Preken in een circus vooreen vrijkaartje
Breekbare verhouding tussen
kerk en staat in Mozambique
Vandaag
iliailislili
Vi
Dr. Tiet jen maakte zich
niet schuldig aan ketterij
Onze
adressen
Programma van
Zuidafrikaanse
kerken stopt
Kenia wil
Solzjenitsyn niet in
ICCC-congres
Beroepingswerk
Nieuwe boeken
TROUW/KWARTET DONDERDAG 24 JULI 1975
KERK/BINNENLAND
A. J. Klei
Gisteren stond in deze krant en op deze pagina een berichtje over een misviering in de tent van
een circus. Ik ben eigenlijk wel nieuwsgierig hoeveel mensen bij het lezen van dit bericht hebben
gedacht aan een verre protestantse voorloper van deze circus-dienst. Of zou ik de enige zijn met
mijn grote geneigdheid tot achterom kijken?
meetrok. Mevrouw De Vrijer
schrijft (en nu geef ik een citaat
uit haar boek: men komt er ook
een nog een niet onvermaard or
ganist in tegen!)
"Toen mijn man hem vertelde, dat
hij zoo graag een godsdienstoefe
ning voor het personeel van 'Sar-
rasanl' zou willen houden, zei on
ze jonge vriend, dat de directie
dit zeker op heel grooten prijs zou
stellen. Hij vertelde, dat in Zwe
den en ook in Engeland zich tot
het houden van diensten predi
kanten aanmeldden en dat het
personeel zeer op zoo'n dienst ge
steld was. De oude Heer Sarrasani
was toen heel ziek, maar werd er
toch van verwittigd en zijne zus
ter kwam dadelijk om alles met
mijn man te bespreken. Hij moest
met den opperregisseur de bijzon
derheden regelen. Deze werd op
gezocht. Het was een Rus. maar
met hem kon in het Engelsch
gesproken worden. Het kwam al
tijd weer te pas, dat mijn man
oorspronkelijk voor den handel
was opgeleid en op de Openbare
Handelsschool van Amsterdam de
moderne talen door voortreffelij
ke docenten had geleerd. Op
Woensdag, Zaterdag. Zondag kon
de dienst niet plaats hebben we
gens twee voorstellingen 's daags.
Dus werd het Maandagmorgen 26
februari 1934 om elf uur. De taal
was Duitsch, omdat dit door de
meeste kunstenaars werd ver
staan. Met bijzonderheden ernst
en gebeö bereidde mijn man er
zich op voor.
Hij wilde het geheel ten zeerste
verzorgd hebben, liet schoone li
turgieën drukken met den tekst
In elk geval stapte ik, zodra ik
van deze mis vernam, op mijn
boekenkast af om er 'dertig jaren
domineesche' uit te pakken en
daarvan het zeventiende hoofd
stuk op te slaan: daarin wordt
verhaald hoe wijlen prof. dr. M. J.
A. de Vrijer op 26 februari 1934 te
Amsterdam in circus Sarrasani
een godsdienstoefening hield.
Dertig jaren domineesche' kwam
in de zomer van 1938 uit bij
Daamen's uitgeverij (nu Bert
Bakker) in Den Haag. Het was
geschreven door mevrouw M. J. de
Vrijer-Struijs. de echtgenote van
de Utrechtse hoogleraar De Vrijer,
die vooral bekend werd (en be
kend is gebleven) door zijn werk
als predikant in de oude binnen
stad van Amsterdam. Het boek
vloog de boekwinkels uit. een half
jaar later was de uitgever al aan
de achtste druk toe en ik bezit de
elfde vooroorlogse druk.
Nederland was toen nog volop do
mineesland en bovendien leefden
we nog in de heerlijke afwezig
heid van sociologen en operatio
nele teams zodat bijzondere men
sen zoals De Vrijer ongehinderd
een volstrekt persoonlijk stempel
op hun werk konden drukken.
Goed. alles staat of valt dan met
die éne persoon en dat is eigen
lijk niet goed (hoewel Je het van
daag nog ziet gebeuren en ik
vraag me bijvoorbeeld wel eens af
wat er van de Amsterdamse her
vormde Westerkerk-gemeenschap
terecht komt als dominee H. A.
Visser zijn persoonlijk stempel
daar niet meer op drukt).
In elk geval, het werk van domi
nee en mevrouw De Vrijer in de
Prof. dr. M. J. A. de Vrijer
binnenstad van Amsterdam was
in heel het land een begrip en
informatie erover uit de eerste
hand, namelijk die van mevrouw
De Vrijer, lieten velen zich niet
ontgaan. Om nu op dat circus
terug te komen, 'Sarrassani'
stuurde bij zijn komst in Amster
dam onder meer aan de dominees
een vrijkaartje. Dominee De Vrij
er wilde er wel heengaan maar, zo
zo zei hij, dan wil ik er graag
voor 'betalen' door voor de men
sen van het circus te preken. Bij
een bezoek aan het circus bleek
dominee De Vrijer daar iemand te
kennen: de heer G. de Josselin de
Jong. dierenliefhebber en oud-
NCSV-er. die met 'Sarrassani'
der Duitsche kerkliederen. Het
was in de Lijdensweken: dus 'O
Haupt voll Blut und Wunden' en
zulke diepe zangen waren er bij.
De jonge kunstenaar Piet van Eg-
mond ging met een harmonium
mede om den zang te begeleiden.
Zelf bleef ik thuis om iederen
indruk van nieuwsgierigheid te
vermijden: ook de pers werd niet
op de hoogte gebracht.
De prediker ging er vroeg heen.
Daar liep de opper-reglsseur op
het terrein. Zou hij er nog wel
aan gedacht hebben na de af
spraak? Maar enigszins kortaf zei-
de deze: 'Dacht u. dat. als er
godsdienstoefening is, wij daar
niet voor zorgen?' De vraag was
beschamend. In de stallen werden
juist de leeuwen, gevoerd en de
prediker bleef, tot de dienst zou
beginnen, daar kijken: een heel
eigenaardige consistorie. Toen -
vlak voor den aanvang - ging er
een jonge man met een groote
handbei overal rond en riep:
'Zum Gottesdienst'. En behalve
degenen, die bij de dieren moes
ten blijven wachthouden, kwamen
ook allen! Wellicht heeft iemand
een lichte geringschatting voor
circusartisten. Maar hebben al
mijn lezers des Zondags, als van
den toren de klok wordt geluid,
ook gehoorzaam en met vreugde
zich opgemaakt: 'Zum Gottes
dienst'?
Toen de 'Kerk' binnen. Dat was
het circus. Geheel bijgeharkt als
voor vorstelijk bezoek. In het
midden was een groot rood tapijt
uitgespreid. Daarop rijen stoelen,
waarop de kunstenaars zaten:
paardrijders, clowns, koorddan
sers, jongleurs, dierentemmers, al
len in diepste eerbiedigheid. De
preekstoel was het podium, waar
het orkest anders speelde. Daar
stond ook het harmonium. De
prediker was in toga. Het onder
werp was: het lijden voor ons van
den Heiland, samengevat in: 'Von
der Kunst zu Jesu'. Nooit luisterde
een schare als op dien morgen'.
Tijdens zijn predikantschap in Amsterdam werkte professor De
Vrijer lange tijd in en om de Oude Kerk.
UIT
VAN LEZERS -
Druppel
Dat een druppelende kraan leidt
tot een overstroming moest niet
mogelijk zijn. Heeft de familie die
dit overkwam geen enkel vertrouwd
adres waar zij de hulssleutel af
geeft? Geef vertrouwen, en u krijgt
het duizendvoudig weer! Ik heb
soms in vakantietijd vier vakan
tiesleutels en ga dan elke dag even
kijken voor post en planten. Ik
vraag alleen: leg uw adres in uw
huis waar u te bereiken bent als er
iets mis is! Van mij heeft altijd één
van de buren de sleutel. Als u geen
mens vertrouwt, bent u zeer arm!
Amsterdam
W. Kuperus-Verbeek
Portugal
Natuurlijk valt het na 50 jaar fa
scisme niet mee van de grond af te
beginnen met nieuwe politieke
structuren. Maar wat de militairen
nu in Portugal doen is het bedrij
ven van een dictatuur. Het Portu
gese volk is niet gewelddadig, dus
is er nog geen bloed vergoten. God
dank niet. Een eerste bewijs voor
ons Nederlanders dat er ergens ter
wereld weer een dictatuur is, is de
beperking van de persvrijheid. De
pers is hier zowat heilig. Terecht.
In Portugal staan de voorlichtings
media onder toezicht van de mili
tairen. Dictatuur. Hoe jammerlijk is
het niet dat er hier in Nederland
nog enige verdwaasden zijn met
royaal begrip voor de dictatuur in
Portugal. Het geeft te denken.
Zaandijk
J. Glastra
Korte, duidelijk geschreven, liefst
aan één kant getypte, brieven
kunnen worden gestuurd naar:
Secretaris Hoofdredactie Trouw/
Kwartet, Postbus 859, Amsterdam.
Bij publikatie wordt de naam van
de schrijver vermeld.
'Second best'
door Aldert Schipper
Hondje
Met gemengde gevoelens las ik het
bericht in Trouw Kwartet van za
terdag 19 juli jl. over twee mannen,
respectievelijk 31 en 23 jaar oud.
die een hondje achter de auto heb
ben laten lopen terwijl ze 140 km
reden. De hond moest vanwege de
verwondingen worden afgemaakt.
De twee mannen kregen een pro
ces-verbaal. Wat voor nut heeft dit
proces-verbaal voor twee mensen
met zo'n afwijkend gedragspa
troon? Zou hier een behandeling
niet op z'n plaats zijn. zodat een
herhaling kan worden voorkomen
en deze mensen leren wat écht
plezier betekent?
Rijswijk O. Visser van de Touw
christelijke 'Nederlanders, die keer
op keer braaf PvdA, PPR (of WD)
stemmen en het niet in hun hoofd
halen ooit ARP te stemmen', zoals
Jan Kuljk zegt in de krant van 19
juli. De meesten doen het niet
'braaf' uit sleur, maar met pijn in
het hart en in een conflict-positie.
Zij zouden onmiddellijk bereid zijn
(weer) ARP te stemmen als de lijn
Aantjes, Berghuis, Bruins Slot,
Boersma, Goudzwaard, Hoogendijk,
Lanser enz. het definitief gewonnen
had en duidelijke afspraken vooraf
met de progressieven werden ge
maakt.
Trouwens als dat het geval was
geweest in de afgelopen tien jaar,
dan waren er geen spijtstemmers
geweest en zaten nu Dé Gaay Fort
man sr. en jr. in één partij en was
het kabinet-Den Uyl een parlemen
tair kabinet met de ARP en de
KVP als volwaardige partners.
Maar de positie van 'second best'
naar 'first best' kan .door de ARP
niet worden veroverd door 'herzie
ning van ons kiesstelsel', maar door
te doen wat dr. C. Rijnsdorp het
CDA in diezelfde krant van 19 juli
voorhoudt. 'Recht en kracht van
appèl is er alleen bij de aanwezig
heid van een gefundeerde en aan
stekelijke visie.'
De ARP en niet het CDA is in staat
die visie aan het Nederlandse volk
voor te houden. Samen met de KVP
en de CHU gaat dat niet. Daarvoor
is het machtsdenken van de KVP
te getalsmatig en te weinig evange
lisch bepaald, zoals Jan Kuijk te
recht signaleert en de CHU ge
voelsmatig te veel geneigd naar het
materialistische mamonisme en het
egoisme van de VVD. De verdeeld
heid over de grondslag van het
CDA en over de strategie, zoals die
is opgelaaid rondom het advies van
het PPAC, zijn er het bewijs van.
ARP sta op eigen benen en ga uw
eigen evangelische smalle weg.
Twee-derde van het Nederlandse
volk zal er u dankbaar voor zijn en
tienduizenden zullen dat ook ge
talsmatig tonen.
Beter ten halve gekeerd dan ten
hele. met het CDA, gedwaald.
Amsterdam
Johan W. E. Riemens
De nieuwe president van Mo
zambique, dr. Samora Machel,
heeft zich de laatste maanden
nogal kritisch uitgelaten over
de kerken in het pas zelfstandig
geworden land. De uitlatingen
doen enige twijfel rijzen aan de
toekomstige relatie tussen kerk
en staat in Mozambique.
De rooms katholieke hiërarchie
heeft tijdens de koloniale periode
zich gewoonlijk ondubbelzinnig
geschaard aan de kant van de kolo
niale machthebbers. De verstand
houding tussen de kerkelijke leiders
en de Portugezen was zelfs zo goed,
dat zij aanleiding werd voor bui
tenlandse zendelingen, uit protest
het land te verlaten.
De top van de protestantse kerken
in Mozambique heeft zich evenwel
niet met de Portugezen laten iden
tificeren, hetgeen geleid heeft tot
de dood van protestante gemeente
leden en ambtsdragers in Portugese
gevangenissen. Met name de
presbyterianen hoopten dat de be
vrijding van Mozambique ook hun
vrijheid zou brengen.
Dr. Samora Machel, die sinds 25 juni president is van Mozambique; volgde
in 1969 dr. Eduardo Mondlane op, die slachtoffer werd van een bomaanslag.
Machel (links) In gesprek met Marcellino dos Santos, destijds zijn onder
bevelhebber van het Frelimo.
Aanpassen
HOOFDKANTOOR:
Nieuwe Zijds Voorburgwal
276-280, Amsterdam.
Tel. 020-220383.
Postbus 859.
ROTTERDAM/DORDRECHT:
Westblaak 9-11, Rotterdam.
Tel. 010-115588.
Postbus 948.
DEN HAAG/LEIDEN:
Parkstraat 22, Den Haag.
Tel. 070-469445.
Postbus 101.
GRONINGEN:
Nieuwe Ebbingestr. 25,
Groningen.
Tel. 050-125307.
Postbus 181.
ZWOLLE:
Melkmarkt 56. Zwolle.
Tel. 05200-17030.
Postbus 3.
JOHANNESBURG Eind augustus
staakt het Programma voor Maat
schappelijke Verandering (PSC)
zijn activiteiten. Het programma is
begonnen in het voorjaar van 1974
als een vervolg op het Sprocas
(Studie-project inzake christendom
in een Apartheid-samenleving).
Sprocas was ontstaan uit de Bood
schap aan het Volk van Zuidelijk
Afrika, die de Zuidafrikaanse raad
van kerken in 1968 publiceerde.
In een brief aan de ondersteuners
van het PSC laten de drie stafleden
weten: 'Onze voortdurende kritiek,
die we uitten in samenwerking met
anderen, heeft ons zover gebracht
dat wij nu aanvaarden dat er in de
huidige situatie In Zuid-Afrika niet
langer een rol van betekenis voor
een organisatie als de onze gevon
den kan worden'. De organisatie
kreeg officieel steun van de Zuida
frikaanse raad van kerken, het
christelijk instituut en verscheidene
engelstalige kerken.
Voor zover zich nu laat aanzien,
zullen niet alleen de rooms-katho-
lieke kerk, maar ook protestanten
onder de nieuwe Freiimo-regering
zich moeten zien aan te passen. Dit
kan gepaard gaan met spanningen.
De rooms-katholieke aartsbisschop
van Lourenco Marques, Alexandre,
zou er volgens waarnemers mee re
kening houden, dat de huidige con
frontatie tussen kerk en staat voor
hem tot gevangenschap zal leiden.
Conservatieve protestanten en Je
hova's getuigen vrezen dat hun
zendingswerk in gevaar zal komen.
Kerkelijk Mozambique vertoont een
grote verscheidenheid van genoot
schappen en sekten. In het blad
Tempo worden twaalf groepen ge
noemd. waaronder verscheidene A-
frikaanse kerken, maar ook richtin
gen zoals de Jehova's getuigen, de
spiritisten, adventisten, Zwitserse
zending, anglicanen, en katholie
ken. In het blad wordt verweten
dat de kerken tegen socialisme zijn
en de mensen leert dat zij vrede
moeten hebben met hun armoede.
'Wij hebben een God voor ogen die
leiding geeft, een rechtvaardige
God; een God die het welzijn van
alle volken ter wereld wil. Niet een
God die omringd wordt door een
veelheid van engelen van een en
kele huidskleur.' 'Wij geloven in
een nieuwe God. Niet in de God die
een speciaal ras heeft uitverkoren.
Niet de God die één volk als zijn
boodschapper koos. Niet de God
van de 'Flechas' (speciale eenheden
tegen de guerilla-strijders). Niet de
God van de 'Cacadores Espesiais'
(de overzeese Portugese troepen).
Wij geloven ln een vooruitstreven
de God. een God van de mensen en
voor de mensen van de hele wereld.
Een God die houdt van werk. Een
God die tegen aalmoezen is. omdat
aalmoezen de mens vernederen.
Deze God moeten wij voor ogen
houden'.
Verdeeldheid
Verwacht wordt dat het Frelimo. nu
het tot regeringsverantwoordelijk
heid is geroepen, zal trachten naast
de stammentegenstellingen ook de
godsdienstige verdeeldheid tegen te
gaan. Toen dr. Samora Machel in
juni in het noorden van het land
rondreisde, zei hij in een toe
spraak: 'Als we Iets tot stand wil
len brengen, als we de mensen
ST. LOUIS Dr. John H. Tietjen is vrijgesproken van de be
schuldiging van ketterij, die leidde tot zijn ontslag, in oktober van
het vorige jaar, als president van het Concordia-seminarie van de
evangelisch lutherse Missouri-synode in de Verenigde Staten. Dr.
Tietjen is thanst leider van het Concordia-seminarie in balling
schap (Seminex).
Het rapport over dr. Tietjen werd
uitgebracht door ds. Oscar A. Ger-
ken. de eerste vice-voorzitter van
de Missouri-synode. 'Hoewel ik het
met dr. Tietjen in een aantal ge
vallen niet eens ben', aldus dr.
Gerken, 'meen ik niet dat hij een
valse leraar is, die behoort te wor
den uitgesloten van het ambt of
van de kerkelijke gemeenschap'.
De beschuldiging van ketterij was
tegen dr. Tietjen ingebracht door
synodevoorzitter dr. J. A. O. Preus;
die een eigen geloofsbelijdenis op
stelde. Toen dr. Tietjen en de meer
derheid van zijn faculteit deze be
lijdenis niet aanvaardden, leidde
dat tot het ontslag van deze theolo
gen en de oprichting van een semi
narie in ballingschap.
De opheffing van de beschuldiging
tegen dr. Tietjen betekent dat hij
weer in de lutherse kerk mag pre
ken. De uitspraak zal het ontslag
van Tietjen niet aantasten. Intus
sen Is een ander op deze post
benoemd.
willen organiseren, dan moeten be
paalde dingen weggedaan worden.
Laat ons daartoe de moed hebben.
Het gaat om een nieuwe strijd. In
de eerste plaats willen wij niet dat
de katholieke kerk doorgaat de
mensen te mobiliseren. Neen. Jullie
moslims gaan ook geen mensen
voor jullie geloof winnen. Alleen
het Frelimo moet mensen mobilise
ren. Daar is de vrijheid om gods
dienstig te zijn of niet: er is vrij
heid in ons land. Niemand zal ge
dwongen worden. Er zal vrijheid
zijn om te geloven of om niet te
geloven. We willen niet dat mensen
anderen mobiliseren voor hun ge
loof. Dat is een individuele zaak'.
De volgende dag. in een andere
plaats, waarschuwde Machel de ka
tholieke kerk dat zij de mensen
niet mochten dwingen katholiek te
worden. 'De katholieke kerk is niet
de regering of de partijleiding', zei
Machel. 'Je kunt daar blij mee zijn
of niet, maar dat is de lijn van het
Frelimo. Het is hard, maar zo zal
het in Mozambique gaan. Geloof is
een zaak van het individu. Geen
enkele godsdienst kan zich aan an
deren dwingend opleggen. De mos
lims moeten ook geen mensen tot
de islam bekeren. De moslims en
de katholieke kerk ondersteunden
het Portugese kolonialisme ln zijn
strijd tegen het Frelimo, dus tegen
het Portugese volk. De koloniale
macht gebruikte de godsdienst voor
haar doel. Wij willen het volk
daarvan vrijmaken'.
In een volgende rede zei Samora
Machel: 'In Mozambique zullen
geen bevoorrechte kerken meer
zijn. Sommige kerken beschouwden
onze strijd als zondig. De Portugese
soldaten namen deel aan de com
munie voordat ze er op uit trokken
om te doden. Jullie weten dat hier
zulke verschrikkelijke moorden ge
pleegd zijn. dat de hele wereld er
verontwaardigd over was. zelfs de
meest reactionaire landen. De Por
tugezen staken hutten in brand
met twintig mensen er in. Zij sta
ken met hun bajonet zwangere
vrouwen in de buik. Zij onthoofden
kinderen. Daarna keerden zij terug
en namen deel aan de communie
en sliepen in de kerk. Daarom zal
er voor geen enkele kerk enig voor
recht zijn in Mozambique. De enige
bevoorrechte zal het volk van Mo
zambique zijn en de enige die dit
volk zal mosen mobiliseren zal het
Frelimo ziin'.
Naast- de katholieke hiërarchie lij-
KERK EN POLITIEK U
De vraag of kerk en politiek met
elkaar te maken hebben is allan i
achterhaald. Iedereen is het daa E
gewoon over eens. Ook zij die om
hardst schreeuwen dat er geen po
litiek op de kansel mag kome j
hebben niet 't minste bezwaa |s
wanneer b.v. het communisme o
het marxisme openlijk bestrede
worden. En zelfs zij die ook da
niet doen maar zich geheel terug
trekken op de innerlijkheid en he l
christelijk individu maken een pot,
litieke keuze, nl. die van de be -•
staande toestand. Zij kunnen da •-
nog wel eens waarschuwen tegen a
het woelen der mensen en volke
en daarmee bedoelen ze dan vaa
het opwerpen van moeilijke vrager
Wie zwijgt stemt toe is een uit p
spraak die wel niet altijd maar we gj
heel vaak precies raak is. En
bijbel weet van een zich med
schuldig maken aan bepaald on
recht wanneer men het niet aan d
kaak stelt. Het gaat dus om ee
andere vraag, nl. deze, welke visi
heeft de kerk op de politiek, op d U.
publieke gang van zaken, op d
beleidslijn die er zal moeten zijl jij
om de mensen recht te doen. Da
vereist een beslissing. Ondeskun j§
digheid behoeft de kerk daarin al
lerminst verweten te worden waa -
ze blijkbaar wel deskundig geach |gj
wordt om b.v. de tien geboden u
te leggen of over de zaligspreking
gen van de Heer te spreken. Hef
gaat dus werkelijk om welke politiel
Men kan nog van mening verschil f
len over de vraag of een politiek
partij expliciet dient uit te gaa
van het evangelie, bij de kerk is di
vraag niet aan de orde. Ze heef
eenvoudig geen ander uitgangspun
dan het reddend en bevrijden y.
evangelie van Jezus Christus di
voor alle mensen heil wil brengei p
Op die manier behoren kerk e i|!
politiek heel nauw bij elkaar, ju is
omdat in de politiek over een be
.langrijk deel van dat heil beslissin
gen vallen.
ken ook de Jehova's getuigen in
gevaar te zijn. In Noticias stond
vorige maand een hoofdartikel,
waarin de vraag gesteld werd: 'Zul
len de Jehova's getuigen voortgaan
van deur tot deur met hun verwar
ring brengende boodschap? Vast
niet. Zij zullen zeker wel van onze
kameraad de president gehoord
hebben dat hij zei: 'Niemand mag
van dorp tot dorp gaan om mensen
gelovig te maken. Dat zullen wij
niet toestaan'. Zij hebben deze
qoodschap vast wel begrepen. Als
zij hier willen leven, dan zullen zij
dat doen zoals wij allen leven. Met
inachtneming van de wetten en.
zonder het revolutionaire proces te
gen te houden. Frelimo kent geen
godsdienstvervolging. Maar het is
duidelijk, dat deze tolerantie niet
zover zal gaan, dat in Mozambique
onderdak gegeven zal worden aan
hen die de eenheid willen kapot
maken en de nationale herbouw
willen ondergraven'.
NAIORBI De regering van Kenia
wil niet dat de Russische schrijver
Solzjenitsyn als gast van de Inter
nationale raad van christelijke ker
ken. die op het ogenblik een con
gres houdt in Nairobi, in deze stad
wordt uitgenodigd voor een rede
over 'de onderdrukking van de
godsdienst in de Sowjet-Unie'.
De Keniase onderminister van bui
tenlandse zaken, Babu Wood liet de
voorzitter van de ICCC, dr. Carl
Mclntire, weten dat de uitnodiging
aan de Russische Nobelprijswinnaar
ongedaan gemaakt moest worden.
Wood waarschuwde de ICCC dat
geen misbruik van de gastvrijheid
en godsdienstvrijheid van Kenia
mag worden gemaakt om het con
gres te maken tot een politiek fo
rum voor een ideologische oorlog
voering.
De ICCC, de conservatieve tegen
hanger van de Wereldraad van
Kerken, had al eerder de Keniase
autoriteiten tegen zich in het har
nas gejaagd door de Afrikaanse be
vrijdingsbewegingen in het zuiden
van Afrika er van te beschuldigen
dat zij onder communistische in
vloed staan, en door alle steun aan
deze bewegingen te veroordelen.
In een verklaring van het ministe
rie van buitenlandse zaken ln Nai
robi wordt gezegd dat Kenia een
niet aan enig machtsblok gebonden
land is. dat niemand toestaat zijn
"rienden te beledigen, 'ongeacht of
dit communisten of kapitalisten
zijn'.
In zijn gesprek met voorzitter
Mclntire protesteerde onderminis
ter Wood ook tegen een verklaring
van de ICCC. dat Ian Smith, de
premier van het blanke minder
heidsbewind in Rhodesië. 'een ver
dediger van de beschaving is tegen
over de vijandige houding van
zwart Afrika'. Deze uitspraak maak
te deel uit van een stuk dat de
persdienst van de ICCC had uitge
geven. Daarin werd hoofdzakelijk
gesproken over de Britse politiek
ten aanzien van Noord-Ierland. die
als schijnheilig werd gekenschetst.
In dit verband werd noord-Ierland
vergeleken met Rhodesië en de
Britse houding tegenover dit ge
bied.
NED. HERV. KERK
Beroepen: te Ooltgensplaat: J.
de Raad te Stolwijk:
Aangenomen: naar Nieuwerkerk
Dulveland: W. J. Kolkert te Oude-
mirdum c.a.; W
Bedankt: voor Noordhorn: E. KemJa
penaar te Werkendam c.a.:
GEREF. KERKEN VRIJG irof
Beroepen te Gees: T. Wendt candjlet
te Kampen. [oo
GEREF. KERKEN Het
Overleden: J. D. van Ginhover (7$>el<
jaar) te Den Helder. Stond te VledOp
der en te Westervoort. Em. in 1968roo
Nadien (tot 1972) in tijd. Dienst tirii*
Medemblik Hei
nat
Wim de Vries. Van 8 tot 5. Gedich-L/
ten. Van Gennep Amsterdam 1975;
40 blz. 4.90. Vai
API
Wim de Vries publiceerde samendac
met Pierre van Vollenhove de bun-ken
del arbeidersgedichten M'n woordhac
een wapen tot verweer (1972) en inook
de Sonde-reeks Zand, zeep en sodajonj
(1973). Deze bundel bevat gedich-Ucl
ten uit de afgelopen drie jaar eflich
vele ervan hebben direct betrek4rr
king op zijn werk als pijpenbulger
in de Fokkerfabriek te Dordrecht^
Sociaal getint zijn ze alle.
!'n rooi-|>.
e'. schrijft De Vries zijn notitie#*'
Zonder franje, 'recht voor z'n rooi-D.
neer over een wereld waarover veeli
udc
wordt gepraat, maar waarover vant
binnenuit weinig wordt gezegd. De
Vries toont het hartzeer van d«{f"
werknemer, zijn arbeidslied heeft
niets romantisch, is realistisch eir
onopgesmukt tegen het kapitalis-^
tisch zootje en de geachte aandeel"
houder. Een aardig voorbeeld
'Laatst':
Laatst 's morgens vroeg/ een man!
gezien, die zingend/ op een fiets
zich/ naar zijn werk begaf./ Ver-^
keerd gedacht naar later/ bleekt
hij had de nacht. RFr;^,.
Harold Robbins De Piraat. Uitge-{:oH
verij Luitingh l.aw»« SrfJet
28.50.
Het voormalige woestijnkind BaydiiE
Al Fay, aan wie de auteur de klas-t
sieke krantenjongen-miljonnair-L
loopbaan heeft toebedacht, leeft»,
zeer ver buiten de gezichtskring
van de overwegend loontrekkenden!
op deze aarde. Zij ontmoeten
hem een Arabische versie van Onas-,
sis, van een allure die men zich^Li
in z'n wensdromen nauwelijks kanl
voorstellen. Robbins heeft met 'DeTT
Piraat' een commerciële machtheb-lM
ber getekend, wie nagenoeg niets i—
onbereikbaar is en wiens handel en"1
wandel wordt gekenmerkt door to-IBA
meloze luxe op de conbinenten, in
het spoor van de allesbeheersende
Oosterse olie. Vrouwen en sex, dat
laatste in hóge mate, zijn in dezehet
kloeke roman verwerkt, die een ac
tuele conceptie vertoont omdat
Baydir verwikkeld raakt ln de poli
tieke stroomversnelling, die het
Midden-Oosten in de zomer en de
herfst van 1973 beleeft.
Vol
me
een
aut
ren
igev
Het lot van Baydir, moreel een*—
verwerpelijke figuur, beleeft eenlr-
climax in het hooggebergte van T Ti
Jordanië, mede als gevolg van het
feit dat z'n dochter zich in de rijen f3®
van een hem belagende extremisti- *atl
sche groep heeft geschaard.
Ben Ezra, de Israëlitische generaal.
die als 'De leeuw van de woestijn'
de geschiedenis is ingegaan, kom|
ook in het verhaal voor. De Piraat®
is een ruig, zinneprikkelend boek.
dat bij beperkingen aan leesbaar
heid zou hebben gewonnen.
Rfs
hoo
R 6
FTÏ
gen
no<
gei
T
