Spanje verheugd
over nieuw
akkoord met VS
Verdeeldheid in
Portugese leger
neemt snel toe
Arafat: Sinal-akkoord
vergroot oorlogskans
De geschiedenis
van een Armeense
Vrijlating gelast
in politiek geladen
Franse rechtzaak
West-Duitsland ontkent
'atoomsamenw erking'
met Zuid-Afrika
ietoging tegen
bouw vakantiedorp
voor Nederlanders
Franse werklozen demonstreren
Amerikaanse technici naar olievelden
Naar tante Marie en oom Ulbe in Australië (IV)
Baandag 6 oktober 1975
MADRID (UPI, Reuter) De Spaanse regering is erg ingenomen
met het nieuwe akkoord tussen Spanje en de Verenigde Staten
over Amerikaanse militaire bases op Spaans grondgebied. Over dit
akkoord is zaterdag in grote lijnen overeenstemming bereikt in
I Washington.
BUITENLAND
TROUW/KWARTET 5
De Spaanse monaster van buiten
landse zaken Pedro Cortina Mauri
noemde het akkoord met de VS
gisteren 'een bevestiging van onze
vriendschapop een 'zeer belangrijk
moment'. Nadrukkelijk vwes hij er
op dat er van Amerikaanse kant
geen inmenging in binnenlandse
Spaanse zaken is geweest. Minister
Cortina doelde daarmee op de vloed
van buitenlandse protesten tegen
de executie van vijf verzetsmensen
in Spanje. De Spaanse regering
heeft alle protesten afgedaan als
'onaanvaardbare inmenging'. De
Verenigde Staten hielden zich afzij
dig bij de internationale campagne
tegen de Spaanse regering.
De Spaanse minister kwam gisteren
terug uit Washington, waar hij za
terdag nog met zijn Amerikaanse
collega Henry Kissinger had ge
sproken. In Washington werd za
terdag ook bekend gemaakt dat
Spanje en de VS een 'basis-over
eenkomst' hadden bereikt. Over de
uitwerking van dit basis-akkoord
zal de komende weken nog worden
onderhandeld. Waar beide regerin
gen het al wel over eens zijn ge
worden, is niet bekend gemaakt.
Amerika heeft al sinds 1953 militai
re bases in Spanje. Al sinds begin
dit jaar is er onderhandeld tussen
Madrid en Washington over ver
nieuwing van het verdrag over deze
bases, dat vorige maand formeel
afliep. Spanje had de Verenigde
Staten om meer militaire en econo
mische hulp gevraagd.
Politieke waarnemers in Madrid
vroegen zich gisteren af waarover
linger en Cortdna het vorige
week eigenlijk eens zijn geworden,
nu er niets bekend is gemaakt over
Hun basis-akkoord. Het katholieke
Spaanse blad Ya nopmde de verkla
ring, die in Washington werd uitge
geven 'kort en verwarrend'.
M de Spaanse betrekkingen met de
rest van de westerse wereld vielen
het afgelopen week wat harde
woorden van de Deense minister
van buitenlandse zaken Knud An
dersen op. Andersen maakte zich
kwaad over de moeilijkheden die
Deense schepen in Spaanse havens
ondervonden. Bij die gelegenheid
noemde Andecrsen de Spaanse rege
ring barbaars. Overigens zijn er
geen aanwijzingen dat de Spaanse
overheid opdracht zou hebben ge
geven schepen of goederen uit an-
ti-Franco-landen te boycotten. Wel
zitten twee Deense schepen vast in
Spaanse havens door acties van
loodsen en havenarbeiders. Een an
der Deens schip verliet gisteren de
Noordspaanse haven Pasajes. Het
was enkele dagen vastgehouden
omdat twee bemanningsleden een
auto hadden gestolen, aldus de
Spaanse verklaring.
In tal van Spaanse stéden waren
gisteren weer pro-Franco-demon
straties. Opvallend was dat daarbij
veel in Spanje wonende buitenlan
ders meededen.
Palme
Een krant ln Madrid plaatste zater
dag op de voorpagina een foto van
de Zweedse premier Olaf Palme, die
daarop aan het collecteren is voor
het Spaans verzet. In het onder
schrift staat: "Palme lijkt in het
bezit van zijn volledige verstande
lijke vermogens. Maar er bestaat
daarover twijfel.
De Spaanse politie heeft de bewa
king bij de banken opgeheven, om
dat de postende agenten een te
gemakkelijk doelwit waren voor gu-
errileros. Woensdag werden vier
agenten bij banken neergeschoten.
Volgens de politie hebben de ban
ken ingestemd met het besluit, om
dat ook de klanten grote risico's
liepen door de aanwezigheid van de
agenten.
Hij reageerde op een bericht ln de
Londense 'Observer' dat uit gesto
en Zuidafrikaanse documenten was
gebleken dat de Bondsrepubliek wel
aan het Zuidafrikaanse kernonder
zoek had deelgenomen.
De Britóe krant vermeldde een ver
trouwelijke brief van 12 juli 1972,
die door Haunschild verstuurd zou
BOURG SAINT ANDEOL Circa
vijfhonderd betogers hebben zater
dagmiddag in Bourg Saint Andeol
(Ardèche) in Zuidoost-Frankrijk een
>rotestoptocht gehouden tegen de
>ouw van een vakantiedorp voor
Nederlanders op een terrein van
veertig hectaren. Een actiecomité
toet vertegenwoordigers van de ver
eniging van wijnbouwers van de
Cótes du Rhone', heeft het ontslag
geëist van de burgemeester.
De bouw van het vakantiedorp, dat
wsduizend vakantiegangers (gelijk
aan het inwonertal van Bourg
Saint Andeol) zal kunnen herber-
moet tegen het eind van het
beginnen.
PARIJS (AFP, Reuter) De rechtbank in het Franse Douai
heeft zaterdag voorlopig een einde gemaakt aan de omstreden
gevangenschap van de 48-jarige fabrieksdirecteur Jean
Chapron. Deze was ingesloten op beschuldiging van dood door
schuld na een dodelijk ongeval in zijn chemische fabriek.
De arrestatie van Chapron
maakte vorige week de tongen
los in Frankrijk vanwege de po
litieke geladenheid van de zaak.
Zijn aanhouding was gelast door
de 27-jarige rechter van on
derzoek, Patrice de Chorette de
la Contre. Deze jonge rechter is
lid van een organisatie van ju
risten, die streeft naar hervor
ming van de Franse rechtspraak
in het strafrecht. Hij trok al
eens de aandacht met een vraag
gesprek in het linkse blad 'libe
ration', waarin hij zei dat de
jonge Franse rechters in op
stand moesten komen tegen hun
oudere collega's, die zich schul
dig maken aan klasse-justitie.
De Charette stelde fabrieksdirec
teur Chapron aansprakelijk voor
de dood van Roland Guillaume,
een miinder valide werknemer,
die in januari het leven verloor
tussen twee wagons. Volgens de
rechter is de leiding van het
bedrijf verantwoordelijk voor
Gulllaumes dood omdat deze
werk moest doen waarvoor hij
door zijn lichamelijke toestand
en zijn gebrek aan ervaring niet
geschikt was.
De beslissing van rechter De
Charette om directeur Chapron
te laten arresteren kreeg in
stemming van vakbonden en
linkse groeperingen. Vanuit het
bedrijfsleven kwam daarentegen
een storm van\ kritiek los. Bij
zijn vrijlating zaterdagmorgen
zei Chapron, dat hij niet had
begrepenwaarvoor hij enkele
dagen had vast gezeten. 'Volgens
de wet ls een directeur verant
woordelijk, maar dat wil nog
niet zeggen dat hij ook schuldig
is. Ik ben een werknemer net als
de anderen', aldus Chapron.
Rechter De Charette vindt Juist
dat door dergelijke redeneringen
degenen die werkelijk verant
woordelijk zijn voor allerlei mis
standen in bedrijven, steeds bul
ten schot kunnen blijven.
Duizenden werklozen uit geheel Frankrijk hebben zaterdag gedemonstreerd in Parijs. De demonstranten
vroegen onder andere om (vrijwillige) pensionering van mannen op 60-jarige leeftijd en vrouwen op 55-
jarige leeftijd. Verder werd aangedrongen op invoering van een 40-urige werkweek. Frankrijk telt mo
menteel ruim 1,3 miljoen werklozen. De regering van president Giscard besloot vorige maand ruim achttien
miljard gulden te besteden aan maatregelen om de stagnerende economie op te vijzelen.
LISSABON (Reuter, UPI) De verdeeldheid in het Portugese
leger tussen linkse en rechtse militairen neemt snel toe. Het linkse
regiment lichte artillerie in Ralis, dat volgens'de Portugese socia
listen vorige week heeft gepoogd de macht over te nemen, heeft
gisteravond drie grote anti-tankkanonnen voor zijn kazerne in een
buitenwijk van Lissabon gezet. Op de muren staan machinegewe
ren en dertig soldaten met automatische wapens houden de wacht.
WASHINGTON/JERUZALEM (Reuter, AFP, UPI) Het nieuwe akkoord tussen Israël en Egypte
over de Sinaiwoestijn heeft 'de kans op oorlog in het Midden-Oosten vergroot en getoond dat de Ver
enigde Staten niet neutraal waren in het conflict".
BONN De Westduitse staatssecretaris van onderwijs en wéten
schappen Hans-Hilger Haunschild heeft ontkend dat de West
duitse regering Zuid-Afrika heeft geholpen bij het ontwikkelen
van een programma voor kernonderzoek.
Dat zegt de leider van de Palestijn
se bevrijdingsorganisatie PLO, Jas-
ser Arafat, In een gesprek met het
Amerikaanse blad US News and
World Report. Hij noemde vier re
denen waarom, de kansen op oorlog
zijn vergoot:
het akkoord handelt niet over
het belangrijkste vraagstuk in het
Midden-Oosten: de zaak van de
Palestij nen;
aan drie fronten zijn nog Arabi
sche gebieden bezet;
het zenden van Amerikaanse
lijkt zeer sterk op het begin van de
Amerikaanse betrokkenheid in Indo-
China; en
de door Washington naar Israël
gezonden wapens zijn bedoeld op
een of ander ogenblik gebruikt te
worden, met name tegen Syrië en
tegen de Palestijnen.
Arafat zei dat "er geen contact is
geweest tussen de PLO en Was-,
hlngton over het Sinaï-akkoord.
Washington blijft de rechten van
het Palestijnse volk ontkennen en
heeft de rechtmatige vertegenwoor
digers van de PLO afgewezen, aldus
Arafat.
Drie Amerikaanse technici verge
zeld door zes vertegenwoordigers
van de Verenigde Naties zouden
Majoor Dinl d'Almeida, commaiv
dant, zei gisteravond dat zijn regi
ment weer zal worden aangevallen.
Bij de mislukte staatsgreep van
rechts op 11 maart werd Ralis ge
bombardeerd. Majoor Almeida heeft
geweigerd drie duizend wapens over
te dragen aan een andere legereen
heid die wel het vertrouwen heeft
van de regering.
Commando's die wel loyaal zijn
met de regering zouden extra wa
pens hebben gekregen om eventu
eel het hoofd te bieden aan een
opstand. Een dissidente militaire
eenheid in Oporto, in het noorden
van het land, is zaterdag geheel
ontbonden. Een school voor oplei
ding van militaire chauffeurs in
het noorden is gesloten na een
betoging die met behulp van traan
gas uiteen 'gedreven werd.
In een vraaggesprek met het week
blad Expresso heeft premier Azeve-
do gewaarschuwd dat de verstoring
van hetr egeringsgezag een kritiek
punt heeft bereikt. Het we
zenlijke probleem komt voort uit de
zeer linkse propaganda die enkele
militaire eenheden in Lissabbn en
omgeving beïnvloed heeft, aldus de
premier. Hij zei dat de ondermij
nende activiteit van revolutionair
links de militaire discipline ernstig
had ondermijnd en dat de hoofd
stad Woensdagavond gevaarlijk
dicht een gewapend conflict tussen
tegenover elkaar staande eenheden
was genaderd. 'Ik vrees «nog dat
enkele individuen er aan denken
zich in een avontuur te storten'.
'De macht overnemen zou nu mo
gelijk zijn, maar deze te houden
zou zeer moeilijk zijnhet zou
een avontuur zonder toekomst zijn',
aldus de premier.
gisteren uit Egypte aankomen voor
onderzoek in de door Israël bezette
olievelden van Ras Soedar ln de
Sinal', aan de Golf van Suez.
In dezelfde uitgave meldde Expres
so dat de revolutionaire raad de
mogelijkheid had besproken van
het verhuizen van de regering uit
Lissabon met het oog op de toene
mende anarchie op straat. Dit
denkbeeld werd echter verworpen,
maar het regime b(eef vrees koeste
ren voor de toekomst.
'Fascist'
Betoogd werd gistermorgen ook ln
Lissabon zelf waar in het stadhuis
de viering van de stichting van de
republiek Portugal in 1910 werd ge
vierd. Toen de socialistische leider
Mario Soares het gebouw verliet
verdrongen ongeveer honderd beto
gers zich rondom hem eri be
schimpten hem als 'fascist' en
'moordenaar'. Gewapende militaire
politiemannen moesten Soares ont
zetten.
Toen de president, Francisco da
Costa Gom^s en de premier, Jose
Pinheiro de Azevedo, het stadhuis
verlieten, steeg een storm van boe
geroep op. Tijdens de plechtigheid
hadden de demonstranten leuzen
geroepen als 'macht aan het volk'.
In het stadhuis had de president,
die zondagochtend vroeg was terug
gekeerd van bezoeken aan Polen en
de Sowjet-Unie, ln een toespraak
gepleit voor gezag, discipline en
orde. De president zei dat Portugal
te maken had met hetzelfde feno
meen dat leidde tot de instorting
van de eerste republiek en de vesti
ging van een rechtse dictatuur in
1926 verdeeldheid onder demo
craten en een economische crisis.
'Ik geloof dat wij allen het gezag,
de discipline, de economie en de
orde moeten herstellen hetgeen
noodzakelijk is voor de voortgang
van het revolutionaire proces. Dit
moet door alle burgers zonder aar
zeling worden aanvaard'. Hij voeg
de er aan toe dat hij niet verrast
was door de crisis die tijdens zijn
afwezigheid uitbrak.
zijn aan dr. Roux, voorzitter van de
Zuidafrikaanse raad voor atoom
energie. Volgens de 'Observer' ging
de briëf over maatregelen om de
Westduitse medewerking geheim te
houden. Maar Haunschild verklaar
de zaterdagavond dat zijn brief of
verkeerd geïnterpreteerd ofwel on
juist vertaald was. 'Zo'n verzoek
heb ik nooit gedaan. Er is geen
samenwerking, ook niet geweest, op
regeringsniveau', zo zei hij.
Enkele dagen geleden werd de
Westduitse generaal Günther Rail
ontslagen naar aanleiding van een
geheim bezoek dat hij vorig Jaar aan
Zuid-Afrika bracht en waarbij hij
het centrum voor atoomenergie in
Pelindaba bezichtigde. Volgens een
door de 'Observer' gedeeltelijk af
gedrukt telegram, dat afkomstig zou
zijn van de Zuidafrikaanse ambas
sade ln de bondsrepubliek, ls gene
raal Rails reis bekostigd door het
Zuidafrikaanse ministerie van de
fensie, hoewel hij officieel de gast
was van de hoonfredacteur van een
krant.
Een Zuidafrikaanse regerings
woordvoerder zei woensdag ln Pre
toria dat een onderzoek gelast was
naar berichten dat uit de Zuidafri
kaanse ambassade in Bonn geheime
documenten waren verdwenen over
het bezoek van generaal Rail.
De Amsterdammers Paul en Mirjam Roelofsenzijn nóg steeds op de motorfiets onderweg naar
tante Marie^en oom Ulbe in Australië. Op hetogenblik zijn zij in Teheran en daar ontmoeten
zij 'Miss Olga'. 'Haar verhaal maakte meer in-druk op ons dan alle andere belevenissen in
Iran,' schreven Paul en Mirjam ons in een bege-leidend briefje.
In Teheran leven ruim 200.000 Armenen. Zij heebben er hun eigen scholen, een eigen krant en
spreken hun eigen taal. Wij ontmoeten er een, die ons gastvrij onthaalt en in kontakt brengt
met andere Armenen, o.a. met Miss Olga, een kleine vrouw met hoogopgetrokken schouders,
waartussen, als bij een schildpad, het hoofd ligt verzonken. Haar verhaal lijkt me van belang, niet
omdat het zo uniek is, maar integendeel, omdat het een van de vele soortgelijke tragedies is die
Armenen van boven de zestig jaar uit eigen ervaring kunnen vertellen.
Om haar geschiedenis te situeren
een stuk historie dat in Turkije nog
altijd wordt verdoezeld en verzwe
gen-en wellicht hierdoor ook daar
buiten zelden aandacht krijgt.
Het viel ons op hoeveel Armeense
namen zijn verturkst zelfs Agri
en dat nogal wat Turken het deden
voorkomen of er geen Armenen be
staan en ook nooit hebben bestaan).
De cruciale geografische ligging
van Armenië Oost en West-
Anatolië, Cilicia en Noord Syrië is
altijd haar doem geweest. Alle le
ger en horden die óf vanuit het
westen naar het oosten rukten (A-
lexander de Grote, de Roemenen)
óf omgekeerd (Tartaren, Perzen,
Arabieren) moesten door Armenië
en meestal deden ze dit plunde-
end. Reeds in een vroeg stadium be
keerden de Armenen zich tot 't
Christendom en hun geloof wortelde
dermate diep dat ze hier nooit
meer vanaf wilden, ook niet toen
het land praktisch omringd was
door Mohammedanen en later deel
uitmaakte van het Ottomaanse
Rijk.
Hiervoor kende men, tussen de pe
riodieke slachtingen door, tijden
van onafhankelijkheid en in het
vruchtbare West-Anatolië van wel
vaart.
Onder Turks beheer waren ze over
geleverd aan de grillen van de sul
tans. Nu eens werden de huwbare
maagden uit een dorp geroofd ter
meerdere glorie van hun harems,
dan weer werden jonge knapen ge-
recruteerd voor hun legers. Welis
waar leefde in de bergen het verzet,
maar dit was nooit sterk genoeg
om ht volk te bevrijden.
Eén staat
In het begin van de 20e eeuw
groeit de Panturkse gedachte, het
idee om van Turkije en Turkestan
Russisch) één staat te maken. De
Armenen vormen een struikelblok.
Duitsland wil o.a. ter voorbereiding
van de eerste wereldoorlog een
spoorlijn aanleggen naar Bagdad:
ook dit plan wordt door de Arme
nen gedwarsboomd. De Duitse am
bassadeur in Turkije Von Wang-
heim, is uitgesproken anti-Ar
meens, Duitsland zal derhalve niet
interveniëren wanneer de Turken
het Armeense 'probleem' oplossen.
Tsaristisch Rusland, dat Turkestan
niet kwijt wil en er belang bij
heeft invloed te hebben tussen de
Zwarte- en de Kaspische Zee,
steunt Armenië en weet voorlopig de
uitvoering van de plannen van En-
ver en Talaat, deportatie van alle
Armenen te verhinderen. Wel vin
den er razzia's plaats en worden
incidenteel dorpen uitgemoord.
In 1915, wanneer in de wereld alle
aandacht is gericht op Duitsland,
en Rusland het binnenlands boven
dien te moeilijk heeft om zich ook
nog om Armenië te bekommeren,
begint de systematische uitroeiing.
Met Duitse efficiency. In één nacht
wordt de gehele leidinggevende in-
telligentia van het bed gelicht en
nooit weer teruggezien. Onmiddel
lijk hierna krijgen alle 17- en 18-
jarige jongens het bevel te dienen
in het Turkse leger. Ze worden uit
hun dorpen gehaald en enkele kilo
meters daarbuiten doodgeschoten.
Van gepakte verzetsmensen worden
de hoofden tentoonsgesteld. De
angst groeit, neemt ziekelijke
vormen aan. Men wil weg. Dat
kan; de deportaties beginnen. Een
deel van de bevolking wil met de
boot naar Europa of Amerika, zoals
landgenoten met een vooruitziende
blik voor hen hebben gedaan.
Stampvolle schepen, varen vanuit
Trabuzu de Zwarte Zee op: verder
dan dertig mijl gaat de tocht
niet. De emigranten worden ge
dwongen overboord te springen en
de schepen keren terug naar de
haven. Meer mensen gaan hun
doodtegemoet over land. Meestal
worden zij de Mesopotamische
Woestijn ingeleid, het Der-El-Zor
gebied. De distributie van water en
voedsel wordt hier onregelmatig en
houdt tenslotte op. Er wordt geen
kogel aan hen besteed, men sterft
van honger en dorst. Pas wanneer
Duitsland capituleert komt de ge
nocide aan het licht. President Wil
son van Amerika bewerkstelligt een
tijdelijke stop in de moordpartij. In
1918 wordt Oost-Aanatolië zelfs de
onafhankelijke staat Armenië en la
ter worden bij het Verdrag van
Sèvres ook de Westelijke provincies
bevrijd verklaard. Maar het verdrag
wordt nooit geratificeerd en zodra
de*Turken weten dat de gealliëerden
door de oorlog te zeer zijn verzwakt
om hen tegen te houden hervatten
zij de djportaties.
De Armeense regering heeft in 1918
niet voor de Bolsjewiki maar voor
het christlijke Tsarendom gekozen.
Van Lenin valt daarom geen hulp
te verwachten, tenzij de jonge staat
een republiek van de Sowjet-Unie
wordt. In 1920 wanneer 2.5 miljoen
Armenen zijn omgekomen en men
de macht van Mustafa Kemal (A-
tatürk) vreest, wordt hiertoe beslo
ten en tot op heden is Groot-
Armenië een deel van Rusland.
De Armeense beweging streeft on
afhankelijkheid na en de bevrij
ding van de westelijke provincies;
symbool voor de identiteit van heü
volk blijft de berg Ararat. (Tijdens
een twistgesprek tussen een Turkse
en een Armeense diplomaat vraagt
de eerste waarom de Armenen de
Ararat nog in hun vaandel voeren:
deze is toch Turks. De ander infor
meert hierop waarom de Turken de
maan in hun vlag afbeelden. Heb
ben ze die ook al veroverd?)
Eeuwwisseling
Wanneer ze is geboren weet Olga
niet precies, maar dat moet om
streeks de eeuwwissel'ng zijn ge
weest. In Sivas. Haar vader wordt
in 1905 vermoord, haar moeder mag
blijven om brood voor de Turken te
kunnen bakken. Olga wordt door
Duitse missionarissen opgevangen
en groeit met honderden andere
Armeense meisjes op ln een wees
huis te Harput.
Wanneer Duitsland de oorlog heeft
verloren, nemen Amerikaanse
evangelisten de leiding in het
weeshuis over. Een van hen, Mr.
Wright, weet toestemming van de
Turkse regering te krijgen groepen
meisjes over de grens met Syrië te
brengen. Honderdzestig meisjes
waaronder Olga, vertrekken naar
Aleppo. Op muilezels. De dieren
dragen aan weerszijden een korf en
in iedere korf ,zit een meisje ver
borgen. De karavaan vermijdt zo
veel mogelijk de wegen. Voedsel
wordt door bevriende Turkse gidsen
in de dorpen gekocht die op veilige
afstand worden gepasseerd. Alles
verloopt goed tot vlak voor de
grens. Ze zijn dan een maand on
derweg en trekken door een bos
aan de rand van een ravijn. Plotse
ling worden er van de andere kant
enkele schoten op hen gelost. De
muilezel voor die van Olga zakt
dodelijk getroffen ineen, de twee
meisjes springen uit hun schuil
plaats. Nu duidelijk is dat zich in
de korven vluchtelingen bevinden
worden ze hevig onder vuur geno
men. Evenals de anderen verlaat
Olga haar muildier en rent in pa
niek door het bos. Later vinden de
meesten elkaar terug en trekken 's
nachts over de grens.
Nabij Aleppo wacht hen de grootst
denkbare teleurstelling. De Syrlërs
die hen hier zouden opvangen om
hen naar Beiroet te rijden, zijn er
niet. In plaats daarvan worden ze
opgewacht door Turkse militairen,
door wie ze worden ingelijfd bij
een groep Armenen die men de
Syrische woestijn inleidt. Olga sluit
zich aan bij een familie van wie ze
hoort dat haar broer is vermoord.
Dagen trekken ze onder een gloei
ende zon door de woestijn; 's nachts
liggen ze rillend tegen elkaar.
Typhus en dysenterie breken uit en
men treft de stoffelijke resten aan
van Armenen die voor hen werden
gedeporteerd. Toch strompelen ze
door. Slechts twee soldaten begelei
den de groep, maar niemand durft
iets tegert'hen te ondernemen Ie
dere dag slinkt hun aantal, wie niet
verder kan blijft achter en sterft.
Het gezin dat Olga heeft opgeno
men bestaat uit vader, moeder en
twee dochters van ongeveer vijftien
jaar. Een van de dochters is zo
ziek, dat ze op eigen verzoek uit-
teindelijk wordt achtergelaten.
Wanneer ze zich na een paar hon
derd meter nog eens omdraaien
zien ze hoe het kind door enkele
Arabieren wordt mishandeld. In
een nederzetting wordt de andere
dochter geruild voor brood en wa
ter.
De Turkse soldaten verlaten he'n en
zich oriënterend op de zon trekt de
stoet verder; teruggaan betekent
een zekere dood. De honger is zo
groot dat in de ontlasting van ka
melen wordt gezocht naar onver
teerde graankorrels. Er wordt ver
schrikkelijk gehallucineerd maar op
een dag stuit men werkelijk op een
weg. De overlevenden worden ge
vonden en door Amerikanen naar
een hospitaal in Beiroet vervoerd.
Olga blijft jarenlang als schoon
maakster ln dit ziekenhuis werken.
Blozend herinnert ze zich hoe blij
ze was toen de Amerikanen haar
een verjaardag gaven (gang). Door
hen raakt ze bij de evangelisatie
betrokken en vanaf 1926 stort ze
zich in het missiewerk d.w.z. dat ze
probeert Islamieten te kerstenen.
Ik vraag haar hoeveel moslims ze in
al die jaren denkt te hebben be
keerd, blijvend te hebben bekeerd.
Ze denkt na, glimlacht treurig en
zegt-dan: 'Twee.' Twee vrouwen,
die nu in de Verenigde Staten wo
nen en met wie ze nog brieven
wisselt.
Voor wie meer wil weten: D. H.
Boyajian: Armenia The case for
a forgotten Genocide. Frans Wer-
fel: The forty days of Musa Dagh.
