PO» OP
de plaat
e rozen van Hooft staan weer in bloei
jnvolle bestemming voor mishanc'Jd monument
Reed: vier
plaatkanten
met geraas
Bootsman restaureerde kruidhof van het Muiderslot
ote Kerk van Veere cultureel centrum voor de Delta
Belangstelling
van scholen
neemt sterk toe
BINNENLAND 9
door Willem lan Martin
Het begon eigenlijk al, -toen ik
de betreffende platenfirma
opbelde teneinde Lou Reed's
Metal Machine Music (RCA
Records CPL2-1101) voor
recensie in deze rubriek
thuisgestuurd te krijgen:
'Tja..eh, we weten eigenlijk
niet of het zoveel zin heeft, deze
platen in het promotie-pakket
op te nemen. Het schijnt, dat
twee of drie mensen het
gepresteerd hebben de vier
plaatkanten helemaal uit te
zitten. Wij hebben het ook
geprobeerd hier, maar binnen
tien minuten zat iedereen in de
gordijnen'. Niettemin werd de
dubbelelpee na een paar dagen
keurig thuisbezorgd, waar ie
echter voorlopig bleef liggen,
aangezien er voor het moment
dringender zaken af te handelen
waren.
Enige tijd later trof lk een
soortement tandem-recensie in
het nationale muzlekperiodaek
'Oor'1, en daar stond eenenander
er al niet veel vrolijker voor:
IMlj gaat het allemaal toch wel
iets te ver. Dit is de eerste plaat
die ik recenseer zonder hem
volledig gehoord te hebben'
'ik héb op het laatst de naald
steeds een eind verzet'
'bijzonder geschikt om minder
welkome visite je huls uit te
jagen of je buren te treiteren'
tOorn o. 14, 16 juli '75).
Intussen had ik nog steeds geen
noot, gehoord, maar zoveel was
zeker, dat kon n.let missen, dat
de wereld hier geconfronteerd
wös geworden met een
controversieel Stuk Muziek,
waartegen zelfs de 'big shots'
van de popkritiek niet bestand
waren. En opeens leek het een
prima idee in één klap een
Nederlands, of misschien zelfs
wel Europés, kampioenschap iip
de wacht te slepen: lk zou hoe
dan ook die hele dubbelelpee
uitzitten.
Achteraf prijs ik me gelukkig,
dat ik niet zo overmoedig ben
geweest iemand enige belofte te
doen, voor het geval mijn
kampioenspogingen zouden falen
(mijn hoed opeten, op de step
rond het IJsselmeer, een Jaar
lang geen pils. of dat soort x
sancties). Veel langer dan een
minuut of vijf heb ik het geraas
namelijk niet volgehouden.
Geraas, opgewekt via een met
behulp van allerlei elektronisch
tuig vervormde, teruggespoelde,
versnelde, versterkte, vertraagde
gitaarpartij: al met al zo
ongeveer de uiterste
consequentie van de redelijke
robot-achtige Reedmuziek uit de
dagen van The Velvet
Underground, en daarvan met
name de elpee White
Light/White Heat. Een
opmerking van Reed op de
voorzijde van de hoes lijkt deze
these te ondersteunen.
Intussen baseer ik eenenander
op een eenmalige luisterpartij
van slechts vijf hele minuten.
Wie-weet (behalve Reed zelf en
,die drie dapperen uit de aanhef
van dit verhaal dan) gaat de
zaak na enige tijd wel over in de
meest lieflijke of wellicht zelfs
swingende klanken. Ik laat het
echter graag aan de lezer over
dit zelf uit te vissen, en ben
bovendien bereid mijn
exemplaar van Metal Machine
Music geheel belangeloos
beschikbaar te stellen aan de
eerste jonge onderzoeker, die
zich voor het klaren van dit
karwei aanmeldt.
Roger Daltrey
Met Ride A Rock Horse (Polydor
2460 254) van Roger Daltrey
belanden we dan weliswaar in
vertrouwder sferen, maar veel
meer ook niet. De composities
zijn door de bank genomen
nogal aan de matte kant, de
'producing' is vrij stroef, terwijl
Daltrey zich bovendien
nauwelijks aanpast aan de
andere (dwz. anders dan in het
gezelschap van zijn Who-maats)
entourage. Hij staat te balken
alsof ie rtog steeds tegen het
gitaargeweld van Pete
Townshend moet opboksen,
hetgeen bijvoorbeeld in een
plechtig nummertje als Oceans
Away In een ronduit gênante
situatie resulteert.
Daartegenover bakt Daltrey's
landgenote Yvonne Elliman
(bekend van enige vokale steun
tén dienste van Eric Clapton) er
met een eerste solo-elpee Rising
Sun ook al niet bijster veel van,
zodat Dixie Rock van het
Amerikaanse kwintet Wet Willie
met ruim gemak als, de vrolijkste
langspeler van deze aflevering
over de eindstreep gaat. Smeuïge
popmuziek uit het zuiden vap de
States, af en toe iets te korrelig
misschien, maar meestal toch
hecht, swingend en terzake.
WET Willie dus.
/K'
:WARTET ZATERDAG 26 JULI 1975
Huib Goudriaan
visserij, de natuurlijke omstandig
heden en de eigen cultuurtechniek.
Verder zijn er dan nog een 'Cultu
reel panorama' en een beeld van de
omstandigheden, waaronder het
'Kerkelijk leven' in de Delta zich
heeft ontwikkeld.
Al wordt er voornamelijk met
kaart- en fotomateriaal (maar wat
voor foto's soms!) gewerkt en te
weinig met tastbare zaken, die het
statische van zo'n overzichtsten
toonstelling doorbreken, het is een
boeiende ervaring in deze oude, aan
alle kanten mankerende kerk een
dergelijke beeld concentratie van
wat leeft en streeft in het Deltage
bied aan te treffen er ervan te
genieten. Coördinerend bestuurslid
van de stichting A. C. Caljouw is
met die erkenning erg in zijn
schik. Hij ziet voor 'Delta-Cultureel'
levensvatbaarheid maar daarenbo
ven prachtige perspectieven.
'De medewerking van bijvoorbeeld
het ministerie van C.R.M., het Bel
gische ministerie van Nederlandse
cultuur, het ministerie van land
bouw en visserij, de deltadienst,
rijkswaterstaat, de rijksvoorlich
tingsdienst, monumentenzorg en de
rijksgebouwendienst is ondanks de
tijdnood, waarin wij verkeerden,
geweldig geweest', zegt hij. 'Het be
zoek is tot dusver boven verwach
ting, wat willen we dus meer? Nu
ja. de stichting wil nog véél meer-
Zij wil geen totale restauratie van
het kerkgebouw. Dat is niet moge
lijk, maar ook niet nodig. Conser
vering van deze laat-gotische kruis
basiliek met de bouw waarvan in
1479 werd begonnen ter vervanging
van een kerk van 1348 (die als koor
van de nieuwe kerk ging dienen en
als 'kleine kerk' in gebruik Is bij de
hervormde gemeente) is gezien de
enorme kosten al heel wat. In elk
geval wordt er enig recht door ge
daan aan een monument, dat tot
dusver een soort pakhuis was maar
verder nog is geweest: oorlog
slachtoffer bij een Engelse invasié
Vloer alken van verdiepingen en rechthoekige vensters in die
gathische tracees zijn in tie kerk nog aanwezig.
en Engels hospitaal .in *1809, Frans
hospitaal met nota bene verdiepin
gen, waar van de vloerbalken en
opgevulde ramen nog aanwezig zijn
en ten dele bomvrije kazerne in
1811. provinciaal werkhuis of 'bede-
laarsgestlcht' in 1822 en voor de
derde maal militair hospitaal in
1833. In 1875 kwam het gebouw ln
handen van het rijk en sindsdien
werd het behalve voor wat opslag
nergens meer voor gebruikt. De to
ren Is nooit voltooid, vandaar zijn
typische gedrongenheid, die door
het koepelachtige dak nog een extra
accent krijgt.
- De bijna uitgestorven rozen van onze voorvaders bloeien weer onder dp muren van het
Op dezelfde plek, waar slotvoogd Pieter Cornelisz. Hooft in zijn 'kruid- en lusthof' wan-
prijken na drie eeuwen opnieuw de ouderwetse kruiden en de Rosa Gallica, 'stamroos van
ozen'. Een rozensoort, die Hooft tot de volgende regels, uit een van zijn dichtwerken, kan hebben
jen.
Ghy bloosende roosendanck datghy verkwickt mijn afgepijnden geest met
uwen aesem soet.'
>r Barend Mensen
óók nu de Nederlanders, die
6 dan ln de dagen van Hooft,
erkt toegang hebben tot de in
iende-eeuwse stijl herboren
ntuln, zich verkwikken door
«n en het 'geurende kruid'?
lier Gerrit Bootsman: "De ge
lde bezoeker van het Mui der -
iopt door de tuin heen en ls
i vijf minuten uitgekeken,
er is een sterk toenemende
[stelling van scholen, die in
perband komen.'
Harige Bootsman werd in
floor de toenmalige slotvoogd
[et Muiderslot Ton Koot ge-
S om hovenier te worden. Ton
[die het slot geheel in de stijl
je Gouden Eeuw liet meubile
rende dat een kruidentuin
in de tijden van de Muider-
ook was geweest zonder
bij het slot behoorde,
nleg van de tuin was in 1956
gekomen en Bootsman, ook
rder van het Pinetum (naald-
ihof) Blijdenstein in Hilver-
breidde de verzameling krui
erder uit. In botanische tui-
h oude buitens kwam hij op
loor van heel wat vergeten en
mode geraakte soorten plan-
ie in de zeventiende eeuw tot
ste inventaris van een krui-
n behoorden. Bij het Zaaien,
ar de hof overbrengen van
n, was er altijd de onaantast-
stelregel, dat de planten aan
zeventiende-eeuwers bekend
n zijn geweest. Het uitgang-
was immers het scheppen
en 'kruidhof', die wat stijl en
ting betreft een geheel kon
in met het in zeventiende-
le stijl ingerichte Muiderslot.
man: 'Als zodanig een gave
Jnatie, di.e in Nederland uniek
at dit betreft kunnen we ons
i met Engeland.'
el de vijfde
n bordje bij de Ingang van de
ezen we: 'Kruidhof van aller-
heesteren boomgewassen
ïiden en planten die in de
landen in t' wilde gevonden
in de hoven onderhouden
pvam hovenier Bootsman aan
[formatie over de vormgeving
Ie soorten planten die onze
luders 'in de hoven onderhiel-
j Bootsman verdiepte zich in
'ig aanwezige historische gege-
ivan kruidentuinen en lustho-
en maakte daarbij vooral ge-
van het boek 'De Nederlandse
j-ologie' van dr. J. Boom, dat
r meer vermeldt welke bomen
ïesters in de zeventiende eeuw
ultuurgewassen in Nederland
wamen.
lentuinen waren al in de zes
eeuw bij elke stad te vin-
aldus Bootsman, 'want Karei
ijfde had bevolen, dat waar
irts woonde ook een kruiden-
moest zijn'. De geneeskrachti-
erking van bepaalde kruiden
in die tijd algemeen bekend
de bevolking. 'En op het slot
de kruidentuin een onmisbaar
'deel van het leven, want deze
ie niet alleen de geneeskrach-
truiden, maar ook kleurstoffen
wol en garens, reuk- en
RE De in het kleine stadje zo massief lijkende Grote Kerk, die met de speelse, juist zo fra-
toren van het stadhuis het silhouet van Veere beheerst, heeft tot aan deze maand van het
umentenjaar precies een eeuw ongebruikt gestaan. Langer nog sinds 1809 is zij geen
huis meer. Dit geschonden monüment, dat in het verleden rampzalige mishandelingen heeft
rgaan, heeft nu echter een nieuwe, zinvolle bestemming gekregen. Het is uitgeroepen tót cul-
il centrum van het Deltagebied tussen zijn wijdste grenzen: van Rotterdam tot Gent.
smaakkruiden voor spijzen en wij
nen, vruchten voor keuken en tafel
en het boeket om de kamers op het
slot mee te sieren.'
Maggiblokjes
Hoveüier Bootsman probeert —als
een goed propagandist van de plant
bij rondleidingen zijn publiek
vooral te boeien door hét aan bloe
men en bladeren te laten ruiken.
Hij ontmaskert mij bij onze wande
ling door de tuin als een uitgespro
ken vertegenwoordiger van de 'In
dustriële mens' van de twintigste
eeuw. Het ruiken aan een blad
ontlokt me de uitroep: "Maar die
plant heeft de geur van maggiblok
jes!' Bcyotsman: 'Natuurlijk, dat is
het maggikruid dat het maggi-aro-
ma levert. Bovendien wordt deze
plant door Mellie Uyldert (bekend
schrijfster over kruiden) aanbevo
len aan lijders aan vallende ziekte,
•die agressief worden door het ge
bruik van de moderne medicijnen
tegen deze ziekte.'
Een plant, die Bootsman aanleiding
geeft voor een tip aan toekomstige
moeders is de venkel. "Het zaad van
de venkel stimuleert de melfcklieren
en ik kan aanstaande moeders ad
viseren, enkele weken voor de ge
boorte van de baby, deze zaden te
eten. Ze zijn verkrijgbaar in de
kruidenhandel.'
Twee planten met nogal uiteenlo
pende geuren blijken de egelantiër-
roos en het bokkekruid. De egelan
tier heeft een frisse appelgeur en
werd daarom in de middeleeuwen
de 'boom der minnenden' genoemd.
Het bokkekruid daarentegen heet
zo vanwege een afschuwelijke bok-
kelucht en wordt daarom gemeden
door mens en dier. Bootsman wijst
me op een van de. giftigste planten,
die hij kent: de doodskers of wolfs
kers. 'Deze plant levert -de bella-
donna-oogdruppels, die reeds aan
het Egyptische hof door danseres
sen werden gebruikt om de oogpu
pillen te verwijden, en nu nog door
onze actrices.'
Over de herkomst van namen kan
de hovenier opmerkelijke, dingen
vertellen. Zo dankt het longenkruid
zijn naam aan de blaasjes óp het
blad, die er volgens de ouderwetse
geneeskunde op zouden wijzen dat
de plant longziekten tegengaat.
'Merkwaardig is dat de slijmstof
van de plant inderdaad slijm op
lost.' De roomse kervel heeft een
verfijnde anijsachtige geur. 'Omdat
de roomsen vroeger de fijnen wa
ren, noemde onze voorouders deze
plant dus de roomse kervel. En dit
is het valkruid: vroeger op kastelen
niet weg te denken. Het aftreksel
van de bloem werd op gekwetste
plekken —van gevallen ridders en
andere gewonden gelegfl. van
daar de naam valkruid.'
Levensfilosofie
Door zijn jarenlange omgang met
planten is Gerrit Bootsman sterk
onder de indruk gekomen van de
waarde van de plant voor de mens.
Als adviseur van amateur-tuinders
en instructeur van een cursus tui
nieren heeft hij 'mensen hun rust'
terug zien vinden, door de omgang
met planten, door het werken met
de grond, door een zaadje in die
grond te stoppen en daaruit iets te
zien groeien.' 'Ik ben bang van de
lege blik van de zogenaamde asfalt-
mens, die het contactmet de na
tuur volkomen kwijt is. In het tul
nieren zie ik een arbeidstherapie,
die de mens zijn eigenwaarde kan
teruggeven.'
Kernpunt van de gedachtengang
van Bootsman is, dat het menselijk
leven op aarde onmogelijk is zon
der de plant.'Omdat de mens zich
als oppermachtig is gaan zien. de
binding met de natuur heeft verlo
ren, meent dat hij alles alleen, af
kan, veroorzaakt hij catastrofes. We
zouden een eind verder zijn, als we
onderkenden :dat we, inplaats van
te 'willen overheersen, aan elke le
vensvorm op aarde het hem toeko
mende deel moeten gunnen.'
Hovenier Gerrit Bootsman bjj
zijn rozen, die nog slechts op
oude buitens te vinden zijn. De
Rosa Gallica of apothekersroos
en de gestreepte Rosa Mundi
ontdekte hij op het buiten
Gooilust, rechts.
De kruidhof van het Muider
slot; in de zeventiende eeuw
stak de stadhouder van Gro
ningen en Friesland, Ernst
Casimir, nogal eens de Zuider
zee over om een stekje te halen
bij Hooft, onder.
dankt haar ontstaan in eerste in
stantie aan een vereniging van
mensen, die verliefd zijn op Veere
vanwege zijn historische schoon
heid en bijzondere sfeer: de 'Vere
niging Vrienden van Veere'. In de
boezem van deze club van enthou
siastelingen rees het denkbeeld afs
geschenk aan de gemeente de Gro
te Kerk een nieuwe bestemming te
geven, aangepast aan de ontwikke
ling van het .toerisme maar met
een geheel eigen karakter. Uit sa
menwerking tussen de initiatiefne
mers, de rijksgebouwendienst (die
eigenaar is van de kerk), monu
mentenzorg en het gemeentebe
stuur kreeg de stichting haar feite
lijke gestalte en als eerste activiteit
nu heeft zij het Delta-gebied ln
historisch perspectief geplaatst.
De expositie telt tien hoofdgroepen.
Over de kerk zelf als 'Onvoltooide
symfonie' eh over de historische
stad, die haar moderne recreatieve
functie met elan vervult. Over de
in een stroomversnelling verkeren
de provincie Zeeland en de geogra
fische relaties tussen de verschil
lende, delen van de Delta. Over
Vlaanderen als bron van culturele
insp-ratiè en de 'Filosofie van de
Delta', een poging om het eigen
karakter en de eigen waarde te
markeren. Over de stormachtige
ontwikkeling, het Deltaplan, de
groei tot bekken van de grootste
haven van de wereld en de functie
van de Noordzee. En tenslotte over
de milieuaspecten, de landbouw, de
15 september wordt in de ont-
de maar door ruimte en lijnen
l nog imponerende kerk een
tonstelling géhouden onder de
i 'Delta, cultuurgebied ln his-
:h perspectief'. Het is de aan-
ot een scala van activiteiten,
de Stichting 'Delta-Cultureel'
aan ontplooien met als tweele-
loel de Grote- of O.L. Vrouwe
van Verre uit haar onwaardige
te halen en het machtig
e stadje aan het Veerse Meer
naast zijn huidige functie als toe-
risten- en vooral watersportcen
trum die van informatief brand
punt van het Hollands-Vlaamse
cultuurgebied te geven. De ieder
seizoen te houden tentoonstellingen
zullen daarbij als vast decor dienen
voor andere manifestaties, alle ver
band houdende met wat er aan
schoons, interessants en gewoons
in het rijke Delta-gebied voorhan
den is.
De Stichting 'Delta-Cultureel'
