Strijd om de Zuidpool:
sen menselijk document
iTerugrestaureren van Het Loo is onwijs
Project dat miljoenen verslindt
m
bNDERDAG 6 NOVEMBER 1975 BINNENLAND TROUW/KWARTET H9
Ihr. Van der Wijck wil paleis geen 'doffe rariteit' laten worden
:t aangrijpende verhaal van de
idpoolexpeditie waarbij de
it Robert Falcon Scott en vier
n zijn metgezellen in maart of
april 1912 de dood vónden, is al
dikwijls verteld. Daarbij kon ge
profiteerd worden van de versla
gen der overlevenden, maar ook
van de dik'«ijls ontroerende dag
boeken van Scott, die later
met drie van de lijken onge
schonden werden teruggevonden
en die ook de laatste dramati
sche dagen van de verhongerde
ontdekkingsreizigers beschrij
ven.
1830 gemaakt, toen het landschapspark nog in een pril sta
dium verkeerde.
oor Fred Lammers
)0RN 'Bij het maken van de plannen voor de restauratie van paleis Het Loo wordt teveel uitge-
in van de situatie zoals die was ten tijde van Koning-stadhouder Willem de Derde. Belangrijke en
fs essentiële toevoegingen uit later eeuwen dreigen te worden vernietigd'. Tot deze conclusie komt
dr. Henri W. M. van der Wijck (48) in Doorn, een man die zich al heel lang intensief bezig houdt
t de ontwikkeling en het herstel van oude Nederlandse buitenplaatsen.
dat onderwerp is hij vorig jaar
t gepromoveerd en hij schreef er
de loop der jaren in het bulletin
de Koninklijke oudheidkundige
id en in Britse bladen op histo-
:h gebied tal van artikelen over.
Van der Wijck werkt thans aan
boek over Het Loo, daarbij put-
ïd uit zijn omvangrijke archief,
arm zaken voorkomen die zelfs in
Koninklijk Huisarchief in Den
ag niet zijn te vinden,
i de plannen doorgaan zal het
,tste paleis dat onder koning Wil
de Eerste een voor de monar-
le karakteristiek voorkomen
Kg, worden ontmanteld en te-
ggerestaureerd in de trant van de
iden eeuw. Eenzelfde lot trof
ds het vroegere paleis aan het
agse Noordcindc, terwijl het
mpaleis eveneens werd ontdaan
i het monarchale karakter,' zegt
Van der Wijck spijtig.
wist zich gesteund door een
iep deskundigen van naam, toen
onlangs zijn denkbeelden via een
a aan de daarbij betrokken mi-
teries en volksvertegenwoordi-
s stuurde. 'Het is onjuist te stel-
zoals tot nu toe altijd is gedaan,
r we de huidige gedaante van Het
hebben te danken aan een gril
i koning Lodewijk Napoleon,'
lt de jonkheer in zijn Doornse
ïgalow. 'Stadhouder Willem V
ift al met dat idee gespeeld. Hij
omstreeks 1760 plannen maken
ir een nieuwe aanleg van Het
Koning Willem I heeft de la-
Park en huis moeten
als een eenheid
behandeld worden
tere plannen van Lodewijk Napoleon
overgenomen en voltooid.'
Rijpheid
Thans ligt het palels in een statig
landschapspark, dat zich op het hoog
ste punt van rijpheid bevindt. Een
pas aangelegd landschapspark is in
het begin weinig aantrekkelijk. Van
daar dat koning Willem I in 1814
aan zijn moeder kon schrijven: 'De
tuinen van Het Loo zijn totaal be
dorven en als men de herinnering
heeft aan de vroegere is het onmo
gelijk zich te troosten met de hui
dige toestand'. Als hij de tegenwoor
dige situatie zou zien, zou hij zich
erover verheugen. De bomen zijn nu
prachtig uitgegroeid. We hebben
lang moeten wachten op de rijpheid
die we nu hebben. Het zou onwijs
zijn te zeggen: dat gaan we nu ka
pot maken.'
Koningin Wilhelmina zou zich daar
ook fel tegen hebben verzet. Zij be
schermde de oude bomen tegen de
bijl. 'Ze zijn mijn vrienden, net als
ik zijn ze met pensioen en willen
nog wat van hun oude dag genieten,'
stelde zij meermalen. Tijdens haar
leven werden geen bomen met wat
dode takken gekapt, hetgeen dr. Van
der Wijck doet zeggen: 'Koningin
Wilhelmina heeft ons een voorbeeld
gegeven hoe een buitenplaats moet
worden beheerd door de wijze waar
op zij Het Loo met grote zorg heeft
omringd om het geheel in de toe
stand zoals zij het van haar vader
had ontvangen door te geven aan het
nageslacht. De eenvoud, zo eigen
aan ons koningshuis, mag bij het
herstel van Het Loo niet over het
hoofd worden gezien. Integendeel, zij
behoort de grondgedachte, voor her
stel te vormen. Moet de creatie van
de monarchie met haar prachtig ge
boomte plaatsmaken voor een slech
te Hollandse symmetrische aanleg,
een kale vlakte met Franse bloem
perkjes en stijve vijvertjes, omslo
ten door hoge stenen muren?'
Onmogelijk
Het is de overtuiging van dr. Van
der Wijck dat het in de praktijk 'een
onmogelijkheid' zal blijken te zijn
de situatie van de zeventiende eeuw
te herstellen.' Je kunt er nog zoveel
miljoenen impompen als je wilt, je
krijgt het niet voor elkaar. Het kan
trouwens niet, omdat we niet pre
cies weten wat de koning-stadhouder
voor ogen heeft gestaan. Het Loo
is een onvoltooide conceptie geble
ven. We weten eigenlijk ontzettend
weinig over het ontstaan van Het
Uit 'Trouw' van 30 augustus.
Loo. Vele bouwtekeningen, die er
over waren, zijn in de achttiende
eeuw verloren gegaan. Er wordt nu
gedaan alsof Het Loo het parade
paardje van de koning-stadhouder
,was. Nu, je kan rustig zeggen dat
Het Loo hem weinig interesseerde.
Hij wilde jagen. Daarom kocht hij
Het Loo. Hij was geen bouwlustig
man. Hij wilde Het Loo eenvoudig
houden. Toen hij eenmaal koning
van Engeland was geworden, moest
het een representatief paleis wor
den, maar wat hij precies heeft ge
wild, weten we niet, omdat hij zijn
plannen niet heeft kunnen voltooi
en. Het is een kardinale fout nu ver
gelijkingen te gaan maken met ande
re paleizen in Europa. Het Loo is een
jachthuis. Dat mogen we nooit ver
geten. Wat er is geweest krijg je
toch niet terug. Het idee om terug
te restaureren is volkomen verou
derd. Dat deden ze honderd jaar ge
leden.'
Spaarzaam
Uit de tijd van de koning-stadhou
der zijn van het interieur slechts
spaarzame herinneringen overgeble
ven, te weten het trappehuis, de
grote bovenzaal, de eetkamer en eni
ge plafonds in kleinere kamers. Van
de oorspronkelijke parkaanleg uit zijn
tijd is niets bewaard. 'Je kunt daar
om niet eens van een restauratie
spreken. Er zijn alleen nog maar de
fraaie gravures van verzonken tui
nen. Mair de aanleg als geheel was
een misbaksel omdat de koning
stadhouder de beukenallee, de oprij
laan naar het oude Loo, handhaafde
en dat viel helemaal uit de toon in
de opzet zoals hij realiseerde.'
Restauratiearchitect ir. J. B. barón
van Asbeck wil nu eerst het paleis
gaan restaureren en dan in een li
ter stadium kijken wat er aan het
park kan worden gedaan. Daarte
gen verzet dr. Van der Wijck zich
krachtig. 'Huis en park vormen een
eenheid. Vroeger was het park bij
een buiten vaak nog belangrijker
dan het huis zelf. Het moet als één
geheel worden aangepakt. Als de
restauratie van Het Loo zelf begint,
moeten we weten wat er met het
park gaat gebeuren.'
Dat de verdieping van Het Loo, die
er in het begin van deze eeuw op is
gebouwd, weer wordt verwijderd,
heeft de volledige instemming van
dr. Van der Wijck, omdat die ver
bouwing het huis trof in zijn diep
ste wezen en er een vals facet aan
gaf. Het Loo was immers oorspron
kelijk bij wijze van spreken zo plat
als een pannekoek. Met het verwij
deren van de witte pleisterlaag is
dr. Van der Wijck minder gelukkig.
'Als dat gebeurt wordt Het Loo een
roodbakstenen gebouw, dat zich als
een doffe rariteit in het landschaps
park zal vertonen. Men moet daarbij
ook bedenken dat als men daartoe
overgaat de gehele bakstenen bui
tenkant van het paleiscomplex zal
moeten worden vernieuwd. Er zal
geen steentje zijn waaavan kan wor
den gezegd dat de koning-stadhou
der het nog met eigen ogen heeft
gezien.'
Een teer punt is het bedrag dat met
de restauratie is gemoeid en waar
over thans achter de schermen druk
wordt gepraat. Het zou om tachtig
miljoen gulden gaan. Dit doet dr.
Van der Wijck opmerken: 'Waarom
moet er met zoveel miljoenen worden
gesmeten, terwijl het bijwerken van
het huidige landschapspark van Het
Loo maar een vrij gering bedrag
vraagt? Er zijn vele buitenplaatsen
in ons land die van ellende bijna in
elkaar zakken. Er is geen geld om
daar iets aan te doen. Hoe bestaat
het dan dat bij de restauratie van
Het Loo kennelijk niet op geld hoeft
te worden gelet? Ik vrees dat we
binnen afzienbare tijd zullen worden
geconfronteerd met een uitgewerkt
plan waaraan weinig meer kan wor
den veranderd. Laten de deskundigen
er nog eens in een open en eerlijk
gesprek over gaan praten en de voor
genomen plannen op kwaliteit en
haalbaarheid bezien. Het is immers
een zaak waar heel het Nederlandse
volk belang bij heeft.'
i de Zuidpool, 18 januari 1912: v.l.n.r.: Oates.
ott, Evans, Bowers en Wilson, boven.
nting met zijn filmcamera in 1912, rechts.
Ann Savours, die de Zuidpool-
afdeling van het maritiem mu
seum in Greenwich leidt, heeft
nu een boek samengesteld aan
de hand van dagboekfragmenten
en andere beschrijvingen van
Scott en zijn groei, maar vooral
met zo'n 125 van ce schitterende
foto's die Herbert Ponting van
de expeditie gemaakt heeft, e.i
die er nog zo modern uitzien als
waren ze in 1975 en niet al in
1911 en 1912 genomen. Daar
door is dit boek een uniek im -
selijk document geworden, He
is iang geleden, deze reis na
de Zuidpool, en smdsdk is de
mens zelfs tot de maan doorge
drongen, maar zuwei de teks al
de foto's van deze barre reis
boeien nog zeer. W.F.k.
vak aan de voet van een Zuidpoolgletschev,
heel rechts.
Strijd om de Zuidpooi, door An
Savour -. Uitgave H. J. W. Recht,
Amsterdam. 1(50 blz., f 32,50.
)e zeldzame afbeeldingen van Het Loo paleis en park
iie dit artikel illustreren zijn afkomstig uit de verzameling
jan jhr. dr. Van der Wijck in Doorn. Ze werden omstreeks
