Helder Camara: de grote
klokkenist van Brazilië
Ook een verzuim levert wel
eens een ere-doctoraat op
iMsÊÊPi
Vandaag
Geen ander rapport
over kloof in kerk
L Z1 IW
U T*
Mil (U /TMWow T1
It'Jc
oUdt
Weizsacker liet kernbom uit handen van de nazi's
Prof. Berkhof bij
basisgemeenten
Tsjechoslowaakse
parochieregisters
worden onderzocht
Nederlander
zalig verklaard
Reparatiebedrijf in
Vlissingen failliet:
33 man op straat
Beroepingsw
Boersma doi
beroep op
de kerken
4
Bezetters acacty
vormen nu zelf
een nieuw best
MAANDAG 20 OKTOBER 1975
KERK-BINNENLAND
TROUW/KWARTET 2
door dr. J. J. Buskes
Albert Luthuli en Beyers Naudé.
Martin Luther King en Dom
Helder Camara zo noemen de
armen in Recife hem begin-
kwartier, voordat de eerste zin
zwart op wit stond. Zomaar vier
namen op een rijtje. Is het wel
een zin? Er komt geen werk
woord in voor. Vier namen-
Twee van negers en twee van
blanken. De twee negers zijn
dood, de twee blanken leven
nog. In dat 'nog' zit voor mij
een zekere angst, zo in de zin
van: 'Hoe lang nog?'
Aan Albert Loethoe li werd de No-
bel-vredesprljs toegekend. Met
moeite kreeg hij toestemming, die*
zelf in ontvangst te gaan nemen.
Ik vroeg hem op zijn terugreis heel
even Nederland aan te doen, om er
één keer te 6preken. 't Was niet
mogelijk. Hij had zijn visum voor
Noorwegen alleen gekregen op
voorwaarde, dat hij rechtstreeks
heen en terug zou reizen.
Martin Luther King ontving ook de
Nobelvredesprijs en door de Vrije
Universiteit ln Amsterdam werd
hem. evenals later Beyers Naudé,
een eredoctoraat toegekned.
Toen ik mijn eerste zin zwart op
wit had, heb lk zo'n vijf minuten
op die vier namen zitten turen en
voor mij zelf elk van die namen
hardop uitgesproken, met in mijn
hart een grote dankbaarheid, dat
de Vrije Universiteit nu ook aan
Helder Camara een eredoctoraat
heeft toegekend.
De dag van zijn erepromotie ls voor
mij en velen met mij een feestdag.
In de motivering van het voorstel
van de subfaculteitsraad van de
pedagogiek wordt onder meer ge
zegd:
'Hij heeft zich een mensenleven
lang Ingezet om de armoe van het
ARQUIDIOCESE DE OLINDA E RECIFE
nu* DO GiniQUiTl. 48 fONÉS t 22S&I3 - 27<MO 226M6
KlCirt - PERNAMBUCO - DnAT.lt
cA -v*c fcA'
ar 4CKW-
j/w-u. vv u'
«ivwU/u.. $6* v-
Deze kaart ontving dr. Buskes van Dom Helder Camara. De tekst luidt
(vertaald)
Waarde vriend, dominee Buskes,
Welk een vreugde u te kunnen zeggen dat ik ln de mis zegen heb gevraagd
voor u en voor uw apostolaat. Vóór de dagen van Johannes XXIII en het
tweede vatikaans concilie zou het mij onmogelijk geweest zijn op deze
wijze te denken en te handelen. De Heer zij geloofd! Met broederlijke groe
ten in Christus.
HELDER CAMARA.
Braziliaanse volk uit te roeien. HIJ
heeft gewerkt aan de sociale en
politieke bewustwording van zijn
volk. Hij heeft gezien, dat onder
wijs en opvoeding de hefbomen
waren om zijn volk van pauperisme
en analfabetisme te bevrijden.
Daartoe is zijn activiteit vooral ge
richt geweest op het kind, de jeugd,
het gezin. Hij heeft zich zowel te
gen de leiding van zijn kerk als
tegen de leiding van zijn land ge
keerd. Dat zijn vrijheid daarbij
meer malen bedreigd en beknot
werd, heeft hem nooit weerhou
den om de 6trijd voort te zetten.
Hij zag deze strijd als zijn levens
roeping. De diepste drijfveer van
zijn handelen was zijn geloof in de
Heiland der wereld'.
Deze kleine man is de grote klok
kenist van Brazilië. Zijn klokken
laten heel Brazilië de 'goede bood
schap' van de algehele bevrijding
van de mens door Jezus Christus
horen, een boodschap waariD de
verticale en de horizontale dimen
sie van het Evangelie één zijn.
De Vrije Universiteit wil hem voor
al eren als de educator, als opvoe
der. Prof. Verkuyl heeft er intussen
op gewezen, dat het Latijnse woord
educare zowel opvoeden als uitlei
den betekent. 'Ik ben de Heer uw
God, die u uit het land Egypte, uit
het huls der slavernij, uitgeleid
heb'. In de latijnse vertaling van
het oude testament staat: 'educavit'.
Opvoeden is bevrijden. Als educator
wil Dom Helder zowel armen als
rijken bevrijden. Jezus Christus is
voor hen allen de Zaligmaker van
zondaren. Als zodanig wil Hij ook
de armen van hun armoe en de
rijken van hun rijkdom bevrijden.
De diepe kloof tussen armen en
rijken is niet alleen lot. maar ook
en in de eerste plaats schuld: een
onrecht, door de rijken de armen
aangedaan. Daarom is Dom Helder
als prediker van het Evangelie de
partijganger der armen. Hij geeft
de naamloze armen een naam:
Christus heet in Brazilië José. An
tonio, Severino.
Het Evangelie heeft voor Helder
Camara een revolutionair karakter,
maar evenals Loethoeli, Martin Lu
ther King en Beyers Naudé wijst
hij vanuit zijn geloof in Jezus
Christus zowel het structurele ge
weld als het revolutionaire geweld
af en kiest hij definitief voor de
bovengewelddadlge strijdmethode.
Dit betekent geen zoetsappigheid.
HIJ vervangt het woord ontwikke
lingshulp door het woord bevrij
ding: bevrijding van onderop en
niet van bovenaf.
Vier jaar woonde Dom Helder als
aartsbisschop ln het machtige
aartsbisschoppelijke palels van Re
cife, totdat hij eindelijk toestem
ming kreeg dit paleis te verlaten en
de kleine en armoedige sacristie als
zijn woning te betrekken, waar hij
uiterst sober leeft, soberder dan
alle verbi divini ministrl en hoog
geleerde professoren in Nederland
zich kunnen voorstellen. Hij zal
dan ook wel wat moeite hebben
met het promotiediner in het Am-
j4»;
Dom Helder Camara
stelhotel. ook al wordt dit diner
aangekondigd als 'een maaltijd'.
Het Amstelhotel past niet hij zijn
levensstijl.
Toch ben ik er van overtuigd, dat
hij met zijn eredoctoraat van de
VU gelukkig is, zoals ik er gelukkig
mee ben, ik ook terwiUe van hem,
hij uitsluitend van zijn levenswerk.
Ik weet echter ook. dat zijn grote
dankbaarheid vergezeld gaat van
een nog grotere bezorgdheid. Het
gaat in Brazilië niet goed. Het le
ger, de grootondernemer en Verenig
de Staten met de CIA en de Roomse
hiërarchie spelen in Brazilië hun
goddeloos spel. Zij. zetten alles op
alles, om het levenswerk van Hel
der Camara kapot te maken en dat
op de meest geraffineerde en tege
lijkertijd grove wijze. Daar komt
dan nog bij dat de laatste overstro
ming heel veel van het opbouwwerk
van Helder Camara op het platte
land vernietigd heeft. Ook die over
stroming is voor een groot deel
schuld.
Er is alle reden om bezorgd te zijn.
Ik weet echter ook zeker, dat de
bezorgdheid van Dom Helder niet
in staat zal zijn zijn verwachting
aan te tasten. Zij is nu eenmaal
gegrond in zijn geloof in Jezus
Christus en de komst van zijn Rijk.
Mijn grote dank aan de Vrije Uni
versiteit.
Maar met dit eredoctoraat zijn wij
er niet.
P.S. Wie het werk van Dom Helder
Camera wil steunen, kan een kleine
of grote gift overschrijven op post
giro 160400 van de Raffeisenbank te
Leiderdorp met de aantekening:
voor 'Actie Dom Helder Camera' te
Leiderdorp.
door Aldert Schipper
Doorgaans worden ere-doctoraten verleend aan personen, omdat zij iets uitzonderlijks gedaan of tot
stand gebracht hebben. Het opvallende van het ere-doctoraat dat de Duitse professor von Weizs
acker aan de Vrije Universiteit in ontvangst neemt, is dat het wordt verleend omdat de laureaat in
kwestie iets heeft nagelaten, dat voor veel mensen voor de hand had gelegen. Weizsacker heeft ver
zuimd Hitler en Franz-Josef Strauss een kernbom te bezorgen.
Carl Frledrich Frelherr von
Weiszacker werd ln 1912 in Kiel
geboren uit een geslacht van Zwa-
bische adel. De grootvader van het
begaafde ventje was minister-presi
dent ln WUrttemburg en zijn vader
was staatssecretaris van buiten
landse zaken onder het Derde Rijk.
Men zou zeggen dat dit prima
startblokken zijn voor een glanzen
de politieke carrière volgens het
gebruikelijke natlonalistisch-Dultse
recept.
Professor Von Wels&cker leerde als
veertienjarige jongen echter een
meeslepende natuurkundige, Wer
ner Helsenberg, kennen en kwam
later in contact met de Deense
kernfysicus Niels Bohr. Dat veroor
zaakte een Ingrijpende wending ln
zijn leven. Hij ontwikkelde zich tot
de meest belovende Duitse kernge
leerde. Maar toen hij eenmaal wist
wat de kracht van het atoom ls,
zwaaide hij om tot de filosofie. HIJ
is thans hoogleraar ln dit vak ln
Hamburg.
In een gesprek, dat Weiszacker
kortgeleden had met een vertegen
woordiger van het VU-Magazlne,
drs. H. Brookman, ontkende hij dat
hij de kernbom uit handen van
Hitler heeft gehouden, zoals vroeger
nogal eens werd vermoed. Terwijl
Amerika dacht dat voor Hitier het
moment naderde dat hij met kern
wapens kon gaan gooien, waren
Duitse kerngeleerden, onder wie
Weiszacker bezig een reactor te
ontwerpen, die zou draalen op
zwaar water.
Maar midden ln de oorlog zag
Weiszacker wel ln dat het mogelijk
was een kernwapen te construeren
en hij realiseerde zich dat zo'n ding
maar beter niet ln handen van de
nazi's zou kunnen vallen. Dit in
zicht leidde bij Weiszacker tot een
intens bezigzijn met de vragen van
het atoomtijdperk.
Nazi's
In het begin van de vijftiger Jaren
nam Weiszacker deel aan een com
missie van de wereldraad van ker
ken over het bewaren van de vrede
in een technologisch tijdperk. Deze
commissie publiceerde een stuk
waarin de stand van de zaken werd
uiteengezet. Er stond geen oordeel
ln. Dat stond wel ln de oproep van
achttien Duitse kernfysici, die op
12 april 1957 werd gepubliceerd.
Dit 'Göttinger Manifest' zei dat
Duitsland vrijwillig en uitdrukke
lijk van het bezit van atoomwapens
zou moeten afzien.
De verklaring werd ondertekend
door achttien natuurkundigen, die
plechtig beloofden nooit te zullen
meewerken aan het vervaardigen,
beproeven of gebruiken van atoom
wapens. De achttien behoorden tot
een adviescommissie van het mi
nisterie voor atoomvraagstukken.
waar Franz Josef Strauss de leider
van was. De atoomgeleerden kregen
door dat Strauss atoombommen
wilde hebben en zij lieten Strauss
weten, dat zij voor het vreedzaam
gebruik van kernenergie waren,
maar tegen een kernbom voor enig
Europees land.
Tegen drs. Brookman zei Weiszëc-
ker: Toen heb lk op een dag het
initiatief genomen om de koppen
bij elkaar te steken. Dit gebeurde
in de woning van Helsenberg in
Göttingen. Wij hebben toen een
gezamenlijke brief aan Strauss ge
schreven, zoiets in de trant van:
Excellentie, u kent ons Immers van
de tijd toen wij nog samenwerkten.
Wij wilden u alleen zeggen dat
wehebben gehoord dat er belang
stelling bestaat voor een Duitse
atoombewapening. Wij vinden dit
onjuist en we zijn ook bereid dit in
het openbaar te zeggen'. Deze uit
spraak was een moedige daad, want
de achttien zetten hiermee hun el-
gen carrière op het spel. Wat
Weiszacker betreft was dat boven
dien niet de eerste keer.
Voorwaarden
Weiszacker maakt zich er niet ge
makkelijk af. Hij heeft diep nage
dacht over wat hij noemde de
'voorwaarden voor de vrede'. Hij is
niet optimistisch gestemd. Hij
meent dat een derde wereldoorlog
er zeker zal komen, maar tegelijk
laat hij zich door dit verpletterende
vooruitzicht niet uit het veld slaan.
Het kernwapen maakt de vrede
niet zeker, integendeel, maar het
maakt de vrede wel onvermijdelijk.
HIJ pleit sterk vovor het vormen van
een begin van een Internationale
rechtsorde, waarin de vrijheid van
de landen beperkt wordt terwille
van de vrijheid van de mensen die
er wonen.
De laatste Jaren legt Von Weiszac
ker de nadruk op een menselijk
gebruik van de techniek. We moe
ten niet alles maken, waar we
technisch toe in staat zijn. Een
vliegtuig waarmee je uiterst snel
naar Amerika kunt vliegen, maar
dat tegelijkertijd miljoenen men
sen blootstelt aan een ontzaglijke
lawaai-overlast, ls geen technisch
volwassen instrument. Als de mens
alles uitvoert wat technisch moge
lijk is, handelt hij niet als een
volwassene, die meester wil blijven
van de techniek, maar als een klein
kind of een jonge aap. En niet
alleen het kernwapen valt onder de
categorie 'speelgoed van apen'.
Wetenschapsethiek
Weiszackers prestatie is het, voort
durend te hebben gewezen op de
ethiek, die de wetenschapper kan
helpen te zorgen niet te vervallen
tot vakidiotisme. In zijn ethiek
staat bij Von Weiszacker steeds de
mens voorop, omdat hij als belij
dend christen weet dat het God om
de mens begonnen is.
In deze zin is Von Weiszacker een
humanist. Hij weet dat de mens op
aarde leeft en dus aan grenzen
gebonden is. Hij weet ook dat de
mens doorgaans uit angst zijn
grenzen verloochent. Dat God de
mens kan leren met zijn angst te
leven was het thema van zijn toe
spraak tijdens de Klrchentag deze
gfjjlp»,
Prof. dr. C. F. von Weizsacker
zomer. Het geloof is de test van de
dingen, zei hij toen. Het brengt de
waarheid aan het licht door zich
Onze adressen:
AMSTERDAM
Nieuwe Zijds Voorburgwal
280, Amsterdam.
Tel. 020-220383.
Postbus 859.
ROTTERDAM/DORDRECHT:
Westblaak 9, Rotterdam
Tel. 010-115588.
Postbus 948.
DEN HAAG/LEIDEN:
Parkstraat 22, Den Haag.
Tel. 070-469445.
Postbus 101.
ZWOLLE/GRONINGEN:
Melkmarkt 56, Zwolle.
Tel. 05200-17030.
Postbus 3
Van een onzer verslaggevers
LEEUWARDEN Deputaten, die namens de generale synode van
de gereformeerde kerken contact onderhouden met de theologi
sche faculteit van de Vrije Universiteit te Amsterdam, hebben be
sloten hun rapport aan de synode niet te herschrijven.
Het breed modcramen van de syno
de had deputaten gevraagd, de al
gemene beschouwingen in hun rap
port te herschrijven, omdat deze
misverstanden zouden kunnen op
roepen. In deze beschouwingen
constateren deputaten een diepe
kloof binnen de gereformeerde ker
ken tussen de traditionele geloofs
beleving van velen en de nieuwe
theologische ontwikkelingen. Zij
vroegen ce synode de 'verandering
van de structuur van onze kerkelij
ke samenleving' te honoreren ln
het kerkelijk beleid.
De Friese Kerkbode, waarvan een
van de deputater 1s L. H. Kwast
te Kollum, hoofdredacteur ls, deelt
mee, dat het rapport niet zal wor
den herschreven. Deputaten hebben
hun standpunt geformuleerd na
uitvoerige overwegingen en zouden
hun mening op fundamentele gron
den niet kunnen veranderen.
Uit het rapport blijk' duidelijk, al
dus de Friese Kerkbode, 'dat deze
deputaten willen, dat de synode
constateert, dat er zeer veel ver
schil in geloofsbeleving ls in de
gerefornv errle kerken en dat de
synode daarover praat zonder te
pogen de verschillen te verdoeze
len'.
AMSTERDAM Ongeveer 200 le
den van basisgemeentenla Neder
land zijn het afgelopen weekeinde
in het Kompas in Amsterdam bij
een geweest voor een conferentie
over de verhouding tussen basis
groepen en de officiële kerk. Aan
de vergadering werden stellingen
voorgelegd van prof. dr. H. Berkhof,
voorzitter van de raad van kerken
ln Nederland, en Ton van der Stap
van de Amsterdamse Ekklesia.
Prof. Berkhof zei dat het er met de
oecumenische beweging ln ons land
niet zo best voor staat. 'Als het niet
aan de basis gebeurt, gebeurt het
nergens', zei hij. De Leldse hoogle
raar raadde de basisgemeenten aan
te komen tot een gestructureerd
beraad.
Ton van der Stap onderstreepte dat
de basisgemeenten conflicten vaak
krijgen aangepraat en opgelegd
door de officiële kerk. Hij meende
dat de basisgemeenten in de eerste
plaats plekken moeten zijn waar
dingen gezegd worden die elders
verzwegen worden. 'De gemeenten
moeten plaatsen zijn voor de scho-
PRAAG (Kathpress) Het bureau
voor kerkelijke zaken in Praag
heeft voorgeschreven, dat de paro
chieregisters ter beschikking van de
plaatselijke autoriteiten moeten
worden gesteld, telkens wanneer
een pastoor wordt overgeplaatst.
Hiermee heeft het bureau voor ker
kelijke zaken, onderdeel van het
ministerie van cultuur, een effi
ciënt systeem ontworpen om pre
cies na te gaan ln hoeverre de
burgers deelnemen aan het kerke
lijke leven In het parochieregister
worden alle belangrijke vormen
van kerkelijke meelevendheid gere
gistreerd, zoals doopsel, vormsel,
huwelijk en begrafenis.
Deze situatie is voor priesters en
gelovigen aanleiding geworden bij
Rome aan te dringen op vrijstelling
van inschrijving ln de parochiere
gisters. Zij wijzen erop, dat de ge
lovigen in hun burgerleven grote
nadelen van hun kerkelijke meele
vendheid ondervinden. Vrijstelling
van registratie zou voor velen een
grote verlichting kunnen beteke
nen. zo beklemtonen zij.
ling van de ziel'. Er moet bemoedi
ging en troost plaatsvinden en
mensen moeten er gewezen worden
op mogelijkheden waartoe zij zich
zelf nauwelijks in staat achten.
praktisch op de vrede in te stellen.
Dat betekent: de ziel een lichaam
geven.
ROME Paus Paulus heeft giste
ren op wereldmissiedag in de Sint-
Pieterbasiliek de stichter van de
congregatie van het Gezelschap van
het Goddelijk Woord, beter bekend
als de missionarissen van Steyl ln
Limburg, pater Arnold Janssen, za-
ligverklaard.
Pater Janssen werd in 1837 in
Goch'in het Duitse bisdom Mlinster
geboren. Op 38-jarige leeftijd
stichtte hij zijn congregatie, die
later met twee congregaties van
zusters werd uitgebreid. De drie ge
zelschappen tellen op het ogenblik
bijna 10.000 leden die in 35 landen
werkzaam zijn.
VLISSINGEN De scheepsrepara-
tle- en constructiewerkplaats Macon
in Vlissingen-Oost gaat sluiten. De
rechtbank in Middelburg heeft het
bedrijf met 33 personeelsleden, fail
liet verklaard. Macon verkeerde in
een zodanig slechte financiële posi
tie, dat er zelfs geen geld was voor
het uitbetalen van de lonen over
oktober. 'De meeste werknemers,
voornamelijk metaalarbeiders, kun
nen bij andere bedrijven in Vlis
singen-Oost worden geplaatst.
MENSEN' HOREN BIJ GOD
Toen kwamen de farizeeën
kaar om te beraadslagen
hem (Jezus) in z'n eigen v
konden verstrikken. Ze stuu:
hun eigen leerlingen met 'd
nen van Herodes' op af
zeggen: Rabbi, wij weten da
man van de waarheid bent
U de weg van God in w
leert: U stoort zich aan n
en kijkt geen mens naar d
zegt U ons dan eens wat
van denkt: Mogen we de
belasting betalen of niet?
wist hoe slecht ze waren en
zei Hij: Waarom proberei
Mij, huichelaars? Laat mij
lastingpenning eens zien. Z<
Hem een denarie. Hij zei te
Van wie is dat beeld en w
staat? Zij zelden: Van de
Daarop zei Hij: Geef dan
de keizer is aan de keizer
van God ls aan God. (Mattl
15-21).
De situatie waarin Jezus dez
den spreekt is die van het
sprek. van de strijd. Zo ko
tot Hem, met agressieve b
gen, een valstrik. Het mei
aan twee kanten. Zegt Hij
rustig belasting kunnen
dan betekent dat verlies a
diet bij het eigen volk, zegt
ze het niet moeten doen di
nen ze Hem bij de Romeli
schuldigen van opruiing. I
geen kant uit. Zo slecht w
en Jezus wist dat. Hij had
Ze probeerden Hem. En da
Hij dus niet op in. HIJ zei i
anders. Hij gebruikte het
het opschrift van het geldi
ze iets te leren, nl. mensen
munten. Ze dragen een b
een opschrift. Mensen moe
Hem gegeven worden wleT
ze dragen, aan God. Er
enkele moeilijkheid. We wel
cies waar het op aan komt.
horen bij God. Het staat et
GEREFORMEERDE KERKE
Intrede: te Rotterdam-Kralii
okt.), kand. J. M. B. van
Amstelveen (nagekom. ber.)
Van een onzer verslaggever
AMERSFOORT Minister
ma (sociale zaken) heeft
tijdens de christelijke gere
de diakenen conferentie eei
gedaan op de kerken, om
loze kerkleden zo goed mo
begeleiden.
Het ziet er naar uit, dat er
jaar gemiddeld tweehonden
werklozen zullen zijn. Vele
zenden van hen zijn lan
een half jaar werkloos. In
riële hulpverlening aan v
heeft de overheid een
plaats, maar op het imi
vlak blijft een belangrlj]
onder meer voor de kerke
minister Boersma.
Hij schetste de gevoelens
onvrijwillige werkloze: he
overbodig te zijn, de dol
berusting, het gevoel door
en bekenden niet meer
aangezien te worden, de h;
problemen, het minder woi
de sociale contacten.
De kerk moet haar werklo
uitdrukkelijk laten voelen
'erbij horen', dat. zij geen
zijn, maar volwaardige le
de samenleving. In predl
pastoraat zal het traditlo
beidsethos moeten worden
veerd: men kan zich ook o
wijze van nut maken ln d<
leving. In dit verband dee
ter Boersma de suggestie
loze taken te geven in
verband en in het verenig!
Verder zag hij het ook als
van de kerk. overheid en
tegenwoordiging kritisch t
bij een rechtvaardige verdf
de arbeid, zodat de eci
zwaarste schouders ook de
lasten dragen.
Het was de eerste keer, da
christelijke gereformeerde
nenconferentie een minis!
reerde. De taak van de
aanzien van de werkloze v
der uitgewerkt door de and
rent, ds. A. Hilbers.
Van een verslaggever
DEN HAAG De bezettet
katholieke sosclale academ
hebben zelf een bestuur g<
dat zo snel mogelijk de be
den moet overnemen van
zittende bestuur, dat voor
ters onaanvaardbaar ls.
nieuwe bestuur hebben zit
student, een docent, twee
ten (onder wie mr. P. H
Schut) de coördinator van
pleiding van de sociale aca
Amsterdam, een wetensc
medewerker van het scx
instituut van de univeri
Leiden, een consulent
vingsopbouw, een consulen
levinesopbouw en een out
van de KSA. De Haagse
mr. M. Wladimiroff zal
nog contact opnemen met
bestuur over de overdrach
bevoegdheden.
