Oosterschelde eist enorme inspanning wetenschap dichtbij mentaar 'Raad van e'f' verzamelt alle deelstudies ositie? )pelin boven Catshuis niste aangespoeld i ook smartegeld ir ten onrechte angen zitten Het blijft zomers Strandverwachting verse soep van 2000 jaar oud een rustig hotelletje in zee scheiden vast en zeker vergaderziekte 34- W/KWARTET DONDERDAG 10 JULI 1975 BINNENLAND 5 nog niet zo lang geleden dat de rogressieve partijen om zuiver ilitieke redenenen voor de op- kozen. Zij hadden het zich in iofd gezet dat ons politieke in twee blokken moest worden ld. Zolang de christen-democra- lartijen in deze opzet niet wen- functioneren, weigerden de ieven hun medewerking aan ping van een parlementair <T süfcrheidskabinet en lieten zij zich rust de oppositie inwerken. Zij i i op die manier de tijd om, ej! rj md door regeringsverantwoor- i in eid, eenheid van optreden te op n en hun aanhang uit te brei- Hum fristen-democratische woordvoer- j lit die tijd hebben deze houding joqje progressieven terecht scherp terh deeld. Zij wreven het met name >teel iA aan de bestuurbaarheid van nkain<* ten eiSen bate op het spel te i hc gezet. >rps] na deze geschiedenis, nauwe- geloven dat thans in christen- ratische kring een plannetje is roed dat in menig opzicht verge- ir is met de linkse strategie van lijks vier, vijf jaar geleden, •rmanente program-advies com- van het CDA schrijft in haar advies aan het bestuur van de tie namelijk dat het CDA de jkheid onder ogen moet zien ns enige tijd niet aan de rege- eel te nemen wanneer bij een kabinetsformatie weer een zou dreigen. Zo'n splitsing zegt de commissie een prijs ie het CDA niet meer voor de idkoming van een coalitie kan i> indere, iets sterkere woorden de bestuurbaarheid van het al de commissie eventueel een lijn. Laat er maar een links of minderheidskabinet komen, dat tievelijk onze defensie of de ikelingshulp zal uithollen, de a- zal legaliseren, het particulier ef de. nek zal omdraaien of wie nog meer dingen zal doen die IDA voor onwenselijk houdt, iet maar gebeuren, als het CDA {gaaf blijft. 4 Éergelijke redenering is in strijd ^les wat christen-democraten de >en jaren hebben gezegd en ge- IZij wringt met de leus 'Overleg Menwerking' waarmee de ARP ltste verkiezingen is ingegaan, zij I met de gouvernementele hou- lie de CHU siert, zij staat haaks ^zestigjarige traditie van de KVP jgeringspartij. versta ons goed: wij begrijpen it het CDA niet opnieuw uiteen ïn wil worden. Maar het is wel oorzaak en gevolg goed uit te houden. Wanneer het CDA »U£>h) een vo'Sencie kabinetsformatie lens wordt, dan wordt het niet léén of andere formateur maar kichzelf verdeeld. }e permanente program advies- iaf (issie verdeeldheid voorkkomen, lal zij aan het werk moeten om fke eensgezindheid te bereiken, irder: de bestuurbaarheid van het fcaat vóór welke politieke forma- jn ook. - ger ide elek sn verslaggever /I8TEDE Op het strand bij ^se ls Beteren het stoffelijk w ehot aangespoeld van de 21- D i hofmeester A. J. H. Bakker rost. Hij was zondag tijdens het hnen vermist, opgegeven. door Barend Mensen BURGHSLUIS Daar waar mo gelijkerwijs een doorlatende inplaats van een gesloten dam komt te liggen, is de monding van de Oosterschelde 9 km breed. Om die afstand gaat het niet meer. Er is aan de Schou- wense kant namelijk al een be gin gemaakt met de noordelijke damaanzet en in de monding zelf liggen in de flauw S-vormige lijn van het damtracé de werk- eilanden Roggeplaat, Neeltje Jans en Noordland. De laatste twee zijn door het 'dam- vak' Geul verbonden en vormen nu één eiland. Het is zo groot dat men er bezoekers op rondtoert in een autobus. De voortdurend in bewe ging zijnde stroomgaten, tussen de eilandjes en de oevers van Schou- wen-Duiveland en Noord-Beveland. daar gaat het om. Het zijn: de 1300 meter breed zijnde Hammen, de Schaar van Roggenplaat, die 900 meter meet, en de grootste, de Roompot, een gat van 1900 meter. De stroomgaten zijn van verre al herkenbaar door hun pilonenmar- kerlng. In totaal twaalf vrij hoge staalconstructies verheffen zich uit het woelige water, gereed om de kabelbanen te gaaa dragen met be hulp waarvan men de gaten op 'conventionele' wijze kan sluiten. Als het uiterst gecompliceerde on derzoek naar de technische en fi nanciële mogelijkheden van een doorlatende stormstuwcaissondam positief wordt afgesloten, moeten die pilonen plaats maken voor de caissons. Wat voor types caissons moeten worden gebruikt is onder werp van studie, zoals met betrek king tot dit compleet nieuwe pro ject honderdduizend dingen op een rijtje gezet en bestudeerd moeten worden. Nergens op de wereld is er ook maar iets, dat op dit project lijkt, zodat er niet te leren is van de ervaringen en fouten van anderen. De Oosterschelde vergt zodoende een enorme wetenschappelijke in spanning op velerlei gebied. Vier ontwerpen van de vijftien, die voor. de caissons op tafel zijn gelegd, zijn nader onderzocht. Het zegt weinig of het caissons worden met een onderbak en een bovenkoker, met alleen een onderbak of ventu- ri-vormige, waarover minister Wes terterp het onlangs had. Meer tot de verbeelding spreekt het beeld dat op een vergadering van de Ver eniging Water, Land en Ruimte ir. F. Spaargaren ervan gaf. SCHOUWEN "1." DAMVAKOCU. NÖÖKÖ-BEVELAND De huidige situatie in de monding van de Oosterschelde. Van on der naar boven: het stroomgat Roompot, de door het damvak Geul verbonden werkeilanden Noordland en Neeltje Jans, het stroomgat Schaar van Roggenplaat, het werkeiland Roggenplaat en het stroomgat Hammen. Achter het eiland de toekomstige bouwputten waarin de caissons zulen worden gemaakt. De punten in de stroom gaten stellen de pilonen van de kabelbanen voor. Flatgebouwen mze Haagse redactie HAAG Mensen die ten on- i gevangen hebben gezeten, ui vanaf 28 juli een ruimere raak maken op financiële sding. Het gaat daarbij om chten die in voorarrest heb- gezeten maar later door de :r van straf werden vrijge- en. Tot nu toe konden zij een onterechte gevangenis alleen vergoeding krijgen iuidelijke financiële schade. onlangs door het ministerie ustitie bekend gemaakte nieu weling wordt het recht inge- ook vergoeding te krijgen irise indere zogenaamde immaterië- reek iade. een soort smartegeld dus. geling geldt ook voor mensen rel door de rechter worden hier rdeeld maar voor een feit dat ipei*rrest niet toelaatbaar maakte, sctyverzoek om vergoeding moet ode#n drie maanden na de beëin- 5 van de zaak bij de rechter tn ingediend. De heer Spaargaren is hoofd afslui ting Oosterschelde en tevens hoofd van de afdeling van de Deltadienst, die nieuwe werkmethoden ontwik kelt. Hij zei dat de caissons zo volumineus zullen zijn dat in een aantal ervan de Rotterdamse Maas tunnel zich behagelijk zal kunnen rondwentelen. Men moet nu niet meer denken aan caissons van 15 a 18 meter breed en 12 k 15 meter hoog, zoals elders zijn gebruikt, maar aan holle 'flatgebouwen' van minstens 35 meter breed en 35 meter hoog. Hun diepgang zal wel licht verhinderen dat ze kant en klaar naar de stroomgaten worden gesleept. Ze moeten dan gedeelte lijk klaar gemaakt en op de plaats van bestemming worden afge bouwd. Hoe? Dat moet nog worden vastgesteld. De bouwputten voor de caissons worden om tijdverlies te voorkomen overigens al gebouwd nog voor er zekerheid bestaat of er een doorlaatdam komt of niet. Er zijn verschillende Ideeën over hoe die betonnen gevaarten door laatbaar moeten worden gemaakt. Het zal, voor zover de vindingrijk heid tot op dit ogenblik gaat, moe ten gebeuren met gebruikmaking van stalen schuiven. Voor het me chanisme en de werking, daarvan bestaan drie bruikbare varianten. Hoe groot de doorlaatcapaciteit moet zijn, hangt af van de zgn. compartimentering van de Ooster schelde en van het getijverschil. dat men wil bereiken. Het zóu bij Yerseke minimaal 2.30 m moeten bedragen, maar er worden ook al hogere waarden genoemd. Volgens ir. Spaargaren worden dan ook niet alleen de minimale doorlaatcapaci teit van 11.500 m2 maar ook die van 20 en 30.000 m2 bekeken. Ook wat die schuiven betreft moet aan alles worden gedacht. Om iets van ogenschijnlijk ondergeschikt belang te noemen: de aangroei van schelpdieren, die het doorstroom profiel aanmerkelijk ban verklei nen. Om het op peil te houden zou een enorm onderhoud nodig zijn. Dat het een niet te onderschatten probleem is, leert de aangroei van mosselen en pokken op de pilonen wel. Maar het is een bagatel In vergelijking met de grote en op het ogenblik allesbeheersende vraag hoe men de kolossale caissons de zo broodnodige stabiliteit kan geven. Weggezakt Een ambtenaar van de Deltadienst verslaggever HAAG De drie centrale fcuworganisaties zullen van en morgen opnieuw het kabi- herinneren aan de eisen om regelen ter verbetering van ïgrarisch inkomen. Zij zullen Zeppelin laten opstijgen van terrein tussen het Nederlands resgebouw en hotel Bel Airn (n Haag. Van het Catshuis uit, het kabinet vergadert, zal het Bchlp met een spandoek er ,oed te zien zijn. Van onze weerkundige medewerker De zomer is tamelijks sterk. Na de hevige onweersexplosie van dinsdag avond is het woensdag overdag vrij snel opgeklaard en 's middags was het bij mooie zonnige perioden opnieuw warm: 22-25 graden Celsi us. De DDR had gisteren ongeveer hetzelfde weer dat wij dinsdag had den, met 31 gr. C. in Berlijn, 32 o.a. in Warnemilnde, Frankfurt a.d. Oder, Potsdam en Stettin; 33 gra den in Teterow. ten westen van Stetttin. Uit het noordooosten van ons land bereikten ons nog enkele opgaven van hoge neerslaghoeveel heden, gevallen tijdens het hoogte punt van de onweersshow, namelijk tussen halftien en halfdrie van 8 op 9 juli: Valthermond 41 mm, Musselkanaal 53 mm en Ter Apel 61 mm. Er werden winduitschieters van 8 Beaufort waargenomen, niet alleen in Musselkanaal, maar ook in Sneek. In Drente moeten, gelet op het vrij grote aantal ontwortelde bomen, orkaanvlagen voorgekomen zijn van kracht 10 tot 12 Bf. Het is voor de vakantiegangers prettig te vernemen, dat de oce aandepressies volstrekt niet van plan schijnen te zijn, hun onsym pathieke koele baantjes naar de Noordzee te gaan trekken. Met het Biskaje-lagedrukgebied bij Ierland in een vrij stationaire positie en hoge druk in de buurt van Zweden blijft de wind vooreerst uit een gunstige richting waaien. Momen teel wordt met wind uit zuidwest tot west vrij zachte, maritiee lucht (afkomstig van zeeaangevoerd, waarin flinke zonnige perioden voorkomen. In de namiddag en avond is er ook een regen- of onweersbui mogelijk, een nevenver schijnsel van mooi en warm zomer weer. Er zijn enkele tekenen die erop wijzen, dat de natuur tegen het weekeinde een nieuwe stijging van temperatuur in de richting van 30 graden voorbereidt. Dit uiteraard bij een naar zuid of zuidoost terug draaiende wind. De Tour de France-renners van Tarbes naar Albi hadden het giste ren al erg warm: 30 d 35 gr. C. In Oostenrijk kreeg Klagenfurt na 28 gr. C. 38 mm onweersregen, Karl Marxstad (DDR) 24 mm. Vandaag opnieuw mooi strandweer met zon. In de middag en avond een kansje op een bui. Zwakke tot matige wind uit west tot zuidwest. Luchttemperatuur 20 tot 23 graden Celsius, zeewater 16 a 17 gr. Weinig of geen kwallen. Verdere vooruit zichten: weinig verandering. OPKLARINGEN BEWOLKING W"*. REGEN HAGEL 10 to gaf ter verduidelijking van dit pro bleem een eenvoudig maar overtui gend voorbeeld van de ongewisheid van bouwen op zand. Hij verwees naar de bunkers van de Atlantik- wall van de Duitsers, die bij hon derdtallen weggezakt en vaak spoorloos onder zand en water zijn verdwenen. In aanmerking nemen de dat die dingen geen golfklappen van ongekende kracht te verwerken hebben gekregen en dat zij toch altijd nog steviger stonden dan de weke bodemstructuur in de mon ding van de Oosterschelde aan vas tigheid kan bieden, zou de leek kunnen zeggen dat men met een onmogelijk uit te voeren plan bezig is. Voor en achter de dan geslo ten dam kunnen bij een storm vloed waterstandverschillen van zo'n tien meter optreden. Die een zijdige belasting is op te vangen, maar de golfklappen veroorzaken trillingen in de caissons, die zich voortzetten in de bodem. Wat heeft dat voor gevolgen over één, twee. drie of tien jaar? Vandaar dat voor het grondmecha- nisch onderzoek de hulp is ingeroe pen van Amerikaanse. Engelse en Duitse ingenieurs, die bij hun bere keningen gebruik maken van seis mologische (aardbevingen!) erva ringen. De uitkomsten van hun on derzoekingen naar wat gebeuren kan en wat niet, zullen worden getoetst aan praktijkmetingen, waarvoor men twee doorlaatcais- sons, die bij Volkerak en Lauwers- zee in reserve zijn gebleven, gaat opstellen in de Oosterschelde om de vervormingen in de ondergrond bij wisselende golfbelasting na te gaan. Fundament Van alle andere proeven zijn dan nog te noemen die, welke de beste methode voor het vlakmaken van de bodem in de stroomgaten (de drempels, waarop de caissons moe ten rusten) moeten aangeven en het te gebruiken funderingssy steem. Vast staat intussen al wel dat de bodemgesteldheid kan wor den verbeterd door 'verdichting'. Het is mogelijk gebleken met een etrillichaam de grond tot tien meter diep 'iii te klinken'. In de hierdoor ontstane openingen wordt grint ge stort, zodat als het ware 'palen' ontstaan. In januari komt een spe ciaal hiervoor in aanbouw zijnd schip in bedrijf, dat op een achttal, drie k vier meter van elkaar liggen de punten tegelijk de losse zandbo dem kan verdichten. Het betekent wel een werk. waarmee alleen al jaren zullen zijn gemoeid. Het be tekent ook dat reeds gelegde bo dembescherming In de vorm van fabrieksmatig gemaakte zinkstuk- ken, die 'blokkenmatten' worden genoemd, moeten worden door boord en dus vernield. Het rapport dat aan de regering wordt aangeboden, zal een aantal oplossingen met een scala van mo gelijkheden wat betreft varianten, kosten, uitvoering, levensduur, be drijfszekerheid, beheer en onder houd bevatten. En dan wellicht niet binnen de financiële begren zing, die de minister heeft gesteld: maximaal ƒ1700 miljoen extra met een uitloop van 20 pet wegens kos tenstijgingen. In dat geval blijven de pilonen staan en wordt de Oos terschelde volgens het oorspronke lijke plan afgedamd. Vast uitgangs punt bij alle overwegingen is be veiliging tegen een waterstand, die eens in de 4000 jaar voorkomt plus een extra marge van 30 cm. Zo rekent men in deze superwater- bouwkunde, die aan geïnteresseer den al 81 nationaliteiten tot zich heeft getrokken. Rapport Voor al deze omvangrijke studies, die over een goed Jaar dienen te zijn voltooid (althans een beeld moeten kunnen geven de de moge lijkheden) is een uitgebreide orga nisatie opgezet, die deskundigheid zoekt waar die maar te vinden is. Er zijn elf werkgroepen. De voorzit ter daarvan de 'raad van elf' scherst ir. Spaargaren coördine ren alle deelstudies In een project groep. Deze groep is verantwoorde lijk voor het eigenlijke werk: het samenstellen van het in november aan te bieden interimrapport en van de vervolgen daarop. Boven dit alles staat een stuurgroep. Al met al zijn er enkele honderden men sen intensief aan het project bezig. Niet alleen hier, maar ook in het buitenland. Het onderzoek kost tientallen miljoenen, maar de toch al befaamde Nederlandse water bouwkunde doet er doorlaatdam of niet in versneld tempo ont zaglijk veel kennis mee op. Wat de compartimentering betreft: Zeeland, dat eigenlijk voor een to tale afsluiting van de Oosterschelde is. heeft desondanks eensgezind ge kozen voor model C 3. neerkomend op de bouw van een Philips- en een Oesterdam en een verbreed Kanaal door Zuid-Beveland. Noord- Brabant voelt met het oog op Westbrabantse belangen voor geen enkele variant. Gedeputeerde Sta ten hebben de minister doen weten toch meer te zien in een definitieve afsluiting. Een commissie ad hoe. die met het oog op de krap beme ten tijd de mening van Provinciale staten formuleerde, deelt de bezwa ren tegen de compartimentering, maar wil nadere studie afwachten. Totale afsluiting komt haar Juist als niet gewenst voor. Het liefst zou zij dc Oosterschelde gewoon open houden met verhoging van alle dij ken. De minister is daar echter tot geen prijs toe bereid. onder redactie van loessmil In Denemarken werden de res ten van een mens gevonden, die daar tweeduizend jaar geleden was gestorven. Men kon zijn maaginhoud nog onderzoeken. Daaruit bleek dat 's mans galge maal had bestaan uit een soep, samengesteld uit: gerstekorrels, lijnzaad, mosterdzaad, perzik- kruid, spurrie, witte ganzevoet, wilde viooltjes en wild raapzaad. Men heeft de soep nagemaakt. Resultaat was een vettige, grijs- paarse substantie met oranje en zwarte stippen, voedzaam en re delijk op smaak. Welnu, dat is experimentele ar cheologie, en de Engelsman John Coles heeft daarover een boekje geschreven, dat ook zo heet, en dat nu vertaald is uit gegeven door H. D. Tjeenk Wil link te Groningen. Experimente le archeologie is dus een metho de om meningen over menselijk gedrag in oude tijden te toetsen. Vooral middelen van bestaan en technische vaardigheden worden onder de loep genomen. Dergelijke experimenten werden 150 jaar geleden al gedaan. In boeken over archeologie wordt daar maar weinig over geschre ven en daarom is het boek van Coles een aanwinst. Het is wel niet zo populair geschreven als het voorbeeld van de vegetari sche soep van de oude Deen zou doen vermoeden, maar voor ve len die zich, ook in ons land, voor opgravingen en prehistorie interesseren, moet het onmisba re lectuur zijn. In feite is experimentele arche ologie een wat verwaarloosd vakgebied. De betrouwbaarheid van de methode wordt nogal eens aangevochten. Coles maant trouwens zélf tot bescheiden heid: je kunt nog zoveel probe ren na te maken, het blijkt al tijd weer uiterst moeilijk om met alle factoren rekening te houden als je oude toestanden wilt reconstrueren Een treffend voorbeeld daarvan vormt het. ook ditmaal weer Deense, expe riment met een ploeg. Er was vrij zeldzame vondst een ploeg opgegraven en men wilde mee rechte voren kon trekken. Een raadsel. Andere proefnemingen zijn be ter verlopen en Coles geeft daar een aantal staaltjes van. zowel op het gebied van de voedselpro- duktie als wat hij de zware en lichte industrie noemt (zware industrie: huizenbouw, vesting bouw. transport, scheepsbouw; lichte industriegereedschappen, potten en pannen en bijvoor beeld blaasinstrumenten). Het boekje ls 183 bladzijden dik en kost 25. Echt in zee hebben ze in Japan een hotelletje gebouwd, waar leder die daar behoefte aan heeft, helemaal tot rust kan komen zegt men. Het is het eerste onderwaterhotel van het land, dat tot stand ge komen is als onderdeel van een onderwater-behuizingsexperiment en vier ton heeft gekost. Wie er heen gaat, komt tien meter onder de waterspiegel te zitten en kan er voor een zacht prijsje twintig gulden per dag, alles inbegrepen genieten van voorbijschietende vissen of glurende duikers. Of je op die manier echt tot rust komt is de vraag maar, want je zit er goed opgesloten en even een ommetje is er natuurlijk niet bij. Autogordels vast en zeker, maar dr. W. H. van Palenstein Helderman wil nog meer zeker heid: 'Bij de verplichtstelling tot het dragen van autogordels ver- dienst het aanbeveling er op toe te zien dat de controlerende in stantie sneller zijn autogordel kan losmaken dan de te contro leren persoon de zijne kan vast maken.' Dr. van Palenstein Helderman, kort geleden in Utrecht gepromo veerd, heeft ook op zijn eigen tandheelkundig terrein blijk baar niet veel vertrouwen in de mensheid, want een andere van zijn bij gelegenheid van die pro motie openbaar gemaakte stel lingen is deze: 'Het toepassen van effectieve mondreiniging zal altijd boven het vermogen van het grootste deel der bevolking blijven liggen.' Een aardig kritiekje op de ver gaderziekte, een ernstig ver schijnsel van onze eeuw. staat in het Verolme Nieuws. Het is over genomen uit het Pekings Volks dagblad. waarin een Chinese commune in de provincie Ho-pei tot de conclusie komt. dat soms wel drie vergaderingen op één dag de produktie niet ten goede komen. 'Als wij in plaats van door te werken alleen maar ver gaderen', hebben de arbeiders van de commune Fan Sjia-sjoe- ang volgens de krant gezegd, 'dreigen wij te vervallen tot sub jectiviteit en bureaucratie'. Met het Jaar neemt het aantal scheidingen toe en daar leidt drs. P. P. A. M. Kop (in het blad van de Stichting Organisatie Gescheiden Mensen. SOGM) uit af, dat er eind 1978 ongeveer 116.000 gescheiden vrouwen bij gekomen zullen zijn. Ons land zal dan 295.000 ooit gescheiden vrouwen tellen, die ten minste een paar jaar met alimentatie- problemen te maken hebben ge had. Een aantal van hen trouwt natuurlijk opnieuw en drs. Kop rekent uit dat. als de helft van alle in eenzelfde jaar gescheiden vrouwen binnen drie jaar her trouwt (wat hij zelf nogal opti mistisch noemt) er dan netto 72.000 gescheiden vrouwen méér zullen zijn. De neiging tot scheiden, aldus drs. Kop, is hot grootst bij men sen die jong trouwen. Van de mannen die op hun negentiende jaar in het huwelijk treden, zal volgens hem 40 procent weer scheiden ook; van de op 20- jarige leeftijd getrouwden is dat 30 procent, 28 procent van wie op z'n éénentwintigste trouwt, 21 procent van de 22-jarige bruidegoms en zo loopt dat per centage af tot tien procent van de op hun dertigste jaar ge trouwden. Voor de bruiden gel den dezelfde scheidingscijfers, maar ze zijn dan wel steeds twee jaar jonger dan de mannen. Overigens krijgen natuurlijk evenveel gescheiden mannen met de alimentatleproblematiek te maken als vrouwen. 'Wat? Je was daar aan het schoonmaken en ineens ging de ont steking af?'

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1975 | | pagina 5