paanse oppositie sterk verbrokkeld
rank Church oogst succes
iet fatsoenlijke politiek
Verdrukking versterkte verzet in Baskenland
presidentskandidaat in Amerika
18 OKTOBER 1975
BUITENLAND
TROUW/KWARTET 13
iJ
door Rudolf de Jong
limmer Mulder
tar al leek het leven voor Frank Forrester Church afgelo-
nker in de onderbuik, luidde de diagnose van de behande-
ineesheren en zij gaven de jongeman nog hooguit zes
n. Zij vergisten zich. De kanker, waaraan Frank Church
er één van een soort dat met röntgenstralen is te be-
zo stelde een andere dokter vast. Church onderging een
draaglijke behandeling. Hij doorstond helse pijnen ter
vrouw Bethine boeken voorlas om hem wat afleiding te
raling hielp en Frank
•wam er weer bovenop. Hij
in de parlementsgebouwen
lington rond als een vitale
die nog lang niet aan het
n zijn politieke loopbaan
ied-ogende Senator uit de
ho lijkt juist toé te zijn
sprong naar de hoogste
de Verenigde Staten.
Jhurch heeft zichzelf nog
ididaat gesteld voor het
ichap, maar heeft zich ook
Is Edward Kennedy, na-
buiten de competitie
Witte Huis geplaatst. Op
of hij wel eens aan het
ichap denkt, antwoordde
Ijkend: 'Natuurlijk heb ik
gedacht, maar wie heeft
lier in de Senaat?' Church
voorlopig op andere zaken
ren. Hij is voorzitter van
ile Senaatscommissie die
van de Amerikaanse in-
.diénsten (waaronder de
igaand onderzoekt.
wil hij niet combineren
voorbereiden van een ver-
mpagne. Hij verwacht dat
ïissie volgend jaar februa-
is mét haar onderzoek en
Church nog eens rustig
of het voor hem zin heeft
e strijd om het president-
storten. Die strijd is bin-
elgen Democratische partij
andenlang openlijk aan de
negen Democraten- hebben j
ïeel kandidaat" gesteld en
il zal begin .volgend jaar
zijn gestegen. Een echte
Ier. is tot nu toe evenwel
opgestaan en Church weet
zijn kans ligt. 'Ik denk dat
bruari wel dertien kandi-
sbben. Als niemand van
hen dan al voldoende vaart heeft
gekregen om zich van de kudde te
kunnen los maken, is het voor een
laatkomer zoals ik waarschijnlijk
nog mogelijk om er tussen te ko
men'.
Stroom publiciteit
Bovendien zal de Senator" uit Idaho
de komende tijd zeker niet in de
vergetelheid wegzakken. Het onder
zoek naar de CIA en soortgelijke
diensten bezorgt hem een stroom
publiciteit. De Amerikanen zullen
hem nog vele malen op de televisie
aan het werk kunnen zien als voor
zitter bij de openbare hoorzittingen
van zijn commissie.
Een vergelijking met de officiële
Democratische kandidaten van dit
moment kan hij zonder veel moeite
doorstaan. Hij geniet meer bekend
heid dan de mesten van hen, kan
bogen op een zeer ruime politieke
ervaring, heeft de naam degelijk en
betrouwbaar te zijn en lijkt ook
over meer persoonlijkheid te be
schikken dan de anderen. Zeker,
Church is geen Kennedy, maar hij
doet het op de televisie met zijn
zwarte haardos en zijn volle wan
gen aanzienlijk beter dan bijvoor
beeld Senator Henry Jackson.
Frank Forrester Church werd in
1924 geboren in Boise, de hoofdstad
-van Idaho, 'een dunbevolkte staat
:in het Verre'Westen.'Hij studeerde
rechten in Stanford (Californië) en
(zij het slechts kort) aan d e be
roemde Harvard Law School. Hij
had al vroeg zijn zinnen gezet op
een politieke loopbaan en kreeg
spoedig wat hij wilde, In 1956 vero
verde hij een zetel in de Senaat in
Washington. Vorig jaar werd hij
voor de derde maal herkozen.
Echte 'liberal'
Frank Church heeft zich in de Se
naat altijd gedragen als een 'libe
ral' (Dat is Amerikaans voor gema
tigd progressief). Hij was van begin
af aan voor gelijkberechtiging van
de zwarte bevolking. Hij steunde
president Johnsons plannen voor
betere sociale voorzieningen en
keerde zich als één van de eerste
tegen diezelfde Johnson toen die de
oorlog in Vietnam opvoerde.
Church was ook de eerste Senator
die zijn verontwaardiging uitte over
de rol, die Amerikaanse agenten
speelden, bij de val van president
Allende van Chili.
In Chili werd de CIA ingezet om
een legaal gekozen regering af te
zetten, zo meent Church. Sinds de
ze ontdekking voert hij een kruis
tocht tegen alle smerige praktijken
vap de CIA. Het materiaal dat hij
totnutoe heeft gezien heeft hem
ervan overtuigd dat deze dienst di
rect betrokken was. bij politieke
taobrden, aanslagen en samenzwe
ringen in het buitenland. Hij hoopt
dat het speurwerk van zijn speciale
Senaats-commissie zal leiden tot
een andere opzet van de CIA. In
zijn visie mag de dienst zich alleen
bezig houden met het verzamelen
en verwerken van inlichtingen.
Voorkomen moet worden dat de
CIA daarnaast ook nog opereert als
het geheime leger van de president
dat overal ter wereld de Ameri
kaanse belangen met ontoelaatbare
middelen veilig stelt.
Vijanden
In dit verband citeert Church wel
eens één van zijn vroegere gods
dienstleraren, die eens zei: 'Kies je
vijanden erg voorzichtig, want je
gaat allengs meer op hen lijken'.
Church vindt dat de Verenigde Sta
ten inderdaad steeds meer op de
Sowjet-Unie zijn gaan lijken. Met
het excuus dat je vuur met vuur
moet bestrijden hebben wij Russi
sche methoden overgenomen bij de
strijd tegen Sowjet-invloed. 'Wij
worden zelf onze ergste vijand als
wij onze vrije samenleving aftake
len onder het mom haar juist te
verdedigen', waarschuwt Church.
Bij zijn aanvallen op de geheime
tak van de CIA is hij inmiddels ook
tegen de grote internationale on
dernemingen opgelopen. Opge
schrikt door de nauwe samenwer
king tussen het reuzenconcern ITT
en de CIA in Chili, wilde hij een
onderzoek naar de buitenlandse po
litieke activiteiten van alle Ameri
kaanse multinationale ondernemin
gen. Hij kreeg daarvoor de mede
werking van de Senaats-commissie
voor Internationale Betrekkingen,
die daarvoor een sub-commissie in
het leven riep. Hierin heeft Church
bedrijven als Northrop, Lockheed
en enkele olie-giganten aan de
kaak gesteld. Deze bedrijven had
den er een gewoonte van gemaakt
om zich met grote sommen gelds
invloed te verschaffen op regerin
gen in het buitenland. Dat ging
soms via invloedrijke buitenlanders,
die als agent werden aangesteld
(onze landgenoot Teengs Gerritsen
is daar een voorbeeld van). Soms
ook was er sprake van gewone om
koperij van hooggeplaatsen. In an
dere gevallen werden grote bedra
gen in de kassen van politieke par
tijen gestort. Al met al praktijken
die 'wij niet zouden tolereren als
zij tegen ons werden ondernomen',
zo oordeelt Church.
'Frank Zondagschool'
Deze morele verontwaardiging ma
ken Frank Church uit Idaho tot
een waardevolle Senator, maar of
hij er een presidentschap mee kan
verdienen is een tweede. In Wash
ington zijn er wel die hem veel te
moraliserend vinden. Church blinkt
uit in het houden van lange toe
spraken vol verheven taal en mooie
woorden. Hij hoort zichzelf te graag
praten, wordt hem verweten. Jour
nalisten klagen er over dat Church
vrijwel nooit korte snedige com
mentaren geeft, maar meestal na
iedere vraag een nieuwe preek be-
I
pe lijst van Democraten die zich heb-
aangediend als kandidaat voor het
jrikaanse presidentschap, ontbreekt
toe de naam van Senator Frank
Toch timmert hij de laatste tijd
meer succes aan de weg dan de
meeste van zijn partijgenoten. Hij speelde
een sleutelrol bij de geruchtmakende ont
hullingen over de inlichingendienst CIA en
de omkoperij-praktijken van enkele grote
ondernemingen. Ondertussen blijft de De
mocratische partij naarstig zoeken naar
een echte politieke leider. Wat zich tot nu
toe heeft aangediend is door de New York
Times al afgedaan als 'een samenraapsel
van lichtgewichten'. In Washington vraagt
men zich af of Frank Church de zwaarge
wicht is die de Democraten zoeken.
anje zijn verzetsmensen ter dood veroordeeld en terecht-
d. De organisaties waartoe zij behoren zijn de ETA en de
Maar wat stellen deze organisaties voor? Wat is hun
t en wat is hun verhouding tot de andere verzets- en
vajitiebewegingen in Spanje?
j^jpaanse verzet vormt geen
1 In een boek over Spanje,
jaar verscheen, worden
^gale en oppositionele orga-
opgesomd en 't bevat daar-
nog eens een lijst van 24
egings- en studentenorga-
De lijsten zijn niet volle-
Iet is onmogelijk om de
en van al deze verschillen-
ganisaties aan te geven,
het is duidelijk dat de
niet zo erg veel voorstel-
an men een aantal hoofd-
igen aangeven. Ten eerste
een oppositie buiten, maar
d binnen en aan de
van het regime, die wél
eringen wil maar liefst
'n al te grote breuk met het
ide. Het is een geheel on-
turerde oppositie met al-
kleinere groeperingn en
leels politiek ongeorgani-
Het politieke ideaal dat hen
"gen staat ligt in de buurt
it huidige regime in Grie-
d, democratisch maar con-
ef, verbonden met Europa,
huidige repressie en anti-
wetgeving is deze oppositie
gelukkig maar evenzeer met
welddadige actie van het
itloneel links
lens zijn er de 'traditionele'
partijen de socialistische
en de communistische
Socialisten en communis-
ln geheel illegaal en goed
niseerd, vooral de commu-
De socialisten zijn de laat-
en verjongd en waarschijn
betekenis toegenomen. In
'\vam op een partijcongres
'louse in Frankrijk een jon-
larde aan bod (het gevolg
lfs een scheuring). De men-
1 Spanje zelf, en niet de
lingen. spelen nu de belang
vol bij het bepalen van de
ttn de partij.
•rs is veel radikaler dan die
van de communistische partij die
onder leiding staat van Santiago
Carillo, de scretaris-generaal die
sedert 1939 in ballingschap leeft.
Carillo is het type van de partij-
bureaucraat uit de school van
Stalin —ook al heeft hij in 1968
met Moskou gebroken en richt hij
zich nu op Italië en Roemenië.
Het 'historisch compromis' dat de
Italiaanse communisten nastreven
met de christen-democraten, wil
Carillo in Spanje ook wel sluiten
met de eerst-genoemde oppositie
binnen en aan de marge van het
regime.
Democratische Junta
De communistische partij heeft
vorig jaar, toen Franco, gedwon
gen door ziekte, tijdelijk zijn be
voegdheden aan de toekomstige
koning, prins Juan Carlos, over
droeg, een 'Democratische Junta'
gevormd, die echter weinig voor
stelt. Naast de communisten zit
ten er Opus Dei mensen in en
Carlisten. Deze laatsten felle
vijanden van de democratie
hebben de afgelopen paar jaar het
roer groténdeels omgegooid. In le
dental wat overigens geen vol
ledige aanwijzing is voor de aan
hang in het land is de commu
nistische partij waarschijnlijk de
sterkste illegale groepering.
Een derde traditioneel linkse stro
ming, de anarcho-syndicalistische
beweging, die vroeger de belang
rijkste was, heeft ongetwijfeld
sterk aan invloed ingeboet. Toch
is zij nooit verdwenen en heeft zij
sedert de jaren zestig een nieuwe
impuls gekregen, grotendeels los
van de oude organisatie.
Arbeiderscommissies
Naast de traditionele linkse ver
zetsbewegingen zijn in de jaren
zestig de 'arbeiderscommissies'
ontstaan, bestaande uit vertrou
wensmannen in de bedrijven zelf.
In de feitelijke sociale strijd heb
ben zij een grote rol gespeeld. De
regime. In feite is de FRAP nauw
verbonden met de PCE-ML de
marxistisch-leninistische en mao
ïstisch georiënteerde) afsplitsng
van de Communistische partij. De
rivaliteit tussen Carillo en de
FRAP is bijzonder groot en fel.
Een echte sociale basis heeft de
FRAP niet voor zijn acties. Dit
laatste is wel het geval met de
veel meer bekende en veel belang
rijker ETA. De ETA S in 1959
ontstaan uit de Baskische nation
rtale (en zeer burgerlijk-katholie
ke) beweging, met het doel d»
strijd te verhevigen. Langzamer
hand en niet zonder splitsin
gen heeft de ETA zich ontwik
keld naar een uitgesproken socia
listische stellingname. De Baskis-
sche strijd wordt gezien als een
onderdeel van de anti-koloniale
en anti-imperialistische strijd die
over de gehele wereld wordt ge
voerd.
Polarisatie
Ideologisch staan ETA en FRAP
dus dicht bij elkaar. De ETA heeft
in het Baskenland echter veel
sympathie bij de bevolking en
kan daar op hulp en stille steun
rekenen. De sympathie betekent
niet dat de Basken de ideologie
van de ETA onderschrijven. De
meerderheid onder hen voelt zich
meer verwant aan de gematigde
ideeën van de traditionele Baski
sche beweging. De polarisatie die
in het Baskenland is opgetreden,
voornamelijk door de wrede on
derdrukking van het regime, heeft
de positie en het prestige van de
ETA (onder de Basken en in het
algemeen) wel versterkt.
De polarisatie die het regime
op dit ogenblik bewust na
streeft, door de harde en wre
de onderdrukking, maakt dat
heel Spanje in een soort 'Bas
kische situatie' terecht komt.
Of het echter ook een 'baskisch
verzet' van de kracht van de
ETA tot gevolg1 zal hebben is
zéér de vraag.
Drs. R. de Jong is wetenschappe
lijk medewerker aan het Interna
tionaal Instituut voor Sociale
Geschiedenis te Amsterdam.
Een geheel andere bron van anti-
Franco-verzet vond zijn grond in
de politiek en cultureel onder
drukte nationale minderheden:
Basken en Catalanen. Ook dit
verzet is zo oud als de onderdruk
king, dat iwil zeggen zo oud als
het Franco-regime. Op cultureel
gebied is hier intussen al veel
bereikt.
Betrekkelijk jong Is het verzet
van de kerk, of beter: de opposi
tie tegen het regime van steeds
groter wordende groepen in de
kerk, zowel bij de geestelijkheid
als in lekenorganisaties. Deze op
positie is het gevolg van een be
weging in de kerk, zoals die zich
ook overal elders voltrokken
heeft, van een nieuwe bezinning
op de taak en de rol van de kerk
en het christen-zijn. De gevolgen
van dze heroriëntatie zijn zeer
heterogeen, maar met de onvoor
waardelijke trouw van de kerk
aan het regime is het gedaan.
Tenslotte komen er steeds meer
berichten uit Spanje over opposi
tie tegen het regime in het leger.
Hoe ver deze oppositie gaat is
heel moeilijk te zeggen. Het regi
me van Franco is uit een greep
naar de macht van en dow het
leger ontstaan. De strijdkrachten
zijn altijd de eerste ejn de laatste
steunpilaar van Franco geweest.
gint af te steken. 'Frank lijkt net
een kruising tussen een padvinder
en een oude vrijster', verzuchtte
een collega eens. en President
Johnson noemde hem wel Frank
Zondagschool.
Vrees voor fiasco
Liberale Democraten zien wel iets
in Church als presidentskandidaat.
Maar de meeste partijgenoten her
inneren zich pijnlijk levendig het
fiasco van 1972 met George McGo-
vern en vragen zich af of je nu al
weer met een uitgesproken liberale
kandidaat kunt komen. Daar staat
tegenover dat de Amerikanen na de
adembenemende avonturen die zij
met de leugenachtige Nixon en Ag-
new hebben beleefd volgend jaar
wel meer zullenletten op het mo
rele gehalte van hun toekomstige
president. Eigenschappen als fat
soen, openhartigheid en oprecht
heid zullen in 1976 zwaarder tellen.
Wat dat betreft Is er op Church
weinig aan te merken. 'Church be
hoort niet tot een kliek. Hij is
vooralsnog (helemaal zeker ben je
nooit met Amerikaanse politici)
fatsoenlijk en onafhankelijk', zegt
Gary Hart, nu senator van Colora
do en destijds één van McGoverns
campagneleiders. Hij gelooft in de
kansen van een 'aardige kerel' ais
Church, ook al doen ze daar in
Washington nogal sceptisch over.
'Washington is het volk niet', ver
duidelijkte hij tegenover een Ame
rikaanse 1 journalist, en voegde
daaraan toe: 'De moeilijkheid is
dat aardige kerels nooit een kans
krijgen om bekend te worden in
het land omdat zij zelden de kans
krijgen op te stijgen uit deze goot-
Frank' Church heeft zich deson
danks toch aardig in de kijker we
ten te werken. Het veelbelovend
begin van een opmars naar het.
Witte Huis?
communisten slaagden erin veel
arbeiderscommissies te domineren
en te controleren, maar ditis
lang niet overal gelukt.
Eveneens 'nieuw' is de verschij
ning in de jaren zestig van
groeperingen als maoïsten, afge
scheiden partij-communisten van
diverse pluimage, trotzkisten en
andere marxistisch georiënteerde
groepen, die Rusland en de offi
ciële communistische partijen als
verburgerlijkt beschouwen. Hun
geestdrift is groot, hun aanhang
onder de arbeiders waarschijnlijk
geringer dan onder studenten. De
FRAP is voortgekomen uit deze
groepen.
FRAP en ETA
Waar staan nu de ETA en de
FRAP in dit panorama? De FRAP
is in 1971 opgericht na een confe
rentie in Parijs waaraan tien klei
ne marxistisch-leninistisch geo
riënteerde groeperingen deelna
men. De FRAP (Frente Revolutio-
nario Antifascists Patriótica)
werd de organisatie voor de gewa
pende strijd tegen het Franco
Frank Church
Spaanse politie contra Basken.
Zij waren, meer nog dan de fas
cistische partij, het regime zelf.
Elk bericht over onrust of onlust
in het leger, hoe gering ook, slaat
daarom In als een bom.
