De operette, een vreemd
verschijnsel in deze tijd
'Een dag lang': nieuw
soort acteursvirtuositeit
Waarom bent u
trouw aan Trouw!
Stephan Taylor won
Sweelinck-concours
Hierom lees ik Trouw:
'Banken werken mee
apartheid Z.-Afrika
in stand te houden'
Trouw hoort bij u
NVV-Zeeland vreest dat
tweede kerncentrale 'er
door gedrukt zal worden'
Hoofdstad Operette begon seizoen met 'Der Bettelstudent'
Jong en sympathiek
Voor bedreigd
orkest nu
ruime steun
Bezorgdheid over industrie
Borculo krijgt
een klokkenspel
Rapport Anti Apartheidsbeweging
Nederland:
TROUW/KWARTET MAANDAG 1 SEPTEMBER 1975
KUNST/BINNENLAND7
1
erg
door R. N. Degens
AMSTERDAM De Hoofdstad Operette is zaterdagavond haar 31ste seizoen ingegaan met de
première van Carl Millöckers operette 'Der Bettelstudent', waarmee ze in de loop van het jaar in
Amsterdam en daarbuiten wel weer veel succes zal oogsten.
Men mag dat deze hard werkende
troep die al veel tegenslagen met
taaie doorzetting heeft wezen te
overwinnen van harte gunnen. En
men mag het publiek dat blijkbaar
nog steeds in grote hoeveelheden
komt kijken en luisteren naar de
baarlijke onzin die handige negen -
tiende-eeuwse componisten en li
brettisten in honderden operettes
aan elkaar plakten, zijn plezier
daarin ook niet ontnemen. Dat zou
trouwens moeilijk zijn, want wat er
in de loop der tijden al óver en
tégen de operette geschreven is,
heeft de onverflauwde belangstel
ling voor het genre niet mogen
doen afnemen.
Men blijft genieten van de altijd
voorspelbare verwikkelingen waar
adelijke hanzen en militaire dwa
zen zich door de listen van kittige
kamermeisjes of boerenslimme
heikneuters laten in- en uitrange
ren. Vooral dat uit-rangeren, want
dat is een van de grondbesinselen
van de operette: het moet allemaal
tenslotte op zijn pootjes terecht
komen.
Twee of drie liefdesparen die elkaar
ondanks alles definitief krijgen,
een verloren gewaande loot van
een adellijk geslacht die het hele
spul door als domme veeboer of
huisknecht heeft meegehuppeld
wordt aan het eind in alle eer en
glorie hersteld, de mindere stand
doet fortuinlijke huwelijken of
krijgt aantrekkelijke beloningen in
andere vorm, de bulderende graaf
of de machtswellustige officier
wordt er lekker tussengenomen, en
huwelijksontrouw blijft in de boze
bedoelingen steken. Want hoe dan
oog, alle gekheid op een stokje, de
moraal moet hoog gehouden wor
den, en het mag dan eens scheef
dreigen te gaan, iedereen is ten
slotte van goeden wille en het pu
bliek gaat gesterkt in het geloof
dat er tenslotte voor alles een ge
lukkige oplossing is, naar huis.
Onafzienbare stoet
Je zou zo denken dat dit typische
vermaak van de kleine burgerman
van de negentiende eeuw na twee
door Jac. Kort
wereldoorlogen wel een natuurlijke
dood gestorven zou zijn Of ten
minste door de gemoderniseerde
vorm ervan, de musical, van het
toneel weggeconcurreerd moest
worden. Of, dat ten hoogste een
enkel werkstuk in dit genre, zoals
er Zigeunerbaron of Die Fleder-
maus van Joh. Strauss door de
kracht van zijn muziek op het re
pertoire gehandhaafd was gebleven.
Mis hoor. Een onafzienbare stoet
van berooide gravinnen, vrolijke
weduwen, mcoie garde-officieren,
doldrieste huzaren, verlopen baron
nen en minzieke prinsessen, houdt
nog steeds op de maat van 'onster
felijke melodieën' en met de versle
ten grappen van de verbindende
teksten, in oogverblindend schone
gewaden en uniformen, een be
paald nubliek avond aan avond be
zig.
Zoals nu weer, h. de Amsterdamse
Stadsschouwburg Gravin Palmatika,
en haar adellijke dochters, kolonel
Ollendorf en zijn onnozele officie
ren en wat er allemaal verder aan
types nodig was om het scenario
van Millöckers 'Bettelstudent' te
bevolken. Die 'Bettelstudent' wordt
in de handboeken een klassiek
meesterwerk van de operettelitera
tuur genoemd: en er komen dan
ook wel een paar melodieën in voor
die plezierig in het geheugen blij
ven hangen. En als je bijvoorbeeld
van meeklappen op de maat van
een soort marsmuziek houdt, kun je
je als publiek dol amuseren met
wat er allemaal van het toneel af
nadrukkelijk onderstreept als grap
pen, de zaal in word»- gestuurd.-
Han Römer, Monique Smal, Geert de Jong, Johan Leysen, en op de voorgrond met het hoedje Niek
Pankras geknield in 'Een dag dagen lang' van de toneelgroep De Appel.
door André Rutten
AMSTERDAM Sweelinck was dertien jaar oud, toen Amsterdam Attractie
driehonderd jaar bestond. Hij ging 's zondags met zijn vader mee
naar de St. Nicolaaskerk, thans Oude Kerk, waar deze op een piep
klein orgeltje de Gregoriaanse gezangen intoneerde. Hoe weinig zal
hij ervan gedroomd hebben, dat men na vier eeuwen op een reus
achtig orgel in diezelfde kerk op het zevende eeuwfeest van Am
sterdam zijn Chromatische Fantasie als concoursnummer zou
spelen tijdens een wedstrijd aan hem gewijd?
Dit geschiedde dit weekend op het
Sweelinck concours 1975, waar vier
conservatoriumstudenten, geselec
teerd uit een elftal kandidaten, te
gen elkaar in het krijt traden. Het
waren achtereenvolgens Piet Groe
nendijk van het Rotterdams Con
servatorium, Jan Raas van Amster
dam, Chris Ingelse van Den Haag
en de Engelsman Stephan Taylor,
die in Utrecht studeert. De jury be
stond uit Ralph Downes (Londen)
Helmut Winter (Hamburg) en drie
Nederlandse organisten: Gustav Le-
onhardt, Ewald Kooiman en Ton
Koopman.
Behalve de Chromatische Fantasie
speelde iedere deelnemer een werk
van een leerling of tijdgenoot van
Sweelinck, gekozen uit een lijst, die
door de Commissie was samenge
steld.
Gedurende het concours werd het
voortreffelijk geschoolde en zeer
befaafde musici zijn, die technisch
weinig of niets voor elkaar onder
doen. Zij vertolkten de door hen
gespeelde stukken op alleszins be
wonderenswaardige en boeiende
manier.
Het is duidelijk, dat bij een derge
lijke stand van zaken de taak van
de jury buitengewoon lastig ge
noemd mag worden. In de pauze
tussen concours en uitslag, waarin
het talrijke publiek in de kerk
rondwandelde, werden de kansen
druk bediscussieerd.
De uitslag leverde op, dat nummer
4 de winnaar van het concours was
en dat was (naar de lezers al we
ten, maar jury en publiek eerst na
de uitslag vernamen) Stephan
Taylor, student aan het Utrechts
Conservatorium, die met zijn zeer
virtuoze en levendige voordracht de
De televisie is ook niet altijd om te
gillen, en naar een film gaan kij
ken is niet écht een 'avondje uit',
zoals dit. Waar je als vrouw in het
lang naar toe kunt, met je begelei
der in bijpassend pak. Voor een
bepaald publiek dus toch wel een
attractie: met de garantie dat het
in dit geval waar voor zijn geld
krijgt. Want de Hoofdstad Operette
verzorgt dit soort avonden sinds
jaar en dag met evenveel enthousi
asme als bekwaamheid, met een
reeks van kundige medewerkers en
goede solisten, met een eigen or
kest onder leiding van John Kap
per. met een actieve directrice
(Netty Hamel) en met een echte
freule (Wttewaall van Stoetwegen)
in het stichtingsbestuur. Dat daar
voor een zo groot 'eigen publiek'
bestaat is dan wel geen wonder,
maar toch op zijn minst een
vreemd verschijnsel in deze tijd.
SCHEVENINGEN Twee actrices en drie acteurs van de toneelgroep De Appel hebben, samen
werkend met de Vlaamse regisseur Fran?ois Beukelaers, improviserend met wat zij zelf in zich
hadden, naar een programma toegewerkt, dat zij nu in de laatste dagen van augustus voor het eerst
aan het publiek hebben laten zien.
Het gaat daarin niet om het acte-
ren van mensen of van menselijke
ervaringen, maar om het even aan
scherpen, meestal op een grappige,
soms op een ietwat mysterieuze
manier, van uiteenlopende merk
waardige kleinigheden in het
menselijk gedrag. Dat effect van
'aanscherpen' wordt bereikt door
ietwat vertraagde bewegingen, door
een lichte nadruk op het tekenende
van een gebaar, een gelaatsuitdruk
king, door het gebruiken van sum
miere teksten, soms zelfs in het
latijn (ontleend aan de roomse
misliturgie) of in het Grieks (waat-
van ik de herkomst niet kon ach
terhalen, het zou Homeros kunnen
zijn). Bovendien zijn ze alle vijf in
het wit, zij het niet identiek ge
kleed, maar soms gebruiken ze ook
even rode kledingstukken, enkele
van rood plastiek.
Eigenlijk is het een heel licht, en
meestal wel onderhouden soort ac
teurs-ritueel met een redelijke hoe
veelheid variaties, zij troon, en heel
perfect gedaan.
Soms is het uitermate ver
rassend hoe amusant heel kleine
dingen kunnen zijn. als ze zo pre
cies in de juiste toonaard worden
gedaan, en binnen een effect-ver-
sterkend kader. Een klein reeksje
vingerspelletjes bijvoorbeeld (zoals
een schijnbaar afgerukte duim),
waar je anders kinderen mee voor
raadsels zet, wordt hier door twee
acteurs gedaan, die er elkaar om
beurten op een komische manier
mee verbluffen.
Het is alles tesamen een avondje
verfrissende erg knappe maar toch
bescheiden een dus beminnelijke
jonge acteursvirtuositeit van een
nieuw soort.
Komisch
Het programma heet 'Een dag da
gen lang.' De actrices erin zijn
Geert de Jong en Monique Smal. de
acteurs Johan Leysen. Niek Pancras
(die het één keer met enige lichte
nadruk over de Pancreasklier heeft,
wat komisch werkt) en Han Römer.
De inbreng van de al genoemde
Vlaamse regisseur Francois Beuke
laers moet niet gering geweest zijn
wat betreft de uiteindelijke afwer
king. Het is een voorstelling die u
niet in de grote schouwburg moet
verwachten, maar in de kleinere,
zoals het Theater aan de Haven in
Scheveningen of De Brakke Grond
in Amsterdam.
door Adr. Hager
DELFT 'Mijn advies om het
voortbestaan van het gewestelijk
orkest te verzekeren: benoemd Eric
Jurgens tot dirigent en je zal mi
nister Van Doorn eens zien', aldus
Alexander Pola in een telegram
aan Bert van Mourik. de zakelijk
leider van het orkest, dat door mi
nister Van Doorn in zijn bestaan
bedreigd wordt. Als laatste 'kreet'
gaf men zaterdagmiddag onder
overweldigende belangstelling een
protestconcert op de Markt in
Delft. Meer dan tienduizend hand
tekeningen en bewijzen hoezeer
men meeleeft met de 37 orkestle
den, die in januari hun viool en
andere instrumenten aan de wilgen
kunnen hangen, en kunnen toetre
de tot het WW-corps.
Meeleven kwam ook van de leden
van dertien andere Nederlandse or
kesten, daadwerkelijke steun omdat
zij op deze middag van het gewes
telijk orkest van Zuid-Holland een
landelijk orkest maakten. Meeleven
kwam van B. en W. van Delft, van
de Koninklijke Nederlandse Toon
kunstenaarsvereniging, van
ANOUK, van politieke partijen, van
de vele koorleden die konden zin
gen dank zij het gewestelijk orkest,
van de vakcentrales van de cultu
rele *-aad van Zuid-Holland.
'Wai, is de opzet var Jit protestcon
cert?', vroeg Bert van Mourik. 'Ik
zie de mogelijke opheffing van het
gewestelijk orkest als dreigende
voorbode voor een naderend cul
tuurbeleid. waarvan ook andere or
kesten het slachtoffer kunnen wor
den. Het weigeren van subsidie aan
ons orkest is een zaak van lande
lijk belang. Na dit concert hier in
Delft zullen de kamerleden zich
moeten generen als zij geen inter
pellatie zullen houden. Zonder In
terpellaties. zonder de steun van de
kamerleden is alles voor niets ge
weest'. Dirigent Frits Cox voegt
hier aan toe: 'Het voortbestaan van
ons orkest is nu een politieke zaak
geworden en dat alles duurt te
lang. We willen allemaal zo graag
en er is zoveel werk, laat de minis
ter ons dan de gelegenheid geven
om te werken'.
Gek
Het gekste concert ooit door het
gewestelijk orkest gegeven op een
zonovergoten Delftse markt bevatte
marsen van Vaughan Williams, een
Ravel-foxtrot met medewerking
van de Scapino-Dansacademie, Cu
ban Ouverture van Gershwin en
muziek van Johann Strauss, waar
onder de Kaiserwalzer en de Ra
ti etzkymars.
Maggie McNeal zong 'When you are
gone', een nummer dat een dezer
dagen op de plaat zal uitkomen
met begeleiding van het gewestelij
ke orkest. Marco Bakker oogstte
succes met een aria uit Mozarts
Figaro en Tm Prater blühen wieder
die Bëume' van Robert Stolz.
Na het protestconcert begon de
eerste taptoe, ingeleid door het
symfonieorkest, een alternatieve
taptoe door alle Delftse drumbands
en pijperkorpsen, aangesloten bij
de federatie. Een glanzende show.
waarvoor de vele duizenden belang
stellenden veel waardering hadden.
Op deze wijze ondersteunden kleur
rijke amateurs hun professionele
kunstbroeders in nood.
(Advertentie)
duidelijk, dat de vier deelnemers show gestolen bleek te hebben.
Van-een verslaggever
MIDDELBURG Het NW, district Zeeland, maakt zich zorgen
over de ontwikkelingen in die provincie op het gebied van industri
alisatie en energievoorziening. In een verklaring aan de regering,
een aantal regionale overheden en schappen en directies van
enkele bedrijven in Zeeland, zegt het NW de bouw van een tweede
kerncentrale bij Borsele onaanvaardbaar te vinden. Ook plaatst
het vraagtekens bij de uitbreidings- en vestigingsplannen van ver
schillende bedrijven (chemie, aluminium) in Vlissingen-oost en
de Zeeuwsvlaamse kanaalzone.
mee moet betalen voor de elektrici
teit. die Pechiney afneemt', gaat de
verklaring verder.
Het uitstellen van een beslissing
over de bouw van kerncentrales
acht het NW overigens niet alleen
dringend gewenst, maar ook lo
gisch: 'Het is immers te verwach
ten, dait de behoefte aan energie na
1980 voor een groot deel kan wor
den gedekt door de olie van het
continentaal plat'. Ook de moge
lijkheid om centrales met kolen te
stoken, dient in overweging geno
men te worden, aldus de verklaring.
BORCULO De gemeenteraad van
Borculo heeft de gemeente een
klokkenspel cadeau gedaan voor de
toren van de hervoimde kerk. Bur
gemeester H. J. Knopers heeft dat
gezegd op een bijeenkomst, waar
men vierde dat Borculo in 1374
stadsrechten kreeg. Prinses Mar
griet en mr. Pieter van Vollenho
ven waren aanwezig op de vergade
ring, die een middeleeuwse sfeer
had. Zij kregen vier stoeltjes en
een eikenhouten tafeltje voor de
kinderkamer van hun huis op Het
Loo.
Het NW vindt, dat er duidelijk
tekenen zijn, die er op wijzen, dat
getracht wordt de bouw van een
tweede kerncentrale noodzakelijk te
maken en door tt drukken. Deze
tekenen zijn aldus de verklaring,
onder meer:
de fusieplannen van de drie
zuidelijke energiebedrijven, met als
belangrijkste reden de bouw van
een kerncentrale,
de uitbreidingsplannen van Pe
chiney, die alleen uitgevoerd kun
nen worden als de elektriciteitspro-
duktie door middel van kernenergie
wordt vergroot,
de uitbreidinggsplannen van an
dere chemische bedrijven in Zee
land (bijvoorbeeld Dow-Chemical
en Hoechst).
'Onaanvaardbaar'
Het NW concludeert, dat het on
aanvaardbaar is om kernenergie op
korte termijn verder uit te bouwen,
omdat de gevaren te groot zijn. 'Bij
een belangrijk deel van onze leden
leeft een duidelijke angst voor een
verdere uitbouw van de kernener
gie', aldus het NW.
'Bekend is, dat Pechiney voor gele
verde elektriciteit minder dan de
kostprijs betaalt, hoeveel wordt
zorgvuldig geheim gehouden. Dit
houdt in, dat de kleinverbruiker
I n 't kader van een bel angrij k onderzoek naar de
identiteit van de ware Trouw-lezer, hebben we een
vraagje aan u. Zou u zo vriendelijk willen zijn om
hieronder in maximaal 50 woorden de reden te om
schrijven waarom u op Trouw geabonneerd bent?
Knip daartoe deze advertentie in z'n geheel uit,
voorzien van uw opvatting plus een goed gelijken
de pasfoto. U dingt daarmee naar een serie aller
aardigste verrassingen voor de beste inzendingen.
Bij voorbaat hartelijk dank.
Dl REKTIE TROUW/KWARTET
Van een verslaggever
AMSTERDAM De Nederlandse banken geven de laatste jaren
flinke leningen aan Zuid-Afrika. Deze leningen zijn essentieel voor
het in stand houden en versterken van de apartheid. Tot deze
concluise komt de Anti Apartheidsbeweging in Nederland (AABN)
in een rapport over de rol van het internationale bankwezen in
Zuid-Afrika.
Naam:.
Adres:
Beroep:_
Leeftijd:.
Uw inzending geeft ons het recht uw mening te
publiceren.
Volgens het rapport zijn minstens
vijf Nederlandse banken direct of
indirect bcirokken bij de financie
ring van de Zuidafrikaanse econo
mie: AMRO, ABN, Van Lanschot,
Nederlandse Middenstandsbank en
Mees en Hope. De samenstellers
van het rapport beperkten zich tot
de in hun ogen belangrijkste, Amro
en ABN, die via internationale
bankgroepen uitgebreid aan de fi
nanciering zouden meewerken.
De beweging meent, dat met de
toeneming van het buitenlands ka
pitaal in Zuid-Afrika ook 'de over
levingskansen van de apartheid'
groter worden. Om de apartheid te
redden, werkt de Zuidafrikaanse
regering aan een grotere economi
sche en militaire zelfstandigheid.
Het buitenlandse kapitaal, aange
lokt door aantrekkelijke lenings
voorwaarden, helpt Zuid-Afrika
daarbij, aldus het rapport, waarin
nader wordt ingegaan op de belan
gen van de Amro-bank en Algeme
ne Bank Nederland in Zuid Afrika.
CONSORTIUM
De Amro-bank vormde twaalf jaar
geleden met vijf andere Europese
banken een bankconsortium (Ebic)
dat via een Amerikaanse bank hon
derden miljoenen dollars leende
aan bedrijven in Zuid-Afrika en de
Zuidafrikaanse staat zelf, aldus de
AABN. De Ebic richtte volgens de
beweging enkele jaren geleden een
kantoor op in Johannesburg 'om
zijn belangen in Zuid-Afrika uit te
breide*)' De Ebic zou ook betrok
ken zijn bij de staalproduktie in
Rhodeslë.
Ook de Algemene Bank Nederland
is volgens het AABN-rapport door
een Europese bankgroep (in dit ge
val Abecor) met Zuid-Afrika ver
bonden. Abecor is het grootste Eu
ropese bankconsortium. De ABN
heeft tevens financiële banden met
Zuid-Afrika via de onderneming
Goldmines, een fonds voor beleg
gingen in goudmijnaandelen.
Voorts bezit de ABN een belang in
de internationale handels- en dia-
mantbank te Antwerpen. Deze bank
heeft volgens het AABN-rapport
duidelijke banden met een grote
Zuidafrikaanse diamantondergfe-
ming.
De AABN is er van overtuigd, dat
het buitenlands kapitaal recht
streeks wordt gebruikt om het
'Afrikaner' (blanke) aandeel in de
Zuidafrikaanse economie verder op
te voeren. Het zwarte bevolkings
deel profiteert nauwelijks, meent
de AABN.
SUPPORTERS
Het zou een stevige steun in de rug
van de anti-apartheidsbewegingen
binnen Zuid-Afrika zijn, als we het
apartheidsregime zijn financiële
supporters afnemen, zo stelt de
AABN. Boycotacties tegen Zuid-Af
rika financierende banken hebben
zeker een kans van slagen, aldus de
beweging.
De AABN roept op tot steun aan de
door de stichting betaald antwoord
begonnen boycotactie tegen de AM-
RO-bank.
