'Wijs mij maar eens aan,
in welk hokje ik hoor'
Stichtelijke rijmen
Dal lijkt me zeer aantrekkelijk
t foVtSL,
Vandaag
Gesprek met dr. H. B. Weijiand
Onze
adressen
Zomerweken voor
levensoriëntatie
TROUW/KWARTET ZATERDAG 14 JUNI 1975
door L. M. P. Scholten
Praten met dr. H. B. Weijiand, de pas benoemde synodesecretaris van de gereformeerde kerken,
houdt in, dat je een paar uur lang meemaakt, hoe deze nieuwe functionaris behendig van de ene
kerkelijke tak op de andere springt en daarbij toch een draad weet vast te houden. Deze draad: dat
je vóór alles pastoraal bezig moet zijn. Vandaar dat hij wel eens tegen bepaalde dingen aanhikt, zo
als het IKOR of het liedboek. Tenminste voorzov er ze niet 'klikken' bij de gemeente.
Intussen rukken we snel op naar de
grote problemen, die in de gerefor
meerde kerken aan de orde zijn.
Daarover gesproken komt mijn
vraag:-
U hebt. zich meermalen kritisch
uitgelaten over de oecumene.
De eenheid van de kerk van Chris
tus moet mijns inzien vóór' alles
beleefd worden door eikaars
avondmaalsvieringen meer voor el
kaar open te stellen. Maar verder
zijn de verschillende kerken ook
nog eens instituten, waar een be
paalde spiritualiteit of geloofsover
tuiging beleefd wordt. Een totale
fusie vind ik dan ook op dit mo
ment niet zinvol. Laat ieder begin
nen met goed luthers, goed remon
strant, baptist, hervormd of gere
formeerd te zijn. Dan bewijs je
elkaar een optimale oecumenische
dienst. Wel moet je samen doen.
wat je maar even samen kunt
doen. Laten we niet met onze rug
gen. maar met onze gezichten naar
elkaar toe kerk zijn. Uiteindelijk
kan er dan toch wel een groei naar
elkaar komen. Maar je moet in de
oecumene de moed hebben In ge
neraties te denken.
Berkhof heeft gezegd, dat kwesties
als de zaak-Kuitert of de zaak-
Wiersinga niet meer alleen door de
gereformeerden behandeld kunnen
worden, maar door de kerken sa
men.
Wij bedoelen met binding aan de
belijdenis niet moeilijk te doen.
Maar in ons getuigenis aan de we
reld willen wij wèl duidelijkheid
over de bijbelse boodschap. Het is
typisch gereformeerd, over die dui
delijkheid een afspraak te hebben
via een ondertekeningsformulier.
De moeilijkheid is. dat velen in de
gereformeerde kerken thans in
naam van de oecumene een vrij
heid claimen, die Je wel kunt prak-
tizeren. maar dan praat je eigenlijk
over een andere kerk dan de gere
formeerde.
Kuitert schreef onlangs: liever een
modaliteitenkerk, dan een ge
scheurde kerk.
Kuiterts verhaal ls zo aansprekelijk
en ligt zo voor de hand. Waarom
komt het dan in de gereformeerde
kerken zo moeilijk over? Omdat
onze samenhang bestaat in onze
overeenstemming over de bood
schap. Wij zijn 'gereformeerde ker
ken' in het meervoud. Dokkum
heeft op zichzelf genomen weinig
te maken met Amsterdam. De sa
menhang tussen deze kerken berust
op een afspraak, een eenheid van
belijden, waarop wij elkaar telkens
weer moeten kunnen aanspreken.
Wat Kuitert wil. kan wel in een
kerk als de hervormde. Daar leeft
de dialoog-gedachte binnen de per
ken van een strakker hiërarchisch
kader dan het onze. Daarom kan
daar makkelijker pluriformiteit
zijn. Maar binnen de kaders van de
gereformeerde kerken bedreigt een
zo diepgaand verschil in visie de
eenheid wezenlijk.
U spreekt over een eenheid, maar
ls die eenheid al niet lang verdwe
nen?
Ik zie het als een van mijn voor
naamste taken om mee te denken
over een vernieuwde motivatie van
blijmoedig kerk-zijn, waar ieder
graag bij wil horen, die reformato
risch denkt. Mijn zorg is. dat veel
gereformeerden door ontwikkeling
en veranderde levenspatronen ge
leidelijk zijn overgegaan naar een
wijze van geloofsbeleving, die ik
alternatief reformatorisch zou wil-
door R. L. K. Fokkema
Destijds zei Bert Bakker, de uit
gever van gereformeerde huize,
dat de bundel 'En Jezus schreef
in 't zand' van Gerrit Achter
berg weer aan een herdruk toe
was, omdat Pasen naderde. De
bundel, zo zei hij, is zo'n goed
belijdenisgeschenk. Het is om
deze reden dat christelijke uit
gevershuizen tegen de tijd dat
Pasen nadert zoveel bundels op
de markt brengen. Zij hebben
naast de voorjaars- en najaars
aanbieding ook een Paasaanbie-
ding.
Ik heb lang geaarzeld dit te vertel
len omdat ik meen dat Pasen niet
zo'n gelukkig commercieel argu
ment is. evenmin als welke christe
lijke feestdag dan ook. Aangezien
uitgever Ten Have dezelfde argu
mentatie in het openbaar heeft ge
leverd in verband met de verschij
ning van 'De langste adem' van
Dorothee Sölle heb ik mijn aarze
lingen maar overwonnen. Ten Have
noemt de bundel met 'gedichten
over geduld en revolutie' van de
Duitse theologe een goed alterna
tief belijdenisgeschenk. In zekere
zin heeft Ten Have nog gelijk ook.
De bundel van Sölle vertelt op een
eenvoudige wijze van een erva
ringswereld die men zelden aan
treft in belijdenissen op rijm. Bij
haar ontbreekt in de vertaling het
rijm. en haar reikwijdte is groter
dan wat onder de vertrouwde ge
loofsbeleving valt: het gaat hier
ook over Vietnam en over vredes
bewegingen. De gedichten zijn alle
geschreven vanuit het exodus-mo-
tief: 'we moeten weten wat we
HOOFDKANTOOR:
Nieuwe Zijds Voorburgwal
276-280, Amsterdam.
Tel. 020-220383.
Postbus 859.
ROTTERDAM:
Westblaak 9-11. Rotter
dam. Tel. 010-115588.
Postbus 948.
DEN HAAG:
Parkstraat 22, Den Haag.
Tel. 070-469445.
Postbus 101.
LEIDEN:
Steenstraat 37, Leiden.
Tel. 071-31441.
Postbus 76.
DORDRECHT:
Scheffersplein 1. Dor
drecht. Tel. 078-33370;
Postbus 118.
GRONINGEN:
Nieuwe Ebbingestr. 25.
Groningen.
Tel. 050-125307.
Postbus 181.
ZWOLLE:
Melkmarkt 56, Zwolle.
Tel. 05200-17030.
Postbus 3.
willen kameraden de magazijnen
van egypte of de lange tocht door
de woestijn veertig jaar de
permanente revolutie.' En ze gaan
uit van het besef dat wie aan het
kortste eind lijkt te trekken toch
de langste adem heeft, aangezien
'bij ons al eens Iemand opgestaan is
van de doden.' zoals zij schrijft in
het titelgedicht. Wat bij Sölle even
eens ontbreekt is de mooischrijve
rij. Haar gedichten zijn sober, eer
lijk en met veel warmte geschre
ven.
De betekenis van het boekje, zo zal
men begrijpen, is niet gebonden
aan Pasen, wel erdoor bepaald. Het
poëtische gehalte van de gedichten
ls niet groot. Afgaande op de me
ning van de schrijvers en schrijf
sters van christelijke poëzie is de
vraag of een gedicht van literaire
betekenis is ook niet hun eerste zorg.
Laat ik Nel Benschop citeren: 'De
meeste dichters zijn te cryptisch
voor de gewone mensen, de kerken
lopen leeg omdat de dominees niet
meer de kunst van het eenvoudige
woord verstaan. Mensen met ver
driet. met moeilijkheden zoeken
troost en zij vinden die in mijn
sedichten. Voor die mensen schrijf
ik mijn gedichten, ik bid tot God
om de dingen te kunnen zeggen die
ik wil zeggen, die iets voor anderen
betekenen. Het moeilijkste is, om
het zo natuurlijk mogelijk te zeg
gen. alsof ik aan het praten ben.'
Vandaar dat ik van mening ben dat
poëziebundels die direct al vertrek
ken van een christelijk uitgangs
punt .en waarin dichters hun ge
loof belijden zonder zich reken
schap te geven of hun gedichten de
toets der literaire kritiek kunnen
doorstaan, niet altijd behoeven te
worden besproken op de kunstpagi
na.
Het beroerde ls natuurlijk wel dat
mensen als Nel Benschop, wier
bundels druk op druk beleven,
slechts uiterlijke hoedanigheden
van een gedicht hanteren om hun
inhouden kwijt te raken. Daarbij
knmt nne dat in dergelijke bundels
oude wijn in oude zakken wordt
gedaan, wat naar mijn idee een
existentWe en levende eeloofsbele-
vlne deerlijk in de weg staat. Ik
moet. hoezeer Ik dat vervelend
vind toch altlld weer constateren
dat d't soort poëzie esthetisch èn
e'h'sch niet door de beugel kón,
ook al is de boodschap vertroostend
voor velen. Zowel wat de geloofsbe
leving betreft als wat de vormge
ving aangaat zijn de bundels op en
top ouderwets en klinken vergelij
kenderwijs de oudtestamentische
psalmen nog altijd modern. Dat
merkt men wanneer men de christe
lijke poëzie leest in contrast met de
psalmen; niet merkt men dat
wanneer men de psalmen, of het
hooglied, of Job, of de klaagliede
ren leest utt gewoonte. Uiteindelijk
is de vraag of literatuur de taak
heeft te bevestigen en te schragen
dan wel vaste denk- en leefpatro
nen te ontwrichten.
Ik meen dat ontwrichting wezenlijk
ls omdat openingen lucht brengen
om adem te halen. Een dichter zou
alle dingen nieuw moeten maken.
Welnu, dat gebeurt niet noch op
het niveau van de taal noch op het
niveau van de inhoud in belijdenis
poëzie.
Met deze conclusie ls het recht van
bestaan van dergelijke poëzie niet
verdwenen, maar is wel bedoeld dat
het geloof als zodanig geen gewicht
in de schaal mag leggen bij de
beoordeling. Het christelijk geloof
is immers geen literaire categorie,
net zo min als andere levensbe
schouwingen. Wie de titels leest
van bundels als 'Bloemen In de
zon' (van Co 't Hart), als 'Wij
hebben de zon' (van Jaap Zijlstra),
als 'Er schijnt een ster' (van Nel
Veerman) zal begrijpen dat we hier
nogal ver uit de buurt zijn van het
geloof dat uit de psalmen spreekt,
waarbij het allerminst louter zon
neschijn is en de dichter meer dan
eens opstandig de vuist balt.
Jaap Zijlstra. Wij hebben de zon.
64 blz. ƒ8.90; Nel Veerman. Er
schijnt een ster. 48 blz. ƒ7,50: Co 't
Hart. Bloemen in de zon. 48 blz.
6.90. Alle bundels bij Kok, Kam
pen 1975. Dorothee Sölle. De langste
adem, 40 blz. Ten Have 1975, 4,90.
len noemen. Hun al te kritisch-
rationele geloof sbe nadering be
dreigt nog al eens de motivatie van
de gemeente. Waarom zou Je nog
kerklid zijn, als veel van wat je
gelooft misschien net zo goed niet
waar kan zijn?
Wat zijn uw verwachtingen van de
nieuw begonnen synode?
Velen vragen bezorgd: zal het in de
synode van Maastricht tot een
scheuring komen? Ik vind zo'n
vraag een gevaarlijk woordenspel.
Natuurlijk gaat een synode niet bij
elkaar zitten om tot scheuring te
komen. Wij komen bij elkaar als
broeders en zusters, waarbij Wier-
singa ook een broeder is. en wij
zoeken met elkaar naar een oplos
sing. Een scheuring zou ook pasto
raal een ramp zijn. Wij zullen een
behoorlijke dosis vindingrijkheid,
fantasie en creativiteit moeten op
brengen om boven het strakke
synodale rechtsbestel uit te stijgen
en wegen te zoeken naar een zo
breed mogelijk beraad, waarbij dan
(denk aan de opmerking van Berk
hof) ook hervormden een plaats
moeten hebben. Daarbij zullen zij
dan wel dienen te bedenken, dat zij
betrokken worden in een probleem,
dat typisch samenhangt met de
formule van het gereformeerd zijn.
'Samen op Weg' betekent natuur
lijk, dat het voor de hervormden
óók een probleem is, al was het
alleen maar, dat dr. Wiersinga her
vormd zou kunnen worden.
Dat was indertijd ook mijn moeite
met 'Samen op Weg'. Zo kón het
ook eigenlijk niet. Maar wie tegen
Wiersinga zegt: word maar her
vormd. handelt natuurlijk ook niet
kerkelijk. Anderzijds: als wij als
kerk alleen kunnen bestaan door
ons te houden aan gemaakte af
spraken, dan stelt Iemand, die die
afspraken niet meer voor zijn reke
ning neemt, zijn ambt ln de waag
schaal 'Samen op Weg' betekent
niet, dat wij deze spelregel voet
stoots prijsgeven.
U maakt zo een wat tweeslachtige
Indruk.
Dat ls de hele toestand van onze
kerken eigenlijk een beetje. Na
1945 zijn de deuren naar de wereld
wijder opengegaan dan ooit. Wij
hebben ons uitgeleefd ln de zen
ding, werelddlakonaat. toerustings-
werk, Industriepastoraat, studen-
tenwerk. Maar daardoor zijn wij
wel in veel opzichten op de tocht
komen te staan. Wij moeten er nog
aan wennen, dat de wereld zo groot
is en dat mensen, die anders den
ken. ook niet gek zijn. Dat ls onze
tweeslachtige toestand. Daar zijn
wij nog niet uit. Ik hoop. dat men
ons de tijd geeft om daaruit te
komen. Men moet ons niet opjagen.
Het lost niets op, als wij nu gefor
ceerd gaan beslissen over de ruimte
in de kerk. Die zaak moet eerst tot
rijping komen.
Vindt u, dat in dit rijpingsproces
iemand als dr. Wiersinga een legi
tieme plaats heeft?
Als mens zeker. Als Iemand die
probeert bijbelgetrouw amtsdrager
te zijn, ook. Maar zijn product
althans dat deel dat ln discussie ls
heeft geen legitieme plaats. Be
ter gezegd: hij geeft het zelf geen
legitieme plaats, omdat hij het po
neert in plaats van de confessione
le verzoeningsleer.
U voelt u gedreven door pastorale
motieven. Hetzelfde zeggen Kuitert
en Wiersinga.
Ja, zij hebben dagelijks te maken
met studenten, die aan de rand van
de twijfel leven. Daarom moet de
synode heel veel geduld met hen
hebben. Mijns inziens gaat de ont
wikkeling in het .westen van ons
land naar de zendingssituatie toe.
Dan moeten wij ook in zendingska-
tegorieën gaan denken. Zo goed als
Dr. H. B. Weüland
wij ln het verleden onze zendings
mensen, die naar Java gingen, een
breed vertrouwen gaven, zo zal het
ook de taak van de synode van
Maastricht zijn, zich te bezinnen
over de mogelijkheid, om binnen
het raam van ons kerkzijn bredere
spelregels op te stellen voor missio-
logische kategorieën. Een studenten-
ecclesia is wel wat anders dan de
kerk van Nes en Wierum. Mogen
daar soms andere regels voor gel
den? De moeilijkheid is echter, dat
Wiersinga verweten wordt, dat hij
een stuk heil wegneemt. Kijk, dat
mag je ook aan de Javanen niet
preken. Is het u wel opgevallen, dat
zeer weinigen Wiersinga's visie op
de verzoening delen? Velen willen
zijn visie wel de ruimte geven,
maar daarmee delen zij haar toch
niet. In zo'n geval vind ik, dat hij
om wille van de broederband zijn
mening voor een betere zou moeten
geven.
Ik sta hier in Arnhem ook ln een
zendingssituatie. Bijna negentig
rrocent van de mensen ln dit
tadsdeel komt zelden in een kerk.
Ik leid een kring voor gemengd
gehuwden. En dan denk je wel eens
na een discussieavond: lk zou God
op mijn knieën danken, als-dife of
die maar een kwart had van het
geloof van Wiersinga Dat is het
vreemde van de situatie. Ik begrijp
Wiersinga's bedoeling dan ook wel.
Hij wil studenten behouden voor
het 'evangelie. Maar lk zie ook
ónderen, naar de óndere kant, ge
schokt wegdrijven. Gereformeerden
kennen grote tolerantie, als ze maar
voelen: wat daar gezegd wordt,
wortelt toch op de een of andere
wijze ln de bijbel. Wij hebben al
tijd sympatiek gestaan tegenover
het leger des heils en tolerantie
betracht ten aanzien van de kin
derdoop en de leer van het dui
zendjarig rijk. Maar het wordt niet
getolereerd, als iemand kennelijk
over authentieke bijbelse gegevens
heenloopt.
Er wordt duidelijk verschillend ge
dacht over wat een authentiek bij
bels gegeven is.
Akkoord. Je kunt ook te snel Iets
authentiek bijbels noemen. Wij
hebben nog niet zo lang geleden
bepaalde teksten van Paulus over
de vrouw in het ambt of over de
homofilie te gemakkelijk naar deze
tijd toegetrokken. Wij moeten nog
steeds leren oosterse schriften op
oosterse wijze te benaderen. Wat
mij zo tegenstaat, is dat westers
foekselen met de bijbel, of het nu
conservatief of progressief ls. Heel
veel onrust .in de kerk komt door
nonchalante prediking, haastige
oordeelvorming. Gereformeerden
vragen van hun theologen een hui
verend eerbiedige omgang met de
Heilige Schrift. Daaruit* kari een
pastoraat bloeien. En daar komt
het vandaag op aan: dat de ziels
zorg maximaal aan zijn trekken
komt, dat er een stuk blijmoedig
evangelie gebracht wordt aan men
sen in nood. Daarom kan mij al
dat andere zo ontzettend irriteren.
Vindt u het wel juist, in uw nieuwe
functie uw persoonlijke visie op
allerlei zaken te publiceren? Moet
van een synodesecretaris niet een
zekere 'neutrale' houding verwacht
worden?
Natuurlijk moet je je plaats ken
nen. De gekozen moderamenleden
zijn de aangewezen mensen om
voor radio en tv synodebesluiten
toe te lichten. Maar de synode
heeftmij ook niet gekozen om me
stil te houden. Mijn functie is advi
serend, vergelijkbaar met de hoog
leraren. Ik wil proberen aan ont
spanning bij te dragen door de
mensen elkaar te doen begrijpen,
zodat ze door krijgen wat de ander
bezielt. Een soort brugfunctie tus
sen de verschillende groepen in de
gereformeerde kerken.
Vindt u het daarvoor niet een
moeilijkheid, dat u al bij voorbaat
in een bepaald hokje geplaatst
wordt?
Wijs mij maar eens uit wat ik
gezegd heb aan. in welk hokje ik
hoor.
Men rekent u tot het confessioneel
gereformeerd beraad.
Daar ben ik ln het verleden bij
betrokken geweest. Ik sympathiseer
er ook nog steeds mee. hoewel ik
ook bepaalde bezwaren heb. Je
kunt mij het beste zien als wat
links van het confessioneel gerefor
meerd beraad en wat rechts van
het midden.
Daarmee plaatst u zichzelf tamelijk
nauwkeurig in een hokje.
Vanuit een pragmatisch-pastorale
opstelling kom ik in een bepaald,
hokje. Maar ik wil mij open opstel
len en luisteren naar de ander. Ik
probeer naast de ander te gaan
staan. Diplomatie en tact zijn de
belangrijkste' vereisten voor deze
nieuwe functie in onze kerken. In
Grand Rapids vergeleken ze mij
met Kissinger.
OEWEL
Gaat het wel om mij? E
vandaag veel mensen die zi
het horen van het evangelie
kerken die vraag stellen. Zij
belangrijk minder dan vroej
prediking van een persoonlij!
et gaat altijd maar over de
dingen en de grote wereld e:
onze roeping en taak. En dat
moeten en dat moeten. Maa
het ook om mij. zoals ik das
die ene mens? Vandaag lez
Exodus 19 vers 2-6 a. Mozes
van God een boodschap. Hij
tegen het volk zeggen, dat s
moeten herinneren hoe ze n
gen oge n Gods optreden
Egypte hebben gezien en h
hen op arendsvleugels ge
heeft. Als ze God gehoorzan
Zijn verbond houden en nu
het: dan zult ge hoewel d
aarde Mij toebehoort va
volken op bijzondere wijze
eigendom zijn. Dit woord hee
strekkende gevolgen voor di
op Israël. En tegelijk lees ik
mijn kamer, en u missch
weet ik wat voor toestand. 1
de hele aarde Mij toebehoort
deze God. De God van Israël
God van die ene mens die t
Die onvervangbare mens.
Hij de God is van grote
wat ons op de helderste dj
alle verrekijkers nog ontga
wat ons denken overstijgt, I
houdt Hij onder die miljoen
u en mij ln het oog. Dat ls c
stelbaar, zo spreekt het gelo
mens die Hem kent en da
meer denkt: ze hebben het
maar over die grote dingen
het ls dezelfde God.
NED. HERV. KERK
Beroepen te Zwartebroek: G
de Knegt te Kesteren.
Aangenomen naar Midc
(toez.)J. J. Buskes te Grijp:
Beroepbaar: W. Tijing, Mid<
3, Hoogkerk: B. W. de Wit, I
arstraat te Leiden (vak. adre
terwelde 165 te Voorburg).
GEREF. KERKEN
Bedankt voor Oost- en We
burg: W. Haverkamp te Nijk«
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Beroepen te Meppel en te
burg: A. Snoo, kand. te
drecht.
Bedankt voor Helpman: J.
Amersfoort-Centrum.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Benthuizen, Enk
Ermelo, Gorlnchem, Westkap
te Zaandam: J. Kareis, ka
Rotterdam.
(ADVERTENTIE)
Man. vrouw, kind - and
leven en lieven anno 1
512 juli: 28 aug.
Lieve gemeente over ni
leven in de oude kerk; 12
juli.
Van leerschool naar leefscl
veranderingen in opvoedin
onderwijs; 28 aug.
Mensenherberg: Het lekk<
dak, verkenningen in
mensenleven: 28 juni5 j
Kosten: ƒ190,—; kindi
(apart programma); ƒ95,-
Opg., inl. en uitgebr. pi
Vormingscentrum DEN AL
DINCK, Laag-Zuthem,
Zwolle, tel. 05290-541 (1
tooruren).
door A. J. Klei
Het blad 'Kontakt' van de gerefor
meerde kerk van Oost- en West-Sou
burg stelt zijn lezers deze ernstige
vraag: 'Lijkt het u aantrekkelijk om
alleen in een bank te zitten?' Omdat ik
tot de lezers van 'Kontakt' behoor, wil
ik niet achterblijven met mijn ant
woord. Het luidt: ja, dat lijkt me zeer
aantrekkelijk.
Overigens vrees lk dat de redactie van
'Kontakt' liever een ontkennend antwoord
heeft. Dat maak ik op uit hetgeen aan de
gestelde vraag voorafgaat. Ik citeer: 'De
indruk bestaat dat niet Iedereen gelezen
heeft dat er plannen zijn om de achterste
banken met touw af te sluiten tijdens de
middag-avonddiensten. Op ons verzoek om
méér naar voren te komen in deze dien
sten wordt bijna niet gereageerd. Nog één
keer vragen we u: kom meer naar voren,
allemaal!'
De laatste opwekkende woorden zijn ln
'Kontakt' met kapitale letters afgedrukt en
voorzien van maar liefst vier uitroepte
kens. Ik begrijp deze opwinding niet. Wat
ik wel begrijp is dat de gereformeerden
van Oost- en West-Souburg het vertikken
om dicht bij elkaar te kruipen als de kerk
niet vol ls. Ik geef ze daarin groot gelijk.
Een stille avondbeurt kan iets heel fijns
zijn. Je zoekt een hoekplaatsje achterin de
kerk, liefst in de buurt van een bescher
mende pilaar. Je hoopt dat de koster
zuinig is met licht, het moet schemerig
blijven en de organist mag best een beetje
landerig spelen, liever dan luidruchtig.
Speciale verwachtingen van de preek heb
Je niet, tenslotte ls niet iedere preker een
professor Gunning, van wie geschreven
staat dat hij 'voor een klein namlddagge-
hoor vaak de heerlijkste dingen uitsprak
in zijne catechismuspreeken'. Eerlijk ge
zegd kun je het heel goed zonder kansel
heerlijkheden stellen. Je mediteert wat
voor jezelf weg.
Vaak heb lk me, als ik dan ergens zo
weggedoken zat in een wat knuffelachtig
vroom gevoel, geërgerd wanneer de domi
nee begon met ons op luide en hartelijke
toon toe te spreken teneinde ons te dwin
gen in te gaan in de voorste bankenrijen.
De gewijde lol is er af, schouderophalend
schuif je naar de vooraanzittingen en Je
komt pal naast iemand terecht die even
eens met frisse tegenzin z'n veilige een
zaamheid verliet. En aldus groeit dat, wat
in de wieg was gelegd als een uur van stille
stichtelijkheid, op tot een mistroostig kale
kerkdienst.
De opmerkingen in 'Kontakt' maken dui
delijk dat het verschijnsel van slecht be
zette middagkerken niet beperkt is geble
ven tot de grote steden. Daa r kun je
over treuren. Je kunt ook op vrij stevige
gronden, cijfers namelijk, aannemen dat
veel mensen thuis zitten te luisteren naar
een radiodienst of naar dominee Klamer.
Ik meen dat je die mensen mag meetellen.
Maar wat blijft er op zo'n manier over van
de kerkelijke gemeenschap? Niet veel. Ik
zou zeggen, net zo weinig als bij een klein
namiddaggehoor, dat tegen zijn zin bij
elkaar geharkt wordt.
Een niet gering aantal kerkmensen beleeft
de onderlinge verbondenheid buiten de
kerkbanken. In een actiegroep bijvoor
beeld of in het samen ondertekenen van
een bezwaarschrift. Maar daarnaast is er
gemeenschap van degenen die ervan genie
ten anoniem in een lege zijbeuk van de
kerk te zitten. Deze lieden wulven niet
naar elkaar en delen geen permuntjes
stencils uit, ze pruttelen ook niet m
verontrusten mee, maar ze begrijpen
kaar zonder woorden en gebaren. We mo
ten ze hun onnadrukkelijke kerkelljl
vreugden' niet ontnemen. Laat gerefo
meerd Souburgdat touwalsjeblieftopberge
