N-resolutie over
ionisme gehekeld
Spel met woorden is
meer dan woordenspel
Politieke crisis
in Australië
Marokko hervat in
Madrid gesprek
over Saharakwestie
gola
Carvalho keert zich af
van Portugees bewind
Brandt vraagt SPD om
gematigde opstelling in
medezeggenschapszaak
hgens gelijkstelling met racisme
rs
Frequentielijst basis voor verder onderzoek
Wetenschap
'en
techniek
Spanjaarden nog sceptisch
Algemene verkiezingen op komst
NSDAG 12 NOVEMBER 1975
BUITENLAND
TROUW/KWARTET 7
5HINGTON, JERUZALEM, DEN HAAG, GENÈVE (Reuter, UPI, AP) De door de Algemene
um adering van de Verenigde Naties aanvaarde resolutie, waarin het zionisme wordt gekenschetst
■rdeJeen vorm van racisme en rassendiscriminatie', heeft in tal van landen en organisaties grote
gering gewekt. Zo heeft de Amerikaanse Senaat gisteren krachtig tegen de resolutie geprotesteerd
ceD Dorgesteld de Amerikaanse deelname aan de activiteiten van de Algemene Vergadering ophieuw
erweging te nemen,
an on
te enaat nam daartoe een resolu- door de Algemene Vergadering
>boir; an van de Republikeinse leider goedgekeurd,
raau Scott -waarin ook werd ge-
-Israel
voffctouwd dat door het aanvaar-
mvain de aniW-zionisme resolutie
mti-semitasme werd aangemoe-
De Senaat staat er verder op
le Senaatscommissie voor bui-
ïdse betrekkingen en een
is ieiijke commissie van het
van Afgevaardigden onmiddel-
een loorzittingen beginnen om de
ten une van de VS aan de Alge-
het Vergadering te bezien. Sena-
alsjcott zei dat de Verenigde Sta-
ninachtende acties van een
d teporganisatie, bedoeld om an-
landen te vernietigen, niet
reafen toestaan. Ook het Huis van
tei aamligden hield zich bezig
00 usdeze zaak. Een stemming in
jpemfluis wieard uitgesteld vanwege
punele bezwaren van de zijde
e Democratische Afgevaardig-
ibert Kastenmeier.
Rivjor Henry Jackson voorspelde
n dat de Senaat bij de toe-
g van Amerikaanse buiten-
te g hulp er rekening mee zou
n welk land wel en welk land
die resolutie in de VN-
buu )lee gestemd had. De stem-
orda in de Senaat kwam een uur
waai het Witte Huis had bekend-
aal
dat president Ford de
vore irding van de aniti-zionisme-
i ie in die VN had bestempeld
:acte ''geheel onrechtvaardige ac-
et v !r werd bij gezegd dat de
buu Bde Staten nog geen plannen
amb!1 terug te trekken uat de
idei organisatie. Voor verder
pntaar verwees het Witte
de toespraak van de
aanse ambassadeur bij de
aniel Moyihan.
redevoering
loog er niet om. In een felle
S" ering zei Moyihan dat de
lering symbolisch amnestie
erleend aan de moordenaars
zes miljoen joden in de
wereldoorlog. 'De Verenigde
Verklaren ten overstaan van
wereld dat zij deze infame
ing niet erkennen, naast
zullen leggen en er nim-
zullen berusten', aldus
enki
dot
de
shryi n
ïjers. in.
i tearvoor had de Israëlische
tegenwoordiiger, Chadm Her-
|n het eind van zijn betoog
intei (tratief een afschrift van de
ntee e in stukken gescheurd met I
kas 'iden: 'Voor ons, het joodse
s dit niets meer dan een
zoi papier en we zullen het als
ma
>pen
bl<
her!
chrj
itste
hten
op.
rake
d b:
eing
behandelen'. Herzog noem-
een kwaadaardige resolutie,
.staanjagende gevolgen zal
'Door de overname van dit
k vofceft de Verenigde Naties en
unt aan geloofwaardigheid
en zich laten manipuleren
verbond van despoten en
opb i- Het joodse vo^k zal dit
iigeten'. Het stuk, de neer-
in een Arabisch diplomatiek
tegen Israël, was op 17
aangenomen door de socia-
raissie van de VN en werd
de harde oppositie in de
ie Staten en andere wester -
n in de nacht van maan-
dünsdag met 72 stemmen
tegen en 32 onthoudingen
I van pagina 1
in 'Democratische Volksre-
ngola'.
heeft voorgesteld dat de
i ministers van de Org an i-
Afrikaanse Eenheid in
vergadering zal bij-
i om de Angolese órisis te
Het voo rstel is ©verge
ld aan de secretaris-generaal
jOAE, Eteki M'Boemoea. De-
het ter kennis gebracht
i lid-etaten.
nisatie van Afrikaanse
heeft in een communiqué
loemoea alle buitenlandse
J in Angola veroordeeld.
^jet-Unde heeft het Angola
MPLA van president
lomatiek erkend en is be-
diplomatieke betrekkingen
i te knopen, zo heeft het
sau Tass bekendgemaakt,
i Staten gaan vooralsnog
erkenning van een der
"iringen over, omdat het
met de aanbeveling van de
atie van Afrikaanse Een-
iet tot erkenning over te
n een regering die is opge-
•or een individuele beweging
Ha.
nigde Staten hebben tot nu
nationaal front voor de
!g van Angola (FNLA) ge-
Amerika zal de MPLA-rege-
:ennen als zij naar voren
|en als het bewind dat het
duidelijk voor het zeggen
Hdus officiële kringen in
ton.
e staten die met het Angola
sident Neto betrekkingen
anknopen zijn, behalve de
[nie. onder meer Polen,
en de DDR.
ing van Zambia en de re-
an Liberia hebben de onaf-
kheid van het Angolese volk
rclkomd, maar zijn niet tot
overgegaan.
Inmiddels hebben Israëlische rege-
rmgsfunctdioaiarissen verklaard dat
ook Israël zich niet zal terugtrek
ken uit de VN of één van hun
bureaus ot organisaties. Israël zal
evenmm zijn ambassadeurs terug
roepen uit de landen die voor de
resolutie hebben gestemd. Dan zou
den we co Arabieren in de kaart
spelen en hen heipen Israël te iso
leren, aldus deze iunctionarissen.
De Israëlische premier Jitzak Rabin
veroordeelde voer de knesset (Is
raëlisch parlement) de resolutie en
noemde aeze politiek van geen be
tekenis. Rabin zea verder dat de
overkoepelende Palestijnse bevrij-
diingsorganiisati PLO nooit deel zou
kunnen nemen in onderhandelin
gen met Israël, en reageerde daar
mee op een eerder door de VN
aangenomen resolutie.
Nederland
De Israëlische minister van buiten
landse zaken, Jigal Allon, zei giste
ren op een persconferentie in Den
Haag aan het slot van zijn drie
daags bezoek aan Nederland, dat de
door de VN-assemblee aangenomen
resoluties een zware slag zijn voor
de kansen op vrede in het Midden-
Oosten. Israël beschouwt zich er
niet aan gebonden, verwerpt ze en
zal ze compleet negeren, aldus Al
lon. Zijn Nederlandse ambtgenoot,
minister Max van der Stoel zei dat
ons land uit het resultaat van de
stemmingen in de VN de conclusie
trekt dat Nederland niet langer het
programma van de Verenigde Na-
in hoog tempo uit de as is herre-
ties ter bestrijding van het racisme
kan uivoeren zolang zionisme gelijk
gesteld wordt met racisme. Van der
Stoel zei verder dat Nederland
voortdurend het bestaan van Israël
achter veilige en erkende grenzen
zal steunen. Nederland heeft alles
geprobeerd om de leden van de VN
er vanaf te houden voor de resolu
tie te stemmen, aldus Van der
Stoel. Volgens Allon hebben de VN
extremistische en anti-democrati
sche elementen die tot doel hebben
iedere vooruitgang naar vrede in
het Midden-Oosten te verstoren,
aangemoedigd door voor de resolu
ties t,e stemmen. De amiti-zionisme-
resolutie is niet alleen gericht te
gen de oprichting van de staat
-Israël, maar ook tegen het joodse
volk als geheel, aldus Allon. 'Het is
gemeen en het toppunt van cynis
me om hert joodse volk en het
zionisme van racisme te beschuldi
gen, terwijl de hele wereld weet dat
de joden het slachtoffer zijn ge
weest van de afschuwwekkende na
zi-theorie van het racisme'.
Wereldraad
Ook de wereldraad van kerken
heeft gasteren een dringend beroep
op de Algemene Vergadering van
de VN gedaan om de omstreden
resolutie in te trekken. Phillip Pot
ter, de secretaris-generaal van de
wereldraad, zei in een verklaring
dat er geen bewijs voor de stelling
bestaat dat het zionisme openlijk
racistisch is. 'De gelijkstelling van
zionisme en racisme heeft tot ern
stig gevolg dat de blijvend explo
sieve situatie in het Midden-Oosten
nog verscherpt wordt'. Potter doet
dan ook een dringend beeroep op
de VN zich te concentreren op de
uitwerking van de vroegere resolu
ties over het Midden-Oosten. Ver
der dienen de betrokken partijen
de zoeken naar wegen opdat de
Palestij nen hun legitieme rechten
op een natie en een staat kunnen
verwerkelijken. Maar dan wel met
respectering van de staat Israël bin
nen internationaal erkende gren
zen. aldus de secretaris van de we
reldraad.
Het Sowjet-Russische persbureau
Tass reageerde gsiteren met te zeg
gen dat 'uit de aanvaarding blijkt
dat ondanks de druk van zionisti
sche en internationale imperialisti
sche kringen de internationale 'ge
meenschap het zionisme heeft ver
oordeeld'.
Tegenstemmers
De tegenstemmers in de Algemene
Vergadering waren:
Australië, Oostenrijk, de Bahama's,
Barbados, België, Canada, Centraal-
afrlkaanse Republiek, Costa Rica,
Denemarken. Dominicaanse Repu
bliek, El Salvador, Fidji, Finland.
Frankrijk, West-Du itsland, Haiti,
Honduras, IJsland, Ierland, Israël,
Italië, Ivoorkust, Liberia, Luxemburg,
Malawi, Nederland, Nieuw Zeiand,
Nicaragua, Noorwegen, Panama,
Swaziland, Zweden, Engeland, V.S.
en Uruguay.
Van stemming onthielden zich Ar
gentinië, Bhoetan, Bolivia, Botswana,
Birma, Chili, Columbia, Ecuador,
Ethiopië, Gabon, Ghana, Grieken
land," Guatemala, Jamaica, Japan,
Kenia, Lesotho, Mauritius. Nepal,
Papua, New Guinea, Paraguay, Pe
ru, Filippijnen, Sierra Leone, Singa
pore, Thailand, Togo, Trinidad-To
bago, Oppervolta, Venezuela, Zaire
en Zambia.
Afwezig waren Roemenië, Zuid-Afri-
ka en Spanje.
De FDP wil veel minder ver gaan
in deze kwestie dan de SPD. Ver
wacht wordt dat de linkervleugel
van dé SPD tijdens het vijf dagen
durend congres in Mannheim kri
tiek zal uiten op zekere economi
sche en sociale onderdelen van de
partijpolitiek. Dit zal zeker gebeu
ren bij de behandeling van het
Oriëntatieplan-1985. dat de gTote
lijnen van die politiek uiteenzet.
Willy Brandt riep zijn partij op, de
hervormingspolitiek ondanks de
economische moeilijkheden voort te
zetten. Hij vroeg de gelederen te
sluiten en alles te doen om het
verlies aan vertrouwen te boven te
komen en te werken voor een over
winning bij de Bondsdagverkiezin
gen komende herfst. Hij beloofde
de liberalen, dat de SPD een trou-
i -i i den zijn niet bekeken.
Naar ons taalgebruik te oordelen, lijken wij een nogal positief volkje te zijn. En we zijn van al die posi- Daar valt dus onze mooie stelling
tieve uitspraken en oordelen nog tamelijk zeker ook. Want we blijken vrij weinig behoefte te hebben om over het positieve taalgebruik om-
ze af te zwakken, een slag om de arm te houden, dóór het gebruik van woorden als 'nogal', 'tamelijk',
'vrij', zoals die in de vorige zinnen bijvoorbeeld zijn ingebouwd.
door drs. Roajoppema
Deze ontdekking is niet gedaan
door een erkend onderzoeker. De
conclusie komt helemaal voor mijn
rekening: bij wijze van uitzondering
rapporteren we deze week over
eigen onderzoek. Het was wel Wat
amateuristisch; het kostte ook maar
een paar uur tijd. Maar de aanlei
ding was serieus: de verschijning
van het handboek 'Woordfrequenties
in geschreven en gesproken Neder
lands', een onderzoek-instrument zo
als er op dit gebied nog nooit een
is geweest.
Een werkgroep uit verschillende uni
versiteiten is de afgelopen jaren be
zig geweest met tellingen hoe vaak
verschillende woorden in een 'gemid
delde' Nederlandse tekst voorkomen.
Waarom ze dat deden en hoe ze die
gemiddelde tekst najoegen, komt
straks. Hun resultaat maakt het mo
gelijk om ons woordgebruik vanuit
de bureaustoel door te lichten, en
voor die verleiding bezwijken we nu
even. Wat kan je nou doen met zo'n
woordenlijst?
Uit pure nieuwsgierigheid en om
het eenvoudig te houden, zocht ik de
frequentie in geschreven teksten op
van de woorden 'ja' en 'nee'. Dat
was snel bekeken: per hondevddui-
(ADVERTENTIE)
zend woorden werd 46 maal 'ja' ge
teld en 34 maal 'nee'. Zijn wij dus
geneigd om vaker 'ja' dan 'nee' te
schrijven? Het verschil zou natuur
lijk toeval kunnen wezen. Maar dat
blijkt mee te vallen.
Het getelde woordenmateriaal komt
namelijk uit vijf steekproeven,
waarvoor de frequenties afzonder
lijk zijn opgegeven. Die steekproe
ven zijn zorgvuldig samengesteld uit
respectievelijk dagbladen, opinie
weekbladen (Vrij Nederland, Else
vier en dergelijke), gezinsbladen
(zoals Margriet, Panorama, ook
Avenue», romans en verhalenbun
dels, en populair-wetenschappelijke
boeken. In elk van die vijf catego
rieën blijkt vaker 'ja' dan 'nee' te
worden geschreven, en dat kan nau
welijks meer toeval zijn.
frequenties opgeteld van een aantal
voor de hand liggende woorden óm
een bewering wat af te zwakken:
nogal (14>, vrij (14), betrekkelijk
(6», tamelijk (4), redelijk (3), rela
tief (3). De frequentie van deze hele
verzameling bedraagt 43.
Woorden die een oordeel versterken,
worden duidelijk vaker gebruikt:
heel (66), erg (32), verschrikkelijk OpStapj©
(3'. vreselijk (3). ontzettend (2), to-
tale frequentie 106.
Kortom, we zijn in ruim twee van
de drie gevallen aardig zeker van
onze zaak.
ver. zeker als we zien dat de fre
quentie van 'wel' maar 262 is. en
dus bij die van 'niet' in het niet
verzinkt. Hier eindigt dus mijn korte
carrière als taaipsycholoog. Maar
voor serieuzer onderzoek ligt er
schitterend materiaal klaar. En voor
wie aan de woordfrequenties alleen
niet genoeg heeft, staan alle teksten
uit de steekproef nog op computer
tape klaar om ingewikkelder taal
verschijnselen na te speuren.
Zeker (31)?
Goed/Slecht
Dan ga je je afvragen of daar meer
achter zit, of misschien dingen en
toestanden in het algemeen vaker
positief dan negatief worden om
schreven. Je wordt benieuwd naar
de frequentie van de woorden 'goed'
en 'slecht'. (Met de frequentie be
doelen we verder steeds het aantal
malen dat een woord voorkomt per
honderdduizend woorden tekst. Om
de gedachten te bepalen: in de
krant van afgelopen zaterdag'ston
den ruwweg vijft'gduizend woorden
redactionele tekst.)
Welnu, de frequentie van 'goed' is
230 ner 100.000, die van 'slecht' maar
24. Dan bedenk je dat het tegenge
stelde van 'goed' ook nog 'fout' kan
zijn, maar de frequentie van 'fout'
is maar ruim 2, dus dat maakt niet
veel uit. We noemen dingen tien
maal zo vaak 'goed' dan 'slecht'. We
noemen ze bijna negen keer zo vaak
'mooi' (frequentie 190» dan 'lelijk'
(22). Wij zijn kennelijk een nogal
positief volkje.
En dan vraag je je af hóe zeker we
dat nou allemaal denken te weten.
Je kunt iets 'erg goed' of 'vrij göed'
vinden, en dat scheelt nogal wat.
Om daarachter te komen heb ik de
Zo'n conclusie staat of valt natuur
lijk met de vraag of je alle woor
den bedacht en opgezocht hebt. die
voor de vraagstelling van belang
zijn. Ik had inderdaad ergens over
heen gekeken als niet een even
nieuwsgierige voorlichter van de
Technische hogeschool Eindhoven
lijstjes had gemaakt van de twintig
meest voorkomende zelfstandige
naamwoorden per categorie (Eind
hoven is de thuisbasis van de werk
groep frequentie-onderzoek).
In die lijsten eindigde verrassend
hoog het woord 'beetje' (frequentie
26). Dat brengt ons op een idee: je
kunt iets ook 'een beetje goed' vin
den en die beetjes moeten dus voor
een deel bij onze relativerende woor
den worden meegeteld. (Niet volle
dig, want je kunt het ook over 'een
beetje suiker' hebben, en dat is een
heel ander gebruik van hetzelfde
woord). Intussen blijft de stelligheid
in onze uitspraken duidelijk overwe
gen boven de aarzeling. Toch een po
sitief volkje dus. Of niet?
Het woord 'niet' gooit indrukwek
kende hoeveelheden roet in het eten,
met zijn frequentie van 942. (Even
realiseren: bijna één op de honderd
woorden komt het woord 'niet' voor).
Hoeveel keer dat er 'mooi' of 'goed'
werd geteld, stond er in de bekeken
tekst 'niet mooi' of 'niet goed'? Dat
is uit de frequentielijsten niet op te
maken, want combinaties van woor-
Dat was ook het motief achter het
project. Het is een opstapje om
systematisch te kunnen doordringen
in eigenschappen van het levende
taalgebruik die nog veel boeiender
zijn dan woordfrequenties. Dat dat
opstapje vijf jaar ploeteren kostte,
illustreert dat die levende taal zelfs
op 'eenvoudig' niveau ingewikkelder
was dan de regeltjes die taalkundi
gen ervoor bedachten. Op zichzelf al
een waardevolle conclusie. De voort
zetting van het project zal zich ook
veel meer richten op de spreektaal,
waarover de nu verschenen woorden
lijst alleen nog maar voorlopige con
clusies toelaat.
Wat niet wegneemt dat dit hand
boek naar de voorzichtige schatting
van de makers al 'materiaal bevat
voor een stuk of zestig promotie
onderzoeken*. Directe toepassingsge
bieden onder andere: welke woorden
moeten we met voorrang verwerken
in een cursus Nederlands voor gast
arbeiders? hoe vang je een kind
met leermoeilijkheden op?
De wrkgroep Frequentieonderzoek
van het Nederlands staat onder
voorzitterschap van prof. dr. B. Ter-
voort (universiteit van Amsterdam)
en heeft zijn thuishasis op de afde
ling Toegepaste taalkunde van de
TH Eindhoven (dr. J. J. M. Bakker
en drs. P. C. uit den Boogaart).
Woordfrequenties in geschreven en
gesproken Nederlands is uitgegeven
door Oosthoek, Soheltema Holke-
ma, Utrecht, 75. En (plus
en 'fl.') is het op twee na meest
voorkomende 'zelfstandig naam
woord' in dagbladen: frequentie 121.
Om over na te denken.
LISSABON (Reuter, UPI, AP) Generaal Otelo Saraiva de
Carvalho, hoofd van de Portugese veiligheidstroepen COPCON zal
de bijeenkomsten van de revolutionaire raad niet langer bijwonen.
Hij heeft dit aan president Costa Gomes meegedeeld.
'Ik wens mijn tijd niet te verdoen
met zaken, die weinig hebben te
maken met de revolutie', aldrus Car
valho in een verklaring van zijn
gedrag. Een groep invloedrijke offi
cieren zou van plan zijn stappen te
ondernemen om Carvalho uit zijn
functie te stoten. Dit hebben door
gaans betrouwbare bronnen ver
klaard. Volgens he.n zou ook de revo
lutionaire raad tegen de generaal
willen optreden.
De raad is er gisteren niet in ge
slaagd een standpunt te bepalen
met betrekking tot het leiderschap
in Angola. Een groep onder leiding
van president Costa Gomes zou van
mening zijn dat formed de MPLA,
de volksbeweging voor de bevrij
ding van Angola, moet worden ge
steund maar premier Azevedo heeft
gedreigd met de meerderheid van
zijn kabinet te zullen opstappen als
de neutrale houding van de rege
ring wordt tenietgedaan.
Een groep van 123 officieren van
de paratroepen hebben luchtmacht-
generaal José Morals de Sllva ge
vraagd haar over te plaatsen. De
officieren behoren bij een rebelle
rende eenheid ten noorden van
Lissabon. Het door communisten
beheerde blad Republics heeft gis
teren gemeld dat in het hele land
de linkse soldaten zich aan het
organiseren zijn.
De Westduitse bondskanselier Helmut Schmidt (rechts) verwelkomt de
de Israëlische minister van buitenlandse zaken Allon op het partijcongres
van de Westduitse sociaal-democraten in Mannheim.
MANHEIMM (DPA, AFP) Willy Brandt, de voorzitter van de
Westduitse sociaal-democratische partij (SPD) heeft gisteren bij
de opening van het partijcongres gepleit voor een gematigde op
stelling bij de onderhandelingen over medezeggenschap voor de
werknemers. Het is niet mogelijk binnen afzienbare tijd te komen
tot een wetgeving, die geheel voldoet aan de verlangens van de
SPD, die sarpen met de vrije democraten (FDP) de regering-
Schmidt vormen, zo liet Brandt blijken.
MADRID (Reuter, UPI, AP) Een Marokkaanse delegatie onder
leiding van premier Achmed Osman is gisteren in Madrid met de
Spaanse regering nieuwe besprekingen begonnen over de Spaanse
Sahara. De besprekingen komen enkele dagen na het stopzetten
van de Marokkaanse 'vredesmars'.
we coalitiepartner zal bhj ven en
deed scherpe aanvallen op de chris
tendemocraten, die hij niet in staat
acht te regeren.
De SPD-leider riep op tot nauwere
samenwerking van de socialistische
partijen in de wereld. Hij noemde
de sociaal-democraten 'de sterkste
politieke kracht in West-Europa'.
Onder verwijzing naar de mogelijk
heid van rechtstreekse verkiezingen
voor een Europees Parlement in
1978 riep hij op een gemeenschap
pelijk verkiezingsprogramma van
de- Europese sociaal-democraten op
te stellen. 'In samenwerking met de
zusterpartijen zullen wij ervoor zor
gen dat de sociaal-democraten als
sterkste fractie uit deze verkiezin
gten te voorschijn komen.'
De Marokkaanse premier was ver
gezeld van een elf man sterke dele
gatie met onder meer minister La-
raki van buitenlandse zaken en de
directeur-generaal voor de fosfaat
winning Karim Amarami. Volgens
Spaanse regeringskringen zijn de
Spanjaarden sceptischer over een
regeling dan de Marokkanen, die
begin deze week zelden dat een
oplossing 'in zicht' was. Volgens
deze kringen blijft een konvooi van
zestien Spaanse oorlogsschepen
voor de Noordafrikaanse kust tot de
onderhandelingen resultaat hebben
opgeleverd.
De Marokkaanse minister van voor
lichting Benhima heeft gisteren ge
zegd dat na afloop van de bespre
kingen de deelnemers aan de 'vre
desmars' naar El Ajoen, de hoofd
stad van Spaans Sahara zullen
trekken. Hij wekte hiermee de in
druk dat Spanje het gebied aan
Marokko zal gaan overdragen. Mis
lukken de onderhandelingen dan
zullen we de grens weer overtrek
ken, aldus Benhima, die zei dat de
duizenden Marokkanen momenteel
in tentenkampen bij Tarfaya zitten
te wachten.
Voorstel
Een Marokkaanse politieke leider
heeft verklaard dat zijn land snel
een belangrijk voorstel van Spanje
verwacht als blijk van/ waardering
voor de houding van koning Has
san van Marokko.
De Spaanse minister van informa
tie Herrera heeft onthuld dat het
afgelopen weekeinde een Spaanse
delegatie naar Agadir is gevlogen
om daar de terugtrekking van de
deelnemers aan de 'vredesmars' te
bewerkstelligen. Dit was een voor
waarde voor hervatting van de be
sprekingen met Marokko. Marok
kaanse ministers hebben een der
gelijk gesprek tot nu toe ontkend.
CANBERRA (UPI, Reuter) Australië is gisteren in een merk
waardige politieke crisis gedompeld door ingrijpen van de gouver
neur-generaal Sir John Kerr.
Sir John veroorzaakte grote deining
door dinsdagochtend volkomen on
verwacht de regering van premier
Gough Whitlam (een sociaal-demo
craat) naar huis te sturen. Hij gaf
de liberale ledder Malcolm Fraser
tegelijkertijd opdracht een waarne
mende regering te vormen in af
wachting van parlementsverkiezin
gen. Een uur later had de nieuw
bakken premier Fraser al een motie
van wantrouwen aan zijn broek. De
motie was ingediend door Whitlam
en werd door het Lagerhuis (Twee
de Kamer) met 64 tegen 54 stem
men aangenomen. Premier Fraser
heeft daarna het parlement ont
bonden en algemene verkiezingen
uitgeschreven. Toen hij dit besluit
voorlas brak er bijna oproer uit in
het parlement.
Op een persconferentie noemde
oud-premier Whitlam het ingrijpen
van, de gouverneur-generaal in
strijd met de grondwet en dus on
aanvaardbaar. Buiten het parle
ment waren de reacties nogal ver
schillend. In Sydney en Melbourne
stegen de prijzen voor aandelen op
de beurzen, terwijl jonge aanhan
gers van Whitlam op straat betoog
den vóór ontslag van de gouver
neur-generaal. In Melbourne gin
gen zelfs enkele honderden haven
arbeiders in staking om tegen het
ontslag van Whitlam als premier te
protesteren.
Bittere strijd
De politieke rel in Australië komt
na een bittere strijd tussen rege
ring en oppositie over de begroting.
Premier Whitlam had in het Lager
huis een meerderheid, maar in het
Hogerhuis (Eerste Kamer) niet.
Hiervan heeft Fraser (sinds maart
leider van de liberale partij) ge
bruik gemaakt om de begroting te
gen te houden. Hij zorgde er voor
dat zijn partijgenoten in het Ho
gerhuis de begroting, die al door
het Lagerhuis was. niet goedkeur
den. Het regeren werd premier
Whitlam daardoor in feite onmoge
lijk. Aan de andere kant konden de
liberalen de regering ook niet naar
huis sturen omdat hen de meerder
heid in het Lagerhuis ontbrak.
Gouverneur-generaal Sir John ver
klaarde gisteren dat bij zo'n pat
stelling de regering nieuwe vri' r
zingen moet uitschrijven of m
aftreden. 'Weigert een premier
keus, dan noodzaakt mijn
wettelijke plicht mij hem n
ambt te ontheffen' aldus F -
Whitlam had de crisis w'l'er
Oud-premier Gough Whitlam
sen door voor een deel van het
Hogerhuis verkiezingen nit te
schrijven. De gouverneur vond dat
te weinig.
Een half uur nadat Fraser tot pre
mier was benoemd, ging het Hoger
huis akkoord met de omstreden be
groting. zodat de nieuwe regering
wel uit de voeten kon. Maar de
motie van wantrouwen van het La
gerhuis heeft die bewegingsvrijheid
inmiddels weer beperkt.
Verkiezingsstrijd
Australië gaat nu een boeiende ver
kiezingsstrijd tegemoet waarbij de
confrontatie van Whitlam met Fra
ser centraal staat. Beide politieke
leiders staan bekend als sterke per
soonlijkheden die tot het uiterste
willen gaan. Whitlam (59 Jaar)
werd in 1972 premier nadat de libe
ralen 23 jaar aan de macht waren
geweest. Wh;,1-"n h«>?on direct een
duidelijk -u"*- -« *e varen. Op
bu sij de aan-
v allen op
>n Zuid-
«5 jaar)
over de
>ct een
Whlt-
«•n tot
