)ndernemingsraad heet
angijzer voor kabinet
Eerlijk maakt geliefd.
II
'De speler' bleef steken
in goede bedoelingen
01
V.
Nobelprijzennaarvijf
onderzoekers materie
Dansers ontwikkelen
zich tot choreograaf
Moderne Kamermuziek op
ongewone instrumenten
rnstig conflict rond
jrkblad 'Hervormd Delft'
ikel ds. Zuurmond geweigerd
Ook bij Philips
wellicht ontslagen
Man verzamelt
explosieven
Cigarros Autenticos.
Première van Prokofjeffs opera
Vorm atoomkern en molecuul centraal
r RDAG 16 OKTOBER 1973
BINNENLAND KUNST
TROUW/KWARTET 8
kabinet krijgt het moeilijk met de ondernemingsraden. Vanuit de PvdA grootste regerings-
ij en de vakcentrales NW en in mindere mate NKV wordt sterke druk uitgeoefend om
idernemingsraden via wetswijziging om te vormen tot personeelsraden. Vorige week nog noemde
^-fractieleider Van Thijn in de Tweede Kamer de personeelsraad een van de 'maatschappelijke
ormingen' die de KVP niet voortdurend moet proberen tegen te houden, wil er van voortzetting
Jde huidige regeringscoalitie met PvdA, KVP en ARP sprake kunnen zijn.
r Johan van Workum
IW en NKV bleven gisteren
In de SER a-lileen staan met
personeelsraad. Slechts het
talige PvdA-kamerlid mevr.
wjüre voegde zich als kroonlid
hen. Twee vooraanstaande
-ledien, de vroegere kamerle-
lans van den Doel en Ed Berg,
en zich volledig af van de
to ptie van de personeelsraad.
f lelden zich volmondig achter
5|sie van het CNV.
it blijkt niet alleen dat in
istische kring niet eensgezind
gedacht over de personeels-
Het versterkt ook de positie
•hfoegenen in de PvdA-fraotie en
-kabinetsleden die niet onver-
de visie delen van fractiespe-
voor bedrijfsdemocratisering
3tan Poppe, voorheen naaste
ff erker van Arie Groenevelt.
-fitter van de grootste vakbond,
dustriebond NW.
en NKV visie
oorstanders van de personeels-
vinden, dat de huidige onder-
ïgsraad, met de directeur als
voorzitter, zich teveel identi-
t met het bedrijfsbelang, en
in het werknemersbelang on-
ichlkt maakt. Volgens NW en
kan in de huidige kapitalisti-
marktstructuur de raad het
aemingsbeleid niet wezenlijk
imste van het werknemersbe-
beinvloeden. Door toch mede
verantwoordelijkheid te aanvaarden
worden de raadsleden medeplichtig
aan beslissingen bijvoorbeeld re
organisaties met ontslagen zon
der te beschikken over mogelijkhe
den beter alternatieve beslissingen
te bevorderen. Die alternatieven
zonden Immers leiden tot de onder
gang van het bedrijf in de concur
rentieslag. 'Geen kilo medeverant
woordelijkheid op je nemen als je
maar voor een ons zeggenschap
(invloed) hebt', is een gevleugeld
woord van Groenevelt.
Daarom moet, In deze visie, de
ondernemingsraad personeelsraad
onder de huidige economische orde
vooral opkomen voor het werkne
mersbelang. Voedsel voor deze visie
werd geleverd door de grote me
taalstaking van voorjaar 1973, toen
de ondernemingsraad van Hoog
ovens zich opstelde aan de zijde van
de .bedrijfsleiding en tegenover de
vakbonden die tot staking opriepen.
Hier tegenover staat de visie van
het CNV. Dat ziet de onderneming
als samenwerkingsverband van
zelfbewuste en mondige, verant
woordelijkheid dragende mensen.
Die moeten zich dan wel kunnen
vinden in de doelstellingen van de
onderneming. Ze moeten die mede
kunnen bepalen en ze moeten wer
kelijk kunnen deelhebben in het
realiseren van die doelstellingen.
Thans echter, aldus CNV-voorzitter
Lanser gisteren in de SER, schiet
de onderneming- ver tekort in mo
gelijkheden voor vrijheid en ver
antwoordelijkheid van/de mensen.
Vandaar 'de onvrede, onmacht en
vervreemding' onder de werkne
mers.
Het CNV wil een bedrijf waarin
alle bedrijfsgenoten mee kunnen
eigenlijk: moeten beslissen
over alle belangrijke zaken. Het
CNV wil daartoe een onderne
mingsraad met meer bevoegdheden,
maar vooral een 'gemeenschappe
lijk bestuur' voor elke ondene-
ming, waarbij de heft van de be
stuursleden rechtstreeks wordt ge
kozen door de werknemers. Een
personeelsraad, waar de onderne
mingsleiding uit is gestoten, ziet
het CNV daarom als 'een stap te
rug'.
Steun
Berg en Van den Doel steunen deze
opvatting. NVV en NKV willen zich
geheel onthouden van het mee-be-
slissen en mee verantwoordelijk
heid nemen, zei Berg. De weg van
de personeelsraad heeft het gevaar
van uitholling van de onderne
mingsraad. De toekomst van deze
weg achten Berg en Van den Doel
'twijfelachtig' Zij geven daarom de
voorkeur aan de stap-voor-stap-weg
van het CNV.
Opvallend bleek gisteren opnieuw
de werfkracht van de CNV-denk-
beelden hoewel slechts een vijfde
omvattend van bij de vakcentrales
georganiseerde werknemers, haalde
het CNV-standpunt gisteren in de
Dr Zijlstra
SER toch evenveel stemmen als het
standpunt van NW en NKV. De
volgende kroonleden stelden zich
achter het CNV: dr. Zijlstra (presi
dent Nederlandsche Bank), dr. Van
den Beid (directeur Centraal Plan
bureau), SER-voorzitter De Pous,
en de professoren Belinfante, Meu-
lenberg, Schut (broer van de vroe
gere AR-minister). De Leede, Berg
en Van den Doel. Drie van hen
Berg, Van den Doel en Van den
Beid staan ook de CNV-opvat-
ting voor het 'gemeenschappelijk
bestuur'. Prof. Schouten, prof.
Goedhart en prof. Wytzes kozen de
zijde van de werkgevers.
Dr. Zijlstra riep op tot een discus
sie over de economische orde, alvo
rens de zaak van de ondernemings
raden te regelen. Hij vond een
advies over deze raden, zonder dat
er eerst helderheid is over de ge
wenste economische orde, slechts
•lapwerk, broddelwerk'. SER-voor-
zitter De Pous haakte hierop in
door in bedekte termen het kabinet
te vragen de zaak een tijdje te
laten rusten.
ADVERTENTIE
Als u 65+ bent,
worden bus en tram overal
véél goedkoper.
Met: BAS 65.
Geldig vanaf 1 december.
Uw gemeente laat u weten boe
u'm kunt krijgen. De prijs?
Niet meer dan f 6,50.
Wilt u meer informatie?
Vraag't bij uw gemeente.
Pas voor uw plezier.
Jen onzer verslaggevers
Zeven van de tien hervormde predikanten te Delft heb-
lun medewerking aan het kerkblad 'Hervormd Delft' opge-
t als gevolg van een conflict met het college van kerkvoog-
h Is, dat de kerkvoogden de
t van het Wad opdracht heb-
egeven, een boekbespreking
hand van ds. Rochus Zuur-
(een van de zeven) niet te
en. Ds. Zuurmond besprak 'De
listische revolutie' van de
theoloog Golilwitzer. Het ar-
eriwas nagenoeg gelijk aan de
le, die hij over dit boek voor
radio heeft gehouden,
i het ministerie van predi-
-0' i. dat de redactie van Her-
Delft vormt, hadden drie
uiten (eindredacteur ds. C.
nis, ds G. H. van Kooten en
J. van der Plas de beide
in zijn van gereformeerde-
_^nodaliteit) bezwaar tegen
ig van het artikel van ds
md. Nadat bij meerderheid
temmen besloten was, het
e plaatsen, greep de ïerfc-
J In.
6 een donderdagavond ge-
n vergadering van de centrale
&d dienden de zeven oredi-
een motie in, waarin een
gevraagd werd, dat het
ri), van kerkvoogden zich dient
ere houden van inmenging in het,
iebeleid. Met acht tegen ze-
wnmen werd deze motie ver
worpen. De zeven predikanten heb
ben de zaak nu voorgelegd aan de
provinciale commissie van bezwa
ren en geschillen in de hervormde
kerk
In de hervormde gemeente van
Delft zijn regelmatig spanningen
tussen de richtingen. Van de tien
predikanten zijn drie studentenpre
dikant en één speciaal voor de
vrijzinnige buitengewone wijkge-
meente. Van de zes gewone predi
kanten zijn er twee van de gerefor
meerde bond.
'Wij hebben ons in deze situatie als
Delftse predikanten altijd op het
standpunt gesteld, dat wij elkaar in
het kerkblad de ruimte moesten
geven', aldus ds H. W. van den
Toorn. Hij en andere zes zouden er
ook geen bezwaar tegen hebben ge
had,'wanneer tegelijk met het arti
kel van ds Zuurmond een 'rechts'
tegenartikel zou zijn gepubliceerd.
'Maar het zou heel jammer zijn. als
er in Delft geen mogelijkheid meer
zou zijn, om van de gedachten van
ds Zuurmond (een van de 'christe
nen voor het socialisme') kennis te
nemen, ook al hoef je het nog
helemaal niet met hem eens te
zijn'.
James Rainwater (57) van de Co
lumbia universiteit in New York,
ontwikkelde een theorie over het
rondwriemelen van elementaire
deeltjes in een atoomkern, die
voorspelde dat zo'n kern niet altijd
rond is, maar bijvoorbeeld wat ei
vormig kan zijn. Met name voor
het inzicht in de samensmelting
van atoomkernen (kernfusie) en de
splijting van kernen, was dat van
groot belang.
Aage Bohr (53) kwam onafhanke
lijk van Rainwater op dezelfde ge
dachte. Samen met Ben Mottelson
(49) publiceerde hij enkele jaren
later de experimentele bevestiging
van de theorie. Aage Bohr is een
zoon van Niels Bohr, die in 1922
een Nobelprijs kreeg voor zijn
atoommodel. Bohr en Mottelson
werken aan verschillende instituten
in Kopenhagen.
De in Australië geboren John Corn-
forth (58) werkt al sinds 1939 ih
Engeland, momenteel aan de uni
versiteit van Sussex in Brighton.
Hij heeft de natuurlijke vorming
van biologische stoffen onderzocht,
en met name de ruimtelijke aspec
ten daarvan. Veel natuurstoffen
zijn niet-symmetrisch opgebouwd,
in die zin dat er linkse en rechtse
vormen van bestaan die op dezelfde
manier aan elkaar ongelijk zijn als
een linker- en een rechterhand
schoen.
In het algemeen ls maar één van
de twee vormen biologisch actief,
dus de opbouw van dergelijke stof
fen luistert bijzonder nauw, zeker
als er een aantal 'asymmetrische
centra' in zitten, die allemaal de
'goede stand' moeten hebben. Met
zeer doordachte experimenten stel
de Cornforth onder andere vast hoe
cholesterol wordt opgebouwd. Aan
gezien deze stof het basis-skelet
vormt van een serie natuurlijke en
half-kunstmatige geslachtshormo
nen (onder andere toegepast in 'de'
pil), had dit werk ook belangrijke
praktische betekenis.
De uit Joegoslavië afkomstige, tot
Zwitser genaturaliseerde Wladimir
Prelog (69) werkte onafhankelijk
van Cornforth op een verbant ter
rein. Prelog is verbonden aan de
federale technische universiteit
Van onze correspondent
EINDHOVEN Diverse uitlatingen
wijzen erop dat ook bij Philips
ontslagen op komst zijn. Bij een
periodiek gesprek met de vakorga
nisaties heeft de directie sociale
zaken van Philips erop gewezen dat
er veel onzekerheden zijn en dat
zich nog steeds geen verbeteringen
aankondigen. Beheersing van de
(arbeids) kosten is daardoor nood
zakelijk, zo staat in de Philipskoe-
rier.
In het artikel wordt de vraag ge
steld of het bedrijf de huidige con
juncturele problemen blijvend kan
oplossen door voor het natuurlijk
verloop geen nieuwe mensen aan te
trekken. Dit laatste is ook aan vak
bondsvertegenwoordigers meege
deeld. Op de vraag of dit inhoudt
dat er ook ontslagen kunnen val
len, zei men in Eindhoven dat dit
niet bij voorbaat onmogelijk moet
worden geacht.
GROESBEEK De rijkspolitie in
Groesbeek heeft gisteren een 38-
Jarige inwoner van Groesbeek aan
gehouden die in twee schuurtjes bij
zijn woning voldoende munitie had
verzameld om de hele buurt op te
blazen. Er lagen een geweer, een
karabijn, duizenden patronen, een
aantal scherpe mortiergranaten en
andere explosie ven. De man werd
aangehouden omdat hij bezig was
met een mijndetector oud ijzer op
te sporen in de bossen bij Groes
beek.
ADVERTENTIE
De Chérie van La Paz is een eerlijke,
ongematteerde senoritas, die z'n naam alle
eer aandoet: de geliefde. Een stukje natuur
dat geen opsmuk nodig heeft.
Een echte, zuivere senoritas voor 33 cent.
door R. N. Degens
STOCKHOLM (Reuter, UPI) Twee Denen en een Amerikaan
krijgen dit jaar de Nobelprijs voor natuurkunde voor de inzichten
die zij kort na 1950 ontwikkelden over de structuur van atoomker
nen. Een Australiër en een Zwitser krijgen de scheikundeprijs
voor hun onderzoek naar de ruimtelijke opbouw van ingewikkelde
molekulen.
ETH in Zürich. Prelog en Cornforth
hebben beide gestudeerd onder Le
opold Ruzicka, die in 1939 de No
belprijs voor scheikunde kreeg voor
zijn onderzoek aan natuurstoffen.
AMSTERDAM Als Alexej aan het eind van 'De speler' van Prokofjeff, temidden van kwistig
rondgestrooide bankbiljetten, in een dramatische pose zijn armen ten hemel sterkt, weet je niet of
je moet lachen of huilen.
Dat kan komen doordat je niet
zoveel hebt begrepen van waar het
nu precies in deze opera van Pro
kofjeff om gaat, het kan ook zijn
dat je dan eens temeer beseft hoe
duidelijk het allemaal verklede
zangers zijn die de hele avond druk
op het toneel in de weer zijn ge
weest. Het kan ook zijn dat Prokof
jeffs officiële eersteling op opera-
gebied van zichzelf te onduidelijk
ergens tussen comedie en morali
teit zweeft om naar de ene of de
andere kant te overtuigen.
Het was donderdagavond in Am
sterdam de première van een reeks
voorstellingen door de Nederlandse
Opera Stichting van De Speler (in
Nederlandse bewerking van Joh.
den Hertog) door Prokofjeff in
1916 gecomponeerd. Het stuk ging
pas in 1929 (na een herziening) in
Brussel in première, en is daama
nas weer in 1957 in Edinburgh ge
speeld. En sinds een paar Jaar mag
het ook (voor het eerst) in
Sowjet-Unie.
Libretto
Naar Dostojewski's gelijknamige
verhaal maakte Prokofjeff zelf het
libretto. Centraal daarin staat
Alexej, gouverneur in dienst van de
generaal (niet nader genoemd) op
wiens dochter Paulina hij verliefd
is. De generaal heeft al zijn geld
verspeeld in het Duitse Roulette
burg (waar het stuk gesitueerd is)
en hoopt op de dood van zijn rijke
oma. Die niet sterft, maar wel óók
al haar geld aan de roulette ver
speelt. Paulina zou nu uit nood een
even gemene als rijke markies
moeten trouwen, maar dan werpt
Alexej zich op de roulette, laat de
bank enkele malen springen, en
zwemt dan in het geld. Maar als hij
dat Paulina aanbiedt, smijt ze het
hem in het gezicht, en dan blijft
hij, in de genoemde dramatische
pose, alleen op het toneel van de
Amsterdamse Stadsschouwburg
achter.
Want zoals gezegd, dat blijf je je
wel steeds bewust: dat het niet
echt is. En de ervaring leert, dat
als het goed is, Je alle schmink en
papier-maché in een opera vergeet
en wordt meegesleept door muziek
en spel. Regisseur David Pountney
heeft er o.m. de tegenstelling tus
sen het argeloze, landelijke Rus
land en het materialistische West-
Jan Blinkhof en Anne Haenen in 'De speler' van Prokofjeff, die
donderdag in Amsterdam bjj de Nederlandse Opera Stichting in
première ging.
Europa in gezien. Het kwam er in
zijn regie niet uit. Prokofjeff lijkt
ook alleen maar een wat bittere
comedie op de geld- en speelzucht
te hebben willen schrijven. Die
door Hans W. Ledeboer
DEN HAAG In de wereld van dans en ballet, waar altijd drin
gend behoefte is aan goede werkstukken is een eerste werk van
een nieuwe choreograaf een gebeurtenis, waar iedere belangstel
lende even voor gaat zitten.
Met zo'n eerste werk, Mountain-
Stream van Christopher Frey,
opende het Nederlands Dans-Thea-
ter donderdagavond in het HOT
het balletseizoen. Fey is bekend als
danser, en het Nederlands Dans-
Theater heeft vaker dansers gehad
die zich als verdienstelijke choreo
grafen hebben doen kennen.
In een ondertitel zegt Frey heel
kort iets over de inhoud van zijn
ballet: 'Interaction of the four ele
ments', hetop elkander inwerken
van de vier klassieke oer-elementen
aarde, water, lucht en vuur.
Frey gebruikte als muziek 'Jeux
Vénétiens' van Witold Lutoslawski
en wellicht inspireerden de vier
delen van dit werk, uitlopend op
een muzikale climax, hem tot zijn
vier-elementen-idee
Hoewel Freys ballet soms heel
nauwkeurig de muziek in beweging
vertaalt, is 'Mountain-Stream' be
slist geen muziekballet. Maar ook
het klassieke beeld van de vier ele
menten is niet in teveel symboliek
uitgewerkt.
Frey's werk bevat een grote mate
van abstractie, zelfs van koele ma
thematiek, waarbij de soms nogal
hevige bewegingen niet oninteres
sant zijn uitgewerkt zonder al te
veel experimentele waagstukken.
Dinsdagavond komt het Nederlands
Dans-Theater in de Koninklijke
Schouwburg met een tweede pre
mière-avond. Wederom met een
eerste werk van een nieuwe chore
ograaf: 'Concerto en Sol', een duet
van niemand minder dan de be
kende danser Gérard Lemaitre, op
het Adagio Assai uit het Pianocon
cert in G. van Ravel. Een tweede
première op die avond ls een werk
van Kylian: 'VerklSrte nacht' op
het gelijknamige muziekwerk van
Arnold Schönberg.
haar sterkste karakteristieken In
het orkestrale gedeelte heeft gekre
gen. Voor de zangstem schrijven
was nooit Prokofjeffs opmerkelijk
ste kwaliteit. En in De Speler was
hij nog heel ver van het betrekke
lijke hoogtepunt dat hij in dit op
zicht bereikte in de vijf jaar later
geschreven opera 'De lefde voor de
drie sinaasappelen'.
Schilderachtig
Ondanks op zichzelf goede regie-
vondsten, en een vaak zeer schil
derachtige aankleding, met doelma
tige projecties op het doek tussen
de scènes om achtergronden te ver
duidelijken; ondanks de goed ge
profileerde en doorzichtig-markant
gehouden vertolking van de orkest
partij (Utrechts Symfonie Orkest)
en de als geheel zeer bewuste en
doordachte muzikale leiding van
Hans Vonk: ondanks ook de be
wonderenswaardige beheersing van
de zeer veeleisende rollen die Jan
Blinkhof (Alexej). Anne Haenen
(Paulina), Tom Haenen (de gene
raal), Jennie Veeninga (grootmoe
der) en Nico Boer (markies) ten
toon spreidden, waarbij we de on
geveer vijftien andere belangrijke
rollen nog onbesproken laten, on
danks dat alles blijft het toch
moeilijk om van een verrassende of
zelfs maar boeiende kennismaking
met 'De Speler' te spreken. Omdat
er, ook bij Prokofjeff zelf, nog te
veel in de goede bedoelingen bleef
steken.
Volgende voorstellingen zijn op 19
en 27 oktober in Amsterdam, 21
oktober in de Rotterdamse Schouw
burg, 23 oktober Utrechtse Stads
schouwburg, 25 oktober Schevings
Circustheater.
door Jac Kort
HAARLEM Aan het kamermuziekconcert dat donderdagavond
in het Concertgebouw te Haarlem werd gegeven, kwam nauwelijks
een der traditionele kamermuziekinstrumenten te pas.
Baldrick Deerenberg bespeelde een
maal de tenorblokfluit en verder de
bas- en contrabasblokfluit. De laat
ste is een instrument van ongeveer
drie meter lengte. Harry Spamaay
was aanwezig met zijn basklarinet.
Verder was de (strijk)contraoas,
bespeeld door Rudolf Senn, van de
partij en verleenden René Jacobs,
counter-tenor en Polo de Haas, pi-
a o, hun medewerking.
Het programma was uit hoofdzake
lijk Nederlandse muziek van onze
tijd samengesteld. Van Jacqurs
Bank (1943) klonken 'De ouwe' en
'Blue Mosque'. Nauricio Kagel's
(1931 'Gene: albas'. Ton Brnynel's
(1934) 'Looking ears' en 'Songs of
innoncenses' van Rob du Bois
(1935) completeerden het deel voor
de pauze.
Bank zocht het veelal in ongewone
AMSTERDAM De gouden har
pen, een onderscheiding van de
stichting Conamus voor wie zich
verdienstelijk heeft gemaakt voor
het Nederlandse lied, zijn voor 1975
toegekend aan de zangeres zonder
naam, Gerrit den Braber. Han
Dunk en Rogier van Otterloo. De
gouden harpen zullen op 27 oktober
door Albert Mol in Amsterdam wor
den uitgereikt.
klankeffecten en in het toepassen
van allerlei menselijke stemgelui
den. Kagels stuk voor contrabas
was voor de helft van de tijd (to
taal 9 minuten) op fluistersterkte
tot bijna onhoorbaar. Geheel an
ders Bruynel, die met een grondig
bespeelde en betimmerde piano,
een fors klinkende baskaarinet en
een daverende bandrecorder in een
oogwenk de mogelijk ingeslapen
bezoeker weer bij zijn positieven
bracht.
De meterslang contrabasblokfluit
heb ik a' eens eerder in avant-
garde muziek horen bespelen. Deze
avond ging het om stukken van
Kunst en Logothetis. Ik moet eer
lijk zeggen dat ik het instrument
nu ook wel eens zou willen horen
in muziek uit de tijd waarin het
stamt:de barok. Alle medewerken
den besteedden hun enorme vaar
digheid aan de uitvoering der di
verse stukken. Er werd fantastisch
knap gespeeld.
