Werp ze niet weg, er zit nog leven in
I
Deéénbaktzebruin,
de ander liever wit
Trouw-Kwartet-voor heel wat adverteerders
de moeite waard
Uitgever
onvindbaar
pijltjes
In de keuken met Koopmans
Een nieuwe gezindheid,
historisch
gegroeide instellingen
Het uur der waarheid (5 en slot)
rl>
srs
een bejaardenhelpster
medewerker
antoni van leeuwenhoek
ziekenhuis
DINSDAG 11 NOVEMBER 1975
TROUW/KWARTET PS 8
doordrC. Rijnsdorp
De wereld heeft het christendom nodig, en dat niet enkel in
subjectieve zin, maar omdat sommige belangrijke taken
zonder het christendom waarschijnlijk niet volbracht kun
nen worden en omdat het christendom verantwoordelijk
heid moet dragen voor de wereld, die het eeuwenlang mede
heeft gevormd.
Lezek Kolakowski, marxistisch denker, geb. 1927)
Als uitgangspunt voor deze artikelenserie heb ik in de eerste drie
stukken momenten gekozen uit de historie van de christelijk-so-
ciale beweging.Dit mocht nodig wel eens gebeuren, maar het is
toch min of meer bij geval geschied. Evengoed had ik bijvoor
beeld "van het christelijk onderwijs kunnen uitgaan. Het is ons
immers te doen om het geheel van de zich christelijk noemende
activiteiten in de Nederlandse samenleving die geschiedenis heb
ben gemaakt, wortel hebben geschoten maar nu door erosie wor
den bedreigd.
Dr G. Dekker
H. Algra
Prof. dr H. Berkhof
Centraal staan niet de geïnstitueer
de kerken. Allerminst omdat die te
verwaarlozen zouden zijn of omdat
ze niets zouden presteren. Het zou
ontmoedigend wezen voor de vele
honderden werkers, die binnen
hun beperkt domein soms méér
doen dan ze geestelijk en lichame
lijk aankunnen. Maar hun elan
wordt verlamd door verscheidene
factoren: de eindeloze verdeeld
heid binnen en buiten de eigen mu
ren, met als gevolg publieke onge
loofwaardigheid en innerlijke on
zekerheid ook bij de besten. De ge
forceerde ververzekerdheid hier
en daar is te krampachtig en te po
lemisch om overtuigend te zijn.
Onder de vernielers van het patri
monium zitten ook lieden die zich
wachters op Sions muren wanen.
Het beste gebeurt in de privésfeer,
zoals dr G. Dekker in zijn jongste
boek heeft aangetoond. Tot zaken
komt het geloof nu eenmaal in de
samenleving.
Evenmin richten deze stukken zich
op de politiek van de dag. Er is im
mers een actualiteit van de secon
dewijzer, van de minutenwijzer en
van de uurwijzer. De titel: het uur
der waarheid plaatst deze stukken
terzijde van het nieuws van de dag,
maar ze kunnen in een dagblad
staan omdat er één uurwerk is ach
ter de ene wijzerplaat.
In de derde plaats gaat het over Ne
derland. Dat is nauwelijks meer
vaderland te noemen en als er een
belangrijk man sterft, kan men
hoogstens zeggen dat er een groot
Nederlander is heengegaan. De al
gemene schaalvergroting die hier
achter zit vormt eveneens een be
dreiging van het patrimonium. Die
bedreiging is te gevaarlijker omdat
in Holland, echoput van alle bui
tenlandse lo-eten, nog zo veelszins
provinciaal gedacht en gehandeld,
wordt. De meesten kunnen zich
niet losmaken van hun eigen, be
perkte situatie. Maar juist door
mondiaal te denken krijgt men oog
voor het waardevolle en eigensoor
tige van het nationale. Vandaar
mijn opmerking in een vorig stuk,
dat men de mannenbroeders van
een vorige periode niet langer mil-
delijk moet bespotten, maar dat
wij met elkaar hun schulden moe
ten betalen.
Dit ten vierde houdt in dat
wij onszelf en elkaar verantwoor
delijk moeten stellen voor wat er
op christelijk erf gebeurt. Het ligt
aan ons of het patrimonium wordt
verspeeld of vernieuwd. Het waar
devolle van een figuur als H. Algra
is, dat hij ons herinnert aan de po
sitieve kanten van de ons vooraf
gaande generaties. Maar daarbij
kan het niet blijven. De negen tien-
de-eeuwse situatie is voorgoed
voorbij, zelfs die van de jaren der
tig van onze eeuw. Wij staan in de
wereld van na 1950, die bovendien
in 25 jaren zo ingrijpend veran
derd is. En met een puur voortzet
ten van de zaak op de oude voet
zijn we niet klaar.
Daarom is polarisatie zo dom. Ze is
de weg van de minste weerstand.
Naar rechts vlucht men in de reac
tie, en kan men zich soms op grote
bijeenkomsten in zijn isolement
sterk wanen. Naar links geeft men
te gemakkelijk verworvenheden
prijs, waarvan morgen een derde
geslacht zal zeggen: „Waarom hebt
u dat weggedaan? Ze hadden u on
der curatele moeten stellen wegens
verkwisting." Want niet alleen bo
demschatten worden verkwist. In
zekere zin krijgt Kuyper gelijk, da.
men de waarde van het organische
weer inziet (maar dan biologisch),
nu het gevaar dreigt van een we
reld met één reusachtig net van or
ganisaties zonder organismen er
onder.
spiritualiteit
Wat nodig is punt 5 dat is een
nieuwe spiritualiteit. Dr Berkhof
constateerde in 1952 dat de grond
vragen opnieuw in discussie zijn.
Ik heb wel eens de indruk, dat de
periode waarin discussie en dia
loog hoog genoteerd stonden, voor
bij is, al wil een knap socioloog als
dr G. Dekker zelfs wel een dialoog-
kerk aanvaarden. Waarom voor
bij? Omdat men wel de „choc des
opinions", de botsing der menin
gen wil, maar dat men terug
schrikt voor het „Jaillir de la véri-
té", het opspringen van de waar
heid. Discussie lijkt een waarde, zo
niet een doel op zichzelf te zijn ge
worden.
Ironischerwijs drukt dat zich uit in
de term „in gesprek blijven." Je
blijft erin. De goede bedoeling is
natuurlijk dat men elkaar niet los
laat, maar op een zeker punt geko
men moet men soms eerlijk het be
staan van een kloof erkennen,
zoals dat onlangs mijns inziens te
recht is gebeurd en anderzijds
haastig betreurd. Het gesprek
hoeft niet te blijven, als de liefde
maar blijft, al is het waar dat
Abraham en de rijke man over een
kloof heen met elkaar spraken.
Maar dat duurde niet lang.
program
Een nieuwe gezindheid, een nieuwe
geestesgesteldheid, een nieuwe spi
ritualiteit. Betekent dit een nieuw
program? Volgens het Grieks
Woordenboek van dr F. Muller
Jzn. betekent programma „open
bare schriftelijke bekendmaking".
In die ruimere zin zijn deze artike
len óók een programma. Maar wij
gebruiken dat woord in de speciale
betekenis van puntsgewijze doel
stelling of lijst van afspraken.
Evenwijdig met de overwaarde
ring van de discussie is er ook een
duideljke overwaardering van het
programma. Natuurlijk zijn pro
gramma's in de praktijk onmis
baar, maar dat is hier niet in het
geding. Het gaat om de achter
grond, zo u wilt de psychologische
achtergrond. In de overwaarde
ring van het programmatische zit
een verzet tegen de geest. Want zo
dra dringt men niet aan op een
nieuwe spiritualiteit, of er wordt
naar een programma gevraagd.
Men wil dan een apparaat om
geest op te wekken, de omgekeer
de wereld (als men even niet aan
windmachines denkt), want niet de
molen verwekt de wind, maar de
wind doet de molen draaien.
Tot de nieuwe spiritualiteit kan
men alleen aansporen als die er al
in potentie is. En dat wil ik nu juist
beweren. Hoe ziet ze eruit? Ze gaat
dwars 'door alle denominaties
heen. Aan de ene kant is ze zo
ruim, dat als zij zich in haar bewe
gingsvrijheid belemmerd voelt, zij
tenslotte de reglementen, gewoon
ten, patronen (maar nooit afspra
ken!) terzijde schuift, omdat hier
echt nieuw leven is dat zich niet
laat verstikken. Aan de andere
kant is ze, om met de statenverta
ling te spreken, „nauw van inge
wanden". Er zijn kernwaarheden
(en die zijn dan uiteraard theolo
gisch) die in ons vlees en bloed zijn
geworden, die we dus niet maar
programmatisch, theoretisch, con
fessioneel beamen, maar die zich
in ons hebben genesteld in de geest
van Johannes 15:4: „blijf in Mij, ge
lijk Ik in u". Dit kan samengaan
met een vrij sterke relativering op
onderscheiden punten; op een aan
durven van de spanning van onop
geloste vragen (voor mij persoon
lijk bij voorbeeld de zaak van oor-
ner.
espA
deltl
log en vrede). Afgewezen
het „notariële" denken, waarh tie
in een wet of acte het geloof j,
reglementair openbaart, wet,
momd als evangelie, Christuin
briefje waar alles op staat,
Maar hoe zal ik de nieuwe ge5V?
heid beschrijven, als die nogu
tu nascendi (in staat van wori
is; wanneer het veel belangrijj
dat men elkaar daaraan hei
en elkaar op laat aanspre
Welk een weldaad is de stili
gende herkenning, het zich
geestes voelen als weet men
eens tot welke kerk de gespT
partner behoort. Er is een potejj
le „gemeente", die uit deze nid
spiritualiteit leeft en handelt!
is niet nodig ze te organiserer
er maar een magneet is, die dlST
spreide metaaldeeltjes aant ene
En die functie kunnen de besid£
de organisaties vervullen, wa gh
der uiteraard ook de commu „oe
tiemiddelen. Als ze maar m;
tisch zijn, of opnieuw worden.
Men kan zelfs verder gaan en ei(li
gen: er kunnen mensen gero 'e J
worden die er (nog) niet zijn
ze er waren. Dat is de werv |j j
kracht van een positieve, vr
bare gedachte. Die gedachte I jng
hierop neer, dat langs histori len
weg in Nederland waarden e vai
stellingen zijn ontstaan ondei^e
zichzelf achterhaalde voont| be
den en tegen een afgebroke:
cor. Handhaving in oude stijl: e
mogelijk. Het lijkt erop dat ze
leen nog zijn krachtens de we ILYJ
traagheid. Maar pas op: we; be
niet weg, want er zit nog leven inoo
hal;
Nic
erke
ibeerd
dig e
fje-ï
vo
Dik
copei
tot
Bpor
lam
rich'
oorc
lanc
port
oen
1 ja;
log
k te
iteite
riteit
den
le O
e w
Ebvi
in i
elanc
Rob:
zitte:
er B
zeer
de f
ien
achi
gebre
ïelpei
Die de boeken wil uilgeven die ik schrijf voor „niet lezers".
Ze zien die mensen niet 2itten die de roman „Boelhuis" (de
derde druk verscheen verleden jaar bij Zomer en Keunig te
Wageningenniet alleen hebben gelezen, maar zelfs één of
meermalen hebben herlezen.
„Boelhuis" bleek niet alleen een uitkomst te zijfi voor
die „niet lezers" maar ook voor degenen van wie zij het
cadeau kregen. Die waren ook blij dat ze eindelijk eens konden
afwijken van het traditionele doosje sigaren of flesje odeur.
Ook al omdat die „niet lezers" dezelfden zijn die nooit weten
wat ze vragen moeten, omdat ze alles al hebben.
Gelukkig zie ik ze wel zitten. Daarom ga ik één van de
boeken die ik na „Boelhuis" schreef, nu zelf maar uitgeven
via mijn eigen „Uitgeverij Boelhuis".
De titel van het boek is „Tweekamp". Het is een ver
haal uit de roemruchte historie van Israël. Het 'is getest door
de meest verstokte „niet lezers" uit mijn eigen omgeving en
evengoed, zo niet beter bevonden dan Boelhuis.
„Tweekamp" is even dik als Boelhuis en gaat 12.50
kosten. Het is verzendgereed per 1 december a.s. Als u het
tijdig bij uw boekhahdelaar bestelt kunt u het vanaf 3 decem
ber bij hem afhalen.
Woerden, Geestdorp 36, N. van Halm.
P.S. Vergeet niet ook een exemplaar te bestellen voor
U weet wel, die Boelhuis van u mocht lezen.
woonruimte aangeboden
Gevraagd voor BEJAARDENCENTRUM „NIFTARLAKE" te WEESP (40
Inwoners)
Diploma's niet vereist. Mooie woonruimte aanwezig.
Aanmelden bij de direktrice, Aetsveldselaan 76, tel. 02940-12746. T002
Sturhoofd Co.
importeur van kleine huishoudelij
ke artikelen. Nwe Keizersgracht
25. Amsterdam, tel. 020-225877.
vraagt voor spoedige indiensttre
ding:
FAKTU RISTE
aan wie tevens enkele andere
adm. werkzaamh. zullen worden
opgedragen. LEAO of daarmee
gelijkw. opl. gewenst. Soil., Helst
mondeling, aan bovenst, adres.
HUIZE MON REPOS
Bejaarden Inrichting. 40 bedden,
vraagt een ervaren
kok/kokkin
Woonruimte
aangeboden
Bej. heer. gezond, i.b.v. (eenv.)
woning met tuin in mooie bosr.
omg.. midden des Iand3. vraagt in
woning van alleenst. vrouw ol ou
der echtp. Voor verz. en gezel
schap. Br. on. nr. 5727 Trouw
A'dam.T005
I.V.M. HOGE HUUR AAN STUDEN
TE AANGEB. GOED VERZORGDE
KAM. TE A dam. 75 per mnd. Br.
o. no. 5726 Trouw A'dam. TOOS
Zaken
en hypotheken
EURO-ADVIES
voor schuldenregelingen, lenin
gen en al uw verzekeringen. Tel.
020-167040. T011
Wij zoeken op korte termijn een
in het bezit van het M.B.A.-diploma.
Deze medewerker zal de economisch-direkteur
terzijde moeten staan bij het opstellen van kost
prijs-analyses, begrotingsbewaking enz.
Geboden wordt: een interessante funktie met
perspectief voor de toekomst.
De salariëring, afhankelijk van leeftijd en erva
ring, zal liggen tussen ƒ1663,01 en ƒ3009,08
bruto per maand.
Goede secundaire arbeidsvoorwaarden zoals
7,8% vakantietoeslag en een welvaartsvaste
pensioenregeling.
Schriftelijke sollicitaties, onder vermelding van
letter H., te richten aan de afdeling Personeels
zaken, Plesmanlaan 121, Amsterdam-Sloter-
vaart.
Telefonische inlichtingen worden gaarne ver
strekt door de neer B. Hoogstadt.
tel. (020) 512 22 35.
meubilair en huisraad
BANKSTELLEN uit eigen fabriek. Grote sortering kwaliteitsstoffen. 5
jaar garantie op binnenwerk. Norm. prijs 1400 voor 795. DEM Meu
belfabriek. Toonzalen: Culemborg; fabriek Houtweg 8, Amsterdam-N..
Zonneplein (Tuindorp-Oostzaan), Den Haag. Weimarstr. 263. Nieuw
Loosdrecht, Oude Molenmeent 4 (achter de Knorfabriek Hilversum).
Sliedrecht, Rivierdijk 432. Voorhout, Loosterweg 5. Geopend dl. t.e.m.
za. tot 18 u.. op koopavond tot 21 u. Voor alle inlichtingen: Culemborg
03450-2602.TQ12
t.v., radio, muziekinstr.
YAMAHA
ORGELS
Bij Technical vindt u de complete
collectie Yamahaorgels van
2425 tot 41.470. Op alle Yama
ha-orgels 5 jr voll. garantie. Inruil
en financiering mogelijk.
TECHNICAL
Veenendaal. Prins Bernhardlaan 2
—4. tel. 08385-11322 en 11083.
Eindhoven. Hoogstraat 49. tel.
040-446656.' T014
onroerend goed
OLDEHOLTPADE nabij Wolvega
Fr. Machtige soliede en geheel vrij
aan smtelweg gelegen boerenwo
ning met grote losstaande schuur,
stal. garage en twee kippenhok
ken. Grondoppervl pim. 3600 m2
gelegen gelijk een plaatje. Koop
som 69.500 k k. Hoge hypot. mo-
gel. Inl. Jan Lok. Heerenveen. Tel.
-- 18 00 05130-22991 T008
Zorg dat u of jij er bij komt
UW BIJBEL beter leren kennen?
Wordt dan lid van onze Bijbelclub
..De Open Poort". Postbus 105.
Hoogeveen. Tel. 05285-477. T031
Of het nu bruin of wit is, zélf uw warme brood bakken is een koud
kunstje. En u hebt keuze uit Frans stokbrood, broodjes, vloerbrood
of krentenbrood. Hoe dat kan?
Met Broodjesmix en Stokbroodmix van Koopmans. Een naam die u
vast wel kent van de populaire Poffertjesmix, Pannekoekmix en
Oliebollenmix.
Lees het eenvoudige recept op de verpakking en voor u het weet
bakt u uw eigen ontbijt en broodmaaltijd. Probeer maar eens en eet
ze smakelijk!
Koopmans Stokbroodmix
400 gram
prijs per pak 1.59
Koopmans Broodjesmix wit of bruin 500 gram voor
12-16 heerlijke verse broodjes, vloerbrood,
krentenbrood of krentenbolletjes; prijs per pak 1,64
Haal Koopmans in uw keuken met
Stokbroodmix, Broodjesmix.
Poffertjesmix, Pannekoekmix,
Oliebollenmix, Kristalbloem patent,
Cakemeel en Cooky voor het moeiteloos
invetten van bakplaat en cakeblikken.
Let op de naam Koopmans.
KOOPMANS MEELFABRIEKEN B.V. LEEUWARDEN
marken
flames
Pen en
£.n d'
«e An,
sekom
wonne
met 15
Bmun
enkelsi
met li
(Zwed.
ZWEM
Aan, di
heeft
record
metert
een tl
«ond
met 2
