Johan Isings: Ik zocht in dichtbij mijn werk altijd de mens rfrmentaar Werk van 91-jarige wordt in Soest tentoongesteld Spiraal 1 boordjes af en overalls aan kraaien fri es-zwitsers zeldzaam jsspiraal 2 tvoerders i Herrema en vergeefs Historisch dagje - ;DAG 14 OKTOBER 1975 BINNENLAND TROUW/KWARTET 5 ar zo tegen het emd van sep- brengt een groepje uiterst des- ^Kroonleden uit de Sociaal- IX onder redactie van loessmil Voor zover bekend is de Rosalie de laatste. Zesenzestig jaar oud en tweemaal overgedoopt, is zij de enig overgebleven stoom- sleepboot van een type. waarvan er zo'n vijftig jaar geleden nog honderden op onze binnenwate ren voeren. Wonderlijk genoeg is deze Rosa lie in 1909 met een mannen naam haar slepend leven begon nen. 'Willem IV' heette ze toen en later noemde een nieuwe ei genaar haar, of hem, 'Nieuwe Zorg'. Die naam zou ook nu weer op haar slaan, want de Rosalie, die de laatste tijd kwijnend aan de wal lag, wordt nu nieuw le ven ingeblazen. Vier medewer kers van de Amsterdamse scheepswerf IHC Verschure twee scheep sw er ktuigkundig en, een HTS-er die tot zijn twintig ste zélf heeft gevaren en een ingenieur in de scheepsbouw knappen de bejaarde stoomsle per in hun vrije tijd van top tot teen op. zodat het schip weer zal kunnen varen. Stoomfanaten zijn het, zoals zulke stoom- hobbyïsten zich noemen, alle vier, die uit liefhebberij voorlo pig al hun vrije tijd aan hun schip zullen geven. Chef technische dienst A. Fran sen is een van die vier. Hij heeft de sleper ontdekt en noemt zich dan ook niet zonder trots 'de stoommachine achter de sleep- bdot', hoewel hij daar onmiddel lijk aan toevoegt dat er wél een ander geweest zou zijn als hij het schip niet ontdekt had, 'want er zijn wel meer stoomfa naten hier'. Hij kwam in contact met een particulier die de Rosa lie had gekocht, omdat die niet kon aanzien dat zo'n schip ge sloopt zou worden, 't Schip, dat dienst gedaan heeft als haven sleepboot bij Staatsmijnen, waar het schepen van vijfhonderd tot duizend ton hielp bij het aan- en afmeren en bovendien als ijsbreker heeft gefungeerd, lag daar maar werkeloos aan de kant. De heer Fransen bood toen aan het schip weer vaarklaar te maken; hij had er bepaald geen moeite mee om collega's voor zijn plan warm te laten lopen. 'Overdag werken we alle vier met computers, keurig met boordjes om en zo, en nu kun nen we 's avonds lekker stokertje spelen en onze handen laten wapperen. Alle vier kunnen we stoken, de stoommachine bedie nen, varen en aan- en afmeren. We zijn zo'n beetje om beurten de kapitein'. Het is overigens een heel serieus spelletje, want er moet erg veel gebeuren. Het twintig meter lange schip is in geen jaren gebruikt en vaart zo niet meer. Alles moet nagekeken worden, de machine zal helemaal uit el kaar moeten, alle onderdelen moeten schoongemaakt worden en de ketel, die onder de stoom- wet valt, zal weer aan bepaalde eisen moeten voldoen. 'In eerste instantie zullen we er toch wel vijfhonderd vrije uren aan moe ten spenderen. Dan zullen we wel een heel eind in de goeie richting zijn'. De Rosqlie 'zal niet meer hoeven slepen. Wél gaan de vier hun museumstuk met gepaste trots showen op al die landelijke evenementen, waar alles om stoom draait. De Rosalie vaart hier nog niet op eigen kracht, maar gesleept naar de werf, waar ze een verjongingskuur ondergaat. Op de achter grond het Scheepvaartmuseum, vlakbij het Amsterdamse Kattenburg. Juryleden hebben het afgelopen weekend iin Neede ijverig streep jes zitten zetten voor elk kraai - geluid dat uit de keel van een vain de deelnemende hanen aan een plaatselijk kiraaiwedstrijd kwam. Winnaar werd een fraai exemplaar dat het tot éénen veertig keren kraaien bracht. Niet leuk om dde als buurman te hebben, maar wel voor eigenaar Grijzen, die met een extra haan (de trofee) naar huis ging. Een jong haantje begint op z'n vroegst kraaipogiingen te doen als het tden tot twaalf weken oud is dan is een haan zo goed als volwassen maar als je ze met mannelijk hormoon inspuit gaan ze al met een paar dagen aan de gang, weet het tijdschrift De Bejaarden. Onder zoekers hebben dat met jonge dieren -uitgeprobeerd en kwamen tot de conclusie dat ondanks de ze eenvoudige regels toch ook weer niet alle hanen op een bepaalde leeftijd altijd kraaien. Zitten ze in een groep, don hoor je alleen de dominerende ha- nenpersoonlijkheden en komen de anderen gewoon niet aa bod. De onderzoekers zijn nog meer aan de weet gekomen: één kraai houdt anderhalve tot twee seconden aan en de toonhoogte van de hanenroep hangt af van de lengte van de luchtpijp. Wat kan een mens zich toch ontiegelijk vergissen. Natuurlijk wisten we wel dat allerlei arti kelen die er uitzien als typisch Hollands of typisch Amerikaans, in Hongkong gemaakt zijn of dat een heel klein opdrukje ver raadt dat ze 'made in Japan' zijn of in een ander land waar het goedkoop werken is. Maar van Zwitserse kaas hadden we dat niet gedacht. Niet dat die nu ook al in Hongkong of een an der vreemd, ver land vervaar digd wordt, maar wel in ons eigen Friesland. 'Emmenthaler is een Zwitserse kaassoort met gro te gaten, die na veel experimen ten ook gemaakt kan worden in de Friese kaasfabriek te Oud- woude', lezen we in de Leeuwar der Courant. Uit het bericht valt verder op te maken, dat deze 'echt Zwitserse' kaas daar al vijf jaar geproduceerd wordt en dan naar Amerika geëxporteerd. Sinds kort is de kaas nu ook voor particulieren in het noor den te koop en zo komt het dat de Friezen en wij pas na vijf jaar de originele Fri es-Zwitserse Emmenthaler ontdekt hebben. De kans dat ooit een Japanse kuif ibis uw pad kruist, is zo goed als uitgesloten. Het tijdschrift Artis bericht dat er vier van deze wittè vogels met rode kop pen tussen Noord- en Zuid-Ko- rea zijn gesignaleerd en mét de zeven exemplaren die op het Ja panse eiland Honsjoe leven, zijn er nu, voorzover bekend, niet meer dan deze elf Japanse kuifi- bissen op de hele wereld. Zeld zaam als ze zijn, zijn de vier in Korea in elk geval zo verstandig geweest in de gedemilitariseerde 'öne neer te strijken. 'Simpklns valt deze week voor dikke Harry in.' nische Raad een economisch uit Dit werkstuk, bedoeld als sienota in de vergadering (5 no- .-aanstaande) van de SER is if meer een kritische analyse van ornemens van de regering voor ilgend jaar. pmmissie heeft vorig jaar met L veel nadruk aan de regering in eging gegeven om toch tot las- lichting voor het bedrijfsleven te gaan. ;t kabinet heeft dat advies toen niet gehonoreerd, omdat vol- economische inzichten van de Den Uyl en Duisenberg al ;nde maatregelen voor het be- even waren getrdffen. tdien is gebleken dat het kabinet _|ken te fleurig heeft bekeken. Nu de commissie economische des gen bestaande uit zes hooglera- l^nder wie drie (De Galan, Hessel, stadt) die het program van de onderschrijven, een buitenge- gedurfd en moedig advies uitge- dat kort gezegd op het volgen- erkomt. Doorbreekt het jaarlijks itisme van loon- (lees inkomens) sspiraal en sta niet langer toe van dit land jaarlijks terrein haasje óver spelen. Er !èn eind komen aan het al meer fjjen jaar durende automatisme q' ogere prijzen dus hogere lonen, sen, tantièmes, weddes enz'. De eskundigen (allen economen iet een sociale inslag want dat est samengaan) gaan er vanuit laagste inkomensgroepen het loor deze hoogst noodzakelijke worden getroffen. Mensen na nooit met een nieuw bank- )p zak lopen worden er dus niet je van. it rapport leest krijgt bijna het dat de heer Andriessen van de inder de tafel zat mee te luiste- Sl en het rapport werd samenge- "■ffie inhoud doet namelijk sterk aan zijn advies dat hij vorige tijdens de algemene politieke iwingen in de Tweede Kamer kabinet heeft gegeven. En het lezer bekend zijn dat wij veel ring hebben voor dit idee van ssen. Dat wij met het rapport commissie uit de SER instem- al dan ook geen verbazing wek- oet een noodzakelijke kantteke- rorden geplaatst. Wanneer de aannemende dat zij dit rap- rerneemt, een zeer klemmend doet op de vakbeweging, zal ker bereid zijn de hpogst nood- e loonmatiging te accepteren, laat daarover geen misverstand ons land kent een (voor het >te deel) constructieve vakbewe- oor alle werknemers die onder 0 vallen en het overheidspersó- in via het geoganiseerde over een sluitende regeling worden in, zodat een beperking van de npensatie in de CAO-lonen ge- ijk valt door te voeren. Maar :n deel van de beter betaalden standigen zijn er vele sluipwe- nkbaar om zich aan deze rege- onttrekken. De suggesties van 1 moeten met name voor de ir .van sociale zaken een extra ring zijn om maatregelen te en die er borg voor staan dat voor wie niet een CAO be- ich bij deze hoogst noodzakelij- iling worden betrokken. zaak aldus overziet kan zich k losmaken van de regering nog steeds over te instrumenten beschikt om ook ■CAO-inkomensgroepen tot ma te bewegen. Het zeer sombere lische perspectief moet de rege- toch toe brengen op dit gebied w mogelijk met nieuwe initiatie- komen, want de adviezen van geft-deskundigen zijn het alleszins te ir'. Lch N (Reuter, AP, UPI) Een oerder van de Ferenka-fa- leeft gisteravond gezegd dat ia aan de eisen van de ont- r*t#s van dr. Herrema niet te- i t kan komen omdat de Ierse dfg weigert mee te werken. In (i- 'Proep aan de ontvoerders ,VOi Perenka dr. Herrema direct laten omdat het toch geen er heeft hem nog langer en te houden, j 'proep kwam enige uren na- n woordvoerder van de Ierse 'g nogmaals duidelijk had dat geen gevangenen zullen vrijgelaten in ruil voor dr. ia. 'op de dag had de Ierse pater O'Mahony, die optreedt als lelaar tussen de Ferenka-fa- aatjn dé'ontvoerders, gezegd dat Buwe initiatieven voorbereidt it« er contact te leggen met de 'ders. *Er zijn vele dingen en er is wat vooruitgang kt', zei de jonge pater tegen [gevers. Johan Herman Isings ...ik denk dag en nacht door Fred Lammers SOEST 'Begin, van dit jaar heb ik nog een paar aquarellen gemaakt, maar het gaat bijna niet meer. Mijn ogen laten me in de steek. Elke ochtend ga ik nog naar mijn atelier, maar het is eigenlijk geen atelier meer, want er wordt niet -meer ge werkt. Het is een grote beproe ving voor me. Ik wil nog zo graag werken, maar ik kan het niet meer'. Johan Herman Isings zit in een leunstoel bij het raam in de huiskamer van zijn wo ning, die temidden van veel bo men aan een afgelegen weg in Soest staat. Isings maakt'er geen geheim van dat het hem erg moeilijk valt. met de gevolgen van zijn hoge leeftijd - hij is nu 91 - te worden geconfron teerd. Ik zit naast hem en bedenk dat de man met wie ik praat, met zijn eerbiedwaardige zilvergrijze sikje en gekleed in een kostuum van goede snit, helemaal beant woordt aan de voorstelling die ik mp maak van een ouderwetse dorps onderwijzer van het soort dat niet meer bestaat. Hij komt totaal niet op me over als een zonderling, een man die een - kluizenaarsbestaan leidt en er een grote hekel aan heeft mensen te ontvangen, zoals velen in Soest hem typeren. Berusten Isings vervolgt, terwijl hij vaderlijk zijn hand op de mijne legt: 'Het is vier jaar geleden begonnen toen mijn tweede vrouw overleed, met wie Ik 53 jaar was getrouwd. Zij was een wijze, vrome, lieve vrouw. Haar heengaan sloeg me neer. Ik werd erdoor getroffen in het diepst van mijn bestaan. Nu treft God mij in mijn werk. Hoe zwaar het me ook valt, ik heb er in leren berus ten. Zou ik het goede uit zijn hand ontvangen en het kwade niet? Ik heb geprobeerd nooit hovaardig te Van onze weerkundige medewerker Jongens, jongens, wat een histori sche dag gisteren. Eerst dat vroe gertje van die grote sneeuwvlokken (drie tot vier cm!). 13 oktober is beslist een recordvroege datum var: deze eeuw. Tot nu toe was 17 okto ber in één van de jaren '20 de vroegstbekende datum, waarop er natte sneeuw viel. Nat was die sneeuw gisteren morgen ook nog niet eens. Onze medewerker in Almkerk bij Gorkum waar het voor acht uur tijdelijk matig sneeuwde, sprak van een droog-laagje sneeuw van 1 tot iy2 cm dikte. Het was een merkwaardig gezicht die sneeuw op de bomen, die nog dik in het blad zaten. Ook in Nijme gen was de sneeuw tijdelijk 1 tot iy2 cm dik en verder kregen we meldingen uit Deventer, Apeldoorn, Ede, Epe, Enschede, Diever en later in de morgen ook van de Friese zuidwesthoek, maar de neerslag bleef in het noorden over het alge meen zeer beperkt. Gemiddeld valt er slechts een keer in de tien jaar sneeuw in oktober. Verder kregen we vlstermlddag een bilzonder lage temperatuur. De maximumwaarde in Nilmeeen was 5 9 graden celsius. in Rotterdam 5 graden, Eelde 4 graden celsius. In Hoogeveen werd eveneens 5 graden celsius genoteerd. Zulke lage mid- dagtemneraturen ziin ook al record voor de eerste helft van oktober. Later in de wijnmaand is het na tuurlijk weieens kouder geweest zo als bijvoorbeeld op 31 oktober 1922. toen Groningen bleef steken op 2 graden celslus en Winterswijk op 2.1 graden celsius. .Zoals beloofd nog even het tempe- ratuureffect van de gisteren be schreven luchtdrukveranderingen, in de herfst van 1962, waargenomen in De laatste historische wandplaat die Isings maakte was deze afbeelding van een groep mannen op weg naar het het kamp in Amersfoort. worden door mijn werk. Dat ik tekenen en schilderen kon, was een gave van God. Hij heeft die gave nu van me afgenomen en is mij daarvoor geen verantwoording schuldig. Ik ben dankbaar dat mijn denkvermorgen nog goed is. Dat is een voorrecht op mijn leeftijd.' Isings heeft het verre van gemak kelijk gehad in zijn lange leven. Geboren als zoon van een Amster damse bakker, had hij geen geld voor het bezoeken van een acade mie om zijn tekentalent, dat jong naar voren kwam, te ontplooien. Dat gebeurde later op een avond school. De eerste vrouw van Isings stierf in 1916 aan tbc, de drie kinderen uit zijn eerste huwelijk waren haar voorgegaan. Isings was toen al een vrij bekende illustrator van boeken als 'De helden van Nooitgedacht' van Penning en Beens beroemde Jongensboek Pad deltje'. Via zijn vriend Jetses (van Ot en Sien) kreeg hij van uitgeverij Noordhoff in Groningen opdracht een historische schoolwandplaat te maken van de Dam in 1662. Er zouden er nog veertig volgen. Met zijn wandplaten wist de zo sterk in de geschiedenis geïnteresseerde Isings een paar generaties scholie ren te boeien. Expositie Het kon niet uitblijven dat In deze tijd vol nostalgie ook Isings op nieuw werd ontdekt. Binnenkort ko men zijn wandplaten in boekvorm uit en verder zullen ze worden her drukt als posters, prentbriefkaarten en legpuzzels. In 'De Drie Ringen' aan de Kerkstraat in Soest begint morgen een expositie, die twee we ken zal duren, over het werk van Isings. Zelf kan de hoofdpersoon van dit alles zich er niet meer zo over opwinden. 'Ik begrijp dat de men sen het aardig vinden, zo dom ben ik ook niet, maar voor mij is het niet nodig. Ik word er alleen maar moe van', bekent Isings. Nu hij geen nieuwe werkstukken meer maakt, brengt Johan Isings zijn dagen door met denken. 'Ik denk dag en nacht. Mijn hele leven trekt de laatste tijd als een film aam me voorbij, de gebeurtenissen van vijftig, zestig, zeventig jaar ge leden, de mensen die mij lief wa ren. Ik weet wat eenzaamheid is. Ik ben niet van steen. Mijn zoon woont in Rijswijk, mijn twee doch ters zijn nog thuis, de ene is arche ologe aan de Rijksuniversiteit in Utrecht, de tweede medisch-assis- tente. Ze gaan 's morgens al vroeg de deur uit. Ik denk vaak aan hen. Ze zijn beiden beven de vijftig. Het valt niet mee voor alleenstaande vrouwen tegenwoordig. Ik verlang er niet naar de honderd te halen, maar de bezorgdheid die ik voel voor mijn dochters is de réden dat ik niet zeg: Here neem me nu maar weg, al weet ik goed dat elke dag genoeg heeft aan zijn eigen kwaad' Geen grammofoonplaat Hoewel de buitenwereld weinig meer van hem merkt, volgt Johan Isings het wereldgebeuren op de voet via radio en televisie. In ker kelijke twisten verdiep ik me niet meer. Die geestelijke haarkloverij kan ik niet meer volgen. Het is ook heel onbelangrijk. Trachten te le ven volgens Gods woord, daar komt het op aan'. Johan Isings praat, hoewel het hem snel vermoeit, gpaag over wat hem nu bezighoudt, niet over hoe het allemaal begon. 'Dat heb ik vroeger al zo vaak verteld. Ik ben geen grammofoon plaat', vindt hij. Isings begon als illustrator. Velen zijn hem zo blijven noemen. Zelf vindt hij dat een onjuiste bena ming. 'Ik heb me nooit als illustra tor gezien, omdat ik niet zo maar een plaatje maakte. Ik beleefde al les wat ik schilderde en tekende. Als Ik een opdracht kreeg voor zo'n historische wandplaat, verdiepte ik me zo in mijn onderwerp, dat ik alles om me heen vergat. Ik leefde dan in de tijd van de Batavieren, Karei de Grote of de Watergeuzen. De voorbereiding vergde meer tijd dan het eigenlijke schilderen. Ik heb altijd de mens gezocht in mijn werk, me ingeleefd in de karakters die ik moest uitbeelden. Je kunt. pas echt werken als je doordringt ln het wezen van de dingen, de ziel, de gee§t, het innerlijk leven van de mensen' Zijn laatste historische schildering was een afbeelding over de tweede wereldoorlog. 'Ik heb daarop weer gegeven, wat ik meemaakte toen Ik in de oorlog op de fiets op weg was van Soest naar Amersfoort. Het was winter. Er lag een dik pak sneeuw. Sneeuw heb ik altijd boeiend ge vonden. maar ook iets dat met de dood heeft te maken. Toen ik daar over dacht, zag ik opeens een groep mannen passeren. Ze waren opge pakt bij een razzia in Utrecht en op weg naar het kamp in Amers foort. Er waren er bij die goed waren gekleed, anderen waren ha veloos. Er waren mannen bij die zich groot hielden en deden alsof het allemaal langs hen heenging, anderen waren er kapot van. Feld- webels richtten geweren op de groep mensen. Dat trof me tot in het diepst van mijn ziel. Die jonge mensen, geschonden, beledigd en behandeld als een stuk vuil. Dat mensen elkaar zo iets kunnen aan doen! Ik besefte op dat moment wat oorlog is'. Er Is sinds Isings begon te tekenen veel veranderd. Zelf formuleert hij het zo': 'Nederland is er alleen maar lelijker op geworden. Hier dicht bij huis strijden we voor het laatste stukje van de Eng. Ambte naren zien er alleen maar bouw grond in inplaats van een prachtig stukje natuur'. 'In de Opgang' De woning van Isings staat niet ver van die Eng. 'In de Opgang' is op de gevel geschilderd. 'Vroeger heet te het naar mijn eerste vrouw. Na de oorlog heb ik het deze naam gegeven. Ik kwam daar op toen ik op een dag de trap beklom die van de weg naar de voordeur leidt. Ik dacht toen aan de ladder uit Jacobs droom. Zo is het ook in mijn leven gegaan. Je gaat opwaarts totdat je bij Vader bent'. Als Isings mij als een charmante gastheer in mijn jas helpt, zegt hij: 'Ik hoop dat je in mij een mens hebt ontmoet en daarover schrijft'. Als ik het trapje afloop naar de weg. kijkt hij me na alvorens terug te keren in zijn eigen wereldje, zo vol herinneringen. de eropvolgende winter. De winter van 1962-'63 was in het grootste deel van Europa de koudste sedert 1829-30. Vorstgetal volgens F. IJn- sen ln 1963: 83, in 1830: 89. De gemiddelde etmaaltemperatuur in De Bilt, Berlijn, Wenen en Basel gaf in de winter 1963 een afwijking van -4.8 graden celsius te zien, in 1830 van -6 graden. Tot op de Azo- ren was de winter van 1963 te koud. De grootste afwijkingen van meer dan -7 graden werden in Noord-Beieren, Saksen en Silezië gemeten. De grootste afwijkingen op het noordelijk halfrond deden zich voor in Franz Jozefsland, niet minder dan -11 graden celslus (te koud dus). Daarentegen had het grootste deel van het Aziatische vasteland een belangrijk te zachte winter; dat was onder meer ook het geval in het westen van de Verenigde Sta ten en Canada. Opmerkelijk was eveneens de warme ciroulatietak tot Noord-Siberlë. Anders Is dit meestal de koude pool van het noordelijk halfrond, maar toen viel de winter daar 8 graden te warm Weerrapporten van gisteravond 19 uur: weer, maximumtemperaturen en neerslag van 7-19 uur: Amsterdam geheel bewolkt 4 1 De Bilt geheel bewolkt 5 3 Deelen mist 6 2 Eelde geheel bewolkt 5 2 Eindhoven geheel bewolkt 6 0.3 Den Helder geheel bewolkt 5 1 Luchth. R'dam geheel bewolkt 5 2 Twente geheel bewolkt 6 2 Vllsslngen geheel bewolkt 6 3 Zd.-Llmburg motregen 7 0.1 Aberdeen licht bewolkt 10 0 Barcelona licht bewolkt 18 0 Berlijn regen 7 0.1 Bordeaux mist 9 2 Brussel geheel bewolkt 7 C Frankfort motregen 8 0.1 GenGve zwaar bewolkt 8 0.1 Helsinki licht bewolkt 13 0 Kopenhagen geheel bewolkt 10 0 Locarno geheel bewolkt 5 21 Londen zwaar bewolkt 11 0 Luxemburg geheel bewolkt 4 0 Madrid zwaar bewolkt 17 0 Malaga zwaar bewolkt 23 0 OPKLARINGEN MIST REGEN BEWOLKING HOOG WATER voor woensdag 16 okto ber. Vllsaingen: 10.37-23.12 Hartngvlietskilzen: 12.29-0.00 Rotterdam: 1.01-13.26 Scheven- Ingen: 12.01-0 00 IJmulden: 0.05-12.43 Den Heldeir: 3,14-16.28 Harldingen5.38- 18.06 Delfzijl: 7.65-20,56. uit.Het midden en oosten van Noord-Amerika hadden daarente gen onder een strenge winter te lijden, dit alles door dé sterk ver anderende meridionale stromingen (zuid-noord en noord-zuid), in on ze bijdrage van gisteren reeds ge schetst.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1975 | | pagina 5