Angola als internationaal conflict
Aargaret Thatcher
jeeft Britse
Conservatieven
inspiratie
'oortzetting van burgeroorlog na onafhankelijkheid het meest waarschijnlijk
Rechtse partijleider lonkt
naar middenklasse
-RHITERDAG 8 NOVEMBER 1975
BUITENLAND
TROUW/KWARTET-PS 15-RH 17
Insdag wordt de Portugese kolonie Angola onafhankelijk. Hoe
I ft in zijn werk zal gaan weet niemand.: Volgens afspraak moet
bestuur worden overgedragen aan de overgangsregering,
door Nico Kussendrager
t in zijn werk zal gaan weet niemand. Volgens afspraak moet
bestuur worden overgedragen aan de overgangsregering,
^arvan de drie bevrijdingsbewegingen in Angola deel uitma-
ji. Maar twee van de drie bewegingen (de FNLA en de UNITA)
h inmiddels uit dat overgangsbewind gestapt. En Portugal wei-
rt het bestuur over te dragen aan de enig overblijvende bewe-
3g binnen de regering, de MPLA. Hoe te handelen? Verwacht
>rdt dat klokslag twaalf uur de Portugese vlag in de hoofdstad
jeanda gestreken wordt, dat de hoge commissaris zijn boeltje
lit en er tussen uitknijpt. Een wel erg armetierige ontmanteling
neen vier eeuwen oude koloniaal rijk.
MPLA (volksbeweging voor de
rrijding van Angola) heeft aan-
ondigd dat zij dinsdag eenzij
de onafhankelijkheid zal uit-
pen. De Nederlandse en een
tal andere regeringen zijn
rbij uitgenodigd. De MPLA is
r en meester in het middendeel
Angola en in de steden. Zij kan
enen op brede steun uit ver-
illende stammen, in tegenstel-
tot FNLA (nationale front
r de bevrijding van Angola) en
ITA (unie voor de totale bevrij-
l van Angola), die elk hun
voornamelijk onder één
n vinden. Dat maakt dat een
LA-regering redelijke aanspra-
kan doen gelden op erkenning
r andere landen, waarbij im-
effectiviteit van bestuur" al-
een grote rol speelt.
■veel landen tot erkenning zul-
overgaan is de vraag. Waar-
jnlijk zullen de meeste, waar-
er ook Portugal, eerst de kat
de boom kijken en afwachten
effectief het bestuur van de
LA wel is. Het Angola-comité
int dat de Nederlandse rege-
;door een snelle erkenning van
MPLA-regering kan laten blij-
hoe één zij is met de derde we-
omdat „De MPLA de bodem-
dommen van Angola ten goede
komen aan de bevolking en
aan westerse ondernemin-
)SKOU EN PEKING
land is bij voorbaat al tot er-
ning van een MPLA-regering
gegaan: de Sowjet-Unie. Mos-
heeft vrijwel altijd de MPLA
eund. Voor sommigen is dat
;n de beweging het stempel
mmunistisch" op te drukken,
stigma dat de MPLA afwijst,
beschouwt zich zelf als een
uitstrevende volksbeweging
rin verschillende stromingen
rkomen. Volgens de MPLA
■stzij wel hulp in Moskou halen
irde strijd tegen de Portugezen,
it de westerse landen het erbij
;n zitten. Sinds kort wordt de
door de Sowjet-Unie open
iet wapens gesteund: schepen
oorlogstuig meerden af in de
van Loeanda. Volgens de
Londense Times van 24 oktober
krijgt de MPLA ook militaire
steun uit Cuba en vechten Cubaan
se huurlingen in Angola.
China geeft hulp aan de bevrij
dingsbeweging FNLA, puur omdat
haar aartsvijand, de Sowjet-Unie,
de andere club steunt en vanwege
haar betrekkingen met Zaïre. On
langs is een MPLA-vertegenwoor-
diging in Peking geweest om dui
delijk te maken dat dit toch wel
een vreemde zaak is: China zou
zich ideologisch toch aangetrok
ken moeten voelen tot de volksbe
weging MPLA, in plaats van tot de
op het westen gerichte FNLA.
Maar het bezoek heeft niets uitge
haald: Peking bleef doof. „We zijn
stomverbaasd", reageerde MPLA-
leider Agosthinho Neto.
VERENIGDE STATEN
Ook de Verenigde Staten steunen
steeds openlijker de FNLA. De
New York Times schreef 25 sep
tember dat de regering-Kennedy in
1962 de FNLA uitkoos om de Ame
rikaanse belangen in Angola veilig
te stellen. FNLA-leider Roberto
Holden werd gezien als de toekom
stige president van een'vrij Ango
la. Zeven jaar lang kreeg de FNLA
geld en wapens uit de Verenigde
Staten voor de strijd tegen Portu
gal. Toen werd er een punt achter
gezet omdat de steun te weinig
vruchten afwierp. Maar sinds dit
voorjaar wordt volgens de New
York Times die afgaat op vier
bronnen weer militaire hulp ge
geven.
De New York Times ziet als be
langrijkste reden voor de nieuwe
Amerikaanse inspanning de nau
we banden van de Verenigde Sta
ten met Zaïre. Zaïre grenst aan An
gola en haar president, Moboetoe
.Seko Seko, is een zwager van
FNLA-leider. Holden. Moboetoe
droomt van een samensmelting
van Zaïre met Angola of in ieder
geval met het noorden van de Por
tugese kolonie. Beide landen zijn
rijk aan bodemschatten (diaman
ten, koper, ijzer maar ook olie en
uranium). Daarop hebben de Ver
enigde Staten een begerig oog la
ten vallen en via Zaïre en de FNLA
hebben zij zich ingedekt. Angola is
te rijk om onafhankelijk te wor
den.
ZUID-AFRIKA
Zaïre is inmiddels niet het enige
Afrikaanse land dat rechtstreeks
bij de strijd in Angola is betrok
ken: ook Zuid-Afrika heeft zich er
in 'gemengd. Als reden voor de
aanwezigheid van ZuïQafrikaanse
troepen in Angola werd opgegeven
dat zij de Cunenedam en de cen
trale daar moesten beschermen.
Die centrale levert elektriciteit aan
Angola en Zuid-Afrika. Maar in
middels zijn er berichten dat Zuid
afrikaan se troepen aan de zijde
van de UNITA vechten rond de ha
venstad Benguela. Het zou gaan
om ongeveer duizend man.
Het zuiden van Angola grenst aan
Namibië (Zuidwest-Afrika). Zuid-
Afrika heeft van de Verenigde Na
ties eens de voogdij over dat ge
bied gekregen en weigert die nu op
te geven. In Namibië is een bevrij
dingsorganisatie SWAPO (Zuid-
westafrikaanse volksorganisatie)
actief, die opereert vanuit het zui
den van Angola. Een vrij Angola
onder de MPLA kan de dreiging
van de SWAPO vergroten; van
daar de Zuidafrikaanse betrok
kenheid bij de strijd in Angola.
Tenslotte zouden troepen van Con
go-Brazzaville in het noorden aan
de gevechten deelnemen. Zij strij
den volgens sommige berichten
mee met de MPLA tegen de FLEC
(nationale front voor de bevrijding
van Cabinda). Cabinda is een pro
vincie van Angola, die door 35 kilo
meter Zaïraans gebied van de rest
van het land wordt gescheiden. De
FLEC wil van de olierijke enclave
een aparte staat maken.
BUITENLANDSE
BELANGEN
De buitenlandse belangen die
verweven zijn met de strijd in An
gola. makén het steeds moeilijker
vredesmacht naar Angola te stu
ren. Maar zo'n ingrijpen is uitge
sloten omdat veel O AE-leden er te
gen zijn. Alle voormalige Portuge
se koloniën en in ieder geval Alge-
rijé, Guinee-Conakry, Kongo-
Brazzaville en Tanzania maken
bezwaar. Een ingrijpen van de
Verenigde Naties ligt evenmin
voor de hand. De Sowjet-Unie zou
in de Veiligheidsraad ongetwijfeld
haar veto uitspreken.
GEEN VERTROUWEN
Herstel van vertrouwen tussen
de drie bevrijdingsbewegingen is
ook uitgesloten. De politieke en
persoonlijke tegenstellingen zitten
te diep ingebakken om nu nog
overbrugd te worden. Het afgelo
pen jaar zijn al verschillende over
eenkomsten gesloten; alle waren ze
niet meer dan een vodje papier. De
MPLA is desnoods nog bereid tot
samenwerking met de UNITA,
maar iedere toenadering tot de
FNLA wijst zij af. En samenwer
kingen met UNITA wordt steeds
onwaarschijnlijker omdat deze be
weging haar heil zoekt bij de
FNLA. Juist deze week besloten de
twee bewegingen hun politieke en
militaire activiteiten te bundelen.
Een gedachte waarmee ook
wordt gespeeld is de opdeling van
Angola in een noordelijk-, zuide
lijk- en een middendeel. Noord-An
gola, waar de FNLA de macht
heeft, kan dan opgaan in Zaïre
(Moboetoes wens vervuld), Zuid-
Angola dat door UNITA bestreken
wordt, kan aansluiting zoeken bij
een vrij Namibië (Zuidwest-Afri
ka) (waarmee het veel gemeen
heeft) en midden-Angola kan met
Zambia een federatie vormen, dat
dan eindelijk een uitweg naar zee
heeft.
Tenslotte is er de mogelijkheid
dat alle drie de bewijdingsbewe
gingen blijven proberen hun
macht in heel het land te vestigen,
met toenemende buitenlandse
steun. De bloedige burgeroorlog
zal na dinsdag dan gewoon worden
voortgezet. Voorlopig lijkt dat het
meest waarschijnlijke scenario.
Leuk hoor, zo'n foto van jongetjes die het V-teken maken in de haven van Loeanda, maar het heeft weinig
met de werkelijkheid te maken.
een uitweg te vinden voor de kolo
nie. Er zijn verschillende scena
rio's te bedenken voor het verdere
verloop in Angola.
De eerste mogelijkheid is dat
Portugal op het nippertje de onaf
hankelijkheid uitstelt. Waarschijn
lijk is dat niet en bovendien zou het
weinig uithalen: de MPLA is vast
besloten eenzijdig de onafhanke
lijkheid uit te roepen. De MPLA
beschuldigt Portugal ervan dat zij
de FNLA en de UNITA in de over
gangsregering heeft gehaald. Dat
is gebeurd onder Portugals eerste
president na de staatsgreep, de ge
matigde Antonio de Spinola. Die
was goede vrienden met Zaïre
vandaar dat dé FNLA in het over
gangsbewind kwam en hij wek
te de UNITA weer tot leven, die
toen al volgens de MPLA op ster
ven na dood was. Latere meer ra
dicale Portugese regeringen heb
ben die beslissing niet terugge
draaid. Nu zou Portugal de kans
hebben de MPLA te erkennen als
enig rechthebbende, maar op
nieuw is het tij gekeerd. De huidige
regering van eerste minister Josef
Pinheito de Azevedo is vrij gema
tigd en zeer onzeker.
Een tweede mogelijkheid is een
ingrijpen van de Organisatie voor
Afrikaanse Eenheid (OAE). De
huidige voorzitter van de OAE, de
Oegandese president Idi Amin,
heeft voorgesteld een Afrikaanse
Moboetoe droomt van een aamensmelting van Zaïre met
Angola
>r Margaret -Thatcher lijkt onderhand niets onmogelijk. De
uw, die anderhalf jaar geleden een opmerkelijke minister
maar ook niet meer dan dat heeft met zoveel gemak een aan-
hindernissen naar het leiderschap van de Britse Conservatie-
)artij genomen dat iedereen haar tomeloze ambities serieus
mt. Er zit zo'n stijgende lijn in haar politieke loopbaan dat
oot-Brittanniës Jeanne d'Arc van de 20ste eeuw" zoals ze
r uitgelaten partijgenoten al is betiteld in staat moet worden
cht ook de laatste obstakels voor het premierschap te kunnen
ien. Wie is deze Margaret Thatcher, die in korte tijd één van
>pvallendste persoonlijkheden van Groot-Brittannië is gewor-
en volgens recente onderzoeken stukken populairder is dan
ivoeter premier Harold Wilson. Populair ook bij de Britse
uwen, die een jaar geleden nog niets van haar moesten heb-
Margaret Thatcher
)or Bert van Panhuis
garet Hilda Thatcher is 50 jaar
yerd als tweede dochter gebo-
in het gezin van John Roberts,
jat kruidenier in het Oostengelse
je Grantham. Het bedrijf
!st van de grond af worden op-
ouwd dus was het keihard wer-
voor het hele gezin-Roberts.
p 'er Roberts was erg actief in de
'tselijke methodistenkerk en in
de ïemeenteraad waar hij als on-
'nkelijk raadslid optrad. Hij
een Êg na enkele jaren het erebaan-
van burgemeester. Margaret
op één jaar na telkens de beste
de klas op het Kesteven- en
ntham-gymnasium en omdat
le Roberts niet alleen het harde
ken maar ook de goede oplei-
E belangrijk was, ging ze met
beurs studeren aan het Somer-
College in Oxford. Scheikun
de, omdat dit vak in het begin van
de jaren veertig de meeste maat
schappelijke zekerheid gaf. Mar
garet werd voorzitter van de Jonge
Conservatieven in Oxford. Ze was
overigens de eerste echte Conser
vatief in de familie want vader
dacht dan wel Conservatief, hij
kwam uit een Liberale familie en is
'dat volgens Margaret zijn hele le
ven waarschijnlijk gebleven.
naar Lagerhuis
In 1950 en 1951 deed ze tweemaal
tevergeefs een gooi naar de Lager
huiszetel voor de Zuidoost-Lon-
dense wijk Dartford. Ze trouwde
met Dennis Thatcher, ging rechten
studeren, kreeg onderwijl de twee
ling Carol en Mark (een collega-po
litica: ze nam een tweeling om ne
gen maanden uit te sparen) en ves
tigde zich in 1954 als advocaat.,Vijf
jaar later had ze wel succes bij
haar poging de Lagerhuiszetel
voor het Noordlondense Barnet-
Finchley te bemachtigen.
Al snel werd Margaret Thatcher
benoemd tot politiek assistente op
het ministerie van sociale zaken. In
het schaduwkabinct-Hcath was ze
eerst woord voeraster voor een
aantal technische zaken en daarna
voor onderwijs, een specialisatie,
die haar in 1970 het ministerschap
van onderwijs en wetenschappen
opleverde. Na de nederlaag van
Heath bij de verkiezingen van fe
bruari vorig jaar werd Margaret
Thatcher -woordvoerster- vqor
huisvesting en later ook voor fi
nanciën en begrotingszaken. Via
een paleisrevolutie nam ze in fe
bruari Van dit jaar het partijleider
schap van de politiek ingestorte
Edward Heath over.
grote hoeden
Hoe denken de collegae-politici
over Margaret Thatcher, welk
beeld heeft de doorsnee Brit van
haar en hoe liggen haar politieke
denkbeelden. Margaret Thatbher
ziet er uit als een mevrouw, die
niets anders doet dan tuinfeésten
geven, zei begin dit jaar een voor
malige minister uit het kabinet van
Wilson. Zo kwam ze zeker tot voor
kort ook wel over. Margaret droeg
zeer Engelse kleding, degelijke
maar wat stijve jurken en mantel
pakjes en daarboven kolossale
hoeden, zo opvallend dat ze haar
handelsmerk waren.
Die kleding is aan het veranderen:
ze laat zich adviseren door een
mode-ontwerper en wordt nog
maar zelden met opmerkelijk
hoofdtooisel gezien. Ze heeft een
lichte wat hoge stem en spreekt
keurig Engels, ofschoon niet zo
„bekakt" als men weieens wil doen
geloven. Voor de rest is ze uiterma
te soepel in haar optreden - heel
anders dan de houterige Heath
en komt ze erg vriendelijk en char-
mant'over.
scherpe tong
Haar optreden onder mede-politici
wordt erg verschillend beoordeeld.
Binnen haar eigen Conservatieve
partij is er een groep, die haar aan
bidt en een groep, die een verholen
hekel aan haar heeft. De Labour-
partij haat haar, vooral om de
scherpe tong. Binnen de Conserva
tieve fractie is zij ongeëvenaard
in haar sarcasme en het is voor het
eerst dat Wilson, zelf ook een
woordvirtuoos, de handen vol
heeft aan een tegenstander. Enkele
voorbeelden van haar scherpe
tong: toen minister Healey van fi
nanciën haar eens „bezeten voor
vechtster van het voorrecht"
noemde, antwoordde ze de La-
bourminister: „En u bent slechts
een onbenul." Een andere opmer
king over het beleid van Healey:
„De ene minister redeneert vol
gens de micro-economische begin
selen, de andere volgens de macro-
economische maar deze minister
weet alleen dat het om geld gaat
Andermans geld."
Gehaat is ze vooral ook vanwege
haar durf om impopulair te zijn.
Er is geen minister in het kabinet-
Heath geweest, die zo niets ont
ziend te werk ging. Vier jaar lang
heeft ze constant ruzie gehad met
de bonden van onderwijzend per
soneel, over salariseisen, waar ze
niet op inging, over onderwijsver
nieuwingen, die ze met veel succes
tegenhield, over de bouwprogram
ma's voor scholen, waarin ze ri
goureus snoeide. Haar meest om
streden wapenfeit en er zijn er
velen ook binnen haar eigen partij,
die haar dat nimmer zullen verge
ven is de afschaffing van de gra
tis schoolmelk en de gratis maal
tijd tussen de middag. Ze hield er
een bijnaam aan over, die ook nu
nog gevleugeld is: Thatcher, the
milksnatcher, oftewel Margaret,
demelkdief.
rechtervleugel
Niet minder omstreden zijn haar
politieke denkbeelden. Margaret
Thatcher is van huis uit een verte
genwoordigster van de rechter
vleugel van de partij. De vleugel,
die vroeger werd aangevoerd door
de nu naar Noord-Ierland uitgewe-
ken Enoch Powell en die nu door
Sir Keith Joseph wordt geleid. Sir
Keith, die vorig jaar de voorpagi
na's van alle kranten haalde door
een van vele kanten hevig aange
vallen rede te houden over de de
generatie van het Britse volk en de
noodzaak tot geboortebeperking in
de sociaal laagste klassen om deze
verwording tot staan te brengen, is
op economisch terrein de tweeling
broer van Margaret.
Ze worden bestempeld als „mone-
taristen". Dit zijn aanhangers van
de principes, zoals die zijn gefor
muleerd door Milton Friedman,
hoogleraar aan de universiteit van
de Amerikaanse stad Chicago. De
kern van deze „leer" is dat het be
strijden of voorkomen van geld
ontwaarding (inflatie) economisch
principe nummer één is. De mone-
taristen willen de geldkraan maar
zeer langzaam laten lopen en zeg
gen dat grote geldinjecties door de
regering de inflatie bevorderen.
Een beperking door de overheid
van de geldtoevoer betekent dat
het bedrijfsleven onmogelijk hoge
looneisen kan inwilligen. Doet het
dat wel dan gaan de bedrijven fail
liet en ontstaat er werkloosheid.
De monetaristen zijn ervan over
tuigd dat de werkloosheid een vast
gegeven is in ons economisch be
stel en zij aanvaarden dit. Hoe
hoog het percentage werklozen
mag zijn hangt af van de ernst van
de inflatie.
argwaan
Het zijn deze opvattingen, die Mar
garet Thatcher tot een met veel
argwaan bekeken politica maken.
Wilson heeft haar begin dit jaar
smalend gevraagd wanneer de
vrouw uit Barnet de man uit Sels-
don zal kussen. Die„Selsdon Man"
is een begrip uit het verleden en
staat voor ideeën als: technocratie,
inkrimping van sociale voorzienin
gen, het opvoeren van concurren
tiezucht en het hameren op „law
and order". Het is waarschijnlijk
dat Margaret Thatcher, als ze de
handen vrij had, volgens dit begin
sel zou werken. Ze is opgevoed met
het principe, dat je alleen door
hard werken vooruit komt en zelf
in je welvaart en welzijn moet
voorzien in plaats van dat aan „de
staat" over te laten.
Haar opvattingen sluiten nauw
aan bij de gedachtengang van con
servatieve Amerikanen en het is
dan ook niet verwonderlijk dat zij
zo'n succes oogstte bij haar bezoek
aan de VS. Het had een „staatsie-
bezoek" kunnen heten en Margaret
ligt bij de top van de Amerikaanse
regering veel beter dan de huidige
premier Harold Wilson. Een ande
re breed uitgemeten leus, die zij in
de VS lanceerde, is „het recht om
ongelijkwaardig te zijn." Zij heeft
dit later uitgelegd als: „Je moet zor
gen dat iedereen dezelfde kansen
heeft om iets te bereiken. Of hij
ook iets wil bereiken, moet je aan
hemzelf overlaten."
middenklasse
Margaret Thatcher heeft onlangs
tijdens het partijcongres van de
Conservatieve partij aangetoond
dat zij zeker niet de starre dogma-
tica is, waarvoor zij lange tijd is
versleten. In een gloedvolle rede
enthousiaste partijgenoten noem
den het de beste speech sinds die
van Sir Winston Churchill in 1949—
die met een vijf minuten duren
de staande ovatie werd beant
woord, prees zij weliswaar in alle
toonaarden de zegeningen van het
kapitalisme maar belangrijker
was haar beroep op de Britse mid
denklasse. Ze riep haar op haar
stem weer te laten horen en weer
actief mee te doen in de Britse poli
tiek. Alleen zo zou een tegenwicht
kunnen worden gevormd tegen het
socialisme, dat zich met alle facet
ten van het maatschappelijk leven
bemoeit. We willen stabiliteit, geen
veranderingen om de veranderin
gen. Het individu moet zelf kunnen
bepalen wat het wil in plaats dat de
staat het voor hem uitmaakt, aldus
Margaret Thatcher, die nogmaals
riep: Uw belangen liggen bij de
middenklasse en de belangen van
de middenklasse liggen bij de Con
servatieven.
Ze heeft willen aantonen zeker niet
alleen de belangen van de onderne
mers, de rijke aristocraten kortom
„de kapitalisten" te willen verdedi
gen. Het gaat haar vooral om het
individu en sommige commentaar
schrijvers in de Britse bladen zijn
van mening dat een deel van de
middenklasse, die nu nog Liberaal
of Labour stemt bij een goed pro
gramma wel eens naar de Conser
vatieven zou kunnen overlopen. De
komende maanden zal moeten blij
ken of de Conservatieven een der
gelijk breed programma kunnen
opstellen.
