Pop op
de plaat
iocialistisch
opvoeden-hoe moet dat?
)e 'zwartrokken'
/orden bedankt
door Willem-Jan Martin
reniging die vandaag wordt
Ariola en de
Burrito Bros
opgericht, zoekt antwoord op de vraag:
Basisgroepen,
geen bestuur
BINNENLAND 11
kv/KWARTET ZATERDAG 20 SEPTEMBER 1975
10
Aukje Holtrop
Mede met het oog op die leeshon
ger vindt Rink van der Velde het
jammer dat hij maar weinig con
currentie ondervindt. 'De goeie ver
tellers gaan weg', sombert hij. Ook
afgezien van het 'goeie vertellen' is
het een beetje de dood in de pot
met de Friese literatuur, vindt Rink
van der Velde. Nieuwe stromingen,
als daarvan al sprake is, krijgen
nauwelijks aanhang.
Met de Gysbert Japicx-prijs, die om
de twee jaar voor poëzie en om de
twee jaar voor proza wordt toege
kend. is dit jaar ook niet de verte
genwoordiger van zo'n nieuwe stro
ming. maar de schrijver van een
heel oeuvre bekroond. Dat oeuvre is
sterk traditioneel bepaald, hoewel
Rink van der Velde er, wat hem
naar zijn zeggen wel eens verweten
wordt, nooit op uit is geweest een
'populaire volksschrijver' te zijn.
'Ik schrijf romans', zegt hij. 'die
door een breed publiek gelezen blij
ken te worden. Ik doe dat in tradi
tionele vorm, omdat ik daarmee
nog wel honderd jaar uit de voeten
kan. Ten slotte kun je de traditie
op wel honderden manieren bena
deren'. Hij maakt er zich ook niet
druk om of zijn werk nu wel of
niet tot de literatuur kan worden
gerekend. 'Dat weet ik niet. wat
nou literatuur of wat lectuur is.
Dat is zo'n subjectieve zaak'.
Zonder wrok memoreert hij dat <iit
jaar een van de drie juryleden, een
neerlandicus, de 'moderne' Friese
schrijver. Reinder van der Leest,
een in Enschede woonachtige on
derwijzer. had willen bekronen. Die
voorkeur kan hij zich best voorstel
len, omdat ook hij van mening is
dat zijn collega 'heel bijzonder pro
za' schrijft.
Juiste toon
Over zijn eigen proza merkt Rink
van der Velde op nu pas het gevoel
te hebben dat hij 'een beetje de
juiste toon' te pakken krijgt.. Hij
omschrijft die toon als 'een beetje
onderkoeld, een beetje afstande
lijk. maar wel geëngageerd met die
mensen met een wat anarchistische
inslag'.
Dat engagement wordt sterker,
naarmate hij zich de laatste tijd
meer is gaan terugtrekken in de
natuur. Even bulten Drachten ligt
in een rijk viswater zijn woon-
scheepje. waar hij steeds vaker te
vinden is. Een paar jaar geleden
dacht hij nog dat hij er rustig zou
kunnen schrijven, maar daarvan
komt niet veel terecht.
Al te veelvuldig wordt de schrijver
er in die Friese wildernis toe ver
leid paling te gaan vangen of te
gaan jagen. 'Ik begin steeds meer
te ontdekken hoe de mensen van
de natuur zijn vervreemd, om dat
lelijke woord maar te gebruiken'.
rERDAM Nadat de AJC (de Arbeiders Jeugd Centrale) in
werd opgeheven, is de socialistische jeugd altijd wat ont-
d gebleven. Geen jeugdclubs meer voor gelijkgezinden, en
t de openbare school er voor iedereen is, konden socialistische
s hun kinderen ook geen onderwijs aanbieden dat uitsluitend
iocialisten was.
kinderen erg onder deze ont-
geleden hebben, is niet be-
Maar sommige socialistische
voelen het wel als een ge
lat de opvoeding van thuis
de huisdeur geen vervolg
Om in die leemte te voor-
wordt vandaag in Artis in
ndam de Vereniging voor So-
sche Opvoeding opgericht,
al een vereniging worden
Ij socialistische ouders (de
i ligt op ouders, niet op on-
s- en vormingsmensen) zich
ii aansluiten om over socia
le opvoeding te praten en er
aan te geven.
voorlopige doelstellingen
dat de vereniging die is
cht voor de jeugd wil gaan
eren dat kinderen de ruimte
i om zich te ontwikkelen tot
nehsen die met elkaar willen
aan een maatschappij
macht, bezit, kennis en
ering gelijk verdeeld zijn. Om
iel te bereiken wil de vereni-
Bdereen die in gezin, buurt of
met hetzelfde doel werkt
ledigen en daadwerkelijk
n. Ze wil invloed uitoefenen
b organisaties die bij opvoe-
en vorming betrokken zijn
leid, scholen, vormingscentra,
ke partijen, vakverenigingen
luwe vereniging heeft banden
e PvdA. Niet alleen werd het
oor zo'n vereniging anderhalf
eleden gelanceerd door oud-
;ter André van der Louw, ook
dige partij voorzitster Ien van
Heuvel steunt krachtig de
in om tot een landelijke ver-
g voor socialistische opvoe-
e komen.
ten dat een dergelijke vere-
eng sectarisme in de hand
en alleen maar uit een nos-
h verlangen naar voorbije
voortkomt, wijst zij in de
Ie krant die ter gelegenheid
Ie oprichtingsvergadering is
racht van de hand. 'Het doel
vereniging is om met elkaar
ntwoord te vinden op de
hoe kun je socialistisch op
en opgevoed worden? Hoe
socialistische maatschappij
eiken, hoe is een sociaiisti-
ivenshoudlng mogelijk als we
er bij de opvoeding niks van kwijt
kunnen. Hoe iemand dat in ver
band kan brengen met 'terug naar
het verleden' is mij niet duidelijk.
Er is nog zelden een meer toe
komstgerichte activiteit geweest'.
Noodzaak
Dieter Visser en Rein Poppenk, ou
ders en vanaf het begin actief be
trokken bij de besprekingen over de
nieuwe vereniging leggen ook de
nadruk op de noodzaak om met
gelijkgezinde ouders te praten over
de opvoeding. Dieter: 'Ik zou dol
graag met andere ouders over op
voedingsproblemen willen praten.
De meeste mensen denken dat ze
het allemaal precies weten. Ze heb
ben de opvoeding van hun kinde
ren in hun zak. Als je op oudera
vonden met een opvoedingspro
bleem aankomt, komen ze meteen
met Apock of met Ouders van Nu
aanzetten. Er valt een pijnlijke
stilte, als je niet over bedplassen,
maar over de rol van het gezin of
over de maatschappij wilt praten'.
Rein Poppenk: 'Je kunt opvoeden,
daar gaan ze van uit. Ze vinden het
onzin als Je de opvoeding in ver
band brengt met maatsthappelijke
problemen. Voor ons staat vast dat
die maatschappij vol onrechtvaar
digheden zit en we vinden dat je
ook via de opvoeding maatschappij
kritiek moet uitoefenen. Ik wil niet
dat mijn kinderen klakkeloos de
normen en waarden van de huidige
kapitalistische maatschappij over
nemen'.
Eigen normen
Daar moeten dus de normen en
waarden van het socialisme tegeno
ver komen te staan. Rein: 'Nee, ik
wil dat kinderen de ruimte krijgen
om eigen normen en waarden te
ontwikkelen. Je zult moeten probe
ren om bijvoorbeeld bepaalde
ter discussie te stellen. Je moet
machtsverhoudingen in het gezin
ter discussie te stellen. Je moet
vertrouwen stellen in Je kinderen
dat ze zelf wat kunnen en willen,
je moet ze motiveren om zelfstan
dig te denken. Laat ze maar kri
tisch op hun ouders reageren. Dat
Dieter Visser (links) en Rein Poppink, die nauw betrokken zyn by de oprichting van de Vereniging
voor Socialistische Opvoeding.
kan lastig zijn, maar het is wel
goed'.
Is dat nou exclusief socialistisch?
Die ter: 'We weten niet precies wat
socialistische opvoeding moet in
houden. Ik kan zelf ook geen
kaartje uit mijn zak trekken met
daarop een precieze omschrijving.
Maar ik vind het ontzettend belang
rijk om er met anderen over tr
praten. Het is helemaal niet d*
bedoeling dat mensen die lid vai
de vereniging worden geloofsbrie
ven moeten overleggen. Maar we
willen wel dat ze de doelstellingen
onderschrijven, we willen dat onze
leden als einddoel die andere maat
schappij hebben. We hebben er
eerst over gedacht om de vereni
ging progressief in plaats van soci
alistisch te noemen. Maar dat is te
vaag. Iedereen noemt zich tegen
woordig progressief'.
Rein: 'Solidariteit is ook zo'n ver
vagend begrip. De directeur van
Philips Is ook solidair met die van
AKZO. Dat soort solidariteit hoef ik
niet bij mijn kinderen. Door onze
doelstelling willen we duidelijk ma-
V«»n dat het ons om een maat-
tppijvisie gaat'.
-autoritair?
doelstellingen van de nieuwe
club lijken erg op de doelstellingen
van de anti-autoritaire beweging
die een jaar of vijf geleden met
crèches begon waarbij sterk de na
druk gelegd werd op de gelijkheid
van kinderen en opvoeders. Rein:
'Anti-autoritair is een beladen
term. De mensen denken dan dat
het erom gaat dat kinderen maar
wat aan mogen rotzooien en dat
bedoelen we niet. Het probleem is
dat je als ouders misschien best
anti-autoritair zou willen opvoeden,
maar dat kinderen dan in botsing
komen met de maatschappij die
vreselijk autoritair is. Je moet inte
gendeel kinderen juist weerbaar
maken tegen de indoctrinatie van
die maatschappij'.
'Mensen verwijten ons dat wij wil
len indoctrineren. Als je iets tégen
de indoctrinatie van het kapitalis
me kunt doen. is dat uitstekend.
Minister Van Kemenade spreekt op
de oprichtingsvergadering over in
doctrinatie. Dat is een gevolg van
zijn stelling dat leraren hun maat
schappelijke opvattingen niét hoe
ven te verbergen voor hun leerlin
gen. Ouders hoeven dat ook niet.
We willen duidelijk richting geven
Tijdens de oprichtingsvergade
ring van de Vereniging voor
Socialistische Opvoeding zal ook
de structuur van de vereniging
ter sprake komen. De nieuwe ver
eniging mag niet gaan lijken op
bestaande clubs als voetbalver
enigingen, vakbonden, politieke
partijen die allemaal een sterk
hiërarchische structuur hebben,
met besturen die een sleutelpo
sitie innemen en leden die niets
in te brengen hebben. Om de
leden zoveel mogelijk te betrek
ken bij de vereniging zal de na
druk op basisgroepen komen te
liggen, groepen ouders en gelijk
gezinde opvoeders die in hun
stad of streek zelf moeten bepa
len hoe ze willen werken. Ze kun
nen acties voeren, discussies op
touw zetten, stencils maken of
wat ze maar verder willen. Een
landelijk actiecentrum zal het
werk van deze basisgroepen bun
delen en ook het werk dat al
jaren door talloze onderwijs- en
vormingsgroepen in het land ver
spreid gedaan wordt. De vereni
ging krijgt geen bestuur maar een
landelijke coördinatiegroep, een
soort stuurgroep die voor de
communicatie moet zorgen en
landelijke acties moet voorberei
den.
aan de opvoeding van onze kinde
ren. een socialistische richting'.
Hoe dat moet en hoe zo'n opvoe
ding eruit moet zien, is dus nog
totaal onduidelijk. Rein: 'Er is nog
geen tijd geweest voor theorie-vor
ming'. Dieter: 'We vinden het niet
juist om bijvoorbaat vast te leggen
wat een socialistische opvoeding
inhoudt. Dat moeten we met elkaar
Het is duidelijk dat dat nog een
leuke discussie kan worden.
troonde schrijver keert terug naar de natuur
de is bij zoiets graag van de partij.
'Verbazend leuk' vindt hij het. 'Dat
kan ook alleen maar hier', zegt hij.
'Ik zie Harry Mulisch in Amsterdam
nog niet met een kruiwagen lopen,
of Jan Wolkers'.
Weinig concurrentie
Leo Kleyn
Een paar Jaar terug, ik meen
1970 of '71. kwamen The Flying
Burrito Bros. deze kant op. De
firma Ariola, die toen net de
rechten op A M. het
platenlabel van het vijftal, had
verworven, hetgeen een geheel
nieuw werkterrein betekende
naast het repertoire dat tot dan
toe had bestaan uit
voornamelijk een tamelijk on-
swingende selektie klanken van
Duitse origine, maakte van de
gelegenheid gebruik haar
toenmalige direkteur Jan van
Schalkwijk, het veld in te sturen
teneinde de Burrito Bros. een
passende ontvangst te bereiden,
yan Schalkwijk, groot geworden
temidden van 'schlagers',
'partykniiller', en operette, wist
zoals te verwachten viel
nauwelijks raad met niet-Duitse
niet-operettezangers, wat tot
uiting kwam in een fantastisch
toespraakje, waarvan ik me tot
op de dag van heden afvraag
welke merkwaardige variant van
de Engelse taal daarin door Van
Schalkwijk werd gebezigd. Voor
het overige was het best een
prima feestje, niet in de laatste
plaats door het onverstoorbaar
optreden van Burrito-manager
Frank Blanco (zijn échte naam.
werd ons met net paspoort in de
hand verzekerd).
Inmiddels is men bij1 Artoia
meer dan vertrouwd geraakt met
het fenomeen popmuziek (na A
M werd bijvoorbeeld al snel
het links en rechts als
progressief betitelde Island-label
geboekt, overgenomen van
Phonogram). Met The Flying
Burrito Bros springt men
niettemin nog steeds
merkwaardig om. De release van
een elpee als Hot Burrito II is
althans op zijn zachtst gezegd
een uiterst dubieuze greep.
De Burrito Brothers hebben in
diverse samenstellingen wel
zoveel uitstekende muziek
gemaakt, dat er best een goede
verzamelplaat uit te destilleren
valt. Maar aangezien juist dit
idee door Ariola zelf reeds een
paar jaar geleden werd
geconcretiseerd (resultaat: de
nog steeds aan te bevelen Hot
Burrito I) en de 'officiële'
produktle van de Burrito Bros.
anderzijds toch ook weer niet
meer dan drie platen omvat,
moest men. bij elke poging het
koetje verder uit te melken, wel
verzeilen in herhalingen, tweede
keus of klinkklare onzin.
En dat is precies hetgeen we de
afgelopen jaren hebben zien
gebeuren. Zo was daar
bijvoorbeeld de dubbel-elpee
Honky Tonk Heaven, een
verzameling nummers,
tot stand gekomen tijdens de
'warming-up* vóór de officiële
opnamen, tussen de bedrijven
door, of misschien op momenten
dat de microfoons toevallig nog
open stonden, maar hoe dan ook
nooit bedoeld als serieus
werkstuk voor de consumptie.
Verder de wrakkige live
opnamen uit een fase. waarin de
vlag (Flying Burrito Bros.) de
lading (Country Gazette)
nauwelijks nog dekte. En nu dan
een selectie onder de titel Hot
Burrito II (A M Records
Stereo 89037 XAT). Werkelijk
wel een zeer Inconsistent,
bijeengeraapt zootje. Of
misschien juist heel slim: aan
een kleine hoeveelheid materiaal
van de drie officiële Burrito-
elpecs. waarbij doublures met Hot
Burrito I zorgvuldig werden
vermeden, werd een portie
Honky Tonk Heaven toegevoegd.
Met een dergelijke wijze van
samenstellen kan men
moeiteloos nog een Hot Burrito
III en IV ln elkaar sleutelen en
ls kassa! het officiële én
officieuze Burrito-repertoire
twee keer verkocht. Nee, dan
toch maar liever een toespraakje
van Jan van Schalkwijk.
De Amerikaanse Country
Western-groep
Verder op de agenda The Second
Day (Philips Stereo 6410 081).
het debuut van de Nederlandse
formatie Water, waarin o.m. ex-
Sandy Coast Ron Westerbeek.
Neerlands beste harmonlkablazer
John Lagrand. ex-Ekseptlon
Pieter Voogt en nog zo wat aan
kundige jongelui. De
voortreffelijk gearrangeerde
muziek komblneert elementen
uit de bruine hoek (funk), rock
en meer symfonische zaken.
Overigens wordt er gaaf en
vooral ook uiterst 'relaxed'
gemusiceerd. Kant één toont zo
Water op zijn sterkst (het
swingende After The Ball is wat
betreft het hoogtepunt van de
elpee), twee start nog goed.
maar verliest gaandeweg aan
spanning, als gevolg van
opgemelde 'symfonlca' wordt dat
strakker gehouden, dan zit de
boel gebeiteld.
iese schrijver Rink van der Velde heeft gedeputeerde staten van Friesland laten weten dat hij
jenegen is de hem toegekende Gysbert Japicx-prijs in het historische stadhuis van Bolsward in
ngst te nemen. Dat is spijtig voor de Friese cultuurdragers die met hun aanwezigheid zo'n
ige uitreiking luister plegen bij te zetten, maar de auteur heeft er nu eenmaal geen zin in zich,
hij zegt, 'tussen de zwartrokken' te begeven.
lorstel van de voorzitter van
riese schrijversbond zal de
I, lem nu waarschijnlijk worden
indigd in de op een steen -
van zijn woning gelegen
Bburg De Lawei in Drachten,
er daar vrijdag de Friese
iweek wordt geopend. Zijn
Ing naar Bolsward te gaan
Is een demonstratie kunnen
opgevat, maar de schrijver
ert dat daarvan geen sprake
ewel hij 'ijdel genoeg' is om de
te accepteren, mogen hem de
in verbonden plichtplegingen
m worden.
wel wat te maken hebben
de anarchistische inslag van
van der Velde, die "ten slotte
loren en getogen in een pro
die menige hele of halve
list heeft voortgebracht,
natuurlijk een groot aantal
en dochteren dat juist als
gezagsgetrouw mag worden
merkt. Erfelijk gezien, is Rink
er Velde wel uit de boot ge-
zijn vader en grootvader,
elden politieman waren, zou
jtiigszins vrijgevochten levens-
si van hun zoon en kleinzoon
chijnlijk een gruwel zijn.
e romans die Rink van der
heeft geschreven, blijkt ook
■oorliefde voor min of meer
tilstische naturen, die daaren-
zoals hij ln een van die
d op de hem kenmerkende
che toon schrijft, nog niet
langetast door NVSH. Opbouw-
n, kerk, industrialisatie,
sic en alle andere kwalen van
tijd'.
van der Velde voelt zich. zegt
>ok verbonden met zulke tot
vrijgevochten type' behorende
!n, die met name in de eer-
straatarme zuidoosthoek van
and nog wel te vinden zijn.
nensen. die nu waarschijnlijk
rubriek asociaal vallen, heb
ben nog levendige herinneringen
aan de jaren twintig en dertig. Als
je ze de bek openbreekt, gaan ze
onmiddellijk op Colljn af, dat was
de grote boeman'.
Carmiggelt
Blijkens de flaptekst van een van
zijn boeken is Rink van der Velde,
geboren in 1-932, 'in het Friese taal
gebied onbetwist de meest gelezen
auteur van de laatste jaren'. Hij
heeft zo'n twaalf'romans en enkele
bundels met zogeheten cursiefjes
op zijn naam staan. Op grond van
die cursiefjes, in de ondertitel van
een recente bundel 'kroegverhalen
uit Friesland' genoemd, gaat hij
wel voor de Carmiggelt van het
noorden door.
De 'kroegverhalen' schrijft hij voor
het Friese letterkundige maandblad
De strLkel, waarvan hij een van de
redacteuren is. De stof ervoor doet
hij op tijdens zijn werkzaamheden
voor de Leeuwarder Courant, waar
aan hij als redacteur is verbonden.
De rubriek 'Fries mozaïek' die hij
ln die krant schrijft, voert hem
elke middag naar de provincie',
waar ook aan de tapkast menige
mozaïek te vervaardigen valt.
Niet zonder schroom legt hij in de
'herbergen, kafé's. bars en oare ho-
reca-gelegenheden' het oor te luis
teren. Die schroom geldt niet zo
zeer het voorbeeld van de" door hem
hogelijk bewonderde Carmiggelt.
als wel de taalrijkdom die hem
boven de kruidenbitters zomaar in
de schoot wordt geworpen. Soms
vraagt hij zich wel eens af. zo
bekent hij op de achterkant van
een van zijn bundels met 'stikjes':
'Wie ben ik. dat ik dit mag op
schrijven?'
Ook aan die vraag, zegt Rink van
der Velde, is enige Ironie niet
vreemd, al verbaast hij zich menig
maal wel degelijk over de hem tot
dan toe onbekende, maar uiterst
heldere en plastische uitdrukkingen
die hij opvangt. Zijn verbazing
wordt vaak gedeeld door de mede
werkers van de Fryske akademie,
aan wie hij het gehoorde soms
doorgeeft.
Daarmee is ten dele ook de vraag
beantwoord waarom Rink van der
Velde zich van het Fnes bedient.
Die taal vindt hij aanmerkelijk rij
ker en genuanceerder dan het Ne
derlands. of liever: 'Hollands'. Hij
merkt dat vooral als hij een enkele
keer zijn eigen proza in dat 'Hol
lands' vertaalt en voor bepaalde
woorden geen Nederlands equiva
lent kan vinden.
In de door hemzelf vertaalde
'kroechforhalen' die zijn opgeno
men in de dit jaar bij de Wereldbi
bliotheek-vereniging verschenen
bundel 'Kruidenbitter' zijn daar
door heel wat 'friesismen', zoals hij
ze noemt, te vinden. Zo heeft hij
het woord 'bjusterbaerlik' maar
vertaald met 'bijsterbaarlijk', omdat
het Nederlands geen woord kent
dat het midden houdt tussen 'won
derbaarlijk' en 'verbijsterend'. En
wat te doen met het woord 'róvers-
guod', dat zoiets als 'schaars artikel'
betekent? De vertaler heeft er
maar 'roversgoed' van gemaakt:
'Dat begrijpt iedere Nederlander'.
Room
Het ln vergelijking met het Fries
armoedige 'Hollands' doet aan het
vertaalde werk veel afbreuk. Nogal
wat lezers van de twee jaar geleden
bij Leopold in Den Haag versche
nen roman 'Verandering van lucht'
zouden zich kunnen afvragen waar
aan dat boek ln Friesland zijn suc
ces te danken heeft. Maar 'Foroa-
ring fan lucht', vele malen her
drukt. moet dan ook veel smakelij
ker zijn dan de Nederlandse versie
doet vermoeden. Het verschil zit
hem hierin dat van de vertaling de
room af is. zoals Rink van der
Rink van der Velde
Velde zegt. De vertaier, in dit geval
Yge Foppema, staat machteloos.
Wellicht is het aan het ontbreken
van de room te wijten dat veel
'Hollanders' de naam van Rink van
der Velde niet zo gauw zullen kun
nen thuisbrengen, ook al zijn toch
de meeste van zijn romans ln het
Nederlands vertaald. Over onbe
kendheid heeft Rink van der Velde
in Friesland niet te klagen. Is daar
een oplage van 2000 exemplaren
voor een roman normaal te noe
men, van de Jongste roman van
Rink van der Velde, 'Pake Sytse'.
zijn drie maanden na het verschij
nen al 6000 exemplaren verkocht.
Schrijf je als Fries auteur voor een
klein taalgebied, daar staat tegeno
ver dat de Friezen 'een volkje van
lezers' zijn. zoals Rink van der Vel
de opmerkt. Hij heeft zelfs de in
druk dat de Friezen steeds meer
gaan lezen: 'Ik denk dat ze een
beetje op de televisie uitgekeken
beginnen te raken'. De stichting It
Fryske boek, een soort op Friesland
toegesneden CPNB. constateert een
groeiende vraag naar Friese boe
ken.
Sinds een paar jaar exploiteert de
stichting een nieuw afzetgebied
door met een vrachtwagen vol boe
ken de 'provincie' in te trekken en
die boeken door Friese schrijvers
met een kruiwagen te laten uitven
ten. De provincie Friesland subsi
dieert die onderneming, terwijl ook
sponsors, zoals dit jaar de Rabo
bank. worden aangetrokken. Vorig
Jaar is op die manier in tien dagen
voor maar liefst 80.000 gulden aan
boeken verkocht. Rink van der Vel-
