waarop
lezers aan het woord ko
men. Wanneer ik eenmaal
zit en voorzien ben van een
kop warme chocola en een
koekje, blijkt dat de heer
Mulder zich goed op deze
ontmoeting heeft voorbe
reid. Hij haalt een papier te
voorschijn, waarop hij alle
positieve en negatieve op
merkingen over Trouw
heeft samengevat en wat
kranten, waarin volgens
hem duidelijk „linkse" en
naar zijn mening dus ver
keerde, koppen staan. Hij
voert het gesprek overigens
liever zonder steeds weer in
al die spullen te kijken. „U
laat mij maar praten en
straks kijk ik wel of ik alle
punten gehad heb", zegt hij.
Om dan maar met het
zwaarste punt van kritiek te
beginnen: de hoofdartike
len ademen niet genoeg een
christelijke geest.
Hoe dat zo. vragen we
..Nou kijk. toen een paar
jaar geleden Tamminga
hoofdredacteur werd, ver
wachtte ik nog dat de krant
nu wat duidelijker, pretti
ger naar de rechtse kant
zou gaan".
„Rechts?" „Nee, dat is niet
goed uitgedrukt, de woor
den Jinks" en „rechts" ge
bruik ik liever niet, want
daar kan ik eigenlijk niet
mee uit de voeten. Ik bedoel
eigenlijk, dat ik hoopte dat
er nog een duidelijker posi
tief christelijk geluid zou
spreken uit de commenta
ren. Ja, zo moet ik het zeg
gen, dat is wat ik bedoel.
Die verwachting is niet uit
gekomen".
Wij vragen dan maar eens
om een voorbeeld.
Vuile was
„Ja, ik heb een paar goeie
voorbeelden bij de hand.
Neem nou hoe er in Trouw
over Amerika wordt ge
schreven. Er wordt, vind ik,
te kritisch en te ondank
baar over Amerika geschre
ven. In jullie krant wordt
heel openlijk en eerlijk op
de vuile was van Amerika
ingegaan en die vuile was is
er zeker, dat geloof ik heus
wel. Maar dat er aan de an
dere kant. achter het IJze
ren Gordijn nog een veel
vuilere was is, daar zwijgen
jullie over. Amerika hangt
die vuile was tenminste bui
ten, ze zijn daar zo open en
democratisch, dat zoiets
kan, maar in Rusland en in
de andere Oostbloklanden
houden ze hun schande lie
ver binnenshuis en ik vind
dat Trouw daar te gemak
kelijk aan voorbijgaat.
Wanneer de krant weer
eens schrijft over een of an
der spionageschandaal van
de CIA, dat er zeker zal zijn,
dat ontken ik heus niet, zou
ze tegelijk eens moeten
schrijven wat Rusland op
dat gebied presteert.
Door dit soort schrijverij
wordt de mentaliteit in ons
land eenzijdig beïnvloed en
reken maar, dat de commu
nisten daar plezier in heb
ben. Die hebben de tijd, die
wachten rustig af hoe zich
hier in het westen de gees
ten langzaam richten naar
hun ideeën. De journalist
moet weten, wat hij doet.
Natuurlijk hoeft hij geen
nieuws uit Amerika te ver
zwijgen. maar hij moet het
niet altijd, zonder meer. zon
der een vergelijking te trek
ken met Rusland, doorge
ven. Dat is onverstandig en
onverantwoord, want het
I
speelt de communisten in
de kaart. Ik vraag eerlijk
heid van de journalist En
dan kunnen jullie wel zeg
gen „ja, maar, het is toch
bekend dat er in Rusland
van alles mis is, dat vinden
wij ook, maar dat is geen
nieuws en wat er in Ameri
ka boven water komt, is wel
nieuws", dan vind ik het
toch nog onverantwoord
om alleen maar dat zoge
naamde nieuws uit Ameri
ka in de krant te zetten. Ik
wil niet beweren, dat zulk
nieuws niet in de krant
moet, maar dan moet er een
goed hoofdartikel tegen
over staan", meent de heer
Mulder.
Weerwoord
Een ander punt van kritiek:
„Ik vind in Trouw veel te
weinig weerwoord op al die
harde acties en bezettingen
van tegenwoordig. Iedereen
dreigt tegenwoordig maar
met harde acties: de vak
bonden, de schippers, de
boeren, de vrachtwagen
chauffeurs en ga zo maar
door. En ze bereiken daar
mee dan ook nog wat ze wil
len. We leven hier in Neder
land in een land van recht
en orde, waar iedereen op
een andere dan een geweld
dadige manier zijn recht
kan krijgen. We hebben
hier een rechtsstaat met een
parlement en we kunnen
hier vreedzaam, keurig on
der begeleiding van de poli
tie notabene, demonstreren.
Wat dan: harde acties? Zo
dra er met dit soort geweld
dadige zaken gedreigd
wordt, ben ik niet meer
thuis. Op deze manier zijn
we op een weg, die eindigt
in chaos en dictatuur. Het
recht hoort bij de overheid
en niet bij allerlei groepen
mensen, die het in eigen
hand nemen. Ik lees hier
over veel te weinig in de
hoofdartikelen van
Trouw." aldus de heer Mul
der, die elke dag het eerst
de commentaren in de
krant leest („die vind ik het
belangrijkst in een krant"),
daarna het kerknieuws (dat
hij in Trouw uitstekend en
zeer veelzijdig vindt) en dan
de rest. „Eigenlijk lees ik de
hele krant van a tot z. Ik
vind het, ondanks alles een
reuzekrant, alleen duurt het
soms zo lang, voordat ik
hém uit heb, zoveel staat er
in."
Wij vragen hem of hij, ge
zien zijn kritiek, nooit de
neiging gevoeld heeft, een
andere krant, bijvoorbeeld
het Reformatorisch Dag
blad te gaan lezen?
„Nee, daar heb ik nooit eni
ge neiging toe gevoeld, net
zomin als om me bij de EO
aan te sluiten. Ik heb die
krant wel eens een paar
keer bij vrienden gelezen.
Maar die staat me helemaal
niet aan, veel te eenzijdig.
Ze winden zich daar nog op
over theologische leerstel
lingen. die allang achter
haald zijn. Nee, net zoals bij
de EO: ik vind dat ze er oog
kleppen op hebben voor de
hedendaagse werkelijk
heid, die heel wat gecompli
ceerder is, dan ze je daar
willen laten geloven."
Dus toch nog een tevreden
eind aan ons gesprek, waar
na de heer Mulder mij een
buskaart, waarop nog een
rit zit, in de hand duwt
(„dan hoeft u geen kaartje
te kopen zometeen") en mij
naar de bushalte brengt.
Wanneer de bus wegrijdt,
zwaait hij mij nog hartelijk
■illllllllll 11 ■■KHBBEMEMJpOiMMIlflMl
