Arabische wereld bang voor verdeling Libanon Brezjnew bedreigt ontspanning Vertrek Leonid Rhodesische premier Smith praat met Nkomo Portugal laat toch duizenden militairen naar huis gaan Joodse leiders in VS woedend op Israels ambassadeur bij VN Voedselfonds voor armste landen zo goed als rond Gouverneur: New York moet de straat op Herzog doet aanval op 'stilzwijgen' Nyerere van Tanzania herkozen Nieuwe versie van veiligheidsrapport over kernenergie Gevechten in Beiroet hervat Tevreden Schmidt Over politieke toekomst Beperking kernwapens zou moeilijker worden ZATERDAG 1 NOVEMBER 1975 BUITENLAND TROUW/KWARTET 7' AMSTERDAM Joodse leiders in de Verenigde Staten hebben verontwaardigd gereageerd op de kritiek aan hun adres van de; Israëlische ambassadeur bij de Verenigde Naties, Chaim Herzog. Tijdens een toespraak op een bij eenkomst van.de voorzitters van de belangrijkste Joodse organisaties in de Verenigde Staten zou Herzog hebben gezegd: 'Waar was het Joodse volk? Hier in deze stad (New York), waar de grootste Joodse concentratie ter wereld is, en waar een kleine Israëlische dele gatie in de moeilijkste omstandig heden wanhopig vecht om het Jo dendom te verdedigen tegen een groots opgezette anti-semitische aanval. De Amerikaanse Jodse lei ders blijven in deze kwestie zwijgen'. Herzog doelde op de anti-zionisme- resolutie, die in de VN werd aange nomen. Rabbijn Israël Miller, voorzitter van de vergadering antwoordde op Herzogs opmerkingen door met- na druk te wijzen op de door de Ame rikaanse Joodse gemeenschap ge voerde strijd tegen het anti-seml- tisme. Een niet nader genoemde lei der van de Amerikaanse joden eiste dat Herzog zou worden ontslagen. Herzog zelf verklaarde dat hij geenszins heeft gesproken over Joodse leiders, maar over Joden in het algemeen. Juist de Joodse leiders waren zich volgens hem van de gevaren van de anti-zionisme-reso- Herstel betrekkingen Thailand en Cambodja BANGKOK (AFP) Cambodja en Thailand zullen hundiplomatieke be trekkingen herstellen. Dit zal zon dag worden bekendgemaakt in een communiqué dat gelijktijdig in Bangkok en Phnom Penh zal worden gepubliceerd, zo is gisteren van of ficiële zijde in Bangkok vernomen. Het communiqué zou gisteren in Bangkok worden getekend aan het einde vari een bezoek van een Cam bodjaanse delegatie onder leiding van vice-premier leng Sary. DAR-ES-SALAAM (Reuter) Juli us Nyerere is bij de algemene ver kiezingen herkozen als president van Tanzania. Zijn nieuwe ambts termijn duurt vijf jaar Nyerere. president sinds zijn land in 1961 onafhankelijk werd van Groot-BriUanndë was de enige kan didaat. Het Tanzaniaanse kiezers volk kon zich met een simpel 'ia' of 'nee' uitsDreken over een nieuwe termijn. lutie in de VN bewust. Inmiddels heeft ook het Israëlische kabinet vergaderd over Herzogs op-; merkingenHaim Zadok, minister van justitie, eiste dat Herzog de-' monstratietief naar Israël zou wor den teruggeroepen om over zijn op merkingen opheldering te geven.; De Israëlische minister van buiten-, landse zaken Yigal Allon, verklaar-; de Herzog noch te willen ontslaan, noch te willen terugroepen. Wel' zou Herzog om opheldering worden gevraagd en zou hij op de door hem veroorzaakte schade worden gewe-i WASHINGTON (UPI, AP) De ergst denkbare ramp met een- kerncentrale zou volgens nieu-»' we berekeningen minder direct; dodelijke slachtoffers veroorza-: ken dan eerder werd aangeno-; men, maar aanzienlijk meer la-; tere gevallen van kanker en er; felijke afwijkingen. Dat blijkt uit de definitieve versie van het rapport Rasmussen, ge-; maakt in opdracht van de Ameri kaanse Raad voor de reglemente-' ring van kernenergie NRC. Iemana die naast een grote kerncentralé woont, aldus het rapport, loopt pei jaar een risico van één op vijf miljoen om door een ongeluk met de reactor direct om het leven te komen. Het rapport spreekt zich niet uit over de aanvaardbaarheid van dat risico, maar noteert wel dat de kans om door een auto-1 ongeluk te overlijden in datzelfde jaar één op vierduizend is. en de kans om dood te vallen één op tienduizend. Op de voorlopige versie van hét rapport uit 1974 was van verschei dene kanten forse kritiek gekomen. Prof. Rasmussen gaf gisteren toe dat er inderdaad fouten in hadden gezeten. 'De nieuwe analyse van de gevolgen is sterk verbeterd en veel gedetailleerder'. De hoofdconclusie blijft intussen dat een kernenergie- ramp die een groot aantal slachtof fers zou veroorzaken, tienduizend maal minder waarschijnlijk is dan een natuurramp met even grote gevolgen. ROME (ANP) - Afgevaardigden van 69 industrielanden, ontwik kelingslanden en olie-producerende landen zijn het in grote trek ken eens geworden over de stichting van een fonds van 1,2 miljard dollar voor het verlenen van voedselhulp aan de armste landen. Tijdens een besloten vergadering van vijf dagen, die gisteren is ge ëindigd. besloot men dat het nieuwe Internationale Agrarische Ontwik kelingsfonds (IFAD) een instelling van de Verenigde Naties moet wor den en dat het hoofdkwartier ervan in Rome gevestigd moet worden. De rijke industrielanden zullen de helft van de gelden voor het fonds beschikbaar stellen. Dit werd geëist door de olie-producerende landen, die zelf voor de andere helft zullen zorgen. De Verenigde Staten heb ben zich verplicht tot 200 miljoen dollar, de landen van de Europese Gemeenschap hebben in beginsel besloten eenzelfde bedrag te ver strekken en andere landen, zoals Canada. Australië en de Scandina vische landen, zullen naar ver wachting in de rest voorzien. Ver der is bekend geworden dat de deelnemers aan de vergadering wil len dat de secretatis-generaal van de Verenigde Naties. Kurt- Wald- -heim. in februari een ministerscon ferentie bijeenroept voor de offi ciële stichting van 't fonds. Dan zou ook de datum vastgesteld kunnen worden waarop het fonds zijn werk kan gaan beginnen.' N Vermoedelijk zal het beheer van het fonds in handen worden gelegd van een bestuur dat gelijktijdig wordt samengesteld uit vertegen woordigers van de traditionele do norlanden (de rijke industrielan den). de olielanden en de arme ontwikkelingslanden diie uit hel fonds hulp ontvangen. Hierdoor zouden de olie-producerende lan den en de arme landen meer zeg genschap krijgen dan zij nu heb ben in internationale organisaties zoals de wereldbank Afgevaardigden' van verscheidene leger-eenheden uit Lissabon en omgeving stemden gistellen tegen de demobilisatie-plannen. Het op perbevel van de landmacht liet we ten dat de plannen toch zullen worden uitgevoerd zoals vastgesteld. Uit protest tegen deze plannen be zetten opstandige militairen don derdag het belangrijkste wapen magazijn in Lissabon. Gisteren is nog niets ondernomen tegen de be zetters. Bij deze nieuwe moeilijkheden in het leger grpeit de stroom van ge ruchten over een staatsgreep. Gis teren was het de communistische leider Alvaro Cunhal weer die waarschuwde voor een greep naar de macht van rechtse kant. Hij riep de Portugezen op vooral waakzaam te zijn vlak voor en op elf novem ber, de dag waarop de onafhanke lijkheid van Angola in. moet gaan. Cunhal beweerde dat er bewijzen zijn dat fascistische groeperingen een staatsgreep voorbereiden. Er zouden over het hele land 'terroris tische' knokploegen zijn gesticht door de Democratische Beweging voor Bevrijding van Portugal (MDLP), de organisatie van de ver bannen generaal Spinola. De Militaire Revolutionaire Raad (het hoogste orgaan van de strijd krachten) vergaderde gisteren in Lissabon. Aangenomen -mag worden dat het ging over de verdeeldheid binnen de strijdkrachten. De Raad is de afgelopen weken niet In staat gebleken een eind te maken aan de ongehoorzaamheid onder de mili tairen. Deze ongehoorzaamheid komt vooral voort uit onvrede van uiterst links met de huidige rege ring onder leiding van premier Azevedo. Volgens een Portugees weekblad overweegt de Revolutionaire Raad generaal overweegt de Revolutio naire Raad generaal Fabiao te ver vangen als commandant van de landmacht. Fabiao zou volgens de gematigde officieren teveel sympa thie hebben voor de ongehoorzame linkse militairen. Fabiao heeft ech ter een grote rol gespeeld bij het wegwerken van de communistische premier Gonpalves en heeft zijn volledige steun toegezegd aan de regering van premier Azevedo. Een aanval op zijn positie van gematig de kant lijkt daarom niet zo waar schijnlijk. SALISBURY, LONDEN (Reuter. UPI AP) De Rhodesische premier Ian Smith heeft gisteren in Salisbury besprekingen gevoerd met de zwarte nationalistische leider Joshua Nkomo, over de poli tieke toekomst van Rhodesië. In een verklaring van de premier van het blanke minderheidsbewind worden de besprekingen omschre ven alS 'een inleidende diséussie over de constitutionele kwestie'. Volgens de verklaring was de bij eenkomst 'opbouwend en vrucht baar' en zal er volgende week een tweede gesprek plaats vinden. De bijeenkomst was het eerste con tact tussen de Rhodesische regering en de nationalisten sinds de Afri kaanse Nationale Raad (ANC) af gelopen maand in twee partijen uiteenviel. De ene geleid door Nko mo en de andere door de radicaler bisschop Abel Moezorewa. Beide mannen zeggen de meerderheid van de naar schatting zes miljoen zwarten in Rhodesië te vertegen woordigen. Gisteren zei een woord voerder van Moezorewa al dat het gesprek tussen Smith en Nkomo 'nutteloos' was. Hoewel Nkomo steeds heeft aange drongen op een onmiddellijke vor ming van een zwarte meerderheids regering in Rhodesië. wordt bij door de regering-Smith beschouwd als één van de meer. gematigde na tionaldstische onderhandelaars. Waarnemers meenden gisteren dat, als Smith alleen met Nkomo's par tij praat er grote onrust zal komen onder de volgelingen van Moezore wa. Zij geloven dan ook dat Smith nog voor het tweede gesprek met Nkomo, zal pro beien met vertegen woordigers van Moezorewa te gaan praten. Moezorewa zelf leeft, in ballingschap in Zambia, maar hij (Advertentie) De Westduitse Bondskanselier Helmut Schmidt (hier met zijn vrouw over de Chinese muur wandelend) heeft gezegd 'tevreden' te zijn over het besluit de politieke betrekkingen tussen de Bondsrepubliek en China te ver diepen. Hij herbaalde de uitnodiging aan de Chinese vice-premier, Teng Hsiao Ping. 'zo spoedig mogelijk' West-Duitsland te bezoeken. NEW YORK (Reu(er) Gouverneur Hugh Carey van de Amerikaanse staat New York heeft de bevolking van de stad New York opgeroepen de straat op te gaan om te protesteren tegen het besluit van president Ford de stad geen financiële steun te geyeh. De gouverneur noemde deze wei gering van Ford 'een trap in het kruis'. De stad New York staat op de rand van het failliscment, maar de nationale regering in Washington wei gert om te hulp te komen. Bij de Senaat ligt een voorstel om New York een lening te geven van vier miljard dollar (bijna elf miljard gulden). De ze week vertelde president Ford dat hij over dit plan zijn veto zal uitspre ken als de Senaat het mocht aanvaarden. Al eerder had Ford gezegd dat New York zelf maar moet zien hoe het uit de geldzorgen komt. zou zijn naaste medewerker. Elliot Gabellah naar Salisbury kunnen sturen. Gisteravond werd bekend dat er binnen de partij van Moezorewa rebellie was uitgebroken. Een een heid guerrillastrijd ere die in het zuiden van Tanzania wordt opge leid, is in opstand gekomen teaen de leiding. In een verklaring aan de Organisatie van Afrikaanse Een heid en de regeringen van Tanza nia en Mozambique noemen zij Moezorewa en een andere leider binnen deze fractie. Sithole, volko mmen onbekwaam voor het voeren van de 'oevriidingsstrijd. De groep zegt alleen nog orders te willen aannemen van Robert Moegabe. volgens hen de enige ANC-leider die de strijd kan leiden. Zij keren zicfr ook fel tegen Nkomo, die ze van 'scheurmakerij' beschuldigen. De Britse minister van buitenland se zaken James Caliaarhan hééft gisteren de Rhoderische zwarte lei ders opgeroepen hun geschillen op zij te zetten. 'Als zij hun doelen willen bereiken zullen zli binnen d? eigen rijen en vooral in hun leiderschap' een grote mate van eenheid moeten zien te krijgen' De Rhodesische minister van voor lichting. immigratie en toerisme. Wickus de Koek. heeft donderdag in Salisbury bekendgemaakt dat hij wegens een 'meningsverschil' met premier Smith is afgetreden. Hij gaf geen details over het menings verschil. maar zijn aftreden kwam kort nadat Smith een suggestie van de Koek afwees, om van Rho- des'ë een statenbond naar ZvTsers model, met. blanke en zvnrte kan tons. te maken. Koek. die wel als opvolger van Smith werd genoemd. Het weten dat hij ziin zetel in het Rhodesische parlement zal behouden en dat hij een sterk voorstander van ontspanning in zuidelijk Afrika zal blijven. BEIROET (Reuter, UPI, AP) In de Arabische wereld maakt men zich zorgen over een mogelijke tweedeling van Libanon waar gisteren ondanks het tiende bestand de gevechten tussen christenen en moslims weer fel oplaaien. President Sadat van Egypte zei gis teren in een interview met het in Beiroet verschijnende dagblad Al Hawadess dat Libanon op deze ma nier regelrecht op een feitelijke verdeling aanstuurde. Sadat keerde zich fel tegen een eventuele in menging van Israël in de Libanese kwestie. 'Als Libanon in tweeën ge deeld is zouden de Israëlische troe pen het land kunnen binnenvallen, maar dat zullen wij niet toestaan', aldus Sadat, die eraan toevoegde dat dit een einde zou maken aan alile vooruitzichten op een vreedza me regeliing van het Midden-Oos ten conflict. Volgens de president zóu ook de Syrische president Assad dit niet toelaten. De officiële Syrische pers meldde gisteren dat er een 'samenzwering' tegen Ltbanon op gang was en dat deze zeer waarschijnlijk gericht was op een tweedeling van Liba non, zodat Israël het zuidelijke deel van het land zou kunnen bezetten. Een ander dagblad. Al Baath, spreekbuis van de heersende Baath- partij, zei dat beweringen over een Syrische interventie in Libanon de wereld dn gestuurd werden om Israël de gelegenheid te geven het zuiden LISSABON (Reuter, UPI) De leiding van de Portugese strijd krachten wil haar plannen om duizenden militairen naar huis te sturen, doorzetten. Dit ondanks het verzet van links binnen de strijdkrachten tegen deze demobilisatie. van Libanon te bezetten. Het blad doelde daarmee op uitlatingen van de Amerikaanse ambassadeur in Is raël, Malcolm Toon. die had gezegd dat er 'nu nog geen redenen voor een buitenlandse inmenging in Li banon bestonden, maar dat deze situatie geheel zou veranderen als Syrische of andere troepen Libanon zouden binnenvallen. Vooral in de oostelijke wijken en in het centrum van Beiroet, waar de grote luxueuze hotels staan, is gisteren de strijd tussen christenen en moslems hervat nadat in de nacht van donderdag op vrijdag de partijen zich redelijk aan het afge kondigde bestand hadden gehou den. Rond het grote hotel Holyday- Inn maakte men als vanouds weer gebruik van machinegeweren, rrvor- ieren en rakeen om eikaars posi ties te veroveren. Eenheden vande binnenlandse veiligheidstroepen, die geprobeerd hadden de partijen uit elkaar te houden, zochten dek king of trokken zich geheel uit het gebied terug. De strijdende partijen zouden het niet eens hebben kun nen worden over de voorwaarden van het bestand. Premier Ka rami die al drie dagen bijna onafgebro ken in touw is hield zich ook giste ren in zijn bureau op. waar hij zo goed als mogelijk is contacten on derhoudt met de leiders van de vechtende groepen met het doel het bestand te doen naleven. Een Marokkaanse fluitspeler brengt een melodietje ten gehore ter gelegenheid van het vertrek uit Marakesj van vrywilligers voor de door koning Hassan opgezette Sahara-mars. De gezondheid van Leonid Breznjew en de mogelijkheid van zijn terugtreden op het 25e partijcongres in februari beginnen een steeds grotere invloed uit te oefenen op de politieke verhoudingen tussen de grote .mogendheden. De situatie doet sterk denken aan de zwakte waarmee Nixon te kampen had toen de Watergate-affaire aanleiding werd tot de verwachting dat hij zou kunnen aftreden. Het gevolg van de zwakke positie van Nixon was, dat zijn laatste topont moeting met Breznjew, die oorspron kelijk bedoeld was om een aanzien lijke vooruitgang te maken bij de be perking van de strategische wapens, niets belangrijks bereikte. Het ge volg van de huidige zwakke positie van Breznjew is, dat de topconferen tie van dit jaar, die aanvankelijk ge pland was in het voorjaar, daarna in de zomer en toen in de herfst en die nu verwacht wordt omstreeks de jaarwisseling, wel eens in het geheel niet gehouden zou kunnen worden. Als de ontmoeting wel plaats vindt, dan zal er wel voorbijgegaan worden aan de werkelijke oorzaken die tot een impasse hebben geleid in de Amerikaans-Russische besprekingen over de strategische wapens. En dat betekent de hervatting van een in feite ongecontroleerde bewapenings wedloop. Tweesprong De SALT-besprekingen hebben nu opnieuw een noodlottige tweesprong bereikt door de schijnbaar onstuit bare voortgang van de technologie, die de nietige pogingen van de poli tici haar te beheersen, dreigt te ver pletteren. Bij de vorige tweesprong stonden ze voor de keus te stoppen met de ontwikkeling van de MIRV, de meervoudige kernkop, of door te gaan met proefnemingen tot het nieuwe wapen bewezen had wat het waard was. Men besloot met de proef nemingen verder te gaan, maar dit betekende in feite dat beide partijen door de ontwikkeling van de tech niek genoodzaakt werden hun raket ten meer meervoudige kernladingen uit te rusten. Toen de MIRV's eenmaal beproefd waren, kon geen van beide partijen meer met zekerheid zeggen of de an der ze niet in zijn raketten inge bouwd had. Daarom voelden beide partijen zich genoodzaakt ze te in- stallerën. Het gevolg was dat het aantal kernkoppen van raketten enorm toenam en dat de SALT-over- eenkomst alleen maar een plafond een heel hoog plafond vormde te gen verdere toename, terwijl tege lijkertijd de deur open bleef staan voor nieuwe technologische ontwik kelingen die het evenwicht weer in gevaar kunnen brengen. Op het ogenblik raakt een nieuwe technologische vooruitgang, namelijk de 'Cruise-raketten', verweven in de politieke verwikkelingen met be trekking tot de opvolging van Brezn jew. Anders dan de ballistische ra ketten, waarvan het aantal door de SALT-overeenkomst beperkt wordt, is het aantal Cruise raketten niet aan enige beperking gebonden althans zo menen de Verenigde Staten in weerwil van de bezwaren van de Sowjet-Unie. Anders dan de ballistische raketten, zijn de Cruise-raketten, die gelan ceerd wordén vanaf schepen, onder zeeërs en vliegtuigen, nauwkeuriger en goedkoper en ze zouden daarom van de toekomst kunnen worden. De het voornaamste strategische wapen Cruise-raket wordt momenteel ont wikkeld voor de marine var de Ver enigde Staten en zal passen in een standaard torpedobuis. Alle onder zeeërs worden daarmee tot mogelijke lanceerbases. Dit houdt in dat, wanneer de nieuwe raket getest en in produktie genomen door Victor Zorza is. de tegenpartij op geen enkele ma nier kan nagaan hoeveel er van der gelijke lanceerinstallaties zijn. Ze zal zich daarom gedwongen voelen de eigen strategische toestand dienover eenkomstig te veranderen op pre cies dezelfde manier als met de MIRV's, toen de proefnemingen zo ver gevorderd waren dat er geen weg terug meer was. Compromis De voortgang van de ontwikkeling van de Cruise-raket kan alleen wor den tegengehouden door politieke be slissingen zowel in het Witte Huis 'als in het Kremlin, maar elke over eenkomst zal een compromis moeten zijn, dat aan beide kanten concessies vergt. De Sovjet-Unie zou een beperking moeten aanvaarden wat betreft het aantal nieuwe bommenwerpers van het type Backfire, terwijl de Verenig de Staten beperkingen zouden moe ten accepteren ten aanzien van het testen en invoeren van de Cruise- raket. Maar het militaire apparaat van de Sowjet-Unie beweert dat de Backfire geen strategische bommen werper is en daarom niet onderwor pen is aan de beperkingen van de SALT-overeenkomst, net zo goed als het Pentagon volhoudt dat de Cruise raket aan geen enkele beperking be hoort te worden onderworpen. President Ford, die, nu de verkiezin gen naderen, onder toenemende druk van de rechterzijde komt te staan, vindt het moeilijk concessies te doen die hem kwetsbaar maken voor het verwijt dat hij 's lands verdediging verwaarloost. De gezondheidstoestand van Breznjew gaat duidelijk achter uit. maar er zijn overduidelijke aan wijzingen dat hij niet van zins is de macht voor de datum van het partij congres uit handen te geven. En als het mogelijk is wil hij ook daarna nog de macht in handen houden. Dit is daarom dan ook niet het tijdstip om het militair-politieke complex in de Sowjet Unie tegen de haren in te strijken. Immers elke concessie die hij zou weten los te krijgen, zou hem later zijn baan kunnen kosten. Zwakke positie Commentatoren in Washington ge ven Breznjew op het ogenblik niet meer dan 60 procent kans om ook na het partijcongres aan de macht te blijven. Ze baseren hun schatting eerder op het duidelijk achteruitgaan van zijn gezondheid dan op een aan zienlijke verzwakking van zijn poli tieke positie. Mijn eigen bestudering van de situatie brengt me tot de slot som dat Breznjews politieke positie veel zwakker is dan algemeen wordt aangenomen en dat de mogelijkheid van zijn verwijdering daarom veel groter is. Maar zelfs als de kansen slechts fifty-fifty zijn en zelfs als zijn ge zondheid de voornaamste reden van Breznjews vertrek zou zijn, dan zou zijn verdwijning van het toneel der mate gevaarlijk zijn dat een ernstige beschouwing van de situatie drin gend geboden is. De val van Chroest- sjew bewerkte een bevriezing van de Sowjet-initiatieven op het terrein van de buitenlandse politiek en het duurde verscheidene jaren voordat de nieuwe leiders op dit terrein een vaste voet vonden. Het is nog waar schijnlijker dat dit zal gebeuren als Breznjew verdwijnt. Zijn opvolger zal niet in de positie zijn om op het terrein van het buitenlands beleid concessies te doen, zolang zijn macht basis in het binnenland nog onvol doende hecht is en vooruitgang bij de SALT-besprekingen is zonder con cessies ondenkbaar. Verkiezingen Omdat alle nieuwe politieke leiders in Moskou omzichtiger zullen moeten handelen, zullen zij er de voorkeur aan geven het resultaat van de pre sidentsverkiezingen van 1976 af te wachten. Het uitstel van de hervat ting van .de zo belangrijke SALT-be sprekingen, ingegeven door tal van steeds duidelijker wordende politieke factoren, zou heel goed tot dat tijd stip kunnen duren. Hiervan zou het hele SALT-proces onherstelbare schade kunnen oplopen en de ont wikkeling van de Cruise-raketten aan beide kanten zou de bewapenings wedloop weer duchtig kunnen aan wakkeren. Zolang Breznjew er nog is, zjjn de mogelijkheden voor een bevredigend SALT-akkoord groter dan na zijn vertrek. Als de kans nu niet gegre pen wordt, dan kan het wel eens snel te laat zijn, omdat zijn ruimte om te manoevreren geringer wordt naar mate het partijcongres dichterbij komt.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1975 | | pagina 7