Meyendel: waterwinning maar ook voor recreatie en biologisch onderzoek Terugkeer gastarbeider zinvol maken door hier voorbereide projecten Waardevolle gids Bonden willen meer uit Billiton halen V erkeersonge vallen Politie schoot man in de duim Nieuw politiebureau aan Lijnbaansgracht Bonden niet eens met publikaties zwakzinnigenzorg Miljoen dollar voor Afrikanen in Rhodesië Erwtenschelven Infiltratie van rivierwater brengt verontreiniging mee Turken bereiden coöperatief hoenderpark voor Fosfaatgehalte sinds 1963 verdrievoudigd ^ROUW/KWARTET DINSDAG 2 SEPTEMBER 1975 BINNENLAND Hll UTRECHT Het overlegorgaan 'noord' van de drie vakcentrales heeft bij Gedeputeerde Staten van Groningen bezwaar aangetekend tegen het verlenen van een conces sie aan Billiton Delfstoffen b.v. voor het ontginnen van kalium- en magnesiumzouten in Groningen en het noorden van Drente. Al eerder dienden enkele milieuor ganisaties, waaronder de Stichting Natuur en Milieu, bezwaarschriften in, waarin zij wezen op de conse quenties van de zoutwinning voor het milieu. Het overlegorgaan heeft met name bezwaren tegen de plannen van Billiton om slechts de winning in het 'Noorden' te laten geschieden, terwijl de grondstoffen zullen wor den verwerkt in Noorwegen. 'Ter verbetering van de werkgelgen- heidssituatie in het Noorden dient het gehele proces, dat behoort bij de verwerking van de magnesium- zouten tot aan het eindprodukt in het 'noorden' plaats te vinden', al dus het bezwaarschrift. Volgens het overlegorgaan komt ongeveer 75 procent van het werkgelegenheids effect van het totale project tot stand in de verwerkingsfase. NIJMEGEN De 57-Jarige me vrouw H. M. Pauwels-de Haan uit Nijmegen is zondagmiddag bij een verkeersongeluk in haar woonplaats om het leven gekomen. De vrouw stak met haar fiets de Heemstraweg over en werd aangereden door een motorrijder, die zwaar gewond raakte. TER APEL De 67-jarige me vrouw G. C. op 't Ende-Rotgers uit Musselkanaal is zondagavond om het leven gekomen, toen de auto waarin zij meereed, in frontale bot sing kwam met een andere auto. VLAGT WEDDE In het Groningse Weende (gemeente Valgtwedde) is zondagavond de 44-jarige G. Die- penbroek met zijn auto tegen een boom gereden. Enkel? uren later is hij aan zijn verwondingen overle den. GARRELSWEER De 61-jarige J. Boogholt uit Ten Post (Gr) is zon dagmiddag bij een verkeersongeval om het leven gekomen toen hij met zijn brommer van de weg afraakte en tegen een boom botste. OOST-VOORNE De 22-jarige J. B. A. Biesheul uit Rotterdam is zondagavond in Oost-Voorne met zijn auto dodelijk verongelukt. Het slachtoffer raakte in een flauwe bocht van de we gaf en botste daar na tegen een boom. Van een verslaggever TIEL Een politieman in Tiel heeft in de nacht van zaterdag op zondag de 33-jarige K. L. B. in de duim ge schoten. De agent had eerst een waarschuwingsschot gelost. B. had volgens de politie met een bijl ge dreigd en geprobeerd een surveillan ce-auto in brand te steken. De man had samen met zijn broer een verboden standplaats ingeno men met een woonwagen. De broers gaven geen gevolg aan een bevel van de politie de wagen te verwijderen. Beiden zijn gearresteerd. AMSTERDAM Over twee jaar moet het nieuwe politiebureau aan de Lijnbaansgracht hoek Leldse- gracht klaar zijn. De komende maand gaat de eerste paal de grond in. Het nieuwe bureau, dat ruim drie miljoen gaat kosten wordt ge bouwd door Ibb-kondor. Het bureau gaat de districtsbureau's 'Singel' en 'Leidseplein' vervangen. STADSKANAAL Het overlegor gaan van de drie vakcentrales in Stadskanaal heeft met verbazing kennis genomen van de negatieve publikaties door het Nationaal Or gaan Zwakzinnigenzorg en de ge neeskundige inspecteur van de volksgezondheid omtrent de voor genomen vestiging van de Rekken- se inrichtingen in Stadskanaal. De ze zou niet in het belang zijn van een evenwichtige spreiding van voorzieningen doch duidelijk in de eerste plaats uit een oogpunt van werkgelegenheid zijn ingegeven. Aldus deze publikaties. Het overlegorgaan vindt echter, dat de werkgelegenheid niet het voor naamste aspect is maar dat de ver zorging en begeleiding optimaal aanwezig dient te zijn voor de geestelijk gehandicapte mens. De inspecteur van zwakzinnigen zorg geeft er, volgens het NW, blijk van niet op de hoogte te zijn van de aanwezige mogelijkheden in Stadskanaal. Het overlegorgaan heeft er bij Ge deputeerde Staten van Groningen en het ministerie van Volsgezond- heid op aangedrongen stappen te ondernemen om te bewerkstelligen dat een gunstige beslissing voor Stadskanaal zal worden genomen. Dit orgaan staat garant voor een goede begeleiding. In de kanaal streek is genoeg geschoold perso neel aanwezig om de geestelijk ge handicapte te helpen die plaats in de samenleving te krijgen waar ze recht op hebben. DEN HAAG Nederland zal de African National Council, waar in de nationalistische bewegin gen van Rhodesië samenwerken, dit jaar humanitaire hulp voor een miloen dollar verlenen. Dit is meegedeeld na afloop van de besprekingen die de voorzitter van de ANC, bisschop Abel Muzorewa, gisteren in Den Haag heeft gevoerd met minister Pronk en staatssecre taris van buitenlandse zaken, dr. Kooijmans. De hulp zal worden verstrekt via Zambia, waar de ANC zijn hoofd kwartier heeft. 'Vastgelegd werd dat de hulpgelden in geen geval op enigerlei wijze zouden mogen wor den besteed aan militaire doelein den', aldus de officiële mededeling. Bisschop Muzorewa verklaarde op een persconferentie dat het geld zal worden gebruikt voor levensmidde len, kleding en medicijnen voor de Rhodesische vluchtelingen in Mo zambique (5000), Botswana (500) en Zambia (1000), voor onderwijs en landbouw. Wij staan er borg voor dat het geld zal worden ge bruikt in overeenstemming met de wensen van de gever, aldus bisschop Muzorewa. Muzorewa zei te verwachten dat de leider van het blanke minderheids bewind in Zimbabwe (Rhodesië), Ian Smith, 'binnen enkele weken' terug zal komen van zijn standpunt dat onderhandelingen over de grondwettelijke ontwikkelingen in Rhodesië onmogelijk maakt. Tij J dringt Het tijdstip komt snel nader, aldus Muzorewa. waarop ons volk zal zeg gen: genoeg is genoeg, we praten riiet meer. Hij verklaarde in ant woord op vragen dat hij streeft naar machtsoverdracht binnen ne gen maanden (een termijn die overigens tijdens de onderhande lingen boven de Victoria waterval len niet is genoemd). Dc Afrikaanse nationale raad is nog steeds voorstander van een vreed zame oplossing van het probleem, maar indien alle besprekingen fa len zullen wij eenvoudig naar een 'alternatief' moeten zoeken, aldus Muzorewa. In Kats, Noord-Beveland kan men allerwegen deze 'hooibergen' tegenkomen. Het zftn zg. ruiters, die dienen voor het drogen van erwten totdat deze groen zyn. En de boeren in Zeeland zijn best te spreken over de oogst door Henk van Halm AMSTERDAM De onlangs verschenen eerste twee delen van 'Nederlandse monumenten in beeld' vormen een waardevol le bijdrage tot de kennis van de Nederlandse monumenten. Door het praktische formaat en de toelichtende tekst en foto's van onze belangrijkste historische kastelen, kerken, huizen, boer derijen en kloosters kunnen ze fungeren als een 'determineer- boek', dat er zijn mag. De twee paperbacks van Gronin- gen-Friesland-Drenthe door Herma M. van den Berg en Regn. Steensma en van Overijs sel-Gelderland-Utrecht door A. G. Schulte, zijn uitgegeven door Bosch en Keuning NV Baarn. In voorbereiding zijn Noord-Hol- land-Zuid-Holland-Zeeland en Noord-Brabant-Limburg. De vier delen zullen gezamenlijk een globaal overzicht geven van alle soorten Nederlandse monumen ten. Ze zijn bovendien voorzien van deskundige inleidingen, waarbij de culturele, sociale en economische achtergrond van allerlei bouwvormen het hoe en waarom goed uit de verf komt. Zo wordt over de oor sprong van het stenen huis ver teld dat bij het bouwen de 'aan zienlijke families in de opko mende steden voorop gingen, zo dat men zich met de stedelijke aangelegenheden kon bemoeien en zich vanuit die stenen huizen zonodig kon verdedigen tegen de agressie van concurrenten op het politieke of economische vlak'. Een opvallend nadeel van de boekjes is, dat soms bouwkundi ge vaktermen worden gebruikt, die niet iedereen duidelijk zullen zijn. In het bijschrift van een foto van de toren van Acquoy lezen we bijvoorbeeld: 'De to renromp aan de dijk is een noordelijke uitloper van de zwa re bakstenen torens van het zo genaamde Kempische type met overhoekse. door pinakels bege leide steunberen en diep gelede muurvlakken. In het naburige Beesd vindt men een verwante torentors'. Een toelichtend woor denlijstje achterin had de deel tjes meer toegankelijk kunnen maken voor de geïnteresseerde leek. De foto's zijn voornamelijk af komstig uit de collectie van de Rijksdienst voor de Monumen tenzorg. Ze tonen historische landschapsvormen, dorpsbebou wingen. boerderijen, molens, kastelen, vestingwerken, buiten plaatsen. middeleeuwse woon- en raadhuizen, torens, kapellen en kerken. Elk deel heeft een omvang van 32 tekst- en 192 fotopagina's. De prijs is vijftien gulden per deel. H. G. het Huis Ter Horst in Loenen. door Barend Mensen DORDRECHT De stichtingen die de belangen van de buiten landse werknemers behartigen, bezinnen zich al geruime tijd op de vraag hoe aan de terugkeer naar het thuisland (remigratie) een zinvoller karakter kan worden gegeven dan aan spaarpot kan worden toegedicht. Er is nog niets dat op een beleid lijkt, maar er borrelen ideeën op. In Leerdam zijn twaalf Turkse families, af komstig uit hetzelfde dorp, bezig met het maken van een remi gratieplan. Zij doen dit mét hulp en onder begeleiding van de Dordtse stich ting, die het project als een proef- geval ziet. De twaalf families berei den zich voor op een terugkeer naar hun land, die hen niet als het ware in een gat zal doen tuimelen, maar die zó voorbereid is dat zij terstond, aan de slag kunnen gaan. In hun geval gaat het om een hoenderpark op coöperatieve basis, dat voor hun dorp van grote bete kenis kan zijn. Het duur misschien nog jaren voor zij hun project kun nen verwezenlijken, maar zij wér ken aan hun toekomst. Lange termijn de doel voor ogen in groepen vere nigen. Terugkeer in deze zin. waar bij de mensen dus méér meenemen dan het geld dat zij hebben verdiend, vergt verbeeldingskracht en tijd. Tijd vooral omdat er in Nederland zowel als in de landen van herkomst verschillende dingen moeten veranderen om een doelbe wust beleid te kunnen doen slagen'. Kloof groter Het vormen van een duidelijk re migratiebeleid noemt de heer F. L. Koppe van de Dordtse stichting een zaak van lange termijn. Hij vindt dat remigratie het einddoel van de stichtingen moet zijn. waarmee dan de, wat hij noemt 'trekarbeid' on gedaan gemaakt wordt. De heer Koppe bedoelt niet dat de buiten lander de vrijheid moet worden ontnomen hier te komen werken. Hij zegt: 'Straks zal er een groep zijn, die hier wil blijven. Voor die mensen zullen we alles moeten doen om hen in de Nederlandse samenleving opgenomen te krijgen. Daarnaast zal echter een veel gro tere groep staan, die hunkert naar het eigen land. Voor deze categorie moeten de mogelijkheden voor een zinvolle terugkeer worden gescha pen. Dat is een terugkeer, waarbij de mensen een grote mate van zelfstandigheid en onafhankelijk heid kunnen waarmaken ten op zichte van de in hun land heersen de sociale, politieke en economi sche krachten. Voorwaarde is dat zij over kennis, inzicht en middelen beschikken om zich tegen de meest al negatieve werking van deze krachten te verweren. Dat kan het best als zij zich met een en hetzelf- De 'trekarbeid' heeft een negatieve invloed op de ontwikkeling van het thuisland. De devlezenwinst werkt inflatoir en de kloof tussen rijk en arm. wordt er in feite alleen maar groter door. Uit een onderzoek is gebleken dat sommige werknemers, die met een spaarcentje zijn terug gekeerd, naar hün maatstaven nu 'boven jan' zijn en zich op min of meer vooraanstaande plaatsen heb ben genesteld. De vraag is nu maar of zij dat hebben bereikt doordat ze hier een bepaalde ontwikkeling hebben opgedaan of het te danken hebben aan het feit dat zij 'geld' hebben. De heer Koppe: 'Daar is het land niet mee gediend. Daar wordt in elk geval niet mee bereikt dat de factoren, die de mensen noodzaken in den vreemde te gaan werken, verdwijnen. Het is niet de bedoe ling hier kleine kapitalisten te kweken. Integendeel, de buitenlan ders moeten bewust gemaakt wor den van wat zij in hun eigen land kunnen betekenen. Ook moeten zij ervan overtuigd worden dat zij wat zij willen ondernemen het best ge zamenlijk kunnen doen. Daarvoor moeten hun geschikte projecten worden geboden. Het ls van groot belang die klein en overzichtelijk te houden. Dit om de invloed van de machtigen te voorkomen. Wordt zo'n project direct al groot opgezet, dar: is er meer kapitaal nodig dan de mensen zelf kunnen opbrengen. Juist in de betrokken landen ligt dan voor de hand dat de Invloed van geldschieters zo groot wordt, dat de deelnemers na verloop van tijd tot. de droeve ontdekking ko men dat ze alle zeggenschap heb ben verloren en in wezen voor niets hebben gewerkt. Het project zal werkgelegenheid in het dorp en in de omgeving moeten scheppen. Het zal daarom beslist niet kapi taals- maar arbeidsintensief moe ten zijn. De keuze gaat met het oog daarop sterk in de richting van de agrarische en ambachtelijke sfeer, voorlopig althans'. Van begin af Degenen die zich met deze denk beelden bezig honden, kiezen voor een aanpak, waarbij mensen uit een bepaald dorp van het begin af aan bij een project worden betrok ken. Dat is ook zo gegaan met de Turken in Leerdam. Regelmatig houden zij studiebijeenkomsten, waarop zij wegwijs worden gemaakt en gezamenlijk de mogelijkheden in hun dorp bespreken. Er worden door verlofgangers zelfs mi ni-onderzoeken gehouden in het dorp zelf. Langzaam maar zeker krijgt het plan levensvatbaarheid, temeer doordat voor alle facetten uit allerlei Nederlandse deskundig heid kan worden geput. Het en thousiasme is groot. De heer Koppe: 'Als dit en eventu ele andere projecten goed zijn voorbereid is het zaak met de rege ring te gaan praten om na te gaan hoe zij in de ontwikkelingshulp kunnen worden ingepast. De be trokken landen zullen uiteraard zelf ook medewerking moeten verlenen, waarvoor overleg op regeringsni veau nodig zal zijn. Maar zo ver zijn we nog niet. We moeten eerst een opstapje hebben. Daarvoor kunnen ook dienen de resultaten van een in voorbereiding zijnd middelgroot onderzoek in de Turkse provincie Kayseri, vooral ook ge richt op de invloed van uit het buitenland teruggekeerde Turken op het sociale en economische kli maat. De groepservaringen hier en de onderzoekresultaten daar zullen hopelijk tot de vorming van een effectief beleid en tot goed voorbe reide terugkeerprojecten leiden. Die projecten moeten kiezels zijn, die het water in de vijver doen rimpe len I' |üe meeste mensen kennen de duinen als een zandig, droog landschap van heuvels, bedekt met stug gras en doornig struik gewas. Van de natuurlijke rijk dommen van dit gebied hebben ze vaak geen idee. Een daarvan is dat zich onder al dat zand een grote voorraad zoetwater bevindt. Die zoetwatervoorraad drijft op het zwaardere zoute zeewater eronder en wordt al sedert het eind van de vorige eeuw geëxploiteerd voor de irinkwatervoorziening van de jrote steden in het westen, n de vorige eeuw waren veel lage delen van het duinlandschap zo rochtig dat op tal van plaatsen meertjes en natte valleien waren, «raar planten voorkwamen die we nu tevergeefs in de duinen zullen zoeken. Lees er F. W. van Eeden's 'Onkruid' maar op na. Vaak is van natuurbeschermingszij de gezégd dat de duinen veel van hun vroegere karakter hebben ver oren door de sterke ontwatering. Anderzijds moet erkend worden dat de waterwinning als positief neven effect heeft dat er in die terreinen liet gebouwd mag worden, geen oilieu-aardige stoffen mogen wor den ingebracht en geen andere dan liets- en wandelpaden mogen wor den aangelegd. Daardoor zijn wa terleidingduinen in elk geval rustl- re gebieden gebleven. Toch blijft het feit dat bevolking in deze eeuw zo geweldig is toegeno men (en daarmee de waterbehoef te). dat de regenval tenslotte lang liet meer bij machte is de zoetwa tervoorraad onder het duin op peil e houden. Zo droogde het duin mgzamerhand uit, verdwenen de plassen en de bloemrijke vochtige ralleien. De laag zoetwater die roordien het zoute water diep weg- irukte. werd zo dun dat het niveau ran het zoute water sterk steeg en laardoor werden de achter de dui- ïen gelegen polders met verzilting ledreigd. Men kon zo niet doorgaan, dat was duidelijk, en de laatste decennia hebben de drinkwaterbedrijven de grote nadelen van de wateronttrek king voor natuur en milieu trach ten te ondervangen door infiltratie van rivierwater, dat in het duin wordt geleid en via het filterende zand de zoetwatervoorraad onder het duin moet aanvullen. Het beeld van de vegetatie veranderde (aan vankelijk) in gunstige zin, er ont stonden weer duinpiassen en voch tige valleien en daarmee werd ook de situatie voor de dierenwereld sterk verbeterd. Toch blijft het de vraag of op den duur geen schadelijke effecten kunnen ontstaan door de toevoer van het allerminst frisse rivierwa ter. De meegevoerde verontreini ging moet toch ergens blijven en bij het filteren van dit water in de duinbodem zullen deze var) nature voor het duin vreemde stoffen zich in de grond ophopen en hun in vloed laten gelden. Dat men zich dat bewust is, blijkt op veel plaat sen in het boekwerk 'Meijendel - duin, water, leven', dat werd uitge geven ter gelegenheid van het hon derdjarig bestaan van de Haagse Duinwaterleiding. Een stevig en mooi uitgevoerd boek, bij het ma ken waarvan alle aandacht is be steed die men maar geven kon, maar geen jubileumboek in de ge bruikelijke zin van het woord. Geen verheerlijking van wat de techniek in dit landschap heeft bewerkstel ligd, maar een document over plant en dier. landschap en mens in Meijendel. Speciaal aan de effecten van het rivierwater in het duinlandschap zijn twee hoofdstukken gewijd. In de infiltratiepannen is het water verontreinigd met fosfaten, chlori den en nitraten, zeer voedselrijk en zwak brak. In de. oude infiltratie- vijvers. onder water gezette lage duinvalleien met een glooiende bo dem, groeien allerlei fonteinkrui den, waterpest vederkruid en het zeldzame ongedoornd hoornblad. Dicht bij de oever trekken oever planten van het voedselrijke water de aandacht: riet, lisdodde, lever kruid, valeriaan, harig wilgenroosje, bitterzoet en haagwinde. Maar op de oevers zijn het de kenmerkende soorten van stikstofrijke bodems, zoals kleefkruid, grote brandnetel en akkerdistel, die de verontreini ging. de storing in het milieu-mar keren. In de uitgegraven nieuwere pannen in de hoger gelegen duin valleien krijgen oeverplanten door de steilte van de oevers geen kans en is de algengroei welig, maar vertonen zich tot nu toe geen ho gere waterplanten. Ook daar weerspiegelt de grote ni- tratenrijkdom zich in de planten groei op de oevers. De kwelplassen die ontstaan door de verhoogde grondwaterstand en waarvan het water door het duinlichaam ls ge filterd, komen veel meer de oor spronkelijke dulnmeren nabij. Ni- traatminnende planten komen er niet voor of in veel geringer aantal en het water is er veel minder voedselrijk. Een fijn en ingewikkeld gestructureerde vegetatie is in dat water te vinden: drijvend fontein kruid. puntkroos. waterranonkel, sterrekroos, kleine egelskop en lid steng. Voor de redelijke zuiverheid van het water zijn de vele krans- wieren een aanwijzing. Een verontrustend verschijnsel is echter dat sinds 1963 het fosfaatge halte van het bevloeiingswater tot het drievoudige is gestegen en dat de plantengroei van de infiltratie bekkens ongunstig is veranderd: de hogere waterplanten zijn in talrijk heid achteruitgegaan en de groene algen evenredig toegenomen. Het oecosysteem van de pannen wordt bedreigd door de tegenwoordige kwaliteit van het ingevoerde rivier water en er zal een manier gevon den moeten worden om de fosfaten eruit te halen vóór het de pannen bereikt. Men is nu met een speciale installatie aan het experimenteren. Meijendel heeft zijn eigen bijzonderheden. De meest bekende is de kruisbladgentiaan, die in ons land uitsluitend en zelfs talrijk in deze duinen te vinden is. Foto: Henk van Halm. waarvan de resultaten tot nu toe bemoedigend zijn. Planten tonen hoe de kwaliteit van het infiltratiewater is en waarschu wen tijdag dat de chemische sa menstelling ervan zich op kwalijke manier wijzigt. Daarmee is tevens het belang van oecologisch onder zoek bevestigd. De laatste halve eeuw is een groot aantal onderzoe kers, medewerkers van de afdeling dierenoecologie van het Zoölogisch Laboratorium van de Leidse univer siteit en anderen, in de Meijendelse duinen bezig geweest met een veel zijdig oecologisch onderzoek dat nog steeds voortduurt. De occolo- gei. kunnen nagaan of het mense lijke ingrijpen in een natuurlijk landschap een gunstig effect heeft of niet en op tijd laten bijsturen. De gemakkelijk leesbare tekst en de uitmuntende kleuren- en zwart- witfoto's geven een beeld van het duin met alle wezens die er leven, van korstmos tot boom. van in onze ogen onbeduidende kever tot nachtegaal, van het duin als ruim telijke eenheid, die eens is ontstaan en voortdurend in beweging is. waar zich allerlei processen afspe len waar ook de mens de hand in heeft. Afbraak en opbouw door de natuur, gebruik en misbruik door de mens zijn de thema's van dit boek. Een boek over een rijk ge schakeerd landschap, waarin de di rectie van Meijendel recht doet aan do eisen van waterwinning, recrea tie en biologisch onderzoek, hoe tegenstrijdig die eisen vaak ook kunnen zijn. Prof. dr. K. Bakker, ir. H. Bosch, Ruth van Crevel, dr. Nora Croin Michielsen, drs. G. Drost, E. A. J. Wanders, prof. dr. V. Westhoff, Marjolein van Wijngaarden: Meij endel - duin, water, leven. Uitg. W. van Hoeve, Den Haag en Baarn. 272 blz., ƒ58.50.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1975 | | pagina 11