guerrillaleider van
ïerste uur over het
ndonesië van nu
Mozambique's moeizame begin
-
jUW/KWARTET ZATERDAG 16 AUGUSTUS 1975
BUITENLAND 13
te zijn. had slechts een derde van
alle leerplichtigen een school in de
buurt. 'Enkele jaren geleden', zo
vertelt Graca Simbine. minister
van Onderwijs en Cultuur, en de
enige vrOuw in het Frelimo-kabi-
net. 'was 98 pet van de bevolking
analfabeet. We schatten dat dit cij
fer tot 90 pet is teruggebracht sinds
de transitionele regering in sep
tember het onderwijs van de Portu
gezen heeft overgenomen. Sinds die
tijd is een begin gemaakt met het
stimuleren van projecten tot zelf
ontwikkeling. De bevolking is op
geroepen om zijn eigen scholen te
bouwen. De regering zorgt voor het
onderwijzend personeel en het les
materiaal. Maar de opleiding van
onderwijzers heeft de Frelimo-rege-
ring voor grote problemen ge
plaatst. De helft van alle Portugese
onderwijzers heeft het land verla
ten en degenen die over zijn. heb
ben om te beginnen een politieke
herscholing nodig', aldus Graca
Simbine.
'Het betekent helemaal niets om
een onderwijzersdiploma te hebben
of een universitaire opleiding. Wat
we bovenal nodig hebben is een
revolutionair kader, zelfs als dit ten
koste gaat van "het niveau van het
onderwijs'.
In 1972 waren van de 5400 lagere
scholen in Mozambique niet meer
dan 800 door de Portugezen opge
zet. De rest was .opgericht door
missionarissen of particuliere in
stellingen. Een-vijfde van dit totaal
was in de omgeving van Lourengo
Marques gebouwd. Datzelfde jaar
werden 45.000 middelbare scholie
ren toegelaten t.w. 23.000 blanke
studenten, 12.000 kleurlingen en
slechts 10.000 Afrikanen. Er zijn
250 geregistreerde middelbare scho
len in Mozambique, waarvan er
tien door de Portugezen zijn
gebouwd.
Samora Machel, Mozambique's president in een karakteristieke M6CÜSCh6 ZOfQ
houding. Hij is meedogenloos tegenover corruptie op hoge posten,
zoals bleek uit een reeks van 28 ontslagen in de afgelopen weken.
technische verworvenheden van een
industriële samenleving liggen
hier uitgestald, op weg naar een
vrijwel industrieloos Mozambique.
De etalages van Lourengo Marques
puilen uit met Zuidafrikaanse pro-
dukten, op de avenidas rijden in
Zuid-Afrika geassembleerde auto's,
in de cinema's draaien in Zuid-
Afrika geproduceerde films en tot
25 juni waren ook Zuidafrikaanse
kranten volop te krijgen in de ki
osken.
In het eerder geciteerde verslag,
dat is opgemaakt door de over
gangsregering. wordt geconcludeerd
dat behalve door de afhankelijkheid
van het buitenland. Mozambique
geleidelijk aan economisch is ge
wurgd. doordat a) het land niet in
staat is de invoer van zelfs essen
tiële levensmiddelen tegen te gaan,
zoals blijkt uit de gedurige toename
van de invoer in vrijwel alle secto
ren, en b) doordat de ontwikkeling
van het produktievolume steeds ge
richt is geweest op een paar exclu
sieve produkten als katoen, suiker
en cashew noten. 'Hetgeen weer
eens bevestigt dat het Portugese
kolonialisme geprobeerd heeft een
uitgebalanceerde en geschakeerde
agrarische en industriële ontwikke
ling in Mozambique te voorkomen',
zo besluit het rapport.
Niet alleen economisch zit Mozam
bique aan de grond. Ook in sociaal
opzicht is het land ernstig verwaar
loosd. Hoewel het basisonderwijs
onder Portugees bewind niet alleen
verplicht maar ook kosteloos heette
Op het Ministerie van Volksgezond
heid wordt hetzelfde droevige beeld
geschetst. De uittocht van de Por-
tugeezen heeft vooral in de medi
sche sector een enorm vacuüm ach
tergelaten. De autoriteiten geven
grif toe dat de toestand rampzalig
is. Op een totale bevolking van
bijna negen miljoen mensen, kan
Mozambique beschikken over onge
veer 100 doktoren! Talloze particu
liere inrichtingen zijn onbemand
achtergelaten, de apparatuur is be
schadigd of onbruikbaar geworden.
Ook hier weer is het merendeel van
de ziekenhuizen en klinieken om
en nabij de hoofdstad geconcen
treerd. In de bevrijde gebieden is
Frelimo-soldaten voor een etalage in Lourengo Marques.
Frelimo weliswaar lange tijd gele
den begonnen om medische hulp
posten op te zetten, maar het lijdt
geen twijfel dat deze 'noodzieken
huizen' niet meer dan een druppel
uitmaken op een gloeiende plaat.
De Portugezen hebben de afgelopen
Jaren zes nieuwe ziekenhuizen ge
bouwd: vijf zijn nooit geopend we
gens gebrek aan financiën. Mo
menteel heeft Mozambique debe-
menteel over 77000 ziekenhuisbed
den.
Ook in deze sector heeft Frelimo de
bevolking gestimuleerd om eigen
hulpposten te bouwen. Ongeveer
200 noodklinieken worden ingericht
en voor de medische voorzieningen
is voorlopig een bedrag van 50 mi
joen uitgetrokken. Met de reparatie
van bestaande faciliteiten, de trai
ning van medische assistenten, en
de bouw van plaatselijke gezond
heidscentra. is reeds een begin ge
maakt.
Om de ergste nood te leningen,
moet Frelimo toch weer een beroep
doen op het buitenland. Een recru-
teringsteam heeft de afgelopen we
ken in India duizenden doktoren,
ingenieurs, onderwijzers, landbouw
deskundigen en andere experts
aangeworven. Hen wordt een drie
jarig contract aangeboden en met
dit noodprogramma hoopt de Freli-
mo-regering een eerste aanzet te
maken tot de ontwikkeling van
Mozambique.
'We moeten vermijden ons te laten meeslepen door emotionele gevoelens van euforie, vooral bij
het analyseren van onze economische en sociale positie. Het vermindert in geen geval de gran
deur van onze strijd, van ons volk en onze natie, om te erkennen dat de economische en finan
ciële situatie rampzalig is'. v
Samora Machel
Volksverhuizingen
De noodtoestand wordt nog verer
gerd door een omvangrijke volks
verhuizing in Mozambique's noord
westelijke provincies, Nyassa, Cabo
Delgado, Tete en Manlca. In deze
gebieden dreigt een voedseltekort.
Volgens waarnemers van UNDP.
het Ontwikkelingsprogramma van
edachten van Simatupang bij 17 augustus-proclamatie
Jt.
4-
ir prof. dr. J. Verkuyl
t is zondag dertig jaar geleden dat de republiek Indonesië werd uitgeroe-
Niet lang vóór deze viering heeft de voorzitter van de Indonesi-
le raad van kerken, dr. T. B. Simatupang een rede gehouden, waarover ik
t dankbaarheid bericht. Ik hoop dat de vertolking van deze stem zal leiden
meeleven met de republiek Indonesië en met degenen, die met gevoel van
•antwoordelijkheid staan midden in de geschiedenis van dat grote land en
lidden van de .uitdagingen en verzoekingen, waarin dat land zich bevindt
ie huidige wereldsituatie. Pr. Simatupang hield een rede naar aanleiding
de capitulatie van Pnomh Penh en van Saigon. Hij voerde het woord in
zelfde gebouw waarin op 17 augustus de Republiek Indonesië was uitge-
pen. En het werd van lieverlee ook een 17-augustus-rede.
Simatupang is in 1942 door de
inners gevangengenomen. Bij
feinde van de oorlog met Japan
de proclamatie werd hij be-
tot chef-staf van het Indo-
che leger, dat hij van de grond
>bouwde.
pertegeruwoorddger van het leger
hij deel aan de besprekingen
In zijn rede zegt Slmatupapg onder
meer dat de Amerikaanse aan we-
lggajati.enop.de RenwMe en xgheid todooMna de fundamen-
tele situatie in Zuid-Oost-Azië als
missie voor kerk en samenleving.
In diie functie was hij onlangs in
Zuid-Korea om bij de president te
pleiten voor vrijlating van gevan
gen predikanten en priesters.
Versluiering
aan de RondetafeLconferen-
Den Haag in 1949. Hij werd
)59, na een conflict met Soe-
o, als chef staf ontslagen. Soe-
d verdroeg niet dat Srmatu-
hem de waarheid zei. Sinds-
t is Simatupang begonnen
acht te schenken aan het werk
de Indonesische kerken en aan
ecumene. Hij ontwikkelde zich
een leke-theoloog, die zowel
zijn publicaties als in allerlei
re functies leiding geeft.
Ive voorzitter van de Indonesi-
raad van kerken is hij ook
itter van de conferentie van
;n voor geheel Zuid-Oost Azië,
an het uitvoerend comité van
ereldraad, lid van de commls-
oo r internationale zaken van
ereldraad en lid van de com-
het ware versluierd heeft,
to dat verband haalt hij herinne
ringen op aan de beginperiode van
de strijd tegen het kolonialisme. Op
17 augustus 1945 werd de Indonesi
sche Republiek geproclameerd, op 2
september 1945 volgde de 'procla
matie van de Republiek Vietnam
onder leiding van Ho Tsji MLnh.
Vanaf het begin werd vanuit Indo
nesië een verschil in benadering
geconstateerd. In Indonesië speelde
in de ontstaansgeschiedenis van de
Republiek de communistische ideo
logie geen rol. Indonesië koos voor
de ideologie der vijf zuilen (Pant-
jasila): erkenning van de religieuze
dimensie van mens en maatschap
pij, met ruimte voor volledige gods
dienstvrijheid, humaniteit, nationa
le zelfexpressie, democratie en soci
ale gerechtigheid. De proclamatie
vond plaats zonder aanwezigheid
van communisten. In Vietnam werd
de nationale zelfexpressie van het
begin af aan gebonden aan een
communistische ideologie. Het
Amerikaanse ingrijpen in Vietnam
heeft 30 jaar een ding versluierd.
Namelijk dat die staten in Zuid-
Oost-Azië, waarin de nationale ex
pressie zich met de communistische
ideologie verbonden had èn die sta
ten, die deze binding niet wensen
en die kiezen voor een meer open,
pluralistische samenleving, met el
kaar moeten leren leven in Zuid-
Oost Azië.
Terug bij begin
Die lang versluierde werkelijkheid
treedt nu met nieuwe kracht te
voorschijn. Potentieel is nu de situ-
aite gelijk aan die van augustus
1945', (aldus Simatupang. Wat zal
er nu gebeuren in de ontwikkeling
van de relaties tussen de commu
nistisch-georiënteerde staten van
Azië en de ndet-communistisch geo
riënteerde, waartoe de Pantjasïla-
staat Indonesië behoort?
positief is de republiek te verster
ken en dat wat haar .kennelijke
zwakheden zijn te bestrijden door
sociaalpolitieke vernieuwing.
Als positieve faktoren noemt de
schrijver het toegenomen zelfver
trouwen van het Indonesische volk.
het besef en de wil om een eigen
plaats in Azië in te nemen. En ook
het verlangen om vast te blijven
houden aan de grondbeginselen
van de Pantjasala. Daarna somt hij
de zwakheden op: de te grote af
hankelijkheid van buitenlands ka
pitaal. de corruptie, die als een
besmettelijke ziekte is geworden, de
disharmonie tussen militaire en po
litieke macht enerzijds en de eisen
van cultu. »le zelfexpressie en so
ciale rechtvaardigheid anderzijds.
Na een uitvoerige en eerlijke uit
eenzetting aangaande deze en der
gelijke zwakheden eindigt hij met
het noemen van enkele problemen,
die in het bijzonder aandacht vra
gen in de nieuwe situatie.
De handhaving van de Pantjasila-
staat en de afwijzing van het tota-
litaristische communistische
systeem mag er niet toe leiden aan
de eisen van gerechttigheid en men
selijkheid te kort te doen.
De overwinning van de drqiging
van het communisme is niet gele
gen in de effektuering van minder
gerechtigheid maar voor meer ge
rechtigheid. In dit verband spreekt
Simatupang van zijn verwachting
en hoop, dat meer gewerkt zal wor
den in de richting van 'Pantja-
Sila-sociaiismeeen plura listisc h
socialisme, dat openstaat voor reli
gieuze waarden en religieuze kri
tiek.
De macht
In de tweede plaats noemt hij de
noodzakelijke herbezinning op de
funktie van de militairen in de
Indonesische Republiek, een onder
werp. dat hem krachtens zijn eigen
levensloop al heel vaak heeft bezig
gehouden in allerlei publikatdes.
Uitvoerig gaat hij in op de 'dubbele
funktie', d.w.z. de funktie van het
leger in verband met de veiligheid
en de funktie in verband met de
nationale opbouw in de nieuwe si
tuatie. Hij wijst erop. dat de ge
schiedenis leertf. dat als militairen
het monopolie van de macht willen
vasthouden het gevaar groot is. dat
de democratische processen, die op
gang moeten komen om het volk
op creatieve wijze deel te laten
nemen aan de verantwoordelijkheid
stagneren en gefrustreerd worden.
Als afschrikwekkende voorbeelden
wijst hij op ondergang van de
Kwomintang in China, van figuren
als Ngo Din Diem, Lon Nol, Nguyen
Van Tbieu, die allen faalden in het
op gang brengen van demokratase-
ringsprocessen.
Hij wijst op de betekenis die mili
tairen in alle ontwikkelingslanden,
ook in Indonesië, in het proces van
de nationale opbouw hebben, maar
hij waarschuwt, dat de belangen
van het volk als geheel te groot
zijn om de behartiging ervan alleen
aan generaals over te laten. In dat
verband gaat hij in op de gevaren
van militairisme. Hij noemt het;
gevaar van machtsmisbruik en cor
ruptie. dat levensgroot aanwezig is
als de publieke macht in handen
ljgt van degenen, die over het mili
taire apparaat beschikken. Verder
het gevaar van een te krampachtig
'veiligheidsdenken', waarbij de
angst voor aantasting van de vei
ligheid zo centraal staat dat de
behartiging van mensenrechten in
de verdrukking komt. In dit ver
band doet hij een krachtige oproep
om voort te maken met de afhan-
keling van het vraagstuk der poli
tieke gevangen, dat tot nu toe wel
incidenteel is aangepakt, maar nog
niet als geheel is getoetst aan de
eisen van menselijkheid en recht
vaardigheid.
China
Simatupang gaat ook in op de rela
tie met China en de plaats van de
Indonesische staatsburger van Chi
nese oorsprong. In de staatkundige
relatie met de Chinese volksdemo-
kratie is het nodig, dat er ruimte
komt voor de genering van de trau
matische ervaringen rondom de
mislukte coup »van 1965. Met in
achtneming van de waakzaamheid,
die nodig is om te voorkomen dat
er weer zo'n inmenging geschiedt,
is het zijns inziens toch nodig
langzaam kontakten op te bouwen.
Wat betreft de grote groepen Indo
nesische staatsburgers van Chinese
afkomst doet hij een beroep op die
groepen om mee te werken aan de
economische opbouw en het dragen
van politieke verantwoordelijkheid
als staatsburgers. In dat verband
schrijft hij, dat het Indonesische
volk zich realiseren moet dat deze
groep alleen een toekomst heeft in
Indonesië. Hij constateert met na
druk, dat hij ais lid van een be
paalde kerk, die overwegend uit le
den van deze groep bestaat, de
samenwerking met deze groep zeer,,
positief waardeert.
Gereserveerd maar toch positief
gaat Simatupang in op de lntro-
duktle van moderne technologie
en de resultaten van de exacte
wetenschappen.
Zoals Aldert Schipper in dit blad
reeds berichtte over zijn stellingna-
me op de conferentie over energie
in Sigtuna (Zweden), is hij een
voorstander van de introduktie van
moderne technologie, mits daarbij
technologie en ethiek niet los naast
elkaar komen te 6taan, maar de
technologie onderworpen wordt aan
de eisen van recht voor allen en
humaniteit.
De jongeren
Binnen' tien jaar zal ook ln Indo
nesië de leiding liggen in de han
den van een generatie, die de revo
lutie niet heeft meegemaakt en
aan de proclamatie niet heeft
deelgenomen. Simatupang pleit
voor het scheppen van veel meer
faciliteiten om de joggeren inten
sief bij de verantwoordelijkheid
voor de opbouw van de Republiek
te betrekken.
hooi,
:gens
RENQO MARQUES, augus-
1975 De onafhankelijk-
jsfeesten zijn al weer meer
een maand achter de rug.
traten in de hoofdstad zijn
langer gepavoiseerd. Ge-
ntew^rkers zijn begonnen
velkleurige Frelimo-vlaggen
de lantaarnpalen te halen.
buitenlandse gasten en
lalisten zijn vertrokken,
en daar worden de eexste
ges met Frelimo-vaantjes
e beeltenissen van Machel,
ilane (de eerste Frelimo-
dent) en Dos Santos, ont-
d.
openbare leven hervindt zijn
Bachtige patroon. De uitbundi-
estvreugde van enkele weken
sn maakt langzaam maar ze-
>laats voor een katerig besef
e werkelijkheid. Pas nu wordt
e Mozambicanen duidelijk dat
fenis van 500 jaar Portugese
eersing een klassiek geval Is
coloniale verwaarlozing. Soci-
:onomisch is Mozambique na-
g bankroet.
e naar schatting 120.000 Por-
in die het land hebben verla-
ïeeft een omvangrijke kapi-
ucht plaatsgevonden. Naar de
e hiervan kan alleen maar
n geraden. De financiële re-
van het land zijn uitgeput,
■elimo-regering heeft de laat-
italing in goud van Zud-Afri-
>or de 100.000 Mozambicaanse
rerkers. besteed aan de invoer
ssentiële levensmiddelen. Het
lal dat Mozambique van nu af
nkomt, is geleend geld. China
•t bijna een miljard gulden
prongen. De rentevoet van de
f is zo laag dat, gegeven een
jkse inflatie van tien procent,
van een gift mag worden
oken. De Oosteuropesee landen
Sowjet-Uiiie hebben behalve
in natura ook enkele honder-
niljoenen aan leningen bijge-
n. Maar dit geld moet over
>eriode van vijf tot tien jaar
n uitgesmeerd. En de transl-
e regering schatte reeds in
mber dat alleen het eerste'jaar
t bedrag van 1,5 miljard nodig
ijn voor het lenigen van de
nood.
inkelijk
conomie is sterk afhankelijk
iet buitenland, en met name
Zuid-Afrika. De afhankelijk-
van Mozambique's racistische
&nd wordt grotelijks onder
zo is de eerste indruk bij een
aan Mozambique. Uit een
elijk gepubliceerd econo-
overzicht blijkt dat in 1973
iatste periode waarvan cijfers
kbaar zijn) 14,7 pet van de
invoer uit Zuid-Afrika afkom-
iras.
dit cijfer krijgt pas betekenis
in bezoek aan Lourengo Mar-
Wie met de trein van Johan-
rg n'aar deze hoofdstad reist,
het perron van het grenssta-
tessano Gargia volgepakt met
«ifrikaanse waren. Trapnaaima-
uit Nelspruit, transistorradi-
wasmachines uit Johannes-
ijzerwaren uit Durban; alle
de Verenigde Naties, één van de
eerste organisatie die Frelimo de
helpende hand bood en reeds in
januari een kantoor opende in Lou-
rengó Marques wordt door zeker
350.000 Mozambicanen honger gele
den. De helft van de 100.000 Mo
zambicaanse vluchtelingen die tij
dens jie bevrijdingsoorlog de grens
met Tanzania en Zambia waren
overgestoken, is reeds in het ge
boorteland teruggekeerd. De volks
verhuizing wordt vergroot door de
miljoenen Mozambicanen die door
de Portugese overheersers in 'aldea-
mentos', beschermde nederzettin
gen als vee waren samengedreven
en die nu naar hun oude woon
plaats terugkeren.
Een derde factor is het hervesti
gingsprogramma van Frelimo, naar
Tanzaniaans model (ujamaa),
waaraan thans voorrang wordt ver
leend. De bedoeling is de bevolking
ln gecentraliseerde nederzettingen
te hergroeperen, om de voorziening
van onderwijs, gezondheidszorg e.d.
te vergemakkelijken en de land-
bouwproduktle te vergroten.
De overstromingen van de Limpo
po-rivier eind vorig Jaar. hebben
bovendien nog eens tienduizenden
Mozambicanen dakloos gemaakt.
Frelimo beperkt de publiciteit over
deze noodgebieden. omdat het niet
de Indruk gewekt wil zien, dat
Mozambique met een onoverkome
lijk probleem wordt geconfronteerd.
De vertegenwoordiger van UNDP
betoogt dan ook met nadruk dat
Frelimo de door de VN geleverde
voorzieningen efficiënt en zonder
vertraging aan de noodlijdende be
volking distribueert. Het Wereld
voedselprogramma heeft een bedrag
van 2,5 miljoea toegewezen. Een
oproep van de Hoge Commissaris
voor Vluchtelingenhulp aan de do
norlanden heeft tot dusver 7,5 mil
joen opgeleverd. Uit het VN-nood-
fonds is voorlopig tien miljoen
overgedragen, en UNDP heeft voor
de periode '75-'76 in eerste aanzet
achttien miljoen beschikbaar ge
steld, terwijl voor de komende vijf
jaar nog eens 44 miljoen zal wor
den toegewezen.
Grond genoeg
Dit geld zal voornamelijk gespen
deerd worden aan landbouw-, voed
sel- en scholingsprojecten, in nauw:
overleg met de Frelimo-regering.
Dat de nadruk wordt gelegd op de
landbouw is niet zo verwonderlijk,
aangezien 66 pet van Mozambique's
totale oppervlakte geschikt is voor
bebouwing, maar tot nu toe braak
ligt. Slechts 18 pet van de vrucht
bare grond wordt momenteel benut.
De agrarische produktie, zo propa
geert Frelimo. is van vitaal belang
voor de ontwikkeling van Mozambi
que. Om de invoer van levensmid
delen terug te dringen moet priori
teit worden verleend aan de land
bouw, de basis van Mozambique's
economie.
'Om deze economie op poten te
helpen, is een mammoettaak", zo
gaf Machel in een recent interview
volmondig toe. Maar tegelijkertijd
verwelkomt hij de economische en
sociale onderontwikkeling. "Want',
zo verduidelijkt Mozambique's lei
der, 'de aanwezigheid van een per
fect gestroomlijnde sociaal-econo
mische structuur zou de constructie
van een nieuwe socialistische staat
allefen maar bemoeilijken
Simatupang noemt vijf mogelijkhe
den:
1. De realisering van de 'domino
theorie, waarin de verwachting ge
suggereerd wordt, dat deze niet-
communistische staten één voor
één omrollen. De schrijver wijst
deze theorie af omdat volken nu
eenmaal geen dominostenen zijn.
Zelfs al zouden bepaalde machten
dat willen.
2. De tweede mogelijkheid is die
van twee blokken als in de relatie
West- en Oost-Europa, een moge-
la jikheid, die de schrijver betreuren
zou omdat ze leidt tot een verstar
ring, waaruit Europa zich nu enigs
zins tracht te ontworstelen.
3. Een derde, eveneens niet bege
renswaardige mogelijkheden is de
balkanisatie van Zuid-Oost-Azië
waardoor de verschillende staten in
dat gebied tot speelbal van de grote
machten van Oost en West zullen
worden.
4. Een vierde mogelijkheid is, dat
Zuid-Oost-Azië terecht komt onder
de hegomonie van één van de grote
machten, van China of Amerika of
Moskou. Een situatie, die noch voor
de betrokken landen, noch voor de
hegemonie uitoefenende super
macht aantrekkelijk is.
5. De vijfde mogelijkheid is die
mogelijkheid waarvoor de schrijver
kiest, vdrmen van co-existentie en
samenwerking in de ruimte van
Zuid-Oost-Azië. Daarin respecteert
het ene land het andere in de
keuze van ideologie en planning en
probeert men door onderling kon-
takt waakzaam en alert toch de
Weerstanden van wantrouwen,
vooroordeel en angst langzaam te
overwinnen in de overtuiging, dat-
de diepere tegenstelling in de we
reld niet ligt in de tegenstelling
Oost- West. maar in de spanning
Noord - Zuid.
Wil Indonesië, gezien in het geheel
van Zuid-Oost-Azië op deze wijze
een eigen plaats innemen, dan zal
het aldus de schrijver nodig
zijn, dat Indonesië tracht, dat wat
door Willem Offenberg
Dr. T. B. Simatupang, gefotografeerd tijdens de wereldzendings-
conferentie in Bangkok van 1972.
