Britten leren moeizaam
leven met Aziaten
en West-Indiërs
ZAMBIA BEGINT
TWEEBE REVOLUTIE
Anti-discriminatiewetgeving krijgt meer tanden
Koeanda legt zijn volk zwaardere discipline op
fS,®:!!!'
LOESAKA, oktober. Zambia deze maand elf jaar onafhankelijk gaat een nieuwe ontwikke
lingsfase in, die Wel 'De Tweede Revolutie' wordt genoemd. Nu het Zambiaans Humanisme van
resident Koeanda politiek vrijwel is geconsolideerd, wordt de strijd aangebonden met de sociaal-
•conomische obstakels die het succes van Zambia's participatie-democratie ïiog in dé weg staan.
De grote lijnen voor die Tweede
Revolutie heeft de nu 51-jarige Ka-
oenda. eind Juni aangegeven in een
speech van zeven uur lang, die door
de aanwezigen in Loesaka's Mulun-
gushi Hall regelmatig met instem
mend handgeklap werd onderbro
ken. Op de hem eigen hortende
manier van spreken, waarbij de
laatste woorden van een zin steeds
krachtig worden herhaald, ver
klaarde Kaoenda de oorlog aan de
bezittende klasse: 'Zambia's elite
de ondernemers van de midden
stand en de zakenlieden
Hij sprak over twee klassen die
van de uitbuiters en de uitgebuite
Zambianen. Hij riep de werkende
klasse op hun van kolonialisten en
Imperialisten afgedwongen politieke
macht aan te wenden ter vernieti
ging van de grondvesten waarop
'zelfzuchtige mannen en vrouwen
hun klassen-oorlogvoering baseren'.
'Zambia', zo zei de president, 'dient
te lange leste de realiteit van de
armoede onder ogen te zien'. Nog
nimmer tevoren had de lankmoedi
ge Kaoenda zo fel uitgehaald naar
Zambia's welgestelde bovenlaag.
Vooral de grondbezitters en de
huisjesmelkers moesten het ontgel
den. Na 1978 wordt hen niet langer
toegestaan hulzen te verhuren
hun bezit gaat over in staatshan-
den. Alle particuliere klinieken en
medische inrichtingen zijn per 1
september genationaliseerd; het-
overlgens betekent dat ze
vanaf die datum leeg staan. De
Jelders van Zambia werd gelast
sich strikt te houden aan de 'Lea
dership Code', waarin elke functio-
ïarls in overhelds- of seml-over-
ïeidsdienst die meer verdient dan
32.000 gulden per Jaar, een aantal
leperkingen wordt opgelegd. Een
-weetal partijbonzen die zich niet
aan de richtlijnen had gehouden
verd uit de partij gezet een
maatregel die symptomatisch ge-
ïoemd mag worden voor de nieuwe
;oers die Zambia's enige partij, de
Jnited National Idependence
'arty (UNIP) sinds de ingrijpende
cabinets wijzigingen van Juni, gaat
laren. De Invloed van de UNIP is
de afgelopen maanden vergroot
de hoogste posten zijn sinds juni
bezet door trouwe partijgangers.
.Weg met luxe
pakket maatregelen waarmee
de Tweede Revolutie van de grond
wordt geholpen, omvat de beper
king van invoervergunningen voor
een groot aantal luxe artikelen, ter
bescherming van Zambia's valuta
reserves. Illustratief voor de wijze
waarop Kaoenda het mes zet in
overheidsuitgaven, was het besluit
dat voor het eind van het jaar alle
lercedes-llmousines waarmee par
ementariërs en geringere volksver
tegenwoordigers zich rond laten
rijden, vervangen worden door de
;'eel kleinere Fiat, een wagen die in
Livingstone wordt geassembleerd.
3en verplichte spaarregeling voor
ie hele bevolking is eveneens geïn
troduceerd, terwijl 'national servi
ce' verplicht ls gesteld. Daarover
straks meer.
Wet deze hervormingen schaart Ka
oenda zich in de rij van Afrika's
meest radicale leiders Tanzania's
Nyerere en Machel van Mozambi
que, zo menen Ingewijden. De
hechte band tussen de drie landen
al wellicht tot uitdrukking komen
in de oprichtingvan een economi
sche gemeenschap, zo verwachten
jAfrika-kenners. Weliswaar had Ka
oenda zich met zijn Zambiaans Hu
zijn verregaande natio
nalisering in alle sectoren van het
jedrljfsleven, en de introductie van
|e één-partij-staat, reeds eerder op
ocialistische paden begeven, maar
iog nooit heeft de president zich zo
iuldelljk opgesteld: 'De macht aan
iet volk, weg met de bezittende
Jasse
(Achtergrond Voor de radicalisering
van zijn beleid vormt allèreerst de
economische noodzaak om iets van
Ie welvaart der welgestelden af te
cnabbelen. Want met de Zambi
aanse economie is het somber ge-
Weid. Zoals bekend ls Zambia voor
öjn inkomsten volledig afhankelijk
President Kenneth Kaoenda
van de koperwinning: 90 procent
van de totale export. De ontwikke
ling van het land ls daarom onlos
makelijk verbonden met de prijzen
die voor koper worden vastgesteld
op de wereldmarkt. En die prijzen
zijn de afgelopen maanden flink
gekelderd tot een schamele 2750
gulden per ton. Begin dit jaar werd
nog 3500 gulden neergeteld voor
een ton koper. Bij een jaarlijkse
produktie van 700.000 ton scheelt,
dit de Zambiaanse schatkist maar
liefst 525 miljoen aan inkomsten.
Als de prijzen nog verder zakken,
wordt exploitatie van de kopermij
nen een verliesgevende aangelegen
heid. Twee gigantische mijnbouw-
bedrijven, Nchanga en Roan Con
solidated. hebben hun produktie tot
nader order al teruggeschroefd met
20 procent. Tel daar nog bij dat de
grenssluiting met Rhodesië Zambia
tot nu toe 850 miljoen gulden heeft
gekost: plus dat dit jaar voor 200
miljoen aan extra voedingsmidde
len geïmporteerd moest worden, en
het wordt duidelijk dat Zambia's
eenzijdig gerichte economie op in
storten staat. De buitenlandse re
serves zijn uitgeput. En Zambia
staat nog voor meer dan een mil
jard gulden bij het buitenland in
het krijt. Over devaluatie van de
Kwatsja. de nationale munteenheid,
wordt druk gespeculeerd. Sommige
deskundigen menen dat een geld
ontwaarding van tenminste twin
tig procent onvermijdelijk zal. zijn.
Diversificatie van de economie is
één van de hoogste prioriteiten die
Zambia zich heeft gesteld. De na
druk wordt vooral gelegd op de
ontwikkeling Van het platteland.
Nationale dienst
De verstedelijking van Zambia
neemt schrikwekkende vormen
aan: In 1980 zal 2/5 deel van de
bijna vijf miljoen Zambianen in of
nabij de stad wonen. Om deze
rampzalige ontwikkeling te keren
heeft Kaoenda besloten dat elke
middelbare scholier na zijn studie
'national service' moet doen. Tij
dens deze semi-militaire opleiding
wordt de rekruut ingezet op het
platteland voor het instrueren
van de boerenbevolking en het be
geleiden van landbouwprojecten.
Oorspronkelijk was deze national
service op basis van vrijwilligheid
geprogrammeerd. Gebrek aan be
langstelling bij de jongeren noopte
de regering om de national service
verplicht te stellen. In sommige,
gevallen; worden zelfs werklozen ge
ronseld om al dan niet uit eigen
beweging het'1 belaïig' "van de
natie te dienen.
Veertig miljoen hectaren vruchtba
re grond ligt nog braak. Van Zam
bia's totale oppervlakte (J16 mil
joen hectaren) is niet meer dan
één miljoen gecultiveerd! Zambia
zou ln theorie de broodmand voor
Centraal- en Oost-Afrika kunnen
zijn, maar momenteel moet zelfs de
nationale kost 'nsjima' (een mais-
produkt) nog worden geïmpor
teerd. De invoer gebeurt niet, zoals
vóór januari 1973 via of vanuit
Rhodesië of Zuid-Afrika. Als bin
nenland geen verbindingen met
zee is Zambia helemaal aange
wezen op buitenlandse havens: Lo-
bito in Angola, Dar-es-Salaam in
Tanzania en Beira en Nacala in
Mozambique. De kortste route naar
zee is adtjid nog een dikke duizend
kilometer. De principiële houding
van Zambia in het zuidelijk Afrika
conflict strikte naleving van de
VN-sancties .tegen Rhodesië
wordt ondanks een subsidiëring
van essentiële levensbehoeften, di
rect gevoeld in de huishoudbeurs
van de Zambianen. Huismoeders
hebben ln Zambia een gegronde
reden te mokken over de snelstlj-
gende prijzen van levensmiddelen:
'Vóór de grenssluiting was alles
niet alleen voorradig, het was nog
beter en veel goedkoper ook'. Te
genwoordig is er wekelijks een
schaarste aan een bepaald produkt.
Dan ls er weer geen suiker, de ene
week is de waspoeder op,: de andere
week is nergens boter of bakolie te
krijgen. Veelgehoorde klachten. En
het steekt 'de gewone man' in
Zambia dat in de Indische en
Griekse supermarkets in Loesaka
een overvloed aan luxueuze spullen
ligt uitgestald Boursin, Camen-
bert zijn evenals de duurste Franse
wijnsoorten voorhanden, mits 'de
consument er maar dik voor be
taalt.
door Willem Offenberg
Soms gelukt het de Zambiaanse au
toriteiten niet helemaal om de fa
cade van de principiële boycot te
gen Rhodesische en Zuidafrikaanse
waren staande te houden. Zoals en
kele weken geleden, toen de Times
of Zambia (toen nog geen partij -
krant) onthulde dat uit Zuid-Afrika
ingevoerde boter in Loesaka keurig
van een Zambiaans etiket werd
voorzien.
De ontspanning met Zuid-Afrika en
de rol die Zambia speelt bij het
zoeken naar een oplossing voor de
kwestle-Rhodeslë zijn niet alleen
om humanitaire" redenen van de
grond gekomen. Openstelling van
de grenzen en een vrije handel met
Zuid-Afrika zou voor Zambia aan
zienlijke economische voordelen
met zich meebrengen. Maar zover is
het nog niet. Voorldplg is Zambia
aangewezen op de 1860 kilometer
lange Tanzam-spoorlljn van Loesa
ka naar Dar-es-Salaam, die nog
deze maand officieel in gebruik
wordt genomen. De rentabiliteit
van deze door de Chinezen in re
cordtijd gebouwde spoorweg wordt
inmiddels in twijfel getrokken.
Stagnatie in dé haven van Dar-es-
Salaam blijft meestal niet beperkt
tot enkeledagen. En de scheep
vaartmaatschappijen en overslagbe
drijven berekenen de wachtgelden
door aan de Zambiaanse regering.
De Interne strubbelingen in Angola
hebben de doorvoerhaven van Lobi-
to lamgelegd. Zambia moest inder
haast een alternatieve route beden
ken: er werd een nieuwe weg aan
gelegd van Katete in Zambia's
zuidoosten, naar het spoorweg em
placement van Tete in Mozambi
que. Vandaar wordt het koper op de
trein gezet naar Beira. Maar in de
havens van Lobito, Dar-es-Salaam
en Nacala liggen nog tienduizenden
tonnen Importgoederen op vervoer
te wachten.
Geen wonder dat in dit klimaat
een tuimelende levensstandaard
door hogere prijzen de ontevre
denheid toeneemt. .De afgelopen
maand heb ik voor het eerst sinds
mijn verblijf ln Zambia, op de mi
nisteries horen spreken over de
mogelijkheid van een coup in Zam
bia. Vooral Kaoenda's strenge 'Lea
dership Code' de beperkingen op de
snoepreisjes van overheidsdienaren,
en de kritiek op de leiding van de
'parastatals', de genationaliseerde
seml-overheldsbedrijven, zit een
aantal dissidenten in het parlement
lang niet lekker. Zij worden ge
steund door de vrije ondernemers
die hun zakenleven de mist zien
ingaan. Met zijn -hervormingen
heeft Kaoenda vooral hen tegen
zich in het harnas gejaagd. De
vraag Is of zij rustig zullen afwach
ten of Kaoenda's Tweede Revolutie
succes boekt.
Niet beloonde trouw
De economische tegenslagen hou
den ook verband met het gemis
aan grootscheepse buitenlandse
hulp. Zoals gezegd heeft de grens
sluiting met Rhodesië tot nu toe 850
miljoen gekost. Hiervan is slechts
160 miljoen aan compensatielenin
gen en giften binnengekomen van
VN-lidstaten. De VN-coördinator
voor hulp aan Zambia in Genève
klaagde vorige maand dat de VN-
lidstaten, die gezamenlijk de resolu
tie over de sancties tegen Rhodesië
hebben aangenomen, Zambia mooi
in de kou hebben laten staan.
Maar zo lang de gezondheid van de
economie blijft afhangen van ex
terne factoren als de fluctuerende
prijs van koper, de stijgende kosten
van brandstof en transport, krijgt
Zambia nauwelijks de kans om zieh
ten voile te ontplooien. De Tweede-
Revolutie staat of valt dan ook met
het programma om de economie
van Zambia minder afhankelijk te
maken van deze externe factoren.
Om dit programma van de grond te
helpen heeft de Times of Zambia
voorgesteld om op zo kort mogelij
ke termijn een topbijeenkomst van
economische technocraten te beleg
gen. Zij moeten om te beginnen
een diagnose stellen voor de zieke
Zambiaanse economie.
?-
f smedVan ^'0 *ees'e"^e man'fes'a^'es waarin Kaoenda de Zambianen tot een eensgezinde en gelijkgerichte familie probeert aaneen te
De families van Aziatische afkomst maakten door uitwijzing uit Kenia en Oeganda aan het eind van
de jaren zestig en het begin van de jaren zeventig het merendeel van de nieuwkomers in Groot-Brlt-
tannië uit. Door hun opleiding en beroepen werd en zij vaak gezien als een bedreiging van de Britse
middenstand. De grootste problemen hadden zij met de huisvesting en het vinden van een pasende
baan.
door Bert van Panhuis
Toen Roy Jenkins, de Britse minister van binnenlandse zaken begin vorige maand in de Oost-
Londense wijk Newham met verve een pleidooi hield ten gunste van zijn bij linkse socialisten in
ongenade gevallen collega Reg Prentice spatte onverwachts een zak met meel op zijn pak uit
elkaar. Na van de schrik te zijn bekomen goot Jenkins zijn fiolen van toorn uit..over de daders,
die hij dacht bij uiterst links te moeten zoeken. Hij zat behoorlijk fout: de zak kwam van een aan
tal vrouwen, die onder aanmoediging van het extreem-rechtse Nationale Front hun verzet tegen
aanpassing van de anti-discriminatiewetgeving bizar kracht wilden bijzetten.
Bepaalde groepen ln de Britse sa
menleving willen nog steeds niet
het feit erkennen dat Groot-Brit
tannië een blijvend onderkomen
is geworden van niet alleen de
blanke Britten, maar ook de ge
kleurde Wést-Indiërs en Aziaten.
Een gekleurde groep van tussen
de anderhalf en twee miljoen, van
wie nu al ongeveer de helft ln
Groot-Brittannië zelf geboren ls.
Het geladen begrip 'Immigrant' ls
dus op bijna één miljoen kinde
ren al niet m$er van toepassing.
De tijd lijkt voorbij dat de immi-
grantenstroom de Britten tot klei
ne volksopstanden bracht. Een
tijd, waarin de omstreden politi
cus Enoch Powell de voorpagina's
haalde met zijn pleddooden voor
het terugsturen van door Kenia
en Oeganda uitgewezen Aziaten.
Het bezorgde Powell een abrupt
einde van zijn functie als
schaudwminister en hij kon een
plaats van betekenis als conserva
tief politicus verder wel vergeten.
Powell genoot echter nog steeds
de gunst van honderdduizenden
Britten, die hun steun niet onder
stoelen of banken staken. Vandaag
de dag heeft Powell zich toegelegd
op het verdedigen van protestant
se belangen in Noord-Ierland en
is de 'immigratiepolitiek' naar de
achtergrond verdwenen.
Scherpste kantjes
Dit betekent niet dat het nu ook
koek en ei is tussen de verschil
lende raciale groepen in de Britse
samenleving. De anti-dlscrimina-
tiewetten van 1965 en 1968 heb
ben de scherpste kantjes - het in
advertenties met nadruk om
blank personeel vragen bijvoor
beeld. wat afgeslepen, maar ge
zaghebbende instellingen hebben
de afgelopen jaren een toeneming
van het aantal gevallen van dis
criminatie vastgesteld en nog het
één en ander aan minder opval
lende achterstelling op grond van
ras ln de openbaarheid gebracht.
Vorig jaar kwamen gegevens los
over rassendiscriminatie in Britse
bedrijven, waarbij bleek dat
werkgevers noch vakbonden zich
wezenlijk inzetten om de Race
Relations Act (wet op de verhou
ding tussen de rassen) van 1968
doeltreffender toe te passen.
Driehonderd bedrijven werden be
trokken ln een aantal gedegen
studies en het bleek dat driekwart
van de minderheidsgroepen was
samengepakt ln 28 procent van
het aantal bedrijven. Bovendien
werd geconstateerd dat deze min
derheidsgroepen vooral in de sec
tor van de ongeschoolde arbeid
werken. Als belangrijkste reden
voor de achterstelling werd opge
geven dat men bang was voor
verzet van het blanke personeel
tegen een gelijke behandeling van
gekleurde werknemers, een reden
die, naar ook uit het onderzoek
bleek, nergens op stoelde.
Het Britse Centraal Planbureau,
dat dit onderzoek deed kwam en
kele maanden later met. een twee
de rapport, waaruit bleek dat
nlet-blanken veel moeilijker een
baan krijgen dan blanken. Men
liet hiervoor een groep zwarte en
blanke acteurs naar een aantal
banen solliciteren. Onder de blan
ke acteurs was een groep Grieken,
maar deze merkte weinig van pro
blemen. De onderzoekers trokken
hieruit de conclusie dat het vooral
de huidskleur is, die bij de beoor
deling wordt betrokken en niet
het buitenlander zijn.
Woonruimte
In het onderzoek werden ook de
moeilijkheden betrokken bij het
huren of kopen van een woning.
De wet van 1968 bleek hier enig
resultaat af te werpen. Werden bij
een vergelijkbaar onderzoek in
1967 nog 62 procent van het aan
tal aspirant-huurders en 64 pro
cent van de aspirant-kopers ach
tergesteld, vorig Jaar waren deze
cijfers respectievelijk 27 en 17
procent.
Dat wil niet zeggen dat Aziaten
en West-Indiërs zonder veel
moeite aan woonruimte komen.
Een Witboek over de hulsvesting
van West-Indiërs, dat de Britse
regering vorige maand publiceer
de, stelt: 'Zoals velen voor hen
heeft het de afgelopen twintig Ja
ren de gekleurde immigranten
vooral ontbroken aan geld of di
ploma's voor beter-betaalde ba
nen, waardoor zij slechts voor de
goedkoopste woonruimte ln aan
merking kwamen. Degenen, die
bovendien nauwelijks Engels
spraken gaan vaak dicht bij el
kaar wonen.
Een ander gegeven ls dat de im
migranten jonger worden en dat
er meer vrouwen in de vruchtbare
leeftijd onder zijn. Al deze facto
ren geven minder sociaal voelen
de huiseigenaren de gelegenheid
hoge huren voor slechte woon
ruimte te bedingen. 'Het Witboek
wijst er ook nog op dat een aan
tal immigranten een huis wil ko
pen maar zich hierbij tot minder
bonafide geldschieters moet wen
den. die grove woekermethoden
niet schuwen.
De beide Instellingen zullen als
het parlement de plannen goed
keurt worden samengevoegd tot
één commissie voor de rassenver
houdingen. die in het vervolg niet
meer hoeft te wachten tot men
komt klagen maar ook op eigen
initiatief onderzoeken kan instel
len als zij discriminatie vermoedt
bij organisaties of particulieren.
De commissie mag hierbij infor
matiemateriaal en documenten
opeisen en getuigen oproepen.
Blijken klachten of vermoedens
juist te zijn dan kan met het
dreigement van een gerechtelijk
vonnis achter de hand opheffing
van de discriminatie worden ge
elst.
Verfijning
Bereik
Hoewel weinigen zullen zeggen
dat de antl-dlscrlmlnatiewet van
1968 niet goed in elkaar zit -
Louis Claiborne, Amerikaan, lec
tor aan de Britse Essex Universi
teit en auteur van een studie over
de rassenwetgeving ln de VS en
Groot-Brittannië' stelde onlangs
nog dat het bereik van de anti
discriminatiewet groter is dan dat
van alle federale wetten in de VS
bij elkaar - ls gebleken dat theo
rie en praktijk niet altijd op el
kaar aansluiten. Reden waarom
Roy Jenkins onlangs e.en Witboek
heeft uitgebracht, waarin een
aantal door het parlement dit na
jaar te behandelen correcties op
de wet staan aangekondigd. Na
het aanbrengen van deze veran
deringen zou het dan mogelijk
zijn de wet van 1968 doeltreffen
der toe te passen.
Het belangrijkste hierbij is de
uitbreiding van de bevoegdheden
van de Race Relations Board en
de Community Relations Commis
sion, de twee instellingen die zich
tot nu toe bezig houden met het
onderzoeken van klachten over
rassendiscriminatie. Vooral Sir
Geoffrey Wilson, de voorzitter van
de Race Relations Board klaagt al
jaren steen en been dat hij wel
kan onderzoeken maar niet optre
den.
In de wetswijzigingen ls de om
schrijving van het begrip 'rassen
discriminatie' verfijnd. Het gaat
nu om 'iemand minder gunstig
behandelen dan anderen op grond
van kleur, ras, ethnlsche of natio
nale afkomst' en 'regelingen en
voorwaarden opstellen, waardoor,
wat het motief ook is, mensen
van een bepaalde ras of kleur ln
onevenredige mate worden uitge
sloten, tenzij deze maatregelen
onomstotelijk gerechtvaardigd
zijn.' Een voorbeeld van dat laat
ste ls het verbieden van het dra
gen van de tulband, het waardig
heidssymbool van de Aziatische
Sikhs, als dat gevaar voor gezond
heid of veiligheid oplevert.
Jenkins heeft ook wat gedaan aan
de veelgehoorde klacht dat de be
strijding van de rassendiscrimina
tie bij een te groot aantal minis
teries is ondergebracht (sociale
zaken, industrie, plaatselijk be
stuur en nog een aantal departe
menten). Er komt een speciale
raad met Jenkins als voorzitter,
waarin de diverse ministers, de
voorzitter van de nieuwe commis
sie voor de verhoudingen tussen
de rassen en vertegenwoordigers
van- de minderheidsgroepen zit
ting hebben. Het Witboek zegt dat
contracten tussen overheid en on
dernemingen - ln de praktijk
vaak bouwbedrijven - clausules
moeten bevatten over gelijke be
handeling van alle rassen.
Het meeste stof heeft tot nu t<)e
het aanpakken van de clubs doen
opwaaien. Zowel de honderden
arbeidersclubs als de dure gele
genheden van de Britse adel ln
het Londense St. James hebben
door een uitspraak van het Ho
gerhuis nu. nog de mogelijkheid
bezoekers en leden op grond van
hun ras te weren. Ook daaraan
komt een eind. Het lijkt niet aan
nemelijk dat Westminster door de
knieën gaat voor de argumenten
dat het kenmerkende van een be
sloten club is dat het zijn eigen
regels kan opstellen en hanteren
en dat het erg moeilijk ls vast te
stellen of Iemand op grond van
zl.ln huidskleur of ras wordt ge
weerd.
Het Idee van de Tlmes-columnlst
Bernard Levin, een man met
groot gezag, om waar dat maar
mogelijk is rassendiscriminatie
door clubs aan de kaak te stellen
en te verafschuwen maar het des
ondanks buiten de wetgeving te
hoqden, heeft dan ook geen
schijn van kans. Ook deze heilige
plaats van Groot-Brittannië zal er
aan moeten geloven.-
TROUW/KWARTET 11
IpERDAG 11 OKTOBER 1975
BUITENLAND
