rip naar schitterend Boekarest
lot in de puntjes georganiseerd
Zigeunerkoning Petaio is gesol meer dan beu
is toerist in Roemenië (2 en slot)
3 'jmW/KWARTET DONDERDAG 24 JULI 1975
BUITENLAND/BINNENLAND
or Leen de Ruiter
b punctueel nakomen van afspraken lijkt typerend voor het toerisme in Roemenië. Al zal daar
een Nederlandse vakantieganger het werk van de (Nederlandse) reisbureaus toe bijdragen.
Ige dagen voor onze terugreis
ir Nederland hangt er in de hal
i hotel in Mamaia een lijst met
[nen, waarbij vermeld staat hoe
het toestel van het vliegveld
Constanta vertrekt: vrijdag-
fcnd om 21.45 uur (in Neder-
Id is het een uur vroeger). Dat
listip klopt met de opgave van
k reisbureau die een week vóór
rtrek uit Nederland werd ver
rekt. Als dan tot onze verbazing
h kwart voor tien precies het
legtuig zich in beweging zet, zijn
I de vertraging van ruim vier uur
I Schiphol al lang vergeten,
lermee wordt overigens niets ten
[dele gezegd van de bemanning
ons naar Constanta vloog: het
miste toestel was op de vooraf-
|ande vlucht bij Amerika in een
rm terecht gekomen en kwam
irdoor te laat op Schiphol aan
bovendien moest eerst een
indige technische controle wor-
uitgevoerd. Intussen kon iedere
ssagier, groot en klein, voor liefst
I gulden per persoon in het res-
•ant van Schiphol gaan eten en
rna werden diverse malen excu-
i aangeboden.
Roemeense regering ziet het be-
van het toerisme terdege in.
overheidsbedrijf ONT (natio
naal toeristenbureau) heeft samen
met het ministerie voor toerisme
vrijwel de gehele bedrijfsvoering en.
organisatie in handen. De toerist
krijgt op zijn verzoek net zoveel
informatie als hij wil, zij het dan
in het Duits Frans, Enges of Roe
meens. Ook het Roemeense ver
keersbureau aan het Kleine Gart-
manplantsoen in Amsterdam heeft
veel materiaal voorhanden, even
min echter in de Nederlandse taal.
Dat alles in een vreemde taal ge
zegd en geschreven wordt is vooral
voor kinderen van tien tot twaalf,
dertien jaar, die de vakantie al
bewust beleven erg irriterend.
Wie met veel andere vakantiegan
gers, afkomstig uit vrijwel alle de
len van Europa, in het restaurant
van het hotel driemaal per dag eet
mag geen stipte bediening ver
wachten. Het komt voor dat men
een kwartier of zelfs een half uur
tje geduld moeten hebben. Toch is
men zo attent dat er op de dag van
vertrek een bloemetje op de eetta
fel prijkt.
Dagtocht
Geheel anders ls het als men bij
voorbeeld een dagtrip naar de
schitterende hoofdstad Boekarest,
dat net als Boedapest het Parijs
van Oost-Europa wordt genoemd,
maakt. Enkele minuten over zes
's morgens het opgegeven tijdstip
staat de bus met een onvermoei
bare reisleidster, zoals aan het eind
van de lange dag zal blijken, voor
het hotel om de deelnemers naar
de trein in Constanta te brengen.
Met vele honderden andere vertrekt
de speciale trein kort na zeven uur
in de richting Boekarest (ongeveer
260 kilometer). In de trein krijgt
men direct een uitgebreid ontbijt
geserveerd, waarbij geen onder
scheid wordt gemaakt tussen vol
wassenen en kinderen, hetgeen in
het hotel vanzelfsprekend wel het
geval is. Ook worden koffie en een
grote reep chocola gratis verstrekt.
Alleen de limonade voor de kinde
ren moet worden betaald.
Aangekomen bij een stil station in
het noorden van Boekarest rijdt
een gereedstaande bus ons ruim
twee uur lang door het centrum
van enkele buitenwijken (niet door
de weinig aantrekkelijke buurten)
van de stad. Bij de belangrijkste
bouwwerken kunnen foto's e.d.
worden gemaakt en ook bezoeken
we het openluchtmuseum, waar te
zien is hoe de Roemenen de eeu
wen. door hebben gewoond en ge
le byzonder fraaie orthodoxe kerk (Patriarchy) met rechts nog een klein deel van het paleis van de
lepubliek, waar vorig jaar de wereldbevolkingsconferentie werd gehouden.
werkt. Als men aan een diner rede
lijke eisen stelt, kan men de maal
tijd die daarna in een prachtig gele
geen restaurant aan de rand van de
stad wordt aangeboden zonder meer
vorstelijknoemen, 's Middags wordt
men in het centrum van de stad
gebracht, waar de meeste idruk-
wekkende bouwwerken, variërend
van de neo-klassieke tot de Byzan
tijnse stijl, staan, evenals tal van
standbeelden (o.a. van Ovidius en
van de presidenten en partijleiders
die Roemenië heeft gekend) mo
numenten en musea.
Het valt direct op dat Boekarest
een typische 'groene' stad is: par
ken, bossen, bloemen, vijvers en
rijen bomen wisselen elkaar af. De
Roemeense hoofdstad met zijn
meer dan 1.6 miljoen inwoners
tweemaal zoveel als Amsterdam
neemt een vijfde deel van de totale
industriële produktie van het land
voor zijn rekening.
Militairen ziet men in Boekarest
slechts bij de belangrijkste over
heidsgebouwen, zoals het kolossale
paleis van de republiek, waar vorig
jaar de wereldbevolkingsconferentie
werd gehouden. Pal naast dat ge
bouw staat de Patriarchy, een be
trekkelijk kleine orthodox-katholie
ke kerk met een fraaie bouwstijl.
Schril is de tegenstelling tussen de
militairen die in paradepas de
wacht van het paleis aflossen en de
vrouwen die voorin de kerk in stil
te knielen en kerkboeken en zelfs
de muren kussen. Dat alles binnen
een straal van tien meter...
Tegen half acht staat in een ander
hotel eveneens een zeer goed ver
zorgde avondmaaltijd klaar, waar
even als 's middags een bandje de
gasten verstrooiing verschaft. De
onvergetelijke dag eindigt tegen
half een in het hotel. Dat alles voor
een bedrag van twintig dollar (bij
na 49) per persoon en kinderen
halve prijs. (Om zoveel mogelijk
van de rondrit door Boekarest te
genieten dient men echter thuis de
plattegrond grondig te bestuderen).
In vergelijking met deze dag viel
de tocht naar en door de Donau-
delta, die ƒ25 per persoon duurder
is. mede door de uitzonderlijk
slechte weersomstandigheden, te
gen. Na een busrit van twee uur en
bezichtiging van het delta-museum
in Tulcea volgt een vaartocht van
8V2 uur met een onderbreking van
anderhalf uur voor het (alweer: uit
stekende) diner. Hooguit gedurende
2Vz uur van de zeven uur krijgen
we méér van het voor Europa unie
ke natuurgebied groot 4.300 vier
kante kilometer te zien dan on
dergelopen bossen, varens en riet.
Slechts eenmaal in ongeveer vijf
jaar schijnt de Donau op deze wijze
buiten haar oevers te treden. Bij
Tulcea verdeelt de 1.685 kilometer
lange Donau, die in het Zwarte
Woud (West-Duitsland) ontspringt
en door acht landen voert, zich in
drie armen om dan in de Zwarte
Zee te eindigen.
De moeite waard is wel een halve
dagtocht naar Histria, waar een
vesting die in de zevende eeuw
Het Roemeense 'Atheneum' in het centrum van Boekarest.
voor Christus door Grieken uit Mi-
lete werd gebouwd, bijna volledig is
blootgelegd. De vesting bleef be
woond tot de zevende eeuw na
Christus toen de bewoners haar
moesten verlaten vanwege de ver
zanding van de haven. Afbeeldin
gen in folders van een tempelzuil
die suggereren meters hoog te zijn,
blijken overigens sterk overdreven.
Wie nog meer over het verleden
van Roemenië wil weten, kan zijn
haart ophalen in het archeologisch
museum van Constanta dat vanuit
Mamaia voor drei lei (ongeveer
zestig cent) per gezin met een
trollybus en een fikse wandeling is
te bereiken. In zo'n museum valt
niets van scherpe veiligheidsmaat
regelen te bespeuren: grote en klei
ne voorwerpen die ver voor de
jaartelling moeten zijn gemaakt,
staan open en bloot ter bezichti
ging; ook lopen er weinig bewakers
(bewaaksters) rond die de bezoe
kers in de gaten houden.
Fouilleren
Overigens is de controle op de
luchthaven ook normaal, althans
voor zover aankomende en vertrek
kende passagiers dat kunnen waar
nemen. Alleen moesten we na aan
komst in de nacht anderhalf uur in
een snikhete hal wachten tot we
waren ingeschreven, maar de doua
ne-ambtenaren keken amper in de
koffers. Wel vroeg een van hen of
hij een meegenomen flesje fris
drank mocht hebben Kennelijk
vertrouwen de Roemenen de heren
meer dan de dames, want de man
nen werden in het geheel niet ge
fouilleerd en de vrouwen van top
tot teen. Bij vertrek was de contro
le minimaal. Men gaat er vanuit
dat de organisatie zo goed is (zie
boven) dat zich niemand bij de
toeristen die per bus van het hotel
naar de luchthaven worden ver
voerd, kan voegen.
Nog een voorbeeld van geringe be
veiliging: in het toeristenkantoor
in het hartje van Boekarest schuift
men heel gezellig achter een bu
reau waarvóór een dame zit die je
in alle rust van lei voorziet. Geld
ligt daar als het ware voor het
grijpen. Aangezien het om staatsbe
drijven gaat, is deze zorgeloosheid
begrijpelijk.
Mooi weer?
Als je de reisbureaus in Nederland
mag geloven is het in Mamaia en
omgeving altijd mooi tot stralend
weer. Enkele folders: 'Wanneer u
een strandbestemming zoekt om uw
zomervakantie te vieren, bieden de
stranden van Roemenië de ingre
diënten die u daarvoor nodig heeft:
zon zee en gezelligheid'; 'Terwijl
uw kinderen zich uitleven aan het
strand, zwemmen in de Zwarte Zee
of spelen op het tien kilometer
lange goudgele strand, geniet u van
de warme Roemeense zon die de
hele dag schijnt'. 'Als dan het kli
maat tijdens de zomermaanden
zorgt voor gemiddelde temperatu
ren van 25 tot 26 graden, dan is
het niet zo verwonderlijk dat het
land tot de tien belangrijkste va
kantielanden ter wereld gaat beho
ren'.
Dat de zon de hele dag. aan de kust
van de Zwarte Zee schijnt, is al
thans dit zomerseizoen niet juist:
van de eerste tien dagen van juli
waren er hooguit drie waarop de
zon zich vrijwel onafgebroken liet
zien. Op de andere dagen was het
meestal licht tot zwaar bewolkt en
dan denken we niet eens aan de
stortregens die we in Constanta en
Boekarest meemaakten. In heel
Oost-Europa, zo bleek ons later,
viel begin juli meer regen dan ooit.
Water
Een van de grote nadelen van een
vakantie in bijvoorbeeld Roemenië
acht maal zo groot als Neder
land. twintig miljoen inwoners
is het gebrek aan goed drinkwater.
Het leidingwater is er slecht voor
de gezondheid en daarom wordt
veel mineraalwater gedronken,
waar ook niet elke maag tegen
bestand is. En als men niet van
een koolzuurhoudende drank houdt,
zit men helemaal op een droogje.
Men kan behalve sterke drank al
leen met veel moeite een flesje
Necktar (perzikensap) te pakken
krijgen. Koffie is ook een schaars
en duur artikel en thee wordt in de
hotels meestal alleen bij het ontbijt
geserveerd.
Wie de vluchtige indrukken van
een klein deel van Roemenië ver
werkt en vul voor Roemenië elk
ander land in dat nog lang niet het
welvaartspeil van het Westen heeft
bereikt staat op zijn minst gere
serveerder tegenover de 'geneugten'
in het eigen land.
Zo'n reisje zou voor veel mensen
verfrissend kunnen werken. Maar
dan, om ons tot Roemenië te be
perken, moet men niet volstaan
met een horizontale strandvakantie
in Mamaia. Want, zei een Roemeen
ons vlak voor het vertrek, Mamaia
is voor de Roemenen buitenland.
Met andere woorden: wie alleen in
Mamaia is geweest, heeft niets van
het land zelf gezien.
door Oscar Garschagen
^STERDAM Zigeunerkoning Petalo is woedend. Hij kan er
Jfiiet over uit, dat gedeputeerde staten een werkgroep hebben in
gesteld, die 'voor mij en zonder mij' een vaste plaats moet gaan
eken voor de Petalo-families. Bovendien gaat deze ambtelijke
kommissie bestuderen, hoe de zigeuners het beste in de Neder
landse samenleving opgenomen kunnen worden.
werkgroep zit en niet bij de ge
sprekken geweest is. Desgevraagd
zegt een woordvoerder van de pro
vincie dat het gebruikelijk is dat
alleen ambtenaren zitting hebben
in een werkgroep. 'Als Petalo ook
deel zou uitmaken van deze com
missie dan kan er geen objectieve
studie verricht worden. Dit alles
betekent niet dat Petalo er niet bij
betrokken zal worden. Er komen
absoluut vergaderingen waar hij bij
zal moeten zijn', aldus de woord
voerder.
Troost
Voorlopig heeft de Petalo-familde
een troost: Totdat de werkgroep
uitgestudeerd is, mag zij op het
terreintje aan de Wenckenbach-
weg blijven staan. Niettemin blijft
het .een armzalig bedoeninkje. On
geveer vijfendertig mensen staan
met elf caravans en evenzoveel au
to's samengepropt op een omheind
stukje grond. Een dikke laag zand
moet een sterke mestgeur neutrali
seren. Vlak voordat de familie bij
het terreintje aankwam, had ie
mand een laag gier gestrooid. De
Petalo-familie telt ongeveer zestig
mensen. Een gedeelte daarvan staat
op de Wenckenbachweg, de ande
ren staan tijdelijk op campings in
Nederland. Petalo: T)e anderen heb
ik weggestuurd, omdat het onmoge
lijk is om hier allemaal te staan.
Voor onze kinderen ongeveer
vijfendertig is er geen onder
wijs. De dichtstbijzijnde school in
Duivendrecht kan hen toch niet
allemaal opvangen. Wij staan hier
weggedrukt in een hoekje van de
stad. Toevallig zijn de enige buren,
de gastarbeiders in het woonoord
'Fatih'. Het terreintje grenst aan
een autosloopbedrijf. Vanuit hun
caravans hebben de Petaio's een
prachtig uitzicht op het industrie
terrein van Duivendrecht.
'Wij zijn Nederlanders, wij hebben
het Nederlandse staatsburgerschap,
maar wij worden niet als zodanig
behandeld'. Petalo vertelt dat zijn
is dat de uitkomsten van
studie stevig zullen ingrijpen
het leven van deze mensen. 'Zo-
ik leef, accepteer ik niet dat
met zigeuners gespeeld zal wor-
Het is onaanvaardbaar dat wij
aar moeten afwachten in welke
gorij we worden neergepoot. Al-
een als wij bij het werk van de
ommissie betrokken worden, is het
nogelijk een aanvaardbare oplos
ing te vinden. Gebeurt dat niet
an zijn de gevolgen voor rekening
m de betrokken burgemeesters en
werkgroep', zegt Petalo nogal
reigend. Over mogelijke acties in
le toekomst wil hij echter weinig
:wijt. 'Ik ben tegen geweld, maar
tls het erop aankomt dan kunnen
wij wat de politie ook kan! Op zijn
Praag of hij geweld gaat gebruiken
n zo ja tegen wie begint Petalo te
achen en zegt: 'Al eeuwenlang
vordt er met zigeuners gesold, al
Jen jaar proberen wij in Nederland
;en plaats te zoeken en dat zijn wij
^langzamerhand beu. Er moet nu
sen oplossing gevonden worden'.
Teleurstellend
De eerste stappen in die richting
zijn voor Petalo moeilijk te verwer
ken. Gesprekken tussen gedeputeer
de staten, het ministerie van CRM
en burgemeester Samkalden zijn
zonder hem gevoerd. De instelling
van de ambtelijke werkgroep moest
hij in de krant lezen. 'Deze mensen
;aan praten over voor ons levens-
jelangrijke zaken Ik heb Samkal
den opgebeld om nadere uitleg,
maar die wilde niets kwijt' Petalo
draait een bandje af. waarop het
gesprek is opgenomen. De burge
meester weigert aanvankelijk in
lichtingen te geven en verwijst
naar de provinciale voorlichtings
dienst.
Na aandringen van de zigeunerko
ning leest de burgemeester het
krantebericht voor, waarin van de
werkgroep melding gemaakt wordt.
Samkalden weigert pertinent te
vertellen waarom Petalo niet in de
familie al sinds 1850 in Nederland
verblijft. Via Rusland en Zweden
zijn zij naar ons land getrokken.
De levensstijl van zigeuners is voor OndGfWIJS
velen een bron van inspiratie ge
weest. Voor schrijvers en musici en
ook voor de mode-industrie is de
'gipsystyle' een geliefd uitgangs
punt geweest.
wil dat mijn familie rust krijgt en
dat kan in Amsterdam'.
Rust
Petalo: 'Het publiek begint nu zo-
langzamerhand in de gaten te krij
gen dat het allemaal niet zo ro
mantisch is. Van de zijde van de
bevolking krijgen we steun, maar
de moeilijkheden met de plaatselij
ke en rijksoverheid nemen steeds
ernstiger vormen aan. Hun houding
doet ons denken aan de nazi's. Ik
Wat voor Petalo zwaar weegt,
'Amsterdam is een groot industrie
gebied. Wij zijn slijpers van ge
reedschappen en metaalharders. De
directeur van het arbeidsbureau
heeft pas gezegd dat wij hoog-ge-
kwalificeerde handarbeiders zijn.
Onlangs hebben we een grote op
dracht van de NDSM afgewerkt en
in augustus verwacht ik weer een
grote order van dit bedrijf. Op dit
moment werken we ook voor de
plantsoenendienst. Een zusje van
mij is verpleegster in het Binnen
gasthuis. Daarbij komt nog dat ive
sinds kort staan ingeschreven in
het bevolkingsregister'
Wat voor Petalo zwaar weegt,
zijn de mogelijkheden die Amster
dam voor zijn kinderen biedt.
Vooral voor hen wil hij het trekken
opgeven. 'Dat gejaag van stad naar
stad is niet goed voor hun ontwik
keling. Mijn kinderen hebben recht
op goed onderwijs. Ik wil dat ook
zij dokter of advocaat kunnen wor
den', zegt hij optimistisch.
Trekken doet de familie Petalo dan
wel in de schoolvakanties. Voor de
ontwikkeling van zijn mensen heeft
hij veel over. Zelfs de overgang van
caravans naar huizen. Voorlopig is
dat echter nog niet aan de orde.
Allereerst wil Petalo een fatsoenlij
ke staanplaats met de nodige sani
taire voorzieningen en met goede
scholen dicht in de buurt. Wat deze
Het terrein aan de Wencken
bachweg en Ko Petalo.
doodslag op de kampen. Doodgewo
ne broodnijd was daarvan vaak de
oorzaak. De instelling van grote
regionale woonwagenkampen
maakte dat nog erger. Aanvragen
op grond van artikel tien van de
woonwagenwet werden door de ge
meente Amsterdam steeds onder
tafel geschoven. Dit artikel geeft de
burgemeester het recht woonwa
genbewoners een plaats buiten het
woonwagenkamp toe te wijzen. De
aanvrager moet aantonen dat hij
economisch en sociaal aan de ge
meente gebonden is. Ko Petalo kan
dat. Onder druk van het ministerie
van CRM en van gedeputeerde sta
ten hebben B. en W. enige tijd
geleden een beslissing genomen.
Negatief. In de hoofdstad zou geen
plaats zijn om enkele tientallen zi
geuners de gelegenheid te geven
hun tenten op te slaan.
Er deden zich in die tijd onver
kwikkelijke incidenten voor. De
Amsterdamse en Amstelveense poli
tie nam de familie precies op de
gemeentegrens in een tang. De
Spaarndammerdijk, de Zeeburger-
dijk, de Boelelaan en het woonwa
genkamp 'De Rolleman' zijn alle
maal plaatsen waar de Petalo-fami
lie gestaan heeft. Steeds korte tijd,
want al gauw kwam er een politic -
macht opzetten om hen buiten de
gemeentegrenzen te zetten. Petalo
is nu op grond van artikel elf van
de woonwagenwet in beroep gegaan
bij gedeputeerde staten. Hij hoopt
dat ze snel een beslissing nemen.
Foto's bert nienhuis Gebaar
zaken betreft zweert Petalo bij het
Zweedse systeem. Volgens hem is
dat een ideaal land voor zigeuners.
Twee jaar geleden is hij er met zijn
familie geweest. Echter na een kort
verblijf moest hij het land verlaten,
omdat de Zweedse regering geen
verblijfsvergunning wilde verlenen.
Terug in Nederland stuitte de fami
lie weer op moeilijkheden.
Moord en doodslag
Problemen, die dateren uit de tijd
dat de Petaio's besloten nooit meer
op een woonwagenkamp te gaan
staan. Aanleiding voor die beslis
sing was de gewelddadige dood van
zigeunerkoningin Maria Rosulio op
een woonwagenkamp in Sliedrerht.
Volgens Petalo was het moord en
De regeringsnota biedt volgens Pe
talo geen enkele soelaas. 'Nog
steeds blijft het mogelijk om met
behulp van de sterke arm woonwa
genbewoners en zigeuners te onder
drukken. In de nota wordt gesteld,
dat alle woonwagenbewoners werk
moeten hebben. Door de wet van
'68 is het werkklimaat voor deze
mensen grondig verziekt, en de
huidige economische situatie geeft
geen uitzicht op verbetering'. Dat
betekent dat we in sociale werk
plaatsen geplaatst worden. Eergiste
ren heeft Petalo de regeringsnota in
stukjes gehakt teruggestuurd naar
de regering en de leden van de
Tweede Kamer. Een symbolisch ge
baar. waarmee hij hoopt begrip te
kweken voor de woonwagenbewo
ners in het algemeen en de zigeu
ners in het bijzonder.
