Muiters dreigen
met grof geschut
in Lissabon
Massa-betoging
voor Franco
VN-assemblee aanvaardt
Israels geloofsbrieven
Felle kritiek op
tijdens bezoek
Strauss
Kohl aan
en Mao
Moskou
De duidelijke extra's van de
grote voorraadpot Moccona.
6.98
Socialisten weer massaal op straat
Labour-partij
vraagt om
nationalisaties
Staak gesprek
met Spanje
Moskou slaat twee vliegen in één klap
Winnie Mandela
ontheven van
huis-arrest
Leber ontslaat
generaal na
Z.-Afrika-reis
Traangas bij
première film
Corry ten Boom
CIA verkeek zich
op staatsgreep
Cyprus in 1974
Moccona, lekker pittige korrelkoffie van Douwe Egberts.
DONDERDAG 2 OKTOBER 19T5
BUITENLAND
TROUW/KWARTET 7
LISSABON (Reuter, AP, UPI) Nadat de Portugese premier
Azevedo dinsdagavond in triomf was meegetroond door tiendui
zenden vóór zijn regering demonstrerende socialisten,, werd hij
woensdagmorgen meteen al weer bepaald bij onberekenbaarheid
van zijn uitvoerende macht.
Muitende soldaten brachten een
mortier in stelling op het dak van
het gebouw van Radio Clube Portu
gal en een zwaar machinegeweer
bij het van de socialisten afgepakte
dagblad Republics - allemaal om
zich teweer te stellen tegen rege
ringsgetrouwe commando's, die or
ders hadden hen te verwijderen.
Het door uiterst links beheerste re
giment lichtte artillerie in Lissabon
belegde zelfs een vergadering van
muitende militairen waarin midde
len werden besproken om 'in geval
van nood de arbeiders te verdedi
gen'. Het nam zich voor 'de voor
uitstrevende militaire krachten' te
BLACKPOOL (UPI) Het congres
van de Britse Labour-partij in
Blackpool heeft met overgrote
meerderheid een voorstel aanvaard
waarin wordt gepleit voor nationa
lisatie van de sleutelindustrieën die
nog in particuliere handen zijn.
Een motie om 250 zogenoemde 'mo
nopolies' en de banken en verzeke
ringsmaatschappijen te naasten,
werd echter afgewezen.
De man die woensdag het meeste
applaus kreeg was de militante
linkse socialist Anthony Wedge-
wood Benn, die sterk pleitte voor
een meer socialistische aanpak van
de economische crisis. Hij zei dat
de Labour-regering 'niet gekozen is
om een onrechtvaardig en ondoel
treffend stelsel nog eens door een
crisis te helpen.' 'Wij zijn niet hier
om het kapitalisme te beheren,
maar om de maatschappij te veran
deren,' aldus Wedgwood Benn. Hij
was de laatste tijd wat op de ach
tergrond gekomen, doordat Wilson
hem na zijn mislukte campagne om
Engeland uit de EG te laten treden,
de leiding over het belangrijke mi
nisterie voor industrie had ontno
men.
verenigen in verzet tegen "het soci
aaldemocratisch regime van Pin-
heiro de Azevedo'.
Confrontatie
Terwijl deze vergadering besloot
om pantserwagens naar het stads
centrum te sturen om maatregelen
tegen acties van uiterst links te
verhinderen, sprak de socialistische
partij de waarschuwing uit, dat
'minderheidsgroepen' van plan wa
ren om 'een aanval te doen op de
minister-president, op dagbladen
en op omroepstatdons'. Zij riep haar
leden om 'zich op snelle en massale
manier tegen deze uitdaging te
weer te stellen'. Meer dan 80.000
leden van de socialistische partij
zouden zijn opgeroepen zich bij
hun partij afdelingen te melden.
Daarbij was men vooral bedacht op
een massale vergadering van de
door communisten geleide een-
heids vakbeweging die gisteravond
in Lissabon zou plaatsvinden en
waarvan duizenden leden met
vrachtauto's en tractoren op weg
naar Lissabon waren gegaan. Vol
gens een liberale woordvoerder van
de PPD zouden velen hunner wa
pens dragen. Maar een zegsman
van het Veiligheidscommando ver
klaarde dat de reacties van de soci
alisten en de PPD wat al te gealar
meerd waren.
De muitende soldaten bij de Radio
Clube Portugads hebben deze studio
gisteren pas verlaten nadat veilig
heidschef Carvalho hen verzekerd
had dat het omroeppersoneel onge
hinderd kan blijven uitzenden. De
soldaten bij het van de roomska-
tholieken afgenomen radostatiion
weigerden de order tot ontruiming
op te volgen, maar dit station is
geheel uit de lucht sinds comman
do's buiten Lissabon de zender uit
schakelden.
Inmiddels is president Costa Gomes
voor een bezoek aan de Sowjet-
Unie aangekomen. De Sowj et-pers
is opvallend terughoudend over de
Jongste gebeurtenissen in Portugal.
Ook in Portugal zelf laat de com
munistische partij vaak nog gissen
naar haar positie.
Vervolg van pagina 1
organisatie verantwoordelijk was
voor de acties, die vlak achter el
kaar plaats vonden. Van de vijf
verzetsmensen die zaterdag werden
terecht gesteld behoorden drie tot
de ultra-linkse groepering FRAP en
twee tot de Baskische afscheidings
beweging ETA. Beide groepen had
den wraakacties aangekondigd. Er
zijn nu sinds begin vorig Jaar 22
politiemensen en dertig burgers ge-
Portugals premier Azevedo richt zich per megafoon tot tienduizenden socialisten en liberalen die
hem dinsdagavond hun steun kwamen betuigen voor ztfn ingrepen in de omroepstations. Half
zichtbaar naast hem: de minister van buitenlandse zaken Melo Antunes, die op het laatste mo
ment afzag van zijn begeleiding van president Costa Gomes naar de Sowjet-Unie, en generaal Vervolg van pagina 1
Carlos Fabiao, (links in het midden) chef-staf.
NEW YORK, WASHINGTON,
PARIJS, JERUSALEM, AM
MAN (Reuter, UPI) De ge
loofsbrieven van de Israëlische
delegatie werden gisteren door
de Algemene Vergadering van
de Verenigde Naties aanvaard.
Deze zomer had een aantal Arabi
sche staten op een bijeenkomst in
Saoedli-Arabië besloten pogingen in
het wenk te stellen om Israël uit de
volkerenorganisatie te stoten. Dit
voornemen ondervond veel verzet
op de vergadering van de niet-
gebonden landen in Lima in juli
van dit jaar. Gisteren besloot de
conferentie van islamitische landen
om zich aan te sluiten bij het
standpunt van de niet-gebonden
landen en geen uitstoting van Is
raël uit de VN te eisen. Men ver
klaarde zich te willen beperken tot
het diruk uitoefenen op Israël om
zich uit de door haar bezette gebie
den terug te trekken.
Regeringsfunctionarissen in Jerusa
lem maakten gisteren bekend dat
Israël overweegt Egypte om uitstel
van de inwerkingtreding van het
akkoord te vragen in afwachting op
de goedkeuring van de stationering
van Amerikaanse burgers in de Si
nai door het Congres. Premier Ra
bin vergaderde gisteren met enkele
ministers van zijn kabinet over de
gevolgen van het uitstellen van een
beslissing in het Amerikaanse Con
gres. Uitdrukkelijk werd verklaard
dat er nog geen beslissing door de
Israëlische regering is genomen.
Volgens de overeenkomst mogen de
Egyptenaren op zondag a.s. olie-
experts naar olievelden in Aboe
Rodeis sturen.
Terwijl de Verenigde Staten over
wegen om Egypte ter waarde van
250-300 miljoen dollar aan militaire
steun te verlenen in 1976, verklaar
de de Amerikaanse minister van
defensie Schiesinger op een pers
conferentie in Parijs dat de ver
koop van Pershing-raketten aan Is
raël het huidige militaire evenwicht
In het Midden-Oosten zou versto
ren, Samen met de opperbevelheb
ber van de Amerikaanse strijd
krachten in Europa vreest Schie
singer dat elke vermindering van
Amerika's voorraad aan Pershing -
raketten zijn positie in Europa zou
aantasten. Amerikaanse militaire
steun aan Egypte zal een van de
belangrijkste gespreksonderwerpen
zijn tijdens het bezoek van presi
dent Sadat aan de Verenigde Sta
ten later deze maand.
Eveneens later deze maand zal de
Amerikaanse minister van buiten
landse zaken Kissinger opnieuw
naar het Midden-Oosten reizen om
de mogelijkheden van een nieuw
tussentijds akkoord tussen Israël en
Syrië te onderzoeken. Op 30 no
vember a.s. loopt de huidige over
eenkomst op de Golanhoogten af.
Hierop vooruitlopend verklaarde
premier Rabin onlangs op een door
de televisie uitgezonden toespraak
dat Israël nieuw tussentijdse over
eenkomsten. met name met Syrië
en Jordanië wenst te voorkomen.
In plaats daarvan dringt Israël op
een algehele vredesregeling aan.
Volgens het Jordaanse weekblad Al
- Liwa zal nog deze maand een
beperkte Arabische topconferentie
in Riad, de hoofdstad van Saoedi-
Arabië worden gehouen. Koning
Hoessein van Jordanië. Koning
Khaled van Saoedi-Arabië premier
Assad van Syrië, president Sadat
van Egypte en eventueel een verte
genwoordiger van de Palestijnse
bevrijdingsbeweging PLO zouden
aan deze conferentie deelnemen.
Vertegenwoordigers van de coöpe
raties uit tien Westeuropese landen
hebben besloten voorlopig geen
groenten en fruit uit Spanje te
betrekken. De verenigingen behe
ren ln totaal 45.000 WARENHUI
ZEN.
De speciale Spaanse uitzendingen
van Vaticaanstad zullen voorlopig
niet meer door de Spaanse natio
nale radio worden overgenomen. De
uitzendingen ln Spanje zijn voorlo
pig gestaakt op verzoek van de
Spaanse regering zo is ln Madrid
vernomen. De betrekkingen tussen
Spanje en Vaticaanstad zijn danig
bekoeld door de executies. Paus
Paulus had bij Franco aangedron
gen op gratie voor de veroordeel
den. Over het conflict tussen Ma
drid en Rome heeft de Spaanse
pers tot nu toe gezwegen. Het Vatl-
caan heeft gisteren het neerschie
ten van drie politiemannen krach
tig veroordeeld. Griekenland heeft
zich gisteren als zestiende aange
sloten bij de Europese landen die
hun ambassadeur uit Spanje heb
ben teruggeroepen.
In New York had de Spaanse mi
nister van buitenlandse zaken Pe
dro Cortina gisteren een gesprek
met zijn Amerikaanse collega
Henry Kissinger. Zij spraken over
vernieuwing van het verdrag over
de Amerikaanse militaire bases in
Spanje. Na afloop werd gezegd dat
het een goed onderhoud was ge
weest.
door J. den Boef
De Sowjet-Unie heeft door het uiten van felle kritiek op het (tweede) bezoek van de Beierse CSU-
voorzitter Franz-Josef Strauss aan China twee vliegen in één klap geslagen. Zij maakte op niet mis
te verstane wijze duidelijk dat zij in West-Duitsland liever niet de christen-democraten aan de
macht ziet komen. En zij stelde voor eigen publek China aan de kaak, omdat dit land bewonde
ring heeft voor de revanchistische politiek van Strauss.
Hoezeer de leiders van de Sowjet-
Unie contacten met de Westduitse
christen-democraten mijden, heeft
Helmut Kohl, de premier van de
deelstaat Rijnland-Palts tijdens een
bezoek aan Moskou moeten erva
ren. Hij is kanseliers-kandidaat
van de CDU en de door Strauss
beheerste CSU. Het is hem evenwel
nog niet gelukt de als een olifant
in de Westduitse politieke porce-
leinkast tekeer gaande Beier van
zich af te schudden. De mogelijk
heid bestaat zelfs, dat Strauss er
van uitgaande dat pas over een
jaar Bondsdagverkiezingen worden
gehouden de hoop nog niet
heeft opgegeven dat CDU en CSU
tenslotte toch eieren voor him geld
kiezen en Kohl laten vallen ten
gunste van Strauss.
Om zijn politieke prestige, dat door
zijn fel omstreden gedrag duidelijk
had geleden, weer wat op te vijze
len, ging Strauss deze maand op
nieuw naar China om zich daar te
laten prijzen als de Europese
staatsman, die het gevaar onder
kent dat van de zijde van de Sow
jet-Unie dreigt. Nu is Strauss be
paald niet de enige, die zich zorgen
maakt over de bedoelingen van de
leiders in het Kremlin. Ook Kohl
heeft er zo zijn gedachten over,
maar deze hebben hem er niet van
weerhouden naar Moskou te reizen,
ook nadat hem een 'officiële' ont
vangst was geweigerd.
Strauss' reis
Kohl wilde zoveel mogelijk het ef
fect wegnemen van Strauss' tweede
reis naar China. De kanseliers-kan
didaat die als 'man uit de provin
cie' geen internationale ervaring
heeft kunnen opdoen, wilde als
'staatsman' uit Moskou terugkeren.
Daarom nam hij genoegen met een
tweederangs ontvangst in de Sow
jet-Unie. Hem was slechts vaag be
loofd dat premier AlekseJ Kosygin
hem misschien op de dag van zijn
terugkeer naar Bonn te woord zou
staan. Kohl wilde blijkbaar tot elke
prijs voorkomen dat Strauss op
nieuw zou profiteren van de publi
citeit, die de Chinese escapade tot
gevolg zou kunnen hebben. En zo
vloog hij naar Moskou, terwijl hU
eigenlijk al wist dat het bezoek aan
de Sowjet-Unie in een anti-climax
moest eindigen.
In Moskou bleek al spoedig dat de
Sowj et-autoriteiten het Kohl niet
moeilijk hadden gemaakt om de
Westduitse regering (van sociaal
democraten en liberalen) een ple
zier te doen. Uit een artikel ln de
Prawda van donderdag 25 septem
ber, geschreven door Jewgeny Gri-
gorjew, bleek dat men Kohl duide
lijk wilde maken, hoe de Sowjet-
leiders denken over een Westduitse
partij, waarin een man als Strauss
een niet te onderschatten Invloed
uitoefent. In het artikel werd
Strauss 'De afgod van de Westduit
se ultra-reactionairen' genoemd.
Provocatie
De jongste Peking-reis van Strauss
en zijn 'verbroedering met de Chi
nese leiders' wordt er in voorge
steld als een 'bewuste gemeen
schappelijke provocatie tegen de
ontspanning en het aanknopen van
nieuwe betrekkingen tussen buur
landen en tegen samenwerking in
Europa'. In de groot opgemaakte
bijdrage van Grigorjew, waarbij
een klein berichtje over het bezoek
van Kohl aan de Sowjet-Unie ln
het niet viel, werd Strauss betiteld
als: 'de ongekroonde koning van de
Westduitse reactie', een 'afschuwe
lijke politieke figuur' en de 'zwaar
lijvige zoon van een slager uit
Miinchen'.
Strauss is volgens het artikel één
van de voornaamste initiatiefne
mers van de 'blinde politiek van
het militante anti-communisme en
van de vijandschap tegenover de
socialistische landen'. Al een kwart
eeuw zou hij met zijn 'hetzes en
affaires de Westduitse politiek heb
ben laten trillen'. Wat het Prawda -
artikel wilde beweren, was ln elk
geval erg duidelijk gemaakt. Het
kon dan ook niet aan de aandacht
van de christen-democratische de
legatie onder leiding van Kohl ont
snappen. Deze besloot voor het
weekeinde op het programma
staande ontmoetingen met Sowj et-
autoriteiten af te zeggen.
Kohl kon weten dat hij van de
zijde der Sowjet-leiders geen ver
ontschuldigingen kon verwachten.
Dat hij niettemin een houding
aannam waaruit bleek dat hij een
dergelijke reactie verwachtte, kan
er op wijzen, dat Kohl een specta
culair slot aan zijn reis wilde ge
ven. Dat heeft hij niet voor elkaar
gekregen. Hij werd nog wel door
Kosygin ontvangen, maar die
maakte in tegenwoordigheid van
Duitse journalisten duidelijk, dat
hij niet veel waarde hechtte aan
het gesprek onder vier ogen, waar
om Kohl had gevraagd. Kosygin
informeerde eerst naar Strauss,
vervolgens naar Schmidt en Brandt
en merkte op, dat Kohl erg actief is
in het veroordelen van voorstellen
van de Sowjet-Unie.
Het valt moeilijk te beoordelen, of
de plannenmakers in Moskou reke
ning hebben gehouden met de wij
ze waarop Kohl op het Prawda-
artikel heeft gereageerd. Een man
met meer internationale ervaring
zou zich meer tijd hebben gegeven
om na te denken over een tegenzet.
Kohl dacht echter teveel aan wat
men ln Bonn wel zou denken over
de wijze waarop hij op het artikel
zou reageren, dan aan de gevolgen
die zijn reactie in Moskou zou kun
nen hebben. Het is dan ook de
vraag, of de Sowj et-autoriteiten
zich wel hebben gerealiseerd, dat
zij Kohl nog steviger ln de armen
van Strauss zouden drijven,
Schmidt
De campagne van de Sowjet-Unie
tegen Strauss was overigens al eni
ge tijd aan de gang, voordat Kohl
naar Moskou vertrok. Het bulletin
van de pers-afdeling van de Sow-
jet-ambassade ln Den Haag (News
from the USSR, no. 165, van 16
september Jl.) bevatte twee artike
len met aanvallen op Strauss. Het
éne handelde over 'het privé-bezoek
van Strauss aan Peking' en was
getekend door A. Kan tow. 'Lijkt
Strauss op Mao?' is de titel van de
andere bijdrage van de hand van
Yewgenl Bowkun. APN. De aanval
len waren minder fel dan die in de
Prawda, maar logen er evenmin
om.
Overigens is het interessant om het
commentaar af te wachten, dat de
Prawda (al dan niet) zal leveren op
het bezoek, dat de Westduitse kan
selier Helmut Schmidt binnenkort
aan China brengt.
Goede vrienden: Frans Josef Strauss en Mao Tse-toeng.
JOHANNESBURG (Reuter) Me
vrouw Winnie Mandela, echtgenote
van de gevangenzlttende Afrikaan
se leider Nelson Mandela, is vrijge
laten na bijna tien jaar huisarrest,
opgelegd door de Zuidafrikaanse
regering.
Zij werd onder hulsarrest geplaatst
ofschoon rechtbanken haar vrij
spraken van beschuldigingen op
grond van de wet tegen het com
munisme en de wet tegen terreur
daden. Mevrouw Mandela mag nu
haar huis aan de rand van Johan
nesburg 's avonds en in het wee
keinde verlaten, mag geciteerd
worden door de pers, mag verga
deringen bij wonen en haar man in
de gevangenis op Robbeneiland
zonder speciale vergunning opzoe
ken. Nelson Mandela (57), advocaat
en voormalig leider van het verbo
den Afrikaans Nationaal Congres,
zit al 12 Jaar gevangen. HIJ werd
veroordeeld tot levenslange gevan
genisstraf.
BONN (DPA) De Westduitse ge
neraal Günther Rail (57), die door
een bezoek aan Zuid-Afrika kritiek
losmaakte, is woensdag door minis
ter van defensie, Georg Leber, ont
slagen. Rail vertegenwoordigde sinds
1974 de Bondsrepubliek in de mili
taire commissie van de NAVO, was
voordien inspecteur van de lucht
macht en in de Tweede Wereldoor
log Jachtvlieger.
dood bij guerrilla-activiteiten in
Spanje.
De vloedgolf van internationale
protesten, die na de executies van
zaterdag ls los gekomen, is volgens
Franco het werk van een 'anti-
Spaanse samenzwering' In het bui
tenland. Hij had het over een 'link
se samenzwering van vrijmetselaars
in de politieke klasse' die een on
heilig bondgenootschap zijn aange
gaan met 'de communistisch-terro
ristisch ondermijnende krachten in
de sociale sector'. De oude dictator
hekelde verder de plundering van
de Spaanse ambassade in de Portu
gese hoofdstad Lissabon, afgelopen
weekeinde. Hij noemde Portugal
een land van 'anarchie en chaos'.
De Spanjaarden hopen dat Portugal
spoedig weer een land van 'orde en
gezag' zal zijn, aldus Franco. Hij
noemde geen andere landen met
name.
Franco werd tijdens zijn korte re
devoering geflankeerd door prins
Juan Carlos, die door hem ls aan
gewezen als toekomstig Spaans
staatshoofd.
Ook ln tal van andere steden ls de
machtsgreep van Franco in 1936
herdacht met rechtse demonstra
ties. In Barcelona sprak de dis
trictscommandant de menigte toe.
Hij beloofde dat de strijdkrachten
Franco Trouw zullen blijven.
Van een onzer verslaggevers
LOS ANGELES - Onbeken
den hebben met traangas de
wereldpremière van Corry ten
Boom's film 'De Schuilplaats'
verstoord.
De achthonderd aanwezigen,
onder wie de 83-jarige evan-
geliste zelf, Billy Graham en
Pat Boone, zagen zich ge
noodzaakt de bioscoop te ver
laten. Zij kortten zich de tijd
met zingen. Desondanks kon,
volgens e en telefoontje naar
een kennis in Nederland, van
een uitstekende première
worden gesproken.
De film, waarover wij reeds
uitvoerig hebben beschreven,
is gebaseerd op Corry ten
Boom's autobiografie De
schuilplaats' en gaat over
haar verzetswerk tijdens de
tweeede wereldoorlog. Een deel
Is in Haarlem opgenomen.
WASHINGTON (Reuter) De In
lichtingendienst CIA heeft de Ame
rikaanse regering vorig jaar niet
ingelicht over de op handen zijnde
pro-Griekse staatsgreep op Cyprus.
Toch had het toenmalige hoofd van
de Griekse militairen politie, gene
raal Dlimitrios Ioannldes, in juli
1974 een CIA-agent ln Athene ver
teld dat hij een coup voorbereidde
tegen de regerlng-Makarios. Hij
wilde weten hoe de Amerikaanse
regering daarop zou reageren.
Maar de CIA liet vanuit Athene
aan Washington weten dat er geen
coup op handen was. Op basis van
één enkel CLA-rapport van een on
ervaren agent uit Athene gingen de
deskundigen in Washington over
tot herziening van hun eerdere be
zorgde rapporten over de mogelijk
heid van een staatsgreep. Zij meld
den daarna aan de voor het beleid
verantwoordelijke ambtenaren dat
er geen coup tegen Makario te vre
zen viel. Aartsbisschop Makarios
werd op 15 Juli 1974 afgezet bij een
pro-Griekse staatsgreep. Kort daar
op vielen Turkse troepen het eiland
binnen.
De misrekening van de CIA werd
woensdag bekend door de publica
tie van documenten door de com
missie voor de Inlichtingendiensten
van het Huis van Afgevaardigden.
Meer buitenlands
staat op pagina 20.
nieuws
(Advertentie)
Grote voorraadpot, dus voordelig.
In glazen stopfles die de aroma vasthoudt.
160 gulle koppen pittige korrelkoffie.
Geurig tot het laatste kopje.
Nu met liefst 100 waardepunten voor
waardevolle geschenken.
Roodmerk
200 gram
