'ortugese iremier lecht terug Ireznjew in defensief pgenover haviken ptrijd Timor dreigt ïoedbad te worden studentenprotest Zuid-Afrika Messen worden geslepen voor VN-assemblee Jordanië President Bangladesj winnaar in conflict met jonge officieren Diplomatie op z'n Amerikaans VS: wij leveren FNLA geen wapens ^Schlesingers 'nieuwe principes' efjw/: KWARTET ZATERDAG 23 AUGUSTUS 1975 BUITENLAND aki ■nl BON (UPI, Reuter) De Portugese president Da Costa 5 heeft gisteren het opperbevel op zich genomen over de po len de republikeinse garde, een half-militaire organisatie. Hij j deze stap nadat er de hele dag geruchten waren geweest over nden zijnde acties vanuit de strijdkrachten tegen de regering [premier Gongalves, die zich vastklampt aan zijn positie. Iitaire leiders zijn het volgens plannen die vanuit de strijdkrach- ;ste waarnemers in Portugal ten zijn ingediend. '5 lijnen wel eens over de De geruchten over een actie van de Portugese regering. Gongal- strijdkrachten vielen samen met daarom mikken op de steun nieuwe gewelddadigheden. In het noorden, waar het enkele dagen betrekkelijk rustig was geweest, werd gistermorgen weer een com munistisch kantoor geplunderd. Er vielen bij deze plundering in Bra- lagere rangen in de strijd- hetjten. Hij probeerde zijn aan- kkejte mobiliseren door te waar- •n voor een op handen zijnde staatsgreep die alle ver leden van de revolutie weer ganza verscheidene gewonden. niet doen. Deze waarschu- het eiland Madeira werd het radi- die gisteren in verschillende ostation door een zware bom totaal feese kranten stond, sprak de vernield. ler uit aan het begin van een De communistische partij, die haar ptszitting. Het kabinet stelde steun aan Gongalves deze week vergadering een politiek en sterk afzwakte, waarschuwde giste- nisch programma op dat ren eveneens voor een 'rechtse Jijk moet dienen als ant- staatsgreep als eerste stap op de op de meer theoretische weg naar dictatuur.' (UPI, Reuter) Op Portugees Timor dreigt een waar >s iflbad door de hevige strijd tussen de twee bewegingerj, die el- no* de macht over dit gebied betwisten. De hoofdstad Dili ligt atig onder een regen van mortiergranaten, in de straten nu en dan gevechten van man tegen man. Minister Kissinger ontmoet binnen en buiten de knesset, het Israëlische parlement, veel weerstand tegen zijn missie. Hier omringen politie mannen en militairen een groep betogers. It op te maken uit de schaar- ichten, die worden verspreid j l^iet Portugese marine-station Xlpior. Voor de rest is er geen iding met het gebied. De Por- jn hebben behalve de marine- nog een klein deel van het :ebied in handen. Daar zijn n duizend vluchtelingen sa- itroomd. Zij wachten op eva- De regering van Portugal buitenlandse hulp ge- J voor deze evacuatie en tyhijnlijk zal de Australische wng dat verzoek inwilligen. >ON 3 is gisteren een bijschrift LÜe spotprent weggevallen, die laatsten bij de berichtgeving 'j de Sinai-onderhandelingen. f een cartoon uit het Israëli- lad Ma'ariv, dat zich er vro- maakte hoe men met dol- kloof tussen de Israëlische j lyptische standpunten pro- jte dempen. In de hoofdstad Dili werken de waterleiding en de elektriciteits voorzieningen niet meer. Er dreigt op korte termijn ook een voedselte kort te ontstaan. Of Indonesië zich nog in het conflict zal mengen is niet duidelijk. Een Portugese woordvoerder gaf Jakarta gisteren een indirecte waarschuwing. Hij zei niet te verwachten, dat Indonesië zich aan 'militaire avonturen' zou wagen. Hij zinspeelde er tevens op dat Indonesië mede verantwoorde lijk zou zijn voor de strijd op oos telijk Timor. Indonesië zou de UDT, de groep die twaalf dagen geleden een staatsgreep pleegde op Portu gees Timor, steun hebben toege zegd. Voor de UDT zou dat een aanmoe diging geweest zijn om een greep naar de macht te doen. Zij pro beerde daarmee vooral de linkse onafhankelijkheidsbeweging Freti lin voor te zijn. Indonesië heeft weinig op met een uitgesproken links bewind binnen zijn eilanden rijk en zou daarom een actie tegen be. r V,i an NNESBURG (Reuter) De politie van Johannesburg heeft gisteren een einde gemaakt aan een betoging van enkele tientallen r ofhen, die demonstreerden tegen de arrestatie van enkele bekende r0ed® uit de Zuidafrikaanse studentenbeweging. De politie gebruikte ven!° en knuppels om de betogers uit elkaar te jagen. De arrestaties. rhofSen geprotesteerd werd. zijn donderdagavond door de politie bekend te'kt. De gearresteerden zijn Karei Tip, voorzitter van de Nationale hunvan Studenten, Gerry Mare, bestuurslid van dezelfde unie, ds. James f, lector in Kaapstad, en diens vriendin Megan Riley en de student dort Moss. Zij zijn gearresteerd op grond van de wet tegen het terroris pt betekent dat zij lange tijd in voorlopige hechtenis kunnen worden woPen zonder concrete beschuldiging. oeld Vervolg van pagina 1. De taak van de opperste raad zal zijn te proberen de eenheid aan het Arabische front te herstellen. Waarnemers hebben opgemerkt dat hoewel het communiqué over mili taire samenwerking spreekt, er nog niets gezegd wordt over een feite lijk gezamenlijk militair opperbe vel. De raad zal elke drie maanden of wanneer dat noodzakelijk zal zijn, bijeenkomen. Syrië en Jordanië hebben in de afgelopen maanden hun betrekkingen verbeterd toen duidelijk werd dat Egypte vastbe sloten was zijn eigen weg te gaan om een interim-akkoord met Israël te sluiten. Zij tekenden in de afge lopen maanden een reeks akkoor den op velerlei gebied. Kissinger Inmiddels is Kissinger gisteren naar de Egyptische stad Alexandrië gevlogen om de Egyptische regering verslag uit te brengen van de Is raëlische denkbeelden over de laat ste moeilijkheden die een Sinaï- akkoord nog in de weg staan. In Alexandrië maakten Amerikaanse functionarissen uit het gevolg van de minister bekend dat de Verenig de Staten en Israël bezig zijn met overleg over een overeenkomst waarbij de VS Israël te hulp zal snellen in het geval van een Sow- jet-Russische aanval op het land'. Zo'n overeenkomst zou deel kunnen uitmaken van het tussentijdse Si- naï-akkoord dat Kissinger nu tot stand probeert te brengen. Kissinger, die op de luchthaven van Alexandrië door zijn Egyptische ambtgenoot Ismail Fachmi werd begroet ze; 'redelijk hoopvol' te zijn over de mogelijkheid van een ak koord. Gisteren maakte de Amerikaanse 'Boston Globe' bekend dat de VS met Israël zijn overeengekomen Is raël twee nieuwe typen gevechts vliegtuigen (waaronder enige hon derden van het type F-16), raket ten die van de grond op gronddoe len kunnen worden afgeschoten, en door laserstraal geleide bommen te verkopen, in ruil voor een Israëli sche terugtrekking uit De Sinaï. DAR ES SALAAM (UPI) Tanza nia mag zich niet uitspreken vóór een discussie in de Verenigde Na ties over de onafhankelijkheid van Porto Rico. Als het dat wel doet kan het rekenen op een harde te rechtwijzing door de Verenigde Staten. Dit blijkt uit een brief van de Amerikaanse zaakgelastigde Herbert Levin aan president Nyere- re van Tanzania, die gisteren in de Tanziaanse pers verscheen. In de brief staat dat de VS een stem vóór bespreking van de onaf hankelijkheid zullen beschouwen als 'inmenging in de Amerikaanse binnenlandse aangelegenheden'. Door vóór te stemmen zou Tanza nia zichzelf rangschikken onder de landen waarmee 'de VS geen be trekkingen onderhouden'. In het Tanzaniaanse regeringsor gaan wordt deze methode van di plomatie vergeleken mèt het om draaien van een arm'. Een functio naris van de Amerikaanse ambassa de in Dar Es Salaam (Tanzania) gaf desgevraagd als commentaar dat het ongebruikelijk was om der gelijke diplomatieke brieven te pu bliceren. DACCA, NEW DELHI (Reuter, AFP, AP) De nieuwe president van Bangladesj. Khondakar Moestaque Achmed, lijkt als over winnaar tevoorschijn te zijn gekomen uit het conflict met de jonge officieren die hem een week geleden door een staatsgreep aan de macht hielpen, zo heeft althans een minister uit de nieuwe rege ring (die onbekend wenste te blijven) gisteren laten weten. Hij zei dat Achmed er met de hulp van het opperbevel van het leger in geslaagd was de jonge officieren, voor het grootste deel majoors van tussen de twintig en dertig jaar oud, te bewegen naar hun kazerne's terug te keren. Er zou dan ook een eind gekomen zijn aan enkele da- LOEANDA. WASHINGTON (Reuter. AFP) Het Amerikaanse ministe rie van buitenlandse zaken heeft tegengesproken dat de Verenigde Staten wapens leveren aan het Na tionale bevrijdingsfront van Angola (FNLA), zoals was beweerd door de Volksbeweging voor de bevrijding van Angola (MPLA). De volksbeweging heeft gisteroch tend opnieuw gezegd dat militair materieel van Amerikaanse bases in West-Duitsland per vliegtuig naar Angola wordt gebracht om haar ri vaal, de FNLA te steunen. gen van spanning tussen de nieuwe regering en de jonge officieren, on der wie majoor Rasched, een offi cier van het tweede regiment veld artillerie en een neef van de1 nieu we president. Bij de staatsgreep zouden in totaal achttien doden zijn gevallen. Naast sjeik Moedjiboer Rachman zouden zijn vrouw, hun drie zoons en twee schoondochters ook zijn omgeko men. Zij bevonden zich ten tijde van de staatsgreep in het presiden tiële paleis, waar hevig gevochten zou zijn. Een correspondent van de Ameri kaanse cmroepmaatschappij CBS in Dacca verklaarde in New Delhi dat ook de woningen "van twee neven van de sjeik waren aangevallen en de bewoners ervan gedood. Sinds de moord op sjeik Moedjiboer zijn de jonge officieren niet in het openbaar opgetreden. Functionaris sen van de nieuwe regering hebben gewigerd met buitenlandse corre spondenten te praten en hen bevel gegeven uiterlijk vandaag he tland te verlaten. w staf in de Sowjet-Unie eist een grotere zeggenschap in zaken van oorlog en vrede. Die de ij namelijk te belangrijk dan dat zij alléén aan politici zouden kunnen worden overgelaten. In tekenen in de Sowjet-pers, dat Breznjew in het defensief is gedrongen juist nu hij zich op- :t voor een bezoek aan Washington ter ondertekening van een nieuw SALT-akkoord (beperking wapenen - red.) .1 Viktor Koelikow, chef van lerale staf heeft de verlan- in de militaire stop uiteen een artikel voor het weinig maar invloedrijke 'Mili- itoriscfc Journaal.' Hoewel •baal zich ogenschijnlijk be lt met de Tweede Wereldoor- de schrijver vérstrekkende lies voor de tegenwoordige lessen uit de laatste oorlog in betekenis zijn voor een nBskPtige oorlog', oeneï >ws artikel komt er op neer. )t gewicht van de generale leemt en dat dit 'nadrukke- It aangetoond door de hul- tandigheden, gegeven de middelen voor de gewapen- Ijd'. Het hele verband van iana merking maakt duideljk dat hl heeft over de rol van de le staf ten overstaan van die !0 J politici. dit fschuwing H groter geworden taak van 9.3^ategische leiders komt vol- voort uit de onvoorziene waarmee de politieke ont- gen zich gaan voltrekken, v waarschuwt de politici om militaire raadgevingen niet naast zich neer te leggen. Vorig jaar zei Koelikow in een Prawda-artikel ook al dat de rol van de generale staf door de nucle aire wapens veel belangrijker .is geworden, maar toen betuigde hij nog uitvoerig zijn eerbied voor het primaat van de politici. In het licht van dit tweede artikel kan men dat eerbetoon gemakkelijker uitleggen als een methode om de burgerlijke leiders op hun gemak te stellen terwijl de militairen druk doende waren de manier te vinden om zich in hun nieuwe rol te doen gelden. Die manier is klaarblijkelijk gevon den in een nieuwe bevelstructuur waarin zij een politieke, economi sche zowel als militaire taak krij gen - en die willen ze hebben, ook, liefst meteen. Koelikow staat erop dat er 'een nieuw type strategisch leiderschap' wordt opgezet, dat reeds in vredes tijd de kleinste dingen in het oog houdt. Want. zo redeneert hij, de Tweede Wereldoorlog toonde aan dat het nooit meer lukt als d e vijandelijkheden eenmaal zijn be gonnen. Hij benadrukt vooral het belang van voldoende strategische reserve en van 'superioriteit' over een tegenstander. Hij wil, met an dere woorden, meer geld voor de fensie en betere en grotere wapens juist op het tijdstip waarop Breznjew verondersteld wordt een nieuwe overeenkomst tot beperking van bewapening met Ford te gaan bespreken. Dit debat in Moskou vertoont een aantal gelijkenissen met de controverse die nu in Wash ington de kop opsteekt bij aan de vooravond van Breznjews bezoek. Toen en nu Deze topontmoeting zou eerst in het voorjaar zijn, is toen uitgesteld naar de voorzomer en toen weer naar september —en het is alweer de vraag of de zaak nu doorgaat. De eisen van de haviken in beide kampen hebben het voor Breznjew en Ford steeds moeilijker gemaakt om een overeenkomst te bereiken die de moeite van een topconferen tie loont. Het gaat weer net zo als bij een eerdere topontmoeting toen Breznjew aangevallen werd door havikken als de Oekrainse partijse cretaris Pjotr Sjelest. Maar Brezn jew kan zijn tegenstanders nu niet meer zo makkelijk aan de kant zetten als hij destijds met Sjelest deed die aan de vooravond van zijn ontmoeting met Nixon uit het politbureau werd verwijderd. Brezn jews gezondheid blijft te wensen laten en het partijcongres van fe bruari aanstaande kon wel eens getuige worden van zijn terugtre ding. Hij is lichtelijk vleugellam en de Sowjetpers zingt de glorie van de voorgaande topconferenties niet langer op zo hoge toon als toen hij nog op het toppunt van zijn macht was. De meest uitzinnige lof die Brezn jew is toegezwaaid voor het verdrag van 1973 voor de voorkoming van een atoomoorlog, is thans bezig in zijn tegendeel te verkeren. Troostprijsje Deze overeenkomst, die voorziet in overleg tussen de VS en de Sowjet- Unie in het geval van een dreigen de atoomoorlog had politiek of mi litair weinig om het lijf. Nixon en Breznjew beschouwden haar zelf als een troostprijsje, omdat Watergate en andere invloeden het voor hen onmogelijk gemaakt hadden om méér te bereiken tijdens hun top ontmoeting in 1973. Maar in Moskou werd het akkoord begroet, als een 'historische over eenkomst'. Volgens het belangrijk ste orgaan van de partij. Kommu- nlst' zou deze topontmoeting 'een blijvende plaats krijgen in de bui tengewone gebeurtenissen van in ternationale en wereldomvattende betekenis.enz. De Sowjet-gene- raab hadden, toen hun twijfels al. Het legerblad Krasnaja Zwezda had het al over meningsverschillen aangaande de betekenis van ae overeenkomst. Het gaf wel toe dat deze het oorlogsgevaar kon vermin deren. maar 'het betekent zeker nog geen verbod op kernwapens.' Dat was al een duidelijke poging om Breznjew zijn plaats te wijzen. Maar nu is het de Prawda zelf begeleid door een koor van andere Sowjet-kranten die de betekenis van de overeenkomst van 1973 in twijfel trekt. De Prawda bekriti seert de strategische principes die zijn ontvouwd door de Amerikaanse defensieminister Schlesinger, die voorzien in het gebruik van kern wapens ingeval van een SowJet- aanval op het Europese vasteland. Dit is volgens de Prawda niet te verenigen met de overeenkomst van 1973. Het blad roept om maat regelen om te verzekeren 'dat dit niet alleen maar een papieren overeenkomst blijft.' Ernstig Daarmee geeft het blad de vroege critici gelijk die het verdrag in twijfel trokken. In het licht van de voorbereidingen voor de nieuwe top in Washington en van de aanspra ken van de militairen op grotere zeggenschap tegenover de politici komt dit over als een ernstige te rugslag voor Breznjew in de onaf gebroken worsteling tussen havik- ken en duiven binnen het Kremlin. Kissinger versus Boumedienne Nu al staat vast dat op de zevende speciale zitting van de Verenigde Naties (over een nieuwe economische orde), de Verenigde Staten en Algerije twee grote tegenspelers zullen zijn. Algerije voert de ontwikkelings landen aan, die eisen dat de economische orde totaal wordt vernieuwd zodat zij krijgen waar zij recht op hebben; de Verenig de Staten hopen op een breuk in de Derde Wereld en willen zich beperken tot het gladstrijken van de rimpels in het huidige economische systeem 'dat de we reld altijd goed heeft gediend.' Dat laatst^ zei de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Henry Kissinger in een rede in Kansas City op 23 mei. Hij is daarop aangevallen door eerste minister Joop den Uyl, toen deze in Den Haag een studiebijeen komst over een nieuwe economi sche orde opende. Het huidige systeem heeft, aldus Den Uyl. niets veranderd aan de verschillen tussen arme en rijke landen; het heeft de industriali satie van de arme landen be moeilijkt omdat ze hun indus- trieprodukten aan ons niet kwijtkunnen: kapitaal is door dit stelsel vooral in handen van de rijke landen, niet van de arme; het huidige systeem heeft mede geleid tot schaarste aan grondstoffen. 'Goed voor Amerika' Het kennelijk nogal weifelende standpunt van de Verenigde Staten over de nieuwe economi sche orde is de laatste maanden uit de verf gekomen in redevoe ringen van Kissinger, in Kansas City, tweemaal in Parijs en on langs in Milwaukee. De opvat ting dat wat goed is voor Gene ral Motors ook goed is voor Amerika, was Kissinger niet ver geten. Zijn betoog kwam er op neer dat wat goed is voor Ame rika, goed is voor de wereld en dat is nu juist wat de ontwikke lingslanden betwijfelen. Kissinger waarschuwde de lan den van de derde wereld dat ze een 'lege dop' zullen erven als zij volharden in 'ideologische confrontatie. blokvorming en pogingen het handvest van de Verenigde Naties te manipuleren om hun individuele doeleinden te bereiken. De Amerikaanse be windsman beschuldigde de ont wikkelingslanden ervan gebruik te maken van hun meerderheid in de algemene vergadering om een 'forum voor inschikkelijk heid' te wijzigen in een 'kader van confrontatie'. Als zij in een dergelijke taktiek volharden zal de derde wereld de voordelen verliezen, die zij via samenwer king zou kunnen hebben bereikt, aldus de bewindsman. Warm en koud water In zijn redevoeringen in Parijs (27 en 28 mei) was Kissinger wat verzoenenden Hij erkende dat het huidige economische systeem onder zware druk staat en toonde zich bereid met de ontwikkelingslanden te praten over een grondstoffenakkoorden, zodat zij wat betere prijzen kun nen maken. Maar dat wel van geval tot geval: van ingrijpende veranderingen in het economi sche systeem wil Henry Kissin ger niet weten. Wie zijn toespraken naleest komt tot de slotsom dat hij af wisselend de warm- en koud wa ter kraan opendraait. Nadat zij een lekker warm bad hebben gehad, tracteert hij de ontwik kelingslanden onmiddellijk weer op een koude douche. Het is voor de Verenigde Staten een aftasten: hoe ver kunnen we gaan (moeten we ook gaan) zonder onze eigen belangen te schaden en toch het voortwoeke ren van economische crises (of erger) te voorkomen? De Ameri kanen hopen op een breuk in de derde wereld, op een opening in het front dat inderdaad wat be gint te kieren (zie het vorige artikel). De New York Times altijd goed op de hoogte wist on langs te vertellen dat verschil lende redevoeringen van Kissin ger over het thema nieuwe eco nomische orde tot op het laatste nippertje zijn veranderd. (Jour nalisten in Parijs merkten dat zelf; zij kregen een andere ver- Kissingers collega van financiën. sie van de rede in handen dan Kissinger uiteindelijk uitsprak). Daarachter gaat een verschil van mening bij de Amerikanen schuil. De kritiek is niet dat de speeches van Kissinger van wei nig bereidheid tot veranderingen getuigen, nee, men vindt dat hij te ver gaat. William Simon, vreest dat hoge re grondstoffenprijzen de infla tie nog verder zullen aanjagen en is daarom tegen. Hij is de apostel van het vrije onderne merschap en bespeelt de klassie ke Amerikaanse afkeer van kar telvorming. die nu geheel ge richt wordt tegen de OPEC. Zwijgzaam en gesloten Simon vindt een medestander in David Moynihan, de nieuwe ver tegenwoordiger van de Verenig de Staten (dus ook bij de speci ale zitting). Moynihan is even schilderachtig als conservatief. Hij vindt dat de rijke industrie landen zich door de derde we reld geen oor moeten laten aan naaien en zich in de Algemene Vergadering van de VN niet door de meerderheid uit de ontwikke lingslanden moet laten tiranni seren. Als dat wél gebeurt zou den de VSS maar eens een tijdje in de oppositie moeten gaan binnen de VN. Moynihans gebrek aan begrip voor de ontwikkelingslanden bleek heel duidelijk uit een ge sprek met het blad Newsweek. Daarin zei hij dat hij in India (waar hij Amerikaans ambassa deur is geweest) vooral had ge leerd dat de banden tussen het westen en de ontwikkelingslan den slapper worden en plaats maken voor 'holle retoriek' van de kant van de laatste. Daar kan de zwijgzame Algerijn se president Houari Boumedien ne het dan weer mee doen, want hij is op het ogenblik de duide lijkste vertegenwoordiger van de derde wereld. Waarom nu juist de president van één van de minst belangrijke olieladen? Algerije is op het ogenblik voorzitter van de groep van niet-gebonden lan den, maar ook dat is geen toe val. Een van de oorzaken van de toonaangevende Algerijnse rol ls haar 'selfreliance'. het vertrou wen op eigen kracht en het aan vaarden van steun alleen als dat niet ten koste gaat van eigen zelfstandigheid. Verder heeft de manier waarop Algerije zich eerst politiek en later economisch aan Frankrijk heeft ontworsteld het land gezag gegeven in de derde wereld. Boumedienne was daarover te gen Le Monde nogal bescheiden: 'Wij hebben deze rol niet ge zocht en maken er geen aan spraak op dat we haar spelen. Ons enige doel is de strijd van de landen van de derde wereld steun te geven. Ons doel is bij te dragen aan de ontwikkeling van een rechtvaardige wereld waarin het niet de sterksten zijn die de wetten, hun wetten, aan de zwakkeren dicteren'. Dit is het tweede verhaal in een serie over de zevende speciale zitting van de Verenigde Naties, die gaat over de nieuwe econo mische orde. Het eerste artikel verscheen op 2 au gustus. I

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1975 | | pagina 7