Zinvol bezig zijn door 'Gouden Handen'
Exotische kunst te kust en
te keur in de vakantie
Jan Raas
concours
winnaar
Echte Flamenco in
Amsterdams De la Mar
Jouw/kwartet zaterdag
Matthias Kempprijs
voor poëzie
Harpbouwers naar
Harpweek Maastricht
Zee-schilderkunst
onderwerp
proefschrift
5 JUL.! ly/t)
binnenland
Het Laatste Avondmaal, een kopie van het schilderij van Da Vinei, uitgeheeld in was van af ge- Henk Buis uit Landsmeer was negen jaar bezig met het vervaardigen van het oude vliegveld Schip-
dankte kerkkaarsen. De heer F. Spies uit Leeuwarden werkte er zesduizend uur aanhol in miniatuur, op een schaal van 1 tot 50.
's-HEERENBERG Piet Col
dewijn leeft in twee werelden.
De 56-jarige verdient zijn brood
als fabrikant en ontwerper van
brandkasten met de reputa
tie van uitstekend vakman
schap en duikt in zijn vrfie
tijd onder tussen miniatuur-
treinen. Wie wordt toegelaten
in zijn 'spoorweg-domein', een
loods met stevige kluisdeuren,
staat wel even verbijsterd rond
te kijken.
Op tientallen rekken bevinden
zich treinen, misschien wel dui
zend stuks, van alle mogelijke
typen; van Franse. Duitse, Engel
se en Amerikaanse oorsprong
en andere nationaliteit uit
het laatste kwart van deze eeuw
tot nu toe. Ze vertellen, mèt com
plete stationsgebouwen, emplace
menten, rangeer- en seinsystemen
door Huib Goudriaan
en reizigers van tin en papierma-
ché, de geschiedenis van de
spoorwegen. Tenminste, aan de
bezoeker die oog heeft voor de
verstilde wereld van het oude
speelgoed. Hoe is Coldewijn ertoe
gekomen stad -en land ('tot in
Praag, Wenen en Parijs toe') af te
reizen om treinen te kopend 'Ik
ben ermee opgegroeid; geboren
boven een loods, waar locomotie
ven werden gereviseerd, terwijl
vader machinist was op een
stoomlocomotief, is het me met de
paplepel ingegoten. Ik reed vaak
met vader, die in dienst was van
de Gelders-Westfaalse Stoomtram,
mee op de locomotief. Maar met
speelgoedtrelntjes spelen was er
in die tijd niet bij: dat1 konden
we niet betalen.'
Pas in 1948, hij was toen '29 jaar,
begon het verwoede verzamelen.
Piet Coldewijn: .-.de wereld afgestroopt voor spoortreinen...
-
Of hij er na 27 jaar in geslaagd is
alle typen spoortreinen in zijn
collectie onder te brengen? 'Nee,
dat ls niet haalbaar. Wel streef ik
er nog steeds naar treinen, die ik
niet heb, aan te kopen. Er moet
nog heel wat op Nederlandse zol
ders staan en mensen, die oude
treinen of oud speelgoed kwijt
willen kunnen het tegen redelijke
prijzen aan mij verkopen.' (adres:
P. Coldewijn, Goorsestraat 14. 's-
Heerenberg).
Een respectabel deel van de ver
zameling van Coldewijn is ook te
zien in 'Gouden Handen', het
voormalige klooster in 's-Heeren-
berg, dat in een recreatiecentrum
is omgetoverd. Op 28 april opende
dit 56.000 kubieke meter grote ge
bouw zijn poorten voor hooby-
isten en verzamelaars, die willen
zien wat hun mede-doe-het-zel-
vers tot stand hebben gebracht.
Want, hoewel 'Gouden Handen'
ook een show biedt die aan een
pretpark doet denken, staat de
permanente tentoonstelling van
de in de vrije tijd vervaardigde
werkstukken in het middelpunt.
Gerth Hazeleger (57) begon in
1949 met het organiseren van re
gelmatig terugkerende exposities
over wat mensen met hun handen
maken, daarom 'Gouden Handen'
genoemd. Hij heeft nu, samen
met Leo Ulttenbogaard (60) en
Johan Lens (28) het blijvende
'Gouden Handen', waar elke
hobbyist zijn werkstukken kan
exposeren, in 's-Heerenberg tot
stand gebracht. Johan Lens
brengt de doelstelling van de
Stichting Gouden Handen onder
woorden: 'We willen een centrum
zijn voor hobbyisten en allen, die
dat willen worden en zoveel mo
gelijk mensen, die door ziekte of
andere oorzaken in het isolement
zijn geraakt, laten zien hoe het
leven zinvol wordt door zelf bezig
te zijn.'
Er zijn nu drieduizend werkstuk
ken ondergebracht: van poppen
uit afgeschrapte lucifers en het
Laatste Avondmaal uit kaarsvet,
tot het oude Schiphol in minia-
Uitbeelding van onze voorouders na de jacht in de kelder gewelven van Gouden HandenDe figu
ren van de diorama's zijn levensgroot.
tuur. Het voormalige klooster
biedt verder een wandelpark met
een rijke plantengroei, oude bo
men en voorhistorische monsters
en kelders met de ongeschreven
geschiedenis van de mens in dio
rama's. Er is ook een ruimte
vaarttentoonstelling, een sfeervol
Bali-restaurant, een Breughelta-
veerne en nog een aantal moge
lijkheden tot 'totaal-vermaak' die
wel erg uitbundig worden aange
kondigd. Alleen voor de hobby
tentoonstelling en de uitbeelding
van de 'voorgeschiedenis' van de
mens in de keldergewelven is een
reis naar 's-Heerenberg al de
moeite waard.
or G. Kruis
1BURG-DELFT-BREDA Kunst in de vakantie heel veel mensen zien een museum nog maar
te vaak als een ideale schuilgelegenheid voor een plotselinge zomerbui. Nu moet iedereen uiter-
ard zijn vrije tijd indelen, zoals hij dat zelf wil er zijn al figuren genoeg die zich wat dat betreft
"gen over anderen maken: dat is hün vrijetijdsbesteding! maar als u toch in de buurt bent,
ip zo'n museum eens binnen. T Loont meestal de moeite.
e volkenkundige musea bijvoor-
eld. De belangstelling voor derge-
ke instituten is altijd iets anders
ericht geweest, dan die voor de
ewone' musea. Je zou daaruit
wnen concluderen, dat de mens,
d welke redenen dan ook gemak-
lljker geneigd is het raadselach-
van een ver verleden of het
eemde van exotische culturen te
•nvaarden, dan het raadselachtige
o eigen tijd en het vreemde van
eigen omgeving.,
over een exotische cultuur kun
wel spreken als het over de
'enswijze van de Trobrlanders, de
evaarders van de Zuidzee gaat.
'er die eilanden, ten noorden van
oostelijke punt van Nieuw-Gui-
ïa - om die oude naam maar weer
!0s te gebruiken - is in het Vol-
iökundig Museum te Tilburg een
ntoonstelling Ingericht, die een
blende indruk geeft van de cul-
jur van deze oostelijke Papoea-
elanesiërs.
Ie Trobrianders hebben een ul-
fst Ingewikkelde maatschappij-
)rm. Het huwelijk bijvoorbeeld is
r 'patrilocaal'. maar de afstam-
l'Qg richt zich naar de moeder,
[otnt de moeder uit een ander
dan de vader, dan moeten de
™ns. zodra deze volwassen zijn
Wers dorp verlaten en zich vesti
gen in het dorp waar de broers van
de moeder wonen.
'Kula'
Het merkwaardige 'kula'-systeem,
dat je op deze eilanden aantreft, is
een klassiek .voorbeeld van de cere
moniële ruil. Dit systeem ls waar
schijnlijk ontstaan in minder vre
dige tijden, toen het voor de zeeva
rende bevolking een plezierige om
standigheid moet zijn geweest op
andere, vijandige eilanden, toch
enige relaties te bezitten, die hen
vriendelijk gezind waren. Daartoe
werden er geschenken aangeboden.
Het daaruit voortgekomen ceremo
niële ruilverkeer, de kula. vindt
plaats tussen bewoners van ver
schillende eilanden binnen het
Massimgebied. Twee typen ceremo
niële voorwerpen, de mwali (arm
band) en de soulava (halsketting)
gaan onder de partners van hand.
Ze volgen daarbij een vaste kring
loop in een elkaar tegengestelde
richting. Wie deze voorwerpen
krijgt, mag ze niet houden, maar
hij moet ze na verloop van tijd
doorgeven aan een partner overzee,
zodat het stuk zijn kringloop blijft
vervolgen. Een en ander gaat sa
men met het geven van geschenken
en tenslo'te uiteraard ook met de
werkelijke ruilhandel in allerlei be
gerenswaardige zaken.
De kula heeft zich, ondanks de ook
op deze eilanden doorgedrongen
westerse invloeden, tot vandaag de
dag gehandhaafd. Daarom is het
moeilijk dergelijke ceremoniële
voorwerpen (vaygu'a) aan de kula-
loop te onttrekken.
Maar er zijn hier prachtige voor
beelden van die armbanden, ver
vaardigd uit het achterste brede
stuk van een kegelschelp en kettin
gen, die samengesteld zijn uit klei
ne, met bewonderenswaardig ge
duld rondgeslepen rode schelp
schijfjes met een hanger.
De geschenken, die de kula-trans-
act.ie vergezellen, zoals de uiterma
te fijnzinnig bewerkte houten kalk-
spatels of de sierlijk gevormde hou
ten schalen geven een duidelijk
beeld van de rustige artisticiteit
van dit volk.
De stijl ervan vertoont meermalen
'invloeden van het aangrenzende
Polynesische cultuurgebied. De de
coratie ervan is. net als die van de
stevenversieringen van de schepen,
de dansschilden en de vele andere
gebruiks- en siervoorwerpen meest
al geometrisch, maar er komen de
laatste tientalion Jaren ook wel
mens- en dierfiguren voor Een
vergelijk van de oudere voorwerpen
met die van de laatste tijd geeft
een ontwikkeling te zien, die er op
wijst dat ook deze oude cultuur
langzamerhand bezig ls te verdwij
nen. Gelukkig dat er zoveel be
waard is gebleven!
Te zien tot 1 september.
De Sa'dan Toradja
Over de Sa'dan Toraja, een bevol
kingsgroep uit Celebes wordt tot
eind van dit jaar een tentoonstel
ling gehouden in het Indonesisch
de cultuur van deze groep neemt
het dodenritueel een zeer belangrij
ke plaats ln. Karbouwen bijvoor
beeld, die het kapitaal en het sta
tussymbool zijn van de Toraja,
worden alleen gefokt om bij de
dodenfeesten geslacht te worden.
Er wordt jarenlang gespaard voor
het dodenfeest van een nauwe ver
want. Geen historische tentoonstel
ling, maar een goed en duidelijk
overzicht hoe deze lang geïsoleerde
bevolkingsgroep, nog steeds leeft en
werkt.
Sumatra
In het Rijksmuseum voor Volken
kunde re Breda komt de 'Suma-
traanse schoonheid' aan de orde.
De bevolking van dat immense ei
land is samengesteld uit verschil
lende ethnische groepen, die zich
nog steeds sterk bewust zijn van
hun eigen cultuur.
De tentoonstelling in Breda - tot
22 september - probeert een beeld
te geven van bepaalde apsecten
daarvan. De meeste van de geëxpo
seerde voorwerpen dateren uit het
eind van de 19e en de eerste veer
tig jaren van de 20e eeuw, zodat ze
beslist niet represenatlef zijn voor
de kunstnijverheidsproduktle, zoals
die nu nóg gemaakt worden. Dat
houdt niet in, dat deze oude voor
werpen geen functie meer zouden
hebben: veel van deze stukken zijn
nu echte pusaka's (erfgoed) gewor
den die bij belangrijke gebeurtenis
sen trots als familiebezit worden
getoond. Een recent voorbeeld
daarvan was bijvoorbeeld de huwe
lijksplechtigheid van de dochter
van dr. Mohammed Hatta. die in
juni 1973 volgens de Minangkabau-
se adat werd uitgevoerd. Niet alleen
bruid en bruidegom, maar ook vele
gasten droegen toen antieke goud
draadweefsels en prachtige sieraden
uit familiebezit.
Dat verschillende onderdelen aan
de eisen van deze tijd worden aan
gepast ol volgens een heersende
Drie mannelijke voorouderbeeldjes.
'Adu satua' uit Nias (Sumatra).
mode worden veranderd, bewijst
niet zoals zo vaak wordt aangeno
men, dat de oude tradities ten dode
zouden zijn opgeschreven, maar
juist dat zij een levend bestanddeel
van de huidige cultuur vormen.
HAARLEM Zoals we ln een vori
ge editie al kort meedeelden, ls te
organist van de Amsterdamse 'Mo-
zes- en Aaron-kerk' winnaar ge
worden van het 25-e Internationale
Orgelconcours in Haarlem. De Jury
had niet meer dan een kwartier
bedenktijd nodig om tot dit besluit
te komen, zo kant en klaar sprong
deze improvisatie er uit. Improvise
ren ls toch nog iets anders dan
alleen maar orgelspelen! Het gaat
er om, uit een opgelegd thema de
ziel, de melodische mogelijkheden
te ontdekken en die 'stante' pede te
verwerken volgens de regels van de
compositie, en daarbij te bedenken
dat ook een fout reeds geklonken
heeft. De grote kunst is din, ook
deze 'vergissing' volgens diezelfde
regels uit te buiten en er toch nog
wat goeds van te maken, wat soms
tot fraaie verrassingen kan leiden.
Voor de toehoorders brengt dit in
teressante spanningen mee, Jan
Raas heeft het vrij eenvoudig uit
ziende thema (Van Gustav Leon-
hardt) speels en schijnbaar aarze
lend aangepakt in de Prelude, kleu
rig en sierlijk geregistreerd. De Fu
ga kreeg een stoere opbouw ln een
gedegen constructie, afwisselend
met vrijmoedige tussenspelen, en
een stage tocht naar een rustig,
goed gevormd slot waarmee hij de
harten van vele luisteraars won.
MAASTRICHT De internationale
harpweek die tot nu toe steeds in
Breukelen werd gehouden, zal nu
van 15 tot 22 augustus in het Con
servatorium van Maastricht plaats
vinden. Maastricht is gekozen om
dat de initiatiefneemster van deze
harpweek-traditie, Phla Berghout,
al zestien Jaar als docente aan het
Conservatorium van Maastricht ls
verbonden. Zij verwacht een groot
aantal deélnemers uit twaalf ver
schillende landen. Voor het eerst
zullen in Maastricht ook harpbou
wers aanwezig zijn uit Rusland,
Italië, Japan en Amerika. De deel
nemers worden gehuisvest in het
Europahuls in Bemelen. De week
wordt op 22 augustus besloten met
een concert door het Limburgs
Symfonie Orkest waaraan drie har
pisten solistische medewerking ver
lenen: Therèse Rleu (dochter van
de dirigent van het orkest). Vera
Dulovauit Moskou en Phia Berg
hout.
UTRECHT Aan de Rijksuniversi
teit te Utrecht is vrijdag de heer G.
S. Keyes (31) gepromoveerd op een
proefschrift over Cornells Vroom
(1590-1661) die de grondlegger van
de Nederlandse-zee-schilderkunst
wordt genoemd. De studie is opge
zet als monografie en bevat twee
delen: het eerste bevat de tekst,
het tweede ongeveer tachtig repro
ducties van werken van Cornells
Vroom. Behalve als monografie is
het proefschrift opgezet als inten
sieve studie over de betekenis en
ontwikkeling van de Hollandse en
Haarlemse zee- en landschapsschil
derkunst in een tijdperk dat niet
alleen voor de Nederlandse, maar
ook voor de Europese ontwikkeling
van deze kunstsoort ln de volgende
eeuwen van belang is geweest.
Sinds 1971 werkt Keyes ln Neder
land als wetenschappelijk mede
werker aan het Centrum voor
voortgezet kunsthistorisch onder
zoek in Utrecht.
MAASTRICHT De Mathias
Kempprijs voor literatuur voor au
teurs uit Nederlands of Belgisch
Limburg wordt dit Jaar uitgeloofd
voor poëzie. De voor bekroning ln
aanmerking komende dichtbundels
moeten oorspronkelijk werk bevat
ten, in algemeen beschaafd Neder
lands (ABN) geschreven zijn, na 1
oktober 1970 verschenen zijn en
nog niet bekroond zijn met een
prijs die hoger is dan de 2000
gulden die aan de Mathias Kemp
prijs verbonden is. Het complete
reglement is verkrijgbaar bij de se-
crc'.aris M. G. P. Bollen, Herogsin-
gel 77 Maastricht.
AMSTERDAM Tot en met 7 augustus treedt ln het Nieuwe de la Mar
Theater in Amsterdam 'Fiesta Gitana' op met 'Nacht der Zigeuners'. Het
is een voorstelling van Flamenco samengesteld uit zang, dans en theater.
Het is een authentieke Flamenco-voorstelling die men in Spanje zelf niet
meer kan bijwonen. Het geval is nl. dat de echte Flamenco-artiest niet
meer wil optreden in de vele Spaanse etablissementen waar tegenwoordig
een zekere 'Toppop Flamenco' wordt gebracht, er waar de echte kunst
niet thuishoort. Fiesta Gitana dat de echte Flamenco zegt t brengen,
heeft in de loop der jaren al duizenden voorstellingen in Europa gegeven
en Is nu weer, in het kader van het 700 jaar-jarige bestaan van Amster
dam, in de hoofdstad te zien. De voorstellingen beginnen elke avond om
negen uur.
