onderzoek naar de
rnst gewetensbezwaren
Besluit Enka
is definitief
•)ebat over Suriname
veninkomen Verslaving drugs bij dieren gemeten
Monasterevin een
belegerde vesting
abinet komt terug van eerder voorstel
De Amro deelt momenteel
veiligheidsstickers uit.
Argumenten tegen
Noordzee-eiland
wegen zwaarder
Overleg tussen
vakcentrales en
hoger personeel
verloopt goed
Proeven met ratten die zichzelf injecties konden geven
Jen belasting
er geringe
Verband met
'de mens'
niet zeker
NSDAG 22 OKTOBER 1975
BINNENLAND
TROUW/KWARTET 3
onze parlementsredactie
HAAG Het kabinet komt terug van zijn voorstel de toetsing van gewetensbezwaren tegen
ïilitaire dienst af te schaffen. De betrokken bewindslieden van defensie en justitie hebben
r leiding van premier den Uyl een nieuw voorstel tot wijziging van de wet gewetensbezwaar-
uitgedokterd, waarin toch weer een zekere mate van toetsing (controle op de ernst van de be
en) is opgenomen.
ns het wetsvoorstel dat over
lantal weken de Tweede Ka-
jal bereiken, moet een dienst-
raar zijn bezwaren duidelijk
hten als hij als gewetensbe-
rde voor de wet erkend wil
Het is nog niet zeker of
oelichting schriftelijk dan wel
een persoonlijk gesprek met
lertegenwoordiger van defensie
worden gegeven. Ontstaat er
ond van die toelichting twijfel
^de ernst van bezwaren, dan
de betrokkene voor de uitge-
commissie verschijnen, die
nder de huidige wet de gewe-
ezwaren toetst.
gering wil het voorstel hand-
i de wet zo teverruimen dat
zogenaamde atoompacifisten
zekere mate ook politieke
dienstweigeraars erkend kunnen
worden.
Verschil
Deze nieuwe regeling verschilt es
sentieel van het aanvankelijke
voorstel, dat premier den Uyl en
staatssecretaris Van Lent in maart
van dit jaar bekend maakten. De
regering wilde toen als regel iedere
controle op de bezwaren afschaffen.
Een simpel briefje aan defensie,
waarin zonder verdere toelichting
een beroep op de wet gewetensbe
zwaren werd gedaan, zou voldoende
zijn om als gewetensbezwaarde te
worden erkend.
De toetsing zou, volgens de oude
procedure door een uitgebreide
commissie, alleen worden inge
voerd in oorlogsomstandigheden en
als er teveel dienstweigeraars zou
den komen.
De Raad van State, die nog om
advies gevraagd moest worden (de
snelle bekendmaking van het voor
stel hield verband met de alom
bepleitte vrijlating van dienstwei
geraar Cees Vellekoop) bleek tegen
deze regeling grote bezwaren te
hebben. Een belangrijk punt daar
bij ,was de rechtsongèlijkheld tus
sen dienstweigeraars die, als er in
eens teveel zouden komen, weer
voor de commissie zouden moeten
verschijnen.
Veel verzet
Ook in de Tweede Kamer (KVP,
ARP en de meeste oppositie-frac
ties) was veel verzet. De ARP dreig
de al met een wijzigingsvoorstel op
het. regerings wetsontwerp te ko
men om de toetsing voor de com
missie te handhaven. Door met een
gewijzigde regeling te komen die
een compromis is tussen helemaal
niet toetsen en de toetsing via de
commissie hoopt het kabinet nu
een meerderheid in de Kamer mee
te krijgen. Of dat zal lukken is nog
niet zeker.
Het AR-Kanierlid De Kwaadsteniet
reageerde gisteren zeer voorzichtig.
Hij sprak van een 'minimale oplos
sing'. 'Ik zal deze regeling goed
moeten bestuderen voordat duide
lijk is of de oude procedure via de
commissie toch niet beter is'.
De afschaffing van de toetsing was
indertijd door de progressieve frac
ties toegejuicht, omdat zij toetsing
door de overheid van gewetensbe
zwaren, zeker nu de gronden waarop
die gebaseerd kunnen worden ver
ruimd worden, een onmogelijke
zaak achten.
Desondanks zal de PvdA zich niet
tegen het compromis verzetten, liet
het socialistische kamerlid mr. K.
ARNHEM De raad van bestuur van Enka-Glanzstoff heeft on
danks pressie van de nationale en internationale vakbeweging een
definitief besluit genomen dver de reorganisatie van de kunstve
zelsector. Enka baseert zich ten aanzien hiervan op het voorkeurs
alternatief, dat is aangegeven in het rapport 'Oplossingsvarianten
voor de structurele problemen bij Enka Glanzstoff' van 26 septem
ber j.l.
Cees Vellekoop, die een belang
rijke stimulans was voor de wij
ziging van de wet op gewetens
bezwaren.
de Vries gisteren blijken. 'Ik be
treur het dat de regering nu weer
terug komt met de toetsing, maar
dat is voor ons geen hangpunt. Je
kan de overheid het recht niet ont
zeggen mensen te vragen waarom
zij zich aan bepaalde plichten wil
len onttrekken'
Dat betekent voor Nederland:
0 Een geleidelijke afbouw van de
hele produktiecapaciteit voor
rayontextielgaren in het Arn
hemse bedrijf.
0 Geleidelijke afbouw van de helft
van de produktiecapaciteit voor
polyamide textielgaren van het
bedrijf in Emmen.
Buiten bedrijfstelling van de ou
de spinapparatuur voor polyes
tervezel van het bedrijf, dat
eveneens in Emmen is geves
tigd. De reeds aanwezige nieuwe
apparatuur zal tegelijkertijd in
gebruik worden genomen.
Voor de Duitse tak van het Enka-
concern betekent het besluit de ge
hele of gedeeltelijke sluiting van de
bedrijven in Kassei, Wuppertal-
Barmen en Waldniel. In België zal
het bedrijf in -Zwijnaarde worden
gesloten, maar de maatregelen
zullen niet worden uitgevoerd zo
lang hierover onderhandelingen
ljolg van pagina 1
in Nederland zullen zijn. De Suri-
ijsleden, die gisteren veer- namers, die na *1970 gekomen zijn.
nan en één vrouw sterk zich mo_gen_ vo_o_rlopig _wel_ bhjven,_maar
genesteld in de voorste
en ter linkerzijde, waar anders
'ers en D'66'ers zich ophouden.
Nederlandse parlementariërs
en nu ten behoeve van de
an hUn bankjes ontruimd en
;rg ongebruikelijk onderkomen
iden aan een aantal kantoor-
en en tafeltjes, achter in de
lïderzaal.
T.QPhmn
Ook Tilanus van de CHU twijfelde
of het wel moreel- verantwoord is
(gezien de eed op het statuut die
alle Kamerleden hebben afgelegd)
mee te werken aan de onafhanke
lijkheid op 25 november, gezien al-
Jgging direkt krijgen, maar be- les wat er de laatste tijd daar is
wekken der is natuurlijk wat de gebeurd. Gelukkig constateerde hij
van de Surinaamse regerings- de laatste dagen een kentering,
I ie" NPK vandaag zullen heb- maar ook hij was benieuwd wat de
n
Lachmon en mevrouw Liesdek
Geurtsen en Verwoert de
ie" NPK vandaag zullen heb-
ip te merken.
ren zijn er nog geen Surina-
aan het woord geweest, dan
ort en niet voor iedereen dui-
wat onderlinge schermutse-
n over de orde aan te gaan,
bij zowaar Mungra het, kef-
van de VHP al kans zag
urinaamse gevolmachtigde mi-
van Eer (hij zat naast De
Fortman achter de regerings-
te beledigen.
jfel'
alle sprekers van gisteren leg-
Geurtsen en Verwoert de
^ste twijfel aan de dag over
:r na 25 november in Surina-
al gebeuren, met name op het
van de mensenrechten. De
üu uil iici uiniaai va 11
'^tsen, is niet tegen de onafhan-
die id, maar omdat na 25 no-
,aber Nederland zijn greep op het
haven van de mensenrechten
uriname geheel verliest, wilde
bij alle onzekerheid die er
op deze 21ste oktober niet
kom met water laten komen
zijn handen in onschuld te
■i"
rjoert van DS '70 bekeek de hele
1 nnd na de onafhankelijkheid
ieer„ uit het oogpunt van Ne-
d, waarbij hij zich vooral be
toonde over de vele Surina-
die nu in Nederland zijn en ook zijn wens voor een bepaalde
raks ook - met de Nederlandse groep mensen, in dit geval de Indi
voorzien - aan allen die op het groei van Suriname naar een grote
ogenblik van de onafhankelijkheid re economische onafhankelijkheid.
dan op basis van vreemdeling (zo
dat Nederland hen straks gemakke
lijk kan wegsturen).
Moreel verantwoord
die mede de politieke onafhanke
lijkheid moet steunen'. Zij wees de
gedachte als zou de samenwerking
een gouden handdruk of een af
koopsom zijn, nadrukkelijk van de
hand.
De heer Van Zeil vroeg de regering
of het niet mogelijk is een soort
inflatiecorrectie in het beschikbaar
gestelde bedrag voor de ontwikke
lingssamenwerking in te bouwen.
De drie christendemocratische par
tijen vinden namelijk dat het tot
onze morele plicht behoort, de in
het uitzicht gestelde bijdrage in
koopkracht globaal gelijk te hou
den. De regering heeft eerder ge
zegd een inflatiecorrectie niet no
dig te achten, omdat er in de rege-
Surinaamse statenleden aan garan- nng een uitloopmogelijkheid van
ties voor de toekomst zouden willen
geven.
Zoals Verwoert vooral opkwam voor
de Surinamers in Nederland ('Wij
mogen die mensen hpn Surinaamse
nationaliteit niet onthouden' staat
er letterlijk i-rr zijn motie), zo
kwam Tilanus op voor de belangen
van de Nederlanders die in Surina
me blijven en daar voor de Suri
naamse nationaliteit opteren. Voor
die mensen is een soort 'spijtop
tanten regeling' van één jaar ge
maakt (waarbinnen zij op hun keus
voor de Surinaamse nationaliteit
kunnen terugkomen) maar dat leek
Tilanus te weinig. Hij hield een
motie in reserve om die termijn
van één tot drie jaar te verlengen
Franssen als woordvoerder van d
driehonderd miljoen gulden is in
gebouwd.
Vervolg van pagina 1
dr Tiede Herrema
Gistermiddag is mevrouw Herrema
met een chartervllegtuig van Akzo
naar de Ierse hoofdstad Dublin ge
vlogen. Zij werd vergezeld door jhr-
G. Krayenhof, voorzitter van de
raad van bestuur van Akzo, die
gezien de ontwikkelingen gisteren
ter plaatse wilde zijn. Sinds zondag
bevindt zich ai dirs. W. K. N.
Schmelzer in Ierland, die adviseur
van de raad van bestuur van Akzo
Niemand toegelaten
Monasterevin zelf, een plaatsje met
5000 inwoners, leek gisteravond om
(ADVERTENTIE)
bleek uit het verhaal van PvdA roeerde uiteraard ook de
tweespalt bij de Surinaamse poli
tieke leiders aan, maar hij was er
van overtuigd dat het aan de basis
van de Surinaamse samenleving al
lemaal wat makkelijker, ligt dan
aan de top. Dat gaf hem aanleiding
tot een zeker optimisme over de
toekomst, vooral als dan ook nog
de leiders steeds zouden bedenken
hoe funest die tweespalt kan uit
pakken voor een volk.
Decentralisatie
Als alle andere sprekers had hij
laliteit - nog zullen zijn. Zijn anen en bosnegers - kortom: ieder
zorg was kennelijk: 'Hoe die in het binnenland woont. 'Voer
en we die mensen weer zo toch een decentralisatie van het
mogelijk terug naar Surina- bestuur door, om op die manier de
levensomstandigheden van alle Su-
-jom diende hij een motie in, rinamers buiten Paramaribo te ver
in wordt voorgesteld de Neder-
e nationaliteit slechts te ge
beteren. Anders komt er van al die
mooie ontwikkelingsplannen niets
aan de Surinamers, die reeds terecht', aldus Franssen.
januari 1971 in Nederland Het PvdA-Kamerlid, mevrouw de
li en niet - zoals in de stukken Boois, die voor deze partij over de
ontwikkelingssamen werking met de
Surinamers sprak, benadrukte dat
deze samenwerking gericht moet
zijn op 'ondersteuning voor de
i,Ze wilden 'n aardig gratis weggevertje
voor de kinderen hebben, vanwege Wereld-
spaarweek. En toen heb ik als commissaris van
politie te Rommeldam gezegd: ,neem dan lichtgevende
stickers. Da's nog nuttig ook, want in de mist of bij
avond bevorderen ze de verkeersveiligheid'.
De Amro vond dat 'n drommels goed idee.Prima
^suggestie, Bulle Bas', sprak men. En zo is 't
4 gekomen dat er nu in elke Amro Bank voor
iedereen een gratis sticker klaar ligt*
Trouwèns, ik ontmoette de heer O. B.
Bommel en die schijnt binnenkort ook iets
te gaan doen met de Amro. Maar dat
Lmoest nog strikt geheim blijven.
Toch interessant, nietwaar?"
een belegerde vesting. Alle toe
gangswegen waren afgesloten en er
werd niemand toegelaten in de
wijk, waar zich de ontvoerders met
Herrema bevinden. De politie leek
op alles voorbereid, maar liet voor
alsnog weten niets te zullendoen
om het leven van de Nederlander
in gevaar te brengen. Twee pant
servoertuigen werden gisteravond
geereed gehouden en scherpschut
ters hadden rondom het huis in de
arbeiderswijk St. Evans, stellingen
ingenomen.
Het belegerde huis bood in de
avond een spookachtig beeld. Hel.
werd van alle kanten belicht door
scijnwerpers. Nieuwe eenheden mi
litairen en politiemannen werden
aangevoerd voor aflossing van de
genen, die de hele dag het huis
hadden belegerd.
In de onderhandelingen was geen
schot gekomen, omdat volgens de
politie Gallagher blijft, bij zijn eis
tot vrijlating van de drie gevangen
IRA-leden.
iaarden met AOW
zolang de voorraad strekt TOJ DITHD bank
Van een verslaggever
AMSTERDAM Er zijn op het
ogenblik meer argumenten' tegen
dan voor een kunstmatig industrie-
eiland in de Noordzee. Het zou al
leen maar milieuproblemen van het
vasteland naar de zee verplaatsen,
terwijl op het vasteland veel nieu
we problemen worden geschapen.
Tot deze slotsom komen de Delftse
studenten Bob van Baarse en Roe
lof Klem in hun afstudeerproject
'Planning van -de Noordzee' Hun
studie Is afgedrukt in Plan, maand
blad voor ontwerp en omgeving.
Volgens de redactie as het waar
schijnlijk de meest omvattende die
over het onderwerp tot dusver is
verschenen. Niet alleen het milieu
van de Noordzee en het ontwerp
van zo'n eiland komen aan'de orde,
maar ook- de gevolgen voor het
vasteland, waaronder __.de giganti
sche verplaatsingen van werkne
mers van en naar het eiland.
Overigens verzekerde maandag mi
nister Trip (wetenschapsbeleid) de
vaste Kamercommissie dat de dooi
de overheid voor het - particuliere
- plan ingestelde stuurgroep, zorg
vuldig alle aspecten van de proble
matiek zal bekijken.
met de Belgische regering plaats
vinden.
Over het plan heeft Enka nu advies
gevraagd aan de centrale onderne
mingsraad. Na het advies van de
c.o.r. zal goedkeuring worden ge
vraagd aan de raad van commissa
rissen van Akzo-Nederland en als
daar goedkeuring is verkregen, zal
met de vakbonden op nationaal ni
veau worden overlegd over de uit
voering van het besluit. Volgens
Enka zullen deze procedures eind
deze maand achter de rug zijn.
Begin november kan dan met de
reorganisatie worden begonnen.
Van onze sociaal-economische
redactie
DEN HAAG Tussen de drie vak-
centrales (NVV. NKV en CNV) en
de Raad van overlpg voor middel
bar en hoger personeel is overleg
gande over delneming van de Raad
in de komende onderhandelingen
tussen werkgevers en vakbeweging
in de stichting van de arbeid over
een eventueel centraal loonakkoord
voor 1976. De contacten verlopen in
positieve sfeer, en begin november
wordt verder gepraat, zo deelde een
woordvoerder van het NVV desge-
vragd mee.
In bedoelde Raad van Overleg
(130.000 aangesloten werknemers)
zitten onder meer de Nederlandse
centrale van hoger personeel (NCHP,
30.000 aangeslotenen) en de vroege
re NKV-beambtenbonden Unie
BLHP en BVA. Drs. Van der Schalie
voorzitter van de raad en van de
NCHP. heeft de indruk dat toelating
van de NCHP tot het centraal loon-
overleg thans niet zo veel problemen
meer oplevert bij de drie vakcentra
les. De Raad van overleg wil echter
liever als geheel meepraten. Dit
laatste verzoek is nog bij de vak
centrales in discussie..
Intussen is door het Tweede Kamer
lid Nypels (D'66) een wetsontwerp
aanhangig gemaakt om de regering -
te verplichten organisaties als NCHP
of raad van overleg voor middelbaar
en hoger personeel van regerings
zijde in het centraal overleg over
innen en dergelijke zaken te betrek
ken. Drs. Nypels heeft gisteren de
vakcentrales in een open brief ge-
vragd openlijk de geruchten tegen te
snreken dat de vakcentrales het cen
trale sociaal-economische overleg
zouden willen boycotten zodra de
wet. van Nypels. indien door het par
lement aanvaard, zal worden uitge
voerd. De NVV-woordvoerder weer
sprak dat e endergelijk gerucht van
de kant van het NVV is verspreid.
'Wil zitten juist in een prettig over-
lee met. NCHP en Raad van overleg',
beklemtoonde hij
onze sociaal-economische re-
HAAG Bejaarden, die in
dl n&a^t hun AOW geringe ne-
ïkomsten hadden, zullen voor
geen belastingaanslag ont-
en over die neveninkomsten,
liter Duisenberg en staatssecre-
van Rooyen van financiën
Jen hiertoe besloten, hangende
;u handeling door het parlement
i j hun wetsontwerp voor regeling
(jlhet AOW-plusprobleem. Dit al
3e r aangekondigde wetsontwerp
te «teren ingediend bij de Tweede
en weduwen met in 1974
gt '75 neveninkomsten van maxi-
b ongeveer drieduizend gulden
i hun AOW of AWW, zullen
ler méér belasting hoeven te
5 en dan énderde van die ne-
ie 'komsten. Over het eventuele
jj dere neveninkomen zal het
al* belastingtarief worden
Inpast. Daarnaast worden voor
j wde bejaarden met nevenin-
ten nog verdere reducties op
3 ebelastingtarief toegpeast. AOW-
jn n AWW-ers bij wie de neven-
't "sten bestaan uit loon waarop
blasting is ingehouden, zullen
hjetten' moeten aanvragen om
de nieuwe, soepele regeling in
üerking te kunnen komen.
Van onze redacteur wetenschappen
UTRECHT Wat bepaalde stoffen die de geest beïnvloeden al of niet verslavend
maakt is nooit erg duidelijk geweest. Dr. J. M. van Ree weet het ook niet. Maar
in het proefschrift waarop hij gisteren bij prof. D. D. de Wied promoveerde, maakt
hij aannemelijk dat hij het wel heeft kunnen meten.
Men heeft ooit gedacht dat ver
slaving aan drugs veel te ma
ken had met ontwenningsver-
.schijnselen: wie eenmaal ver
slaafd is en ermee ophoudt,
wordt door dat ophouden ziek
en gaat dus toch door. De ont
houdingsverschijnselen ver
dwijnen na een nieuwe dosis.
Maar dat eenvoudige beeld
bleek onhoudbaar. Er zijn ver
slavende stoffen (bijvoorbeeld
amfetamine, cocaïne) die geen
aanleiding geven tot lichame
lijke afhankelijkheid. Zo kwam
het begrip psychische afhan
kelijkheid in de wereld, dat
eigenlijk erg weinig uitlegt
maar alleen aangeeft wat er
aan de hand is: de verslaafde
gaat met zijn gewoonte door
omdat hij er niet zonder lijkt
te kunnen.
Dr. Van Ree heeft experimen
ten uitgevoerd met ratten die
door op een handel te drukken,
zichzelf injecties konden ge
ven. Een kleine hoeveelheid
vloeistof met de te onderzoe
ken drug werd dan door een
permanent aangebracht slan
getje direct in een ader ge
spoten.
De rat wordt geleerd, wat hij
met die handel kan doen, en
daarna wacht men af.
De filosofie daarachter is be
trekkelijk eenvoudig. Als de rat
zo'n injectie op prijs stelt, zal
hij geregeld op de handel druk
ken. Laat de onderzochte stof
hem koud dan zal hij dat niet
of in ieder geval veel minder
doen. De vraag waarom de rat
precies een bepaalde stof ge
bruikt en blijft gebruiken,
wordt hiermee omzeild. Er
wordt alleen geregistreerd of
hij een verslavingsgedrag ont
wikkeld.
De experimenten begonnen
met morfine, waarvan iedereen
overtuigd is dat het verslavend
werkt. Daarmee konden crite
ria voor het gedrag van een
rat met een verslavend middel
worden uitgewerkt. Vervolgens
werd gekeken wat ratten doen
met verwante stoffen, die ook
de geest beïnvloeden maar
waarmee geen verslavingspro-
Dlemen bekend zijn. Het type
rende „zelfinjectiegedrag"
bleef hiermee inderdaad uit.
Dramatisch verliepen de proe
ven met amfetamine. Ratten
hanteerdeh tot duizend en
meer keer per dag hun injec-
tiehandel. Grotendeels tever
geefs overigens: om technische
redenen konden zij niet meèr
dan honderd injecties per dag
krijgen. Intussen spoten de
dieren zich letterlijk dood.
Met enige spanning werden de
proeven met THC tegemoetge-
zien, een van de actieve be
standdelen van cannabis-pro-
Dr. J. H. Ree
dukten als marihuana en has
jiesj. Slechts een enkele rat
bouwde zelfinjectiegedrag op,
en dat alleen wanneer hoeveel
heden werden aangeboden die
in de buurt van een dodelijke
dosering lagen. Een onduide
lijk resultaat dus, dat alleen de
conclusie toelaat dat THC mo
gelijk verslavende eigenschap
pen bezit, maar dat die er in
ieder geval onder deze omstan
digheden minder sterk uit ko
men dan bij de andere onder
zochte stoffen.
De praktische betekenis van
dit onderzoek strekt zich in
twee richtingen uit. Ten eerste
is het mogelijk om met de door
dr. Van Ree uitgewerkte me
thode bijvoorbeeld nieuwe ge
neesmiddelen te onderzoeken
op het risico van verslavende
werking. Ten tweede gaat -het
vervolgonderzoek zich richten
op methoden om de ontwen-
ADVERTENTIE)
ningsperiode van verslaafde
ratten te versnellen.
Problematisch blijft natuurlijk
de vraag of er enig verband is
tussen psychische afhankelijk
heid bij de rat en bij de mens.
Dr. Van Ree houdt in zijn be
schouwingen beide terecht
zorgvuldig.uit elkaar, maar hij
sluit de mogelijkheid niet uit
dat er in dit opzicht inderdaad
sterke overeenkomsten zijn. In
ieder geval maakt zijn diermo-
del bij de tot nu toe onderzoch
te stoffen correct verschil tus
sen drugs die bij de mens wel
dan niet verslavend werken.
Tot het tegenbewijs geleverd
is, is het redelijk om aan te
nemen dat dat geen toeval is.
Waar het diermodel ons hele
maal niets wijzer over maakt,
is de andere kant van het
drugprobleem bij mensen: de
sociale en psychologische fac
toren die een rol spelen bij het
beginnen en het doorgaan met
drug-gebruik. Maar dat mag je
van een farmacoloog (die ove
rigens tussendoor ook.nog doc
toraal examen medicijnen
deed) ook niet verwachten.
RITA
'Als je moeder je zo ziet,
denkt ze dat je verloofd
bent.'
I
